Τι σημαίνει η ήττα του Ερντογάν για το ρόλο της Τουρκίας στη διεθνή σκηνή

Τα αποτελέσματα των εκλογών της Τουρκίας είναι σαφώς εντυπωσιακά. Για πρώτη φορά εδώ και περισσότερα από 12 χρόνια, το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) του τούρκου προέδρου υπέστη μια σημαντική εκλογική ήττα. Δεν είναι πλέον σε θέση να κυβερνήσει μόνο του τη χώρα, για πρώτη φορά μετά την πρώτη επιτυχία του στις εκλογές του 2002, μόλις ένα χρόνο μετά την ίδρυσή του από τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, τον πρώην πρόεδρο Αμπντουλάχ Γκιουλ και άλλους.

Από το 2002, το ποσοστό του AKP αυξήθηκε από 34,2 τοις εκατό εκείνη τη χρονιά σε 49,8 τοις εκατό το 2011. Στις εκλογές της Κυριακής, το κόμμα δεν κατάφερε να υπερβεί το 40 τοις εκατό των ψήφων, με αποτέλεσμα να χρειάζεται περίπου 20 έδρες για να είναι σε θέση για να σχηματίσει κοινοβουλευτική πλειοψηφία (276 έδρες από τις 550 έδρες της Εθνοσυνέλευσης). 

Ίσως ακόμα πιο εντυπωσιακή είναι η επιτυχία του Δημοκρατικού Κόμματος του Λαού (HDP) και του ηγέτη του Σελαχατίν Ντεμιρτάς, το οποίο έλαβε το 13 τοις εκατό των ψήφων. Η προοδευτική εκλογική ατζέντα του κόμματος κατάφερε να συσπειρώσει την κουρδική μειονότητα της Τουρκίας και ένα μεγάλο πανεθνικό μερίδιο των ψηφοφόρων που αντιτίθενται στην ολοένα και πιο αυταρχική πολιτική προσέγγιση του AKP. Περνώντας επιτυχώς το εκλογικό όριο του 10 τοις εκατό, κατάφερε για πρώτη φορά ένα φιλο-κουρδικό κόμμα να κερδίσει πολιτική εκπροσώπηση στην Εθνοσυνέλευση. 

Στην αντίθετο ιδεολογικό άκρο, το ακροδεξιό Κόμμα Εθνικιστικού Κινήματος (ΜΗΡ) επίσης αύξησε τα ποσοστά του και έλαβε 16 τοις εκατό, κάτι που σημαίνει ότι το κόμμα θα μπορούσε να είναι ένας θεμελιώδης παράγοντας στην μετεκλογική φάση. Μένει να δούμε αν το ΑΚΡ θα πάρει το προβάδισμα ως κυβέρνηση μειοψηφίας, προσπαθώντας να σχηματίσει έναν εξίσου εύθραυστο κυβερνητικό συνασπισμό, ή θα αφήσει το καθήκον αυτό στα άλλα κόμματα. Υπάρχει μια πιθανότητα το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP), καθώς και το HDP και το MHP να προσπαθήσουν να συνεργαστούν και να βρουν έναν σχεδόν αδύνατο συμβιβασμό υπό το άγρυπνο βλέμμα του Ερντογάν. Ενώ μια συμμαχία ΑΚΡ-MHP φαίνεται να είναι μία από τις πιθανότερες επιλογές που βρίσκονται στο τραπέζι, αυτό θα είναι άγνωστο έδαφος για το ΑΚΡ. 

Το κουρδικό ζήτημα και η Συρία

Ένα από τα κύρια αποτελέσματα των εκλογών της Κυριακής είναι ότι η επιρροή του HDP στο τουρκικό κοινοβούλιο θα κινήσει το κουρδικό ζήτημα της Τουρκίας, θέτοντάς το στην πολιτική ατζέντα της χώρας. Αυτό, με τη σειρά του, θα μπορούσε να δώσει μια νέα ώθηση στις διαπραγματεύσεις μεταξύ της κυβέρνησης και του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος (ΡΚΚ), το οποίο αυτή τη στιγμή έχει δεσμευτεί για την κατάπαυση του πυρός μετά από συγκρούσεις τριάντα χρόνων στη νοτιοανατολική Τουρκία. 

Μία αποτελεσματική, ισχυρότερη κοινοβουλευτική αντιπολίτευση θα μπορούσε να επιφέρει μια πιο διεισδυτική συζήτηση για τον ρόλο της Τουρκίας στη Συρία. Μια έκθεση της εφημερίδας Cumhuriyet φάνηκε να επιβεβαιώνει τους μακροχρόνιους ισχυρισμούς σχετικά με την άμεση συμμετοχή της κυβέρνησης στον εξοπλισμό των σύρων ανταρτών μέσω της ΜΙΤ, της υπηρεσίας πληροφοριών της Τουρκίας. Το γεγονός αυτό προκάλεσε την οργισμένη αντίδραση του Ερντογάν, ο οποίος κατηγόρησε τους δημοσιογράφους πίσω από την έκθεση ότι αμαυρώνουν τη διεθνή φήμη της Τουρκίας και κατέθεσε μήνυση εναντίον του διευθυντή της εφημερίδας. 

Από την άλλη πλευρά, μια πιθανή κυβέρνηση συνασπισμού που θα περιλαμβάνει τους υπερεθνικιστές θα έθετε σε κίνδυνο σίγουρα το διάλογο με το PKK και θα μπορούσε να μην οδηγήσει σε έναν λιγότερο ενεργό ρόλο στη Συρία: ενώ το MHP φιλοδοξεί να γαλουχήσει σχέσεις με τουρκικούς πληθυσμούς σε όλο τον κόσμο, ανησυχεί ιδιαίτερα με το καθεστώς της μειονότητας των Τουρκμένων της Συρίας και θα μπορούσε να πιέσει για αυξημένη υποστήριξη και βοήθεια για τους Τουρκμένους μαχητές στη συριακή σύγκρουση. 

Παραδόξως ίσως, η ήδη περιορισμένη προθυμία της Τουρκίας να συμμετάσχει ενεργά στην αντιμετώπιση του Ισλαμικού Κράτους μπορεί να μειωθεί περαιτέρω. Παρά τη σθεναρή στάση του MHP κατά του Isil, η υποστήριξη των Κούρδων μαχητών της Συρίας θα είναι εκτός συζήτησης, καθώς το κόμμα τους θεωρεί ως προέκταση του PKK και ισχυρίζεται ότι απώτερος στόχος τους είναι η δημιουργία ενός κουρδικού κράτους που θα περιλαμβάνει τα νότιο-ανατολικά της Τουρκίας. 

Πρωτοβουλίες όπως αυτή που έλαβε η χώρα τον περασμένο Οκτώβριο, όταν η κυβέρνηση του ΑΚΡ τελικά συμφώνησε να επιτρέψει στους Ιρακινούς Κούρδους Πεσμεργκά τη διέλευση από την Τουρκία με σκοπό την ενίσχυση της άμυνα στο Κομπάνι, που πολιορκούνταν από το Isil, δεν θα λάβουν το πράσινο φως του MHP. 

Η Τουρκία και η ΕΕ

Η ΕΕ χαρακτήρισε τις εκλογές της Κυριακής ως «σαφή ένδειξη της δύναμης της τουρκικής δημοκρατίας» και ως ευκαιρία για «περαιτέρω σύσφιξη των σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας και για να προχωρήσει τη διεύρυνση της συνεργασίας ΕΕ-Τουρκίας». Ωστόσο, κατά την τελευταία δεκαετία, η προσπάθεια της Τουρκίας να γίνει μέλος της ΕΕ έχει σημειώσει ελάχιστη πρόοδο προς την εκπλήρωση των προϋποθέσεων για την ένταξη, κάτι που οφείλεται σε μια σειρά από μακροχρόνιες πολιτικές διαφορές - η κυριότερη είναι η διαμάχη για την Κύπρο και η άρνηση της Τουρκίας να αναγνωρίσει επισήμως τη χώρα, η οποία είναι η ίδια μέλος της ΕΕ. 

Σε περίπτωση που η νέα κυβέρνηση περιλαμβάνει το MHP, δεν θα υπάρχουν περιθώρια για πρόοδο. Με την πάροδο των ετών, το AKP έχει απομακρύνει την Τουρκία από τις ελπίδες προσχώρησης και την έχει ωθήσει στο να γίνει ένα σύστημα με επίκεντρο τον Ερντογάν και ενάντια σε οποιονδήποτε συμβιβασμό. Αν υπάρχει μια συμμαχία με το ΑΚΡ, το μικρότερο κόμμα θα υπαγορεύσει το βαθμό στον οποίο το κόμμα θα ακολουθήσει μια πιο μετριοπαθή πολιτική προσέγγιση. Όποια και αν είναι το αποτέλεσμα, η ΕΕ θα παρακολουθεί στενά τον τρόπο που θα γίνει δεκτή η επικεντρωμένη στα ανθρώπινα δικαιώματα πολιτική ατζέντα του HDP σε αυτή τη νέα φάση της τουρκικής πολιτικής. 

www.telegraph.co.uk