Απολαύστε τα video
Κάτω Πεδινά Από τους παλαιότερους οικισμούς του
Ζαγορίου, είναι κτισμένα αμφιθεατρικά πάνω σε τρεις λόφους με θέα τον
προστατευόμενο κάμπο τους (δίκτυο Natura 2000 a Site of Community Importance).
Το χωριό βρίσκεται στο κέντρο του κάμπου των Σουδενών ακριβώς πάνω από το
Καλπάκι, με πολύ εύκολη πρόσβαση σε όλα τα γύρω χωριά (κεντρικό και δυτικό
Ζαγόρι), αλλά και από και προς τα Ιωάννινα και τα χωριά του Πωγωνίου και της
Κόνιτσας (ενδεικτικά 10 χμ. από τη χαράδρα του Βίκου στη μονή της Αγίας
Παρασκευής στο Μονοδένδρι, τον ποταμό Βοϊδομάτη στην Αρίστη, το Πάπιγκο και το
Καλπάκι, 37 χλ. από τα Ιωάννινα, την Πωγωνιανή και την Κόνιτσα). Έτσι αποτελεί
μια εναλλακτική πρόταση για διαμονή με επίκεντρο τον ξενώνα μας.
Ως οικισμός
τα Κάτω Πεδινά, είναι γνωστά από τη Βυζαντινή Εποχή αποτελώντας ένα από τα
παλαιότερα χωριά του Ζαγορίου. Η πρώτη γραπτή αναφορά του ονόματος βρίσκεται σε
χρυσόβουλο του Ανδρονίκου Β' Παλαιολόγου στα 1321. Σε χρυσόβουλο του 1361
μνημονεύεται ως μεγάλος και πλούσιος οικισμός (Σουδενά = sudis, σούδα, κρύο),
που χάρη στο εύφορο οροπέδιό του και την ποτιστική κοιλάδα του Καλαμά (σημερινό
Καλπάκι) αποτελούσε το σιτοβολώνα του Ζαγορίου. Ανασκαφές στον κάμπο του
οικισμού με τα έξι πέτρινα πηγάδια του και τον "βασιλικόδρομο" που τον
διατρέχει, έφεραν στο φως αρχαίους κιβωτιόσχημους τάφους του 1ου και 2ου αιώνα,
τα ευρήματα των οποίων φυλάσσονται στο αρχαιολογικό μουσείο των Ιωαννίνων. Κατά
τον 15ο προς 16ο αιώνα μέρος των κατοίκων του μαζί με κατοίκους από το διπλανό
χωριό (Άνω Πεδινά 1 χλ.), μετακινείται από τους Οθωμανούς στην Πελοπόννησο
(μάλλον λόγω της έλλειψης εργατικών χεριών εξαιτίας σιτοδείας και λοιμού). Εκεί,
στα Καλάβρυτα της Αχαΐας, σε μια περιοχή που το ανάγλυφο του εδάφους είναι
παρεμφερές με τον τόπο καταγωγής τους, ιδρύουν τα Άνω και Κάτω Σουδενά (σημερινή
ονομασία Άνω - Κάτω Λουσοί) της Πελοποννήσου.
Ο οικισμός κτισμένος
αμφιθεατρικά πάνω σε τρεις λόφους με τους κατοίκους του να ασχολούνται κυρίως με
την γεωργία, την κτηνοτροφία και το εμπόριο, γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη από τα τέλη
του 16ου μέχρι και τα μέσα του 20ου αιώνα. Την περίοδο εκείνη η ανάπτυξη ήταν
συνεχής, με την κατασκευή του μεγαλυτέρου στην περιοχή δικτύου αλωνιών, αποθηκών
και πηγαδιών, την κατασκευή σε σχήμα βεντάλιας κοινοτικού δικτύου από
καλντερίμια και μονοπάτια, την ανέγερση σχολείων και σημαντικών ναών μέσα και
κοντά στο χωριό. Σπουδαιότερος ο ναός των Ταξιαρχών που έχει χαρακτηριστεί σαν
ένα από τα 350 καλύτερα διατηρημένα τοπία της Ελλάδας, « ιδιαίτερου φυσικού
κάλλους» . Ο ναός φαίνεται ότι αναγέρθηκε για πρώτη φορά τον 14ο αιώνα και
ανακαινίστηκε πλήρως στα 1611/12. Από το 1749 φέρει τοιχογραφίες με τους
αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους, φιλοτεχνημένες από τον Αναστάσιο Β' τον Καπεσοβίτη.
Ο άλλος σημαντικός ναός είναι ο ναός του Αγίου Αθανασίου, ο οποίος κτίστηκε στα
1704 και από τότε αποτελεί τον ενοριακό ναό του οικισμού. Το τέμπλο του είναι σε
μικρογραφία το πρωτότυπο πάνω στο οποίο βασίστηκε το σημερινό τέμπλο της
Μητρόπολης των Ιωαννίνων. Στην πλήρη ακμή του στον οικισμό ζούσαν πάνω από 900
άτομα (150 οικογένειες) και ενδεικτικά λειτουργούσαν δυο σχολαρχεία (αρρένων και
παρθεναγωγείο, τα κτίρια των όποιων διατηρούνται αυτούσια μέχρι σήμερα), δυο
κοινοτικοί γιατροί, ένα φαρμακείο, καφενεία, παντοπωλεία, σιδηρουργία,
πεταλωτήρια, κλπ. Μεταξύ των δυο παγκοσμίων πολέμων ο οικισμός πέρασε από την
Ελλάδα στην Ιταλία και τανάπαλιν. Ειδικά με την έναρξη του Β' παγκοσμίου
πολέμου, ο οικισμός βρέθηκε στην πρώτη γραμμή άμυνας της χώρας. Όντας στο
επίκεντρο των επιχειρήσεων (Καλπάκι, Γκραμπάλα), στον ενοριακό ναό του (όπου και
σήμερα φυλάσσονται η σημαία και το φορείο;), μεταφέρθηκε και τυλίχτηκε με τη
σημαία ο πρώτος νεκρός ήρωας αξιωματικός μας. Στη συνέχεια κατά τη διάρκεια της
κατοχής, ένα μέρος από τα σπίτια του οικισμού κάηκε μαζί με το κεντρικό καφενείο
και τον πλάτανο, σε αντίποινα γιατί όλη η περιοχή ελεγχόταν από τους
αντάρτες.
Η παρακμή του οικισμού ξεκίνησε με το τέλος του πολέμου και
ολοκληρώθηκε στα πέτρινα χρόνια του 1960 και στα χρόνια της αντιπαροχής,
ακολουθώντας έστω και αργά τη μοίρα της χώρας και της περιοχής. Παρά τις
αντιξοότητες, ο οικισμός τους καλοκαιρινούς μήνες σφύζει από ζωή διατηρώντας την
πετρόχτιστη μορφή του με αρκετά ανακατασκευασμένα σπίτια, με το πολύ ζωντανό
παραδοσιακό του κεντρικό καφενείο/εστιατόριο ανοικτό όλο τον χρόνο, με
σημαντικές πολιτιστικές δραστηριότητες κάθε καλοκαίρι, όπως η εβδομάδα των
σεμιναρίων κινηματογράφου κάθε Ιούνιο/Ιούλιο (zagoriwood) και το παραδοσιακό
πανηγύρι στις 29 Αύγουστου. Κορυφαία εκδήλωση είναι η εβδομάδα του ανοικτού
κινηματόγραφου που γίνεται στην κεντρική πλατεία κάθε Αύγουστο.
Τα Κάτω
Πεδινά φρόνιμα τοποθετημένα στο κέντρο των χωριών του κεντρικού και δυτικού
Ζαγορίου, με πολύ εύκολη πρόσβαση σε όλα τα γύρω χωριά (ενδεικτικά 10-12 χμ.
απόσταση απο την χαράδρα του Βίκου στο μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής στο
Μονοδένδρι, τον ποταμό Βοϊδομάτη στην Αρίστη, τους πύργους της Αστράκας και τις
οβίρες στο Πάπιγκο και την Μονή Βελλάς στο Καλπάκι), αποτελούν μια εναλλακτική
πρόταση για διαμονή με επίκεντρο τον ξενώνα μας. Ο οποιοσδήποτε ταξιδευτής που
έρχεται στην περιοχή μας είτε σαν απλός περιηγητής, είτε σαν περιπατητής, είτε
για «έντονες» δραστηριότητες μέσα στην αμόλυντη φύση, θα βρει στον ξενώνα μας
σπιτική φροντίδα ώστε να περάσει τις πολλές ή λίγες μέρες των διακοπών του
αξέχαστα.
Η ιστορία των Κάτω Σουδενών
Προϊστορία.
Τα ευρήματα που
προδίδουν την ύπαρξη πολιτισμικής άνθησης στα Κάτω Πεδινά είναι:
Στη θέση
«Μεγάλη Γκορτζιά», ερευνήθηκαν δύο κιβωτιόσχημοι τάφοι από συστάδα δέκα περίπου.
Βρίσκονται στις παρυφές αγροτικού δρόμου, που ονομάζεται «βασιλικόδρομος»,
δρόμος που συνέδεε την Ήπειρο με την Θεσσαλία και χρονολογούνται στον 10ο - 12ο
αιώνα π.Χ.
Στη θέση «Λάκκα Σπανού», βρέθηκε τάφος ακτέριστος. Καλύπτονταν από
οριζόντιες πλάκες. Στο εξωκλήσι της Αγίας Βαρβάρας, ανεσκάφη παρόμοιος τάφος με
μοναδικό κτέρισμα ένα χάλκινο δακτυλίδι. Στην ίδια θέση εντοπίστηκαν
κιβωτιόσχημοι τάφοι. Από την ίδια περιοχή παραδόθηκε κάνθαρος, -του τέλους του
12ου αιώνα ή αρχών του 11ου αιώνα π.Χ - και αιχμή δόρατος, που χρονολογείται
γύρω στο 1050 π.Χ. Τα ευρήματα φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο
Ιωαννίνων.
Ίδρυση
Ως οικισμός τα Κάτω Πεδινά είναι γνωστά απο τη Βυζαντινή
Εποχή αποτελώντας ένα απο τα παλαιότερα χωριά του Ζαγορίου. Η παλαιότερη γραπτή
αναφορά του ονόματος βρίσκεται στο χρυσόβουλο του Ανδρονίκου Β' Παλαιολόγου, του
1321 μαζί με τα χωριά Πάπιγκο, Ελαφότοπο και Άνω Πεδινά. Το χωριό, από τα τρία
παλαιότερα του Ζαγορίου, είναι γνωστό ήδη από το 1361 ως μεγάλος οικισμός και
αναφέρεται στο Χρυσόβουλο του Σέρβου ηγεμόνα Συμεών, από το οποίο αναγνωρίζει
στον Ιωάννη Τσάφα Ουρσίνο, την κατοχή εκτεταμένων περιοχών στην
Ήπειρο.
Σύμφωνα με την παράδοση, το χωριό μεγάλωσε από τη συγκέντρωση σε αυτό
των γύρω χωριών, του Καραπουλίου, και κυρίως του Σμολιάσου το οποίο διαλύθηκε
γιατί εμφανίστηκαν «φλογεροί δαίμονες».
Το χωριό, στο Χρυσόβουλο του 1361,
αναφέρεται ως Σουδενά. Σε ενθύμηση του 1627, το χωριό αναφέρεται και ως
Στούδενα. Ο Λαμπρίδης ερμηνεύοντας το τοπωνύμιο Στούδενα ως «τόπο ψυχρό»,
αναφέρει ότι το χωριό μέχρι το 1634 λεγόταν Στούδενα. O Vasmer δίνει την
ερμηνεία του τοπωνυμικού Σουδενά, από το λατινικό sudis (Ελληνικό: Σούδα), ενώ
κατά τον ίδιο ο τύπος Στουδενά, προέρχεται από το Σλαβικό studend =
ψυχρός.
Το χωριό ήταν αρκετά πλούσιο, χάρη στο εύφορο οροπέδιό του και τον
ποτιστικό κάμπο του Καλαμά. Οι κάτοικοί του ασχολούνταν κυρίως με την γεωργία
και την κτηνοτροφία.
Τουρκοκρατία.
Κατά τον 14ο αιώνα η περιοχή
οχυρώθηκε, για να προστατευθεί από τις επιδρομές των Τούρκων και των Αλβανών.
Κάτοικοί του κατά τον 15ο αιώνα, μεταναστεύουν μαζί με κατοίκους των Άνω
Σουδενών στα Καλάβρυτα Αχαίας, εξαιτίας επεισοδίων με κάποιο Τούρκο Αξιωματικό,
και ιδρύουντα Σουδενά, σημερινοί Λουσοί. Ταξίδευαν στην Ανατολική Ρωμυλία, την
Αίγυπτο και την Νότιο Αφρική αλλά δεν πρόκοψαν όπως οι κάτοικοι άλλων χωριών. Ο
οικισμός γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη μετά τον 16ο αιώνα μετά τη συνοίκηση σε αυτόν
κατοίκων γειτονικών χωριών, τα οποία εγκαταλείφθηκαν για διάφορους λόγους από
τους κατοίκους τους. Η ανάπτυξη αυτή καθίσταται εμφανής με την ανέγερση
σημαντικών ναών μέσα και κοντά στο χωριό με σπουδαιότερους, το ναό των
Ταξιαρχών, ο οποίος ανεγέρθηκε στα 1611/12 ή 1612/13 και φέρει τοιχογραφίες του
1749, φιλοτεχνημένες από τον Αναστάσιο τον Καπεσοβίτη, το ναό του Αγίου
Αθανασίου, ο οποίος αποτελεί τον ενοριακό ναό του οικισμού και κτίσθηκε στα 1702
και το ναό του Αγίου Νικολάου στην είσοδο του χωριού με τοιχογραφίες των μέσων
του 18ου αιώνα.
19ος αιώνας.
Στα μέσα του περασμένου αιώνα, το χωριό
αριθμεί 940 κατοίκους και έχει 2 σχολεία. (φωτ. δεξιά: Το Παρθεναγωγείο)
20ος
αιώνας.
Τα Κάτω Σουδενά μετονομάζονται το 1928 σε Κάτω Κάμπο και το 1929 σε
Κάτω Πεδινά. Στις 29 Αυγούστου 1944, καίγονται 7 σπίτια και ένα μαγαζί από τους
Γερμανούς, και υπήρξαν 3 νεκροί.
Οι Άγιοι Ταξιάρχες.
Ο ναός των
Αγίων Ταξιαρχών βρίσκεται στον κάμπο του χωριού. Είναι μονόκλιτος ναός
αθωνιτικού τύπου με ογκώδη 12/πλευρο τρούλο. Από τα στενόμακρα παράθυρα του
τρούλου φωτίζεται το εσωτερικό του καθολικού. Κατά τον Ι. Λαμπρίδη κτίστηκε το
1591, ενώ ο ξυλόστεγος νάρθηκας είναι μεταγενέστερος (επιγραφή 1611/12) και σε
πλάτος είναι μεγαλύτερος από την εκκλησία.
Ο ναός των Ταξιαρχών είναι
σταυροειδής εγγεγραμμένος, αθωνίτικου τύπου, με πλάγιους χορούς και δωδεκάπλευρο
τρούλο. Στα ανατολικά φέρει τρίπλευρη αψίδα και στα δυτικά μεταγενέστερο
ξυλόστεγο νάρθηκα.
Η ίδρυση του ναού τοποθετείται, σύμφωνα με επιγραφή που
υπάρχει στην πρόσοψή του, το 1611-12.
Στο εσωτερικό ο ναός κοσμείται με
τοιχογραφίες του ζωγράφου Αναστασίου από το Καπέσοβο Ζαγορίου που χρονολογούνται
το 1749. Ο Αναστάσιος είναι ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της ομάδας
των Καπεσοβιτών ζωγράφων, οι οποίοι εργάστηκαν το 18ο αι. στην Ήπειρο,
διακοσμώντας με τοιχογραφίες ναούς και αρχοντικά. Η τέχνη του διατηρεί πολλά από
τα παραδοσιακά στοιχεία της ζωγραφικής του 16ου αι. και χαρακτηρίζεται από
εικονογραφικό πλούτο.
Το τέμπλο του ναού που χρονολογείται στο 18ο αι.,
είναι ξυλόγλυπτο και φέρει εικόνες της ίδιας περιόδου. Το μεσαίο και ανώτερο
τμήμα του τέμπλου είναι ξυλόγλυπτο (18ος αιώνας).
Επίσης του 18ου αιώνα,
είναι και οι εικόνες του Χριστού και της Θεοτόκου Οδηγήτριας.
Η
φύση.
Το φυσικό περιβάλλον των Τσερβαροσούδενων. Δίπλα στον πυρήνα του
Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου με το ξακουστό φαράγγι του Βίκου, μια άγνωστη
κιβωτός της φύσης διατηρείται ακόμη στα οροπέδια Πεδινών - Ελαφοτόπου (βλέπε
Εικόνα 1). Εδώ διασώζονται αξιόλογα στοιχεία της
αγρο-βιοποικιλότητας της χώρας που μαζί με παραδοσιακές χρήσεις
γης ξέφυγαν από τις εντατικές καλλιέργειες των άλλων αγροτικών περιοχών της
Ελλάδας και της Ευρώπης (Βλέπε Εικόνα 2). Η παραδοσιακή κτηνοτροφία ντόπιων
αιγοπροβάτων διατηρεί εδώ ένα εξαίσιο πολιτισμικό τοπίο, που αξίζει να
γνωρίσουμε από κοντά (Βλέπε Εικόνες 3 και 4) .
Εικόνα 1: Πανοραμική άποψη του οροπεδίου Κάτω Πεδινών και στο βάθος το βουνό «Στούρος», πίσω από το οποίο βρίσκεται το φημισμένο φαράγγι του Βίκου.
Εικόνα 2: Η ποιμενική κτηνοτροφία έχει εδώ ιστορία άνω των 3000 χρόνων και σμίλευσε από την αρχαιότητα μοναδικά πολιτισμικά τοπία φτιαγμένα με τα ανθρώπινα χέρια, για τα οποία η χώρα μας (όπως και για τα παραδοσιακά κτηνοτροφικά προϊόντα) είναι γνωστή παγκοσμίως. Στα οροπέδια των «Τσερβαροσούδενων» διατηρείται ακόμη σε μεγάλο βαθμό το ιδιαίτερο αυτό αρχαίο αγρο-κτηνοτροφικό τοπίο, που είναι αντιπροσωπευτικό ολόκληρης της ορεινής Ελλάδας.
Εικόνα 3: Η εκτατική κτηνοτροφία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την τοπική βιοποικιλότητα, αφού υποκαθιστά ουσιαστικά την βόσκηση από άγρια ζώα: έντομα, ερπετά, πουλιά και κάθε λογής οργανισμοί χρειάζονται τη βόσκηση για να υπάρξουν.
Εικόνα 4: Οι ποιμενικοί σκύλοι είναι αχώριστοι σύντροφοι των τελευταίων ντόπιων κτηνοτρόφων προστατεύοντας τα κοπάδια τους από επιθέσεις λύκου και αρκούδας που υπάρχουν επίσης στην περιοχή.
Το καλοκαίρι αγναντεύοντας τον κάμπο από το καφενείο
της πλατείας εύκολα εντοπίζεις κοπάδια από «λελέκια» (τους
πελαργούς) και κιλελέους (κιρκινέζια) που κάποτε, ξεπερνώντας
ακόμη και τα 100 πουλιά, ψάχνουν για «μαστακαίους» (ακρίδες) στα τριφύλλια και
τα αθέριστα χωράφια (βλέπε Εικόνα 5). Οι επισκέπτες εντυπωσιάζονται όταν τα
πουλιά περνούν ξυστά πάνω από τα σπίτια του χωριού κάθε σούρουπο κατευθυνόμενα
προς τα χωριά του Παρακάλαμου όπου φωλιάζουν, ενώ κάποιες φορές πριν τη
μετανάστευση κουρνιάζουν στις κολώνες και τις λιθόχτιστες σκεπές των σπιτιών των
Κάτω Πεδινών.
Εικόνα 5: Λευκοί Πελαργοί (Ciconia ciconia) στα χερσολίβαδα του κάμπου, μια από τις χαρακτηριστικότερες εικόνες του καλοκαιριού στο χωριό.
Η άνοιξη είναι ακόμη πιο εντυπωσιακή
όταν χωράφια, φυσικά και ημιφυσικά λιβάδια, κοφτολίβαδα και βοσκοτόπια στους
γύρω λόφους πλημμυρίζουν από τα χρώματα εκατοντάδων λουλουδιών (βλέπε Εικόνα 6).
Λέγεται μάλιστα, από αναλύσεις που έγιναν στο μέλι που
παράγεται εδώ, ότι περιέχει πάνω από 120 είδη γύρης! Τότε τα σπάνια
μαυροκιρκίνεζα, κίρκοι και δεκάδες μικρά μεταναστευτικά πουλιά σταθμεύουν στους
κάμπους για ανεφοδιασμό, ενώ τα υγρά λιβάδια και οι λόφοι γεμίζουν από ορχιδέες
(βλέπε Εικόνα 7), πεταλούδες και δεκάδες πολύβουα έντομα που μόλις έχουν
ξυπνήσει από τον χειμερινό τους λήθαργο.
Εικόνα 6: Η άνοιξη στον κάμπο με
φόντο το χωριό Κάτω Πεδινά είναι ονειρική, τα λιβάδια πλημμυρισμένα με κάθε
λογής λουλούδια ξεπερνούν κάθε φαντασία.
Εικόνα 7: Τα πλημμυρισμένα λιβάδια
είναι στρωμένα με χιλιάδες ορχιδέες, ξαφνιάζοντας ακόμη και τους
απαιτητικότερους φυσιοδίφες.
Η απόλυτη μεταμόρφωση όμως συμβαίνει εδώ το
χειμώνα, όταν το «βαρκό», τα υγρά λιβάδια των οροπεδίων,
πλημμυρίζουν από τα νερά των βροχών και του χιονιού (βλέπε Εικόνα 8). Τότε στους
κάμπους μαζεύονται δεκάδες τσίχλες και κοτσύφια (ένα μάλιστα βρέθηκε με
δαχτυλίδι από τη Ρουμανία!), ενώ τεράστια κοπάδια από τσόνια
(σπίνους, καρδερίνες, φλώρους, σκαρθάκια κτλ), προσπαθούν να βρούνε σπόρους από
τα υπολείμματα των καλλιεργειών για να περάσουν το χειμώνα.
Εικόνα 8: Εποχιακές λίμνες σχηματίζονται εκεί όπου συγκεντρώνονται τα επιφανειακά νερά του χειμώνα, εδώ ο κάμπος πλημμυρισμένος, με φόντο τα χιονισμένα Κάτω Πεδινά.
Αξέχαστοι θα μείνουν στο φθινοπωρινό επισκέπτη τα
γιγάντια αιωνόβια σφεντάμια του Αϊ-Ταξιάρχη, στην είσοδο του χωριού
(χαρακτηρισμένος ως «Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους»), ένα από τα είδη δέντρων
που σπάνια συναντά κανείς σε δεντρώδη μορφή στην χώρα μας (βλέπε Εικόνα 9). Μαζί
με τα προστατευμένα αιωνόβια πουρνάρια στα «Ανήλια» και τα λιγοστά σπάνια
βουνοκυπάρισσα αποτελούν το σήμα κατατεθέν των φυσικών ορίων του οικισμού.
Εικόνα 9: Η εκκλησία του Αγίου Ταξιάρχη Άγιος στα Κάτω Πεδινά έχει χαρακτηριστεί ως «Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους» (Κωδικός: AT3011018).
Τέλος μην ξαφνιαστείτε εάν στο
δρόμο συναντήσετε κάποιο σταματημένο αυτοκίνητο: συχνά οι διερχόμενοι τουρίστες
κατεβαίνουν για να φωτογραφίσουν μια περαστική χελώνα που βρίσκεται στην
άσφαλτο! Οδηγοί διατηρείτε λοιπόν με χαμηλές ταχύτητες ιδιαίτερα το βράδυ, όλο
και κανένας αρίτσος (σκαντζόχοιρος) θα προσπαθεί να περάσει το δρόμο, ενώ δεν
είναι σπάνιο να συναντηθείτε με αλεπού, αγριόγατα (βλέπε Εικόνες 10 και 11),
ακόμη και ζαρκάδι!
Εικόνες 10 και 11: Ένας νεκρός αγριόγατος και ένας σκαντζόχοιρος σκοτωμένοι από διερχόμενα αυτοκίνητα στο οροπέδιο: οδηγοί προσοχή, η σύγκρουση με διερχόμενα άγρια ζώα είναι επικίνδυνη!
Λόγω της πλούσιας ορνιθοπανίδας της περιοχής (εδώ
συναντώνται 144 από τα 187 είδη του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου), της
σπανιότητας κάποιων πουλιών (π.χ. κουκάλογο, κοινώς ασπροπάρης)
(Βλέπε Εικόνες 12 και 13) και τους πολύ καλούς πληθυσμούς άλλων (π.χ. φιδαετός),
η περιοχή εντάχθηκε πρόσφατα στις Ζώνες Ειδικής Προστασίας για τη διατήρηση της
ορνιθοπανίδας και έτσι στο Ευρωπαϊκό δίκτυο για την προστασία της φύσης NATURA
2000. Είναι λοιπόν στο χέρι μας να εξερευνήσουμε, να γνωρίσουμε και να
κληροδοτήσουμε το εξαίσιο αυτόν πλούτο ως μια παρακαταθήκη ενός πολύτιμου
περιβαλλοντικού και πολιτισμικού θησαυρού, αγνοώντας τις σειρήνες του
βραχυπρόθεσμου κέρδους, αλλά κοιτώντας το μέλλον με σοφία και νηφαλιότητα
(Εικόνα 14).
Εικόνες 12 και 13: Αριστερά ο παγκοσμίως απειλούμενος με εξαφάνιση Ασπροπάρης (τοπικά Κουκάλογο) συχνά γυροπετάει στα οροπέδια των Τσερβαροσούδενων ψάχνοντας για κανένα ψοφίμι ή χελώνα που αποτελούν την τροφή του. Δεξιά ο άκακος φιδαετός, το κοινότερο μεγάλο αρπακτικό της περιοχής, έρχεται επίσης από την Αφρική κάθε χρόνο και τρέφεται αποκλειστικά με φίδια. Ο πρώτος είναι πλέον ακριβοθώρητος, ενώ ο δεύτερος μπορεί να παρατηρηθεί καθημερινά να ανεμοπορεί στις πλαγιές γύρω από τα χωριά του οροπεδίου.
Αλώνια Τα πέτρινα αλώνια που αποτελούν σπουδαίο
μνημείο λαϊκής αρχιτεκτονικής.
Τα Κάτω Σουδενά αποτελούσαν μέχρι τα μέσα του
20ου αιώνα το σιτοβολώνα όλου του Ζαγορίου. Ο μεγάλος και άνετος κάμπος με την
πλούσια παραγωγή σε δημητριακά, είχε σαν αποτέλεσμα την κατασκευή συγκροτήματος
πέτρινων αλωνιών, για το αλώνισμα και το λίχνισμα των σιτηρών και την κατασκευή
καλυβών για την αποθήκευση δημητριακών και του άχυρου.
Η εγκατάλειψη του
συγκροτήματος και οι αυθαίρετες παρεμβάσεις του κάθε ιδιώτη, από τα μέσα και
πέρα του 20ου αιώνα είχε σαν αποτέλεσμα, την μερική αλλοίωση και υποβάθμιση του
χώρου, την καταστροφή αλωνιών και καλυβών, με άμεση συνέπεια να κινδυνεύει να
αποκοπεί ο οικισμός και τα αλώνια από τον κάμπο.
Οι καλύβες είναι κτίρια
απλής ορθογωνικής διατομής, κτισμένες από ξερολιθιά και με επικάλυψη
σχιστόπλακα. Βρίσκονταν ακριβώς δίπλα και κάτω από το αλώνι, ώστε να είναι
εύκολη η αποθήκευση του καρπού και του άχυρου μετά το αλώνισμα. Τα αλώνια
αποτελούνται από 2 τμήματα: Ένα κυκλικό τοίχο σαν κατάντι, ο οποίος διαμορφώνει
και συγκρατεί το επίπεδο όπου γίνεται το αλώνισμα. Πάνω από το επίπεδο του
αλωνίσματος (περιμετρικά), διαμορφώνεται με μεγάλες πέτρες ένας αρκάς ή στηθαίο,
για να προστατεύει τους ανθρώπους και να συγκρατεί τον καρπό που αλωνίζεται. Στη
μέση του αλωνιού υπήρχε στύλος μπηγμένος στη γη. Εκεί δενόταν η μία άκρη του
αλωνιστικού σχοινιού, ενώ στην άλλη άκρη ήταν δεμένα τα ζώα που χρησιμοποιούνταν
για το αλώνισμα. Γυρίζοντας στο αλώνι τα βόδια ή τα άλογα, το σχοινί τυλίγονταν
στο στύλο. Όταν το σχοινί τυλιγόταν όλο, τότε τα ζώα έπαιρναν αντίθετη κυκλική
κατεύθυνση και το σχοινί άρχιζε να ξετυλίγεται.
Επίσης το αλώνισμα γινόταν
και με τα ραβδιά (αδράχτια), όπου δύο ομάδες με δύο και πλέον άτομα σε κάθε
ομάδα, με αρμονικά περιοδικά χτυπήματα, ξεχώριζαν τον καρπό από τα στάχυα.
Συνήθως τα αλώνια ανάλογα με την επίστρωση του δαπέδου, μπορούν να ταξινομηθούν
ως εξής: τα χωμάτινα, το δάπεδο των οποίων το άλειφαν με κοπριά αγελάδας πριν
χρησιμοποιηθούν και τα πέτρινα από όπου και το όνομα «Πετράλωνα». Ο Δήμος σε
συνεργασία με την 6η Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων Ιωαννίνων και τον Μορφωτικό
Εξωραϊστικό Σύλλογο Κάτω Πεδινών, προσπαθεί να αναπαλαιώσει το συγκρότημα.
Το
έτος 2002 χαρακτηρίσθηκαν ως διατηρητέο συγκρότημα συνολικά σαράντα τρία (43):
καλύβες-αλώνια (11), ανεξάρτητες καλύβες (21) ή ανεξάρτητα αλώνια (11) καθώς και
ο φυσικός περιβάλλοντας χώρος τους, που βρίσκονται στην εκτός ορίων περιοχή του
οικισμού Κάτω Πεδινά του δήμου Κεντρικού Ζαγορίου (ν. Ιωαννίνων) και καθορισμός
ειδικών όρων και περιορισμών δόμησης αυτών (ΦΕΚ Δ-946 α/ 31.10.2002)
Τα Εργαστήρια Κινηματογράφου στα Κάτω Πεδινά του Ζαγορίου
Πώς
άρχισαν όλα
Τον
Ιούλιο του 2010 και με κεντρική φιλοσοφία «μια
ψηφιακή κάμερα + ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής + ένας άνθρωπος = μια ''πλήρης''
μονάδα παραγωγής οπτικοακουστικού έργου»,
διοργανώθηκε με πρωτοβουλία του σεναριογράφου Γιώργου Μακρή σε συνεργασία με τον
Πάνο Μάγγο πρόεδρο του τοπικού διαμερίσματος και υπό την αιγίδα του Εξωραϊστικού
Συλλόγου, το Eργαστήριο
Κινηματογράφου στα Κάτω Πεδινά του Ζαγορίου.
Eνεργοί
επαγγελματίες κινηματογραφιστές δίδαξαν νέους εισάγοντάς τους στις βασικές
συνιστώσες της δημιουργίας του κινηματογραφικού έργου: σενάριο - σκηνοθεσία -
φωτογραφία - μοντάζ.
Ενώ η αρχική «προκήρυξη» απευθυνόταν σε νέους
ερασιτέχνες από την περιοχή του Ζαγορίου και των Ιωαννίνων, το Εργαστήριο άρχισε από τη δεύτερη κιόλας
χρονιά να προσελκύει και νέους που είχαν επιλέξει τον κινηματογράφο (και γενικά
την οπτικοακουστική έκφραση) και ως
μονιμότερη-επαγγελματική ενασχόληση και οι οποίοι προέρχονταν από την Αθήνα, τη
Θεσσαλονίκη, το Αγρίνιο, την Κρήτη κλπ.
Δεν
είμαστε «επισκέπτες»
Ο Δήμος
Ζαγορίου παραχώρησε το αναπαλαιωμένο Παρθεναγωγείο του χωριού ως βάση της δραστηριότητας και η τοπική
κοινωνία την αγκάλιασε από την αρχή. Απλοί κάτοικοι, επιχειρηματίες, θεσμικοί
εκπρόσωποι, προσφέρουν ηθική και -στο μέτρο της εποχής, υλική στήριξη (κυρίως
στους τομείς διαμονής και διατροφής των δασκάλων και των προσκεκλημένων
κινηματογραφιστών), γεμίζουν την αυλή του «σινε-Παρθεναγωγείο» στις ανοιχτές
προβολές μας, συμμετέχουν ως ηθοποιοί στις ταινίες, ανοίγουν τα σπίτια τους προσφέροντας φωτογραφικό και
άλλο υλικό για τα γυρίσματα των μαθητών.
Δε
συζητάμε απλώς για το σινεμά,
φτιάχνουμε
ταινίες!
Γρήγορα
διαμορφώσαμε και την ιδιαίτερη διδακτική μέθοδό μας: το κομμάτι της θεωρητικής
επιμόρφωσης ενσωματώνεται στη διαδικασία δημιουργίας μιας ταινίας μικρού μήκους.
Η διαδρομή από την επεξεργασία της αρχικής ιδέας που οδηγεί σε σενάριο, τη
σκηνοθετική σύλληψη, την εξεύρεση χώρων και ηθοποιών, την εικαστική-αφηγηματική
παράμετρο και το γύρισμα, τις δυσκολίες της παραγωγής ως και το τελικό
μοντάζ και την προβολή σε κοινό, είναι ένα ξέφρενο,
διασκεδαστικό και επίπονο παιχνίδι θησαυρού. Το πανέμορφα βουνά του Ζαγορίου
γίνονται ιδανικό κινηματογραφικό πλατό για τη γιορτή που όλοι πια εκεί κάθε Ιούλιο
περιμένουν με ανυπομονησία: το ZAGORIWOOD,
όπως -ξεκινώντας από ένα αστείο, επικράτησε να αποκαλείται η
διοργάνωση.
η
γρήγορη εξέλιξη
Από το 2011 προστέθηκαν στο πρόγραμμα του Ζagoriwood και προβολές
ταινιών (μυθοπλασίας και ντοκυμαντέρ)
για το κοινό της περιοχής καθώς και το πρόγραμμα «ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ» : δημιουργοί
του σύγχρονου ελληνικού (προς το παρόν) σινεμά έρχονται στο Ζαγόρι και
πραγματοποιούν -εμβόλιμα στο βασικό
πρόγραμμα- workshops για τους μαθητές μας, φέρνοντας και παρουσιάζοντας είτε
τα projects στα οποία εργάζονται, είτε και τις
καινούργιες τους ολοκληρωμένες ταινίες
που προβάλλουν για πρώτη φορά σε
κοινό.
Ως τώρα μας έχουν
επισκεφθεί:
2011
Ο σκηνοθέτης ΠΕΤΡΟΣ ΣΕΒΑΣΤΙΚΟΓΛΟΥ παρουσίασε αποσπάσματα
από την ταινία του "ELECTRA", της οποίας τα γυρίσματα εξελίσσονταν εκείνη την εποχή
στη Σενεγάλη καθώς και αποσπάσματα της ανολοκλήρωτης ακόμα τότε ταινίας του
"ATTRACTIVE
ILLUSION", σε ένα workshop «για τον χειροποίητο
κινηματογράφο».
-ο ΘΑΝΟΣ
ΑΝΑΣΤΟΠΟΥΛΟΣ πραγματοποίησε workshop με
τίτλο «η μυθοπλασία της ψηφιακής εποχής» και πρόβαλε την ταινία του «ΔΙΟΡΘΩΣΗ»
-επίσημη ελληνική συμμετοχή στο ΦΕΣΤΙΒΑΛ του ΒΕΡΟΛΙΝΟΥ.
2012
Η ΣΤΕΛΛΑ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ, στο Zagoriwood
παρουσίασε
, ως work
in
progress,
για πρώτη φορά σε κοινό την ταινία της
«ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑ ΑΜΝΗΣΙΑΣ» ( βραβείο Ντοκιμαντέρ 2013 της Ελληνικής Ακαδημίας
Κινηματογράφου)
ο ΝΙΚΟΣ ΠΕΡΑΚΗΣ παρουσίασε την «ΨΥΧΡΑΙΜΙΑ» και τα «ΓΕΡΜΑΝΙΚΑ
ΛΕΥΚΩΜΑΤΑ» από τη συνεργασία του ως artistic
director
με το Φόλκερ Σλέντορφ στο «Ταμπούρλο"
(βραβείο Όσκαρ 1979) και άλλους γερμανούς σκηνοθέτες.
2013
Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΣΕΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΣ παρουσίασε σε πρώτη δημόσια προβολή
, ως work
in
progress,
την ταινία του «Ο ΕΧΘΡΟΣ ΜΟΥ» (Βραβεία Σκηνοθεσίας, Σεναρίου και Μοντάζ 2014 της
Ελληνικής Ακαδημίας Κιν/φου).
Αποτελέσματα
Στα 4
χρόνια έχουν παραχθεί στα πλαίσια των εργαστηρίων 15
ταινίες μικρού μήκους (11 μυθοπλασίας και 4 ντοκιμαντέρ με τοπικά
θέματα), από την εργασία 65 περίπου
σπουδαστών. Επίσης το «Zagoriwood» τράβηξε την προσοχή Μέσων πανελλαδικής κυκλοφορίας και
εμβέλειας αποσπώντας κολακευτικά σχόλια και πλέον καταγράφεται στο χάρτη της
κινηματογραφικής δραστηριότητας της χώρας.
Ταυτόχρονα έχει δημιουργηθεί η
βάση για την ύπαρξη μιας τοπικής κινηματογραφικής κοινότητας η οποία μπορεί -και
είναι στόχος μας αυτό, να δραστηριοποιηθεί σε «σχέδια» που να αφορούν με άμεσο ή
έμμεσο τρόπο και την ευρύτερη περιοχή των Ιωαννίνων και της Ηπείρου: π.χ. η
συγκρότηση/δημιουργία ενός οπτικοακουστικού αρχείου.
Το
όνειρό μας - Το σχέδιό μας
Η δημιουργία (για πρώτη φορά στη χώρα
μας) ενός κινηματογραφικού "χωριού"-δικτύου, σημείου συνάντησης
των νέων ανθρώπων του σινεμά. Ένα διεθνές
(στον επόμενο βήμα) ραντεβού εκπαίδευσης, ανάπτυξης
συνεργασιών, ανταλλαγής εμπειριών και εκκίνησης νέων σχεδίων, παρουσίασης νέων
τεχνικών και τεχνολογικών δυνατοτήτων για την οπτικοακουστική αφήγηση. Άμεσως
στόχος σε αυτήν την κατεύθυνση είναι η ένταξή μας από το 2015 στο δίκτυο των
Εργαστηρίων που υποστηρίζονται από το MEDIA PROGRAMME της Ευρωπαϊκής
Επιτροπής.
Το Ζαγόρι ήταν
πάντα ένα «σύστημα» χωριών που συνδέονταν με ένα ιδιαίτερο πυκνό δίκτυο από
μονοπάτια, γέφυρες και ορεινές διαδρομές. Πάνω στην ίδια λογική σκεφτόμαστε και
την ανάπτυξη της προσπάθειάς μας: η
φετινή διοργάνωση με τα 4 εργαστήρια, τις προβολές και τις παρουσιάσεις θα
απλωθούν για πρώτη φορά φέτος σε 3 κοντινά χωριά: Άνω Πεδινά- Κάτω Πεδινά -
Βίτσα. Ακόμα στις άμεσες προθέσεις μας είναι η συνεργασία και με το
παράρτημα της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών στο Τσεπέλοβο με εργαστήριο
σκηνογραφίας αλλά και story-board.
Η δημιουργία
κοινών τόπων και συνεργασιών με κάθε ζωντανή δραστηριότητα της ευρύτερης
περιοχής είναι επιθυμία και στόχος μας.
Το πιστεύουμε
απόλυτα: παρά τη δυσκολία που ζει η χώρα μας, το ZAGORIWOOD μπορεί να
εξελιχθεί σε κάτι ελπιδοφόρο και δημιουργικό, κάτι καινούργιο για τη χώρα και τα
κινηματογραφικά της πράγματα. Ακόμα, θεωρούμε ότι η διοργάνωσή μας -ενταγμένη
και σε ένα ευρύτερο πρόγραμμα δράσεων, μπορεί να λειτουργήσει ως ένα χρήσιμο
εργαλείο για την προβολή και ανάπτυξη του Ζαγορίου.
Κάποια
-και-Οικονομικά
στοιχεία
Από την αρχή μέχρι και σήμερα οι δάσκαλοι των
εργαστηρίων εργάσθηκαν εθελοντικά, ενώ
οι μαθητές δεν πληρώνουν δίδακτρα (εκτός 50 ε για την
εγγραφή).
Η αξιοποίηση υπαρχόντων
πόρων, συχνά ανενεργών (κτιριακές κ τεχνικές υποδομές), σε συνδυασμό με τις αυξημένες δυνατότητες που
προσφέρει η ψηφιακή εποχή, στήριξαν καθοριστικά το σχέδιό μας ως
τώρα.
Από το 2013 ξεκίνησε
η συνεργασία με το Πανεπιστήμιο
Ιωαννίνων κ τον οργανισμό PALASE που μας
παραχωρεί τη Λαμπριάδειο Σχολή στα Άνω Πεδινά για τη διαμονή των μαθητών μας.
Το 2012 απευθυνθήκαμε για
πρώτη φορά στο Υπουργείο Πολιτισμού καταθέτοντας πλήρη φάκελο
και μας εγκρίθηκαν 5.000 που δεν πήραμε ποτέ. Το 2012 και το
2013 το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου μας στήριξε με τεχνικό
εξοπλσμό και ένα μικρό χρηματικό ποσό. Ο Δήμος Ζαγορίου μας
στηρίζει με τη διάθεση των αναγκαίων χώρων.
Τα
Εργαστήρια Κινηματογράφου στα Κάτω Πεδινά του Ζαγορίου ( zagoriwood@gmail.com) διοργανώνονται από την ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
ΖΑΓΟΡΙΟΥ (αστική μη κερδοσκοπική) -η οποία ιδρύθηκε από ανθρώπους που ζουν και
εργάζονται εδώ όλο το χρόνο, με τη
συνεργασία των «Anemicinema
Lab»
από τη Θεσσαλονίκη και "Mountain
View"
από την Αθήνα. Την καλλιτεχνική διεύθυνση έχει ο Γιώργος
Μακρής.
Οι ταινίες που δημιουργήθηκαν κατά την
διάρκεια του 3ου εργαστηρίου (2012):
"Το Γράμμα" http://www.youtube.com/watch?v=rUiTI9y2wls
"Χωρίς Ψωμί" http://www.youtube.com/watch?v=hrThlpoRzek
"Το φαγητό που έλειπε"
http://www.youtube.com/watch?v=pvwzVIGVQ2s&feature=plcp
Στο κανάλι
"Zagoriwood" το www.zagoriwood.blogspot.ca θα βρείτε και τις υπόλοιπες
ταινίες.
Δείτε σποτάκια από το zagoriwood
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου