Φοινίκι Φιλιατών Θεσπρωτίας. Απολαύστε τα video

Απολαύστε τα video

ΦΟΙΝΙΚΙ από neaepoxi

ΦΟΙΝΙΚΙ - 1 ,ΦΙΛΙΑΤΕΣ από neaepoxi

Φοινίκι Θεσπρωτίας - Φιλιάτες

Το Φοινίκι Θεσπρωτίας στο δήμο Φιλιατών είναι ένα πανέμορφο ορεινό παραδοσιακό χωριό.

Απέχει περίπου 5 χιλιόμετρα βορειοανατολικά των Φιλιατών. Το 1976 χαρακτηρίστηκε ως περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, καθώς αποτελεί τον καλύτερα διατηρημένο παραδοσιακό οικισμό της Θεσπρωτίας.

Όμορφα αρχοντικά και γραφικά καλντερίμια, λιθόστρωτες αυλές και αψιδωτά παράθυρα σκαρφαλωμένο στο βουνό, το Φοινίκι ρεμβάζει την κοιλάδα του ποταμού Καλαμά. Τα σπίτια του χωριού, δίπατα και τρίπατα αρχοντικά, είναι όλα φτιαγμένα από πέτρα με έσοδα από τους ξενιτεμένους Φοινικιώτες, από τον 18ο αιώνα.

Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του χωριού είναι οι καμαρωτές εξώπορτες. Η πιο παλιά από αυτές χρονολογείται από το 1840, ενώ η παράδοση συνεχίζεται ακόμα και σήμερα. Πανέμορφες, πολύχρωμες και τοξωτές, άλλες παλιές και άλλες ανακαινισμένες, οι εξώπορτες συναντούνται παντού στα γραφικά στενάκια του χωριού και γίνονται ιδιαίτερα αισθητές λόγω του αρχιτεκτονικού κάλλους τους.

Σε πείσμα των καιρών, οι κάτοικοι του χωριού Φοινίκι, από καθαρή αγάπη για τον τόπο τους, κατάφεραν να διαφυλάξουν τον χαρακτήρα του σαν παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές.

Ένα μέρος που πρέπει οπωσδήποτε να επισκεφτείτε, είναι το λαογραφικό μουσείο Φοινικίου, το οποίο ιδρύθηκε το 1994 από την αείμνηστη Μελίνα Μερκούρη, τότε υπουργό πολιτισμού. Περιέχει αντικείμενα και εργαλεία που χρησιμοποιούσαν οι χωριανοί του Φοινικίου τα παλιά χρόνια και χαρακτήριζαν την καθημερινότητά τους.

Το χωριό Φοινίκι άρχισε να κτίζεται στην τοποθεσία που βρίσκεται σήμερα μετά το 1450. Η παράδοση  λέει πως οι πρώτοι κάτοικοί του εγκαταστάθηκαν στην περιοχή που βρίσκεται το παρεκκλήσι της Παναγίας. Γύρω στο 1450 υπήρχε εκεί ένας συγκροτημένος οικισμός με την εκκλησία του και τους δημογέροντές του. Οι Τούρκοι είχαν καταλάβει το 1430 τα Γιάννενα και κατέβαιναν προς τα παράλια της Θεσπρωτίας για να διώξουν τους Ενετούς. Η μεγάλη μάχη μεταξύ Ενετών και Τούρκων έγινε στην Κεραμίτσα. Οι Ενετοί νικήθηκαν απ'τους Τούρκους οι οποίοι δεν άφησαν τίποτα όρθιο. Απ'τη φωτιά και τη λεηλασία δε γλύτωσε βέβαια ούτε το χωριό με αποτέλεσμα να ξαναχτιστεί. Κάτω απ'το χωριό, μέχρι τη Μαυροστάνη, ήταν ένα μεγάλο δάσος όπου κρύβονταν πολλοί κυνηγημένοι. Από τη βροχή μαζεύανε νερό για τις ανάγκες τους και κρυφά κατέβαιναν στη βρύση, όπως λέγεται σήμερα η πηγή που παίρνει σήμερα νερό το Φιλιάτι.

Το Φοινίκι των Φιλιατών έχει άμεση σχέση με την παλιά Φοινίκη της Βορείου Ηπείρου. Τα παλαιά χρόνια οι πρώτοι κάτοικοι του χωριού ήρθαν απ'την περιοχή της Βορείου Ηπείρου, εγκαταστάθηκαν στο νέο τόπο και του έδωσαν το όνομα Φοινίκη και όχι Φοινίκι με γιώτα, όπως γράφεται σήμερα. Η αλήθεια είναι ότι υπάρχει χωριό με την ίδια ονομασία, που βρίσκεται στην ίδια περίπου τοποθεσία που ήταν η Παλαιά Φοινίκη.

Το Φοινίκι σήμερα είναι χωριό χωρίς ζωή. Οι μόνιμοι κάτοικοί του είναι 35 άτομα, όλοι γέροντες, δύο μόνο είναι κάτω από 50 ετών. Λόγω πολέμου αναγκάστηκε ο κόσμος να ξενητευτεί. Το Φοινίκι σήμερα έχει περίπου 70 σπίτια. Οι Φοινικιώτες βρίσκονται σκορπισμένοι σε πολλά μέρη, στην Αθήνα οι περισσότεροι αλλά και στο Φιλιάτι βρίσκονται περίπου 100 άτομα, έμποροι, επαγγελματίες και δημόσιοι υπάλληλοι. Λίγοι είναι ακόμα στην Αμερική.

Ο οικισμός είναι χτισμένος σε μαχαλάδες, πυκνά δομημένος, προσαρμοσμένος στο περιβάλλον και περιλαμβάνει κτίσματα ενιαίου χαρακτήρα, τόσο σε μορφή όσο και σε λειτουργία χρήσεων. Τα στοιχεία που καθορίζουν τον ενιαίο αυτό χαρακτήρα είναι: οι τετράριχτες, ως επί το πλείστον στέγες, το ισοϋψές των κτισμάτων, το κανονικό σχήμα τους και η εσωστρέφεια των υπαιθρίων χώρων. Το κτίσιμο των σπιτιών ακολουθεί την κλίση του εδάφους. Τα δρομάκια συνδέουν τα σπίτια των μαχαλάδων μεταξύτους και έχουν μορφή οφιοειδή και το πλάτος τους διαφέρει ανάλογα με το τι υπάρχει δεξιά και αριστερά.

            Το σχήμα των κτισμάτων είναι κανονικό και όλα έχουν κεραμοσκεπή. Λόγω της κλίσης του εδάφους όλα έχουν δύο πατώματα. Στο κάτω πάτωμα, το λεγόμενο κατώι, γίνεται η αποθήκευση των τροφίμων αλλά και ο στυλισμός των ζώων, ενώ στο πάνω πάτωμα, στην κατοικία, συναντάμε συνήθως δύο κύρια δωμάτια και ένα μικρότερο που ήταν το μαγειρίο και είχε μέσα και φούρνο.

Περισσότερα δωμάτια αλλά και επιμελημένη διακόσμηση (ξύλινα χρωματιστά ταβάνια) είχαν τα αρχοντόσπιτα του χωριού. Η αυλή περικλείεται από ψηλές πέτρινες μάντρες και είναι αναγκαία σε κάθε σπίτι. Η είσοδος στην αυλή γίνεται από επιβλητική τοξωτή αυλόθυρα. Πολλές αυλές ενοποιούνται με περιβόλια και είναι τεράστιες. Ακόμα και στις πιο μικρές υπάρχει ο βοηθητικός εξοπλισμός για τις καθημερινές ανάγκες της νοικοκυράς-φούρνος, βρύση, κοτέτσι κ.ά.-ενώ οι χώροι υγιεινής βρίσκονται στην αυλή σε ανεξάρτητα μέρη και μακριά από την κατοικία.

            Πολλά σπίτια είναι ερειπωμένα, άλλα ετοιμόρροπα και άλλα συντηρούνται χωρίς να κατοικούνται από τους ιδιοκτήτες τους, η μεγάλη κλίση του εδάφους δίνουν ανάγλυφη τη σημερινή εικόνα εγκατάλειψης του οικισμού.

Η ζωή των πρώτων κατοίκων

Βασικός παράγοντας για τη ζωή μιας οικογένειας στο χωριό ήταν η καλλιέργεια και η παραγωγή ειδών διατροφής. Ο λαχανόκηπος εξασφάλιζε πολλά λαχανικά όπως σπανάκι, σκόρδα, κουκιά κλπ όλα απαραίτητα για ένα σπίτι. Πρώτα άρχισαν να καλλιεργούν σιτάρι, κριθάρι, βρώμη για τις πρώτες ανάγκες και μετά επιδόθηκαν στο αμπέλι που θα τους έδινε το σταφύλι, το κρασί και το τσίπουρο. Το λάδι ήταν και είναι το πιο απαραίτητο είδος τροφής. Η καλλιέργεια της ελιάς άρχισε απ' τα πολύ παλιά χρόνια. Το λάδι άφθονο χρησίμευε στη διατροφή αλλά ήταν και κύριο εισόδημα για ανταλλαγή με άλλα προιόντα. Eίναι συγκινητικό να βλέπεις ελιόδενδρα να φυτρώνουν, να μεγαλώνουν και να καρπίζουν.  Τα χρόνια εκείνα λειτουργούσαν τρία ελαιοτριβεία τα οποία εξυπηρετούσαν τις ανάγκες του χωριού. Το ένα απ' αυτά ήταν της εκκλησίας και διατηρείται και σήμερα.

Το ελαιοτριβείο το δούλευαν δύο εργάτες. Αυτοί μετέφεραν τις ελιές, τις έριχναν σε πέτρινο αλώνι, ειδικά φτιαγμένο, που μέσα εκεί συνθλίβονταν, από μεγάλες πέτρινες ρόδες που γύριζαν με άλογο ή μουλάρι. Οταν ο καρπός γινόταν ζυμάρι μεταφέρονταν στις σφυρίδες, φτιαγμένες από ειδικό νήμα και μετά στο πιεστήριο που το χειρίζονταν άνθρωποι. Το λάδι μαζευόταν σε μια μεγάλη βαρέλα που ήταν τοποθετημένη κάτω απ' το πιεστήριο. Ο νοικοκύρης έπαιρνε το λάδι παρουσία του Σπαή- έτσι λεγόταν ο χωριανός που ήταν επιφορτισμένος να παίρνει το δέκατο(κρατικός φόρος). Αυτό που απέμενε το χρησιμοποιούσαν για τροφή των ζώων και τα κουκούτσια απ' τις ελιές τα χρησιμοποιούσαν, ύστερα από μια κατεργασία, σαν κάρβουνα.

            Φεύγοντας από το ελαιοτριβείο που υπάρχει ακόμα και προχωρώντας προς την πλατεία του χωριού βλέπουμε το πέτρινο σχολείο που σήμερα είναι κοινοτικό γραφείο. Εχει μια μεγάλη αίθουσα διδασκαλίας, αρκετά φωτεινή με πολλά παράθυρα και ένα δωμάτιο που χρησίμευε για γραφείο και κατοικία του δασκάλου. Το σχολείο του Φοινικιού,  κατά τη δεκαετία του 30, είχε 65-70 παιδιά σ' όλες τις τάξεις, γιατί ήταν μονοθέσιο μ' ένα δάσκαλο. Απ' το σχολείο αυτό ξεκίνησαν πολλοί Φοινικιώτες που αναδείχθηκαν επιστήμονες.

Λαογραφικό μουσείο

Στο κτήριο του Αμελικού, στεγάζεται το Λαογραφικό μουσείο του χωριού. Αμελικό ονομαζόταν το οίκημα που είχε κτιστεί επί τουρκοκρατίας για να διανυκτερεύουν εκεί οι Τούρκοι χωροφύλακες(τζαντριμάδες) που μάζευαν τους φόρους. Μ'αυτόν τον τρόπο απέφευγαν οι κάτοικοι να φιλοξενούν τους Τούρκους στα σπίτια τους. Το 1993 ιδρύθηκε σωματείο με την επωνυμία «Λαογραφικό Ιδρυμα Φοινικίου», με σκοπό την ίδρυση Λαογραφικού μουσείου για να διατηρήσει την ιστορία, τη ζωή, την τέχνη και γενικότερα την πολιτισμική παράδοση του χωριού.

Η ξενάγηση στο μουσείο ήταν πολύ ενδιαφέρουσα. Εκτός από αυτά που βλέπει κανείς σ'αυτό, ενημερώνεται για όλες τις εκφάνσεις του καθημερινού βίου. Στο Φοινίκι, όπως και σ' όλη την Ηπειρο, φτιάχνανε 15 είδη ψωμιού και πάνω από 100 είδη πίττας. Κι αυτό γιατί η πίττα ήταν χαρακτηριστικό φαγητό σ' όλα τα φτωχά μέρη. Ηταν εύκολη η παρασκευή της και τα υλικά που χρειαζόντουσαν ήταν αλεύρι, νερό για το φύλλο και η γέμιση περιείχε ότι περρίσευε στο σπίτι: χόρτα, τυρί, ρύζι, γάλα, κρεμμύδια κ.α. Η πίττα στην Ηπειρο ήταν ιεροτελεστία. Ταψιά υπήρχαν διαφόρων μεγεθών ανάλογα με τα άτομα που είχε η οικογένεια. Εκείνα τα δύσκολα χρόνια δεν υπήρχαν καρέκλες και καθόντουσαν στο χαλί και έτρωγαν στο σοφρά. Εξ' άλλου σπάνια έτρωγαν όλοι μαζί γιατί δούλευαν, εκτός από τις μεγάλες γιορτές.  

Ολοι έπιναν νερό από τον ίδιο μαστραπά. Το πάτωμα ήταν στρωμένο με φλοκάτες υφαντές στον αργαλειό. Πολλά πράγματα έφερναν οι ξενητεμένοι στο χωριό. Οι πρώτοι μετανάστες πήγαν στην Κωνσταντινούπολη και έστελναν ό,τι μπορούσαν στις οικογένειές τους. Το γραμμόφωνο, που είχε έρθει στο Φοινίκι από την Ευρώπη, υπήρχε μόνο στα πλούσια σπίτια.

Ενδυμασία

Τα κορίτσια , οι τσούπρες, τη δεκαετία του 30 φορούσαν μακριά φουστάνια, πολύ στενά στη μέση. Από πάνω φορούσαν σαρταμάκα* από καντιφέ* μαύρο και ποδιά κεντημένη. Τα χρώματα των ρούχων ήταν συνήθως κόκκινα και πράσινα. Η νυφιάτικη φορεσιά ήταν πανέμορφα κεντημένη. Ολα φερμένα από την Πόλη. Αποτελείτο από το φουστάνι, το γελέκο, τη σαρταμάκα, την ποδιά και στο κεφάλι μαντήλι κεντημένο με μπιρμπίλες*. Το φουστάνι και το γελέκο ήταν από μεταξωτό ύφασμα. Ολα ήταν κεντημένα με πολλή χρυσή κλωστή και με διάφορες παραστάσεις. Μήνες ήθελε η στολή για να φτιαχτεί. Στο στήθος είχαν κρεμασμένες αρμάθες με φλουριά κωνσταντινάτα, χρυσά πεντόλιρα, κληρονομιά από γιαγιά σε κόρη.

Μετά από λίγα χρόνια, οι γυναίκες μεγαλώνοντας φορούσαν πιο σκούρα ρούχα και οι γριές μόνο μαύρα και άν είχαν πένθος φόραγαν στο κεφάλι και τσεμπέρι.

Οι άντρες , πολύ παλιά φόραγαν φουστανέλα με τσαρούχια και γιλέκο και οι γερόντοι βράκα σαν τους νησιώτες. Οι γαμπροί φορούσαν την υφαντή «τσάμικη στολή»-έτσι την έλεγαν-που το παντελόνι ήταν κυλότα που έμπαινε στις κάλτσες και πάνω φορούσαν γιλέκο και πουκάμισο με φαρδιά μανίκια.

    *Σαρταμάκα=γυναικεία ζακέτα με μανίκια κεντημένη με χρυσή κλωστή    

    *Καντιφέ=βελούδο

     *Μπιρμπίλες=λεπτό χειροποίητο κέντημα που παρίστανε πεταλούδες, άνθη, φύλλα κ.α.

 Χαρακτηριστικό έθιμο

 Τη δεύτερη ημέρα του Πάσχα, κομπανία με όργανα και κόσμο περνάνε απ'όλα τα σπίτια και οι οικοδεσπότες τους κερνάνε κρασί και τους φιλεύουνε καλούδια.

Εντυπώσεις

Το Φοινίκι είναι ένα γραφικό χωριό που αντιπροσωπευει επάξια το λαϊκό στοιχείο της Ηπείρου. Οι πλακόστρωτοι δρόμοι του, τα παραδοσιακά σπίτια με τις μεγάλες πόρτες, τα πανέμορφα στενά δρομάκια δίνουν τον αέρα μιας άλλης εποχής στο Φοινίκι. Αυτό φαίνεται απ'το οτι η τεχνολογία δεν έχει επιφέρει αλλαγές στον οικισμό και στον τρόπο ζωής των κατοίκων του. Η μετανάστευση, όντως, έχει πλήξει αυτό το πανέμορφο μέρος, με αποτέλεσμα το παραδοσιακό δημοτικό σχολείο της περιοχής να έχει ερημώσει πια από παιδιά με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν νέοι στην περιοχή. Φεύγοντας απ'το Φοινίκι σου μένουν οι καλλίτερες δυνατές εντυπώσεις και μια γλυκειά ανάμνηση του  ελληνικού παραδοσιακού χωριού.

www.thesprotia3d.com

www.romiazirou.blogspot.gr