Ανθρακίτης (Καμνιά) Ζαγορίου. Απολαύστε τα video

Απολαύστε τα video

Ανθρακίτης (Καμνιά)

Ο Ανθρακίτης είναι μια απο τις 43 κοινότητες του Δήμου Ζαγορίου, απέχει από τα Γιάννενα 50 χλμ, είναι χτισμένη στην βορειοανατολική πλευρά του όρους Μιτσικέλι, σε υψόμετρο 730. Η πολεοδομική μορφή του χωριού είναι κυκλική και μονοκεντρική όπως σε όλα σχεδόν τα Ζαγοροχώρια. Στο κέντρο του χωριού βρίσκεται η πλατεία, στη μέση της οποίας ορθώνεται ένας μεγάλος πλάτανος και γύρω απʼ αυτή αναπτύσσονται τα σπίτια του χωριού. Στη νοτιοανατολική πλευρά της πλατείας είναι χτισμένη η εκκλησία του χωριού, που είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου, ενώ στη βόρεια πλευρά της υπάρχει το κτήριο του παλαιού σχολείου.

Ο Ανθρακίτης πήρε το όνομα αυτό στις 13-2-1947 τιμής ένεκεν στο μεγάλο δάσκαλο του γένους Μεθόδιο Ανθρακίτη, ο οποίος καταγόταν από την Καμνιά που ήταν η προηγούμενη ονομασία του χωριού. Από ιστορικές μαρτυρίες προκύπτει ότι στην περιοχή του σημερινού Ανθρακίτη υπήρχε από το 540 μ.Χ. οικισμός με την ονομασία Δρυάνοβο. Το 1431 που οι Τούρκοι κατέλαβαν την Ήπειρο, το Δρυάνοβο ήταν μεταξύ των 14 χωριών του Ζαγορίου που δήλωσαν υποταγή στον Καρασινάν Πασά. Αργότερα ιδρύθηκε κι ένας συνοικισμός με το όνομα Μεσοχώρι. Οι δύο αυτοί οικισμοί κάποια στιγμή καταστράφηκαν και το 1583 το νέο χωριό που λεγόταν πλέον Καμνιά. Κατά τη διάρκεια του Β΄ παγκοσμίου πολέμου, το χωριό βομβαρδίσθηκε στις 6 Δεκεμβρίου 1940 από Ιταλικά αεροπλάνα και την 1-8-1940 κανονιοβολήθηκε από Γερμανικό πυροβολικό που είχε έδρα στην Ελεούσα. Η καταστροφή του χωριού ολοκληρώθηκε την 24-10-1943 όταν πυρπολήθηκε από τους Γερμανούς. Το χωριό ξανακτίσθηκε αργότερα αλλά ποτέ δεν απέκτησε την αίγλη και το μεγαλείο που είχε πριν από την ολοκληρωτική του καταστροφή.

Οι κάτοικοι του Ανθρακίτη ήταν γηγενείς Ζαγορίσιοι και από το 1950 εγκαταστάθηκαν στο χωριό και κάποιες οικογένειες Σαρακατσιάνων. Ο πληθυσμός του χωριού έφτασε το 1868 σε 300 κατοίκους αλλά έκτοτε βαίνει συνεχώς μειούμενος για να φτάσει το 2006 να έχει μόλις 26 μόνιμους κατοίκους. Η οικονομία του χωριού στηριζόταν από τα πολύ παλιά χρόνια στα γύρω δάση, στην γεωργία και την κτηνοτροφία ενώ πολλοί Καμνιώτες ακολούθησαν τη μοίρα των υπολοίπων κατοίκων του Ζαγορίου και ξενιτεύτηκαν για να ζήσουν καλύτερα. Αυτό είχε σαν συνέπεια την οικονομική και πνευματική ανάπτυξη του χωριού, η οποία διήρκεσε μέχρι τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο. Μετά τον πόλεμο ακολούθησε η μετανάστευση των περισσότερων κατοίκων του. Σήμερα οι κάτοικοι του χωριού διατηρούν πολύ λίγα ζώα και καλλιεργούν τους κήπους τους μόνο για τις ανάγκες των ιδίων.

Μέσα στο χωριό υπάρχουν τρία γεφύρια. Ένα μονότοξο βρίσκεται στην τοποθεσία «Λάκκος του Πασιά», ένα στη θέση «Λάκκος Λεύκας» και το τρίτο στη θέση «Σιόπατο». Υπάρχουν όμως και άλλα γεφύρια γύρω από το χωριό και συγκεκριμένα ένα στη θέση «Φτέρη», ένα στο λάκκο «Τσιόνια», ένα στη θέση «Φούντα», ένα στα Σέλτσιανα, ένα στην τοποθεσία «Κατσιλέκκου» κι ένα τρίτοξο στην τοποθεσία «Βουδάσια». Εκτός από τα πέτρινα γεφύρια στο χωριό υπάρχουν και αρκετές βρύσες με κυριότερη την κεντρική βρύση του χωριού που βρίσκεται στον πάνω μαχαλά καθώς και κάποια παλιά λιθόστρωτα καλνερίμια.

Μεθόδιος Ανθρακίτης, Λόγιος-Φιλόσοφος, Εθνοδιδάσκαλος.

Ο Μεθόδιος Ανθρακίτης γεννήθηκε στο χωριό Καμνιά – σημερινό Ανθρακίτη - του Ανατολικού Ζαγορίου. Παρακολούθησε μαθήματα γραμματικής, φυσικής και μεταφυσικής στη σχολή Γκιούμα, όταν σχολάρχης ήταν ο Γεώργιος Σουγδουρής, και το 1697 εξακολούθησε τις σπουδές του στην Ιταλία. Στη Βενετία παρακολούθησε μαθήματα φιλοσοφίας, θεολογίας και μαθηματικών. Εδώ υπηρέτησε ως εφημέριος στον Ορθόδοξο Ναό του Αγίου Γεωργίου της Βενετίας και εργάστηκε ως διορθωτής κειμένων στον εκδοτικό οίκο των Γλυκηδών. Το 1708 μετά την τύπωση του τρίτου του βιβλίου εγκατέλειψε τη Βενετία και ήρθε στην Καστοριά προσκεκλημένος από τον Γεώργιο Καστριώτη για να διδάξει στην Εκκλησιαστική του Σχολή. Σκόπευε στην πνευματική κατάρτιση των ιερέων και εξέφρασε τολμηρές θέσεις για τη χριστιανική ηθική συμπεριφορά. Άσκησε αυστηρή κριτική στη συμπεριφορά του κλήρου και επέκρινε την κατάχρηση του αφορισμού. Το 1710 αποδέχτηκε την πρόσκληση του Δημητρίου Κυρίτζη και ανέλαβε στη Σχολή Κυρίτζη τη διεύθυνση διδάσκοντας μαθηματικά και φιλοσοφία. Η σχολή απέκτησε φήμη και μαθητές από πολλά σημεία της ευρύτερης γεωγραφικής περιφέρειας, αλλά και από το Άγιο Όρος, τα Γιάννενα και το μακρινό Βουκουρέστι. Ενδεικτικά αναφέρονται οι Μπαλάνος Βασιλόπουλος, Σεβαστός Λεοντιάδης, Παχώμιος, Ευγένιος Βούλγαρης.

Για πρώτη φορά στον ελλαδικό χώρο διδάχτηκε η φιλοσοφία και τα σύγχρονα μαθηματικά κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Οι μαθητές του παρακολούθησαν μαθήματα για τη λογική και νεότερη Ευρωπαϊκή Φιλοσοφία, τον Καρτέσιο (Descartes) και τον Μαλμπράνς (Malebranche). Υπήρξε ένας από τους νεωτεριστές, που επιχείρησαν να εισάγουν στην Ελλάδα τις νέες αντιλήψεις και την παιδεία της Ευρώπης. Εισήγαγε τη «μονολεκτική ψυχαγωγία», η οποία καλλιεργούσε το πνεύμα των νέων στις ορθές πράξεις. Στόχευσε στο διαφωτισμό του Γένους και δε δίστασε να ασκήσει δριμύτατη κριτική στην Εκκλησία, όταν έκρινε ότι δεν επιτελεί το ρόλο της. Επιχείρησε να συνδυάσει τη Φιλοσοφία με τη Θεολογία. Δίδαξε τις αντιλήψεις του στους μαθητές της Σιάτιστας και της Καστοριάς, αλλά και από τον άμβωνα στις εκκλησίες. Η διδασκαλία του προκάλεσε αντιδράσεις.

Ο Ιερόθεος, δάσκαλος των εγκυκλίων μαθημάτων στην Καστοριά, τον κατηγόρησε στην Ιερή Σύνοδο για οπαδό του Μολίνου, του Ισπανού θεολόγου που αρνιόνταν την αξία των αγα­θών έργων. Η Σύνοδος κάλεσε σε απολογία τον Ανθρακίτη, ο οποίος απέστειλε επιστολή και δεν ταξίδεψε ο ίδιος στην Κωνσταντινούπολη εξαιτίας της προχωρημένης ηλικίας, της ασθενούς υγείας του και της οικονομικής του ανέχειας. Έτσι, η Σύνοδος του 1721 τον καταδίκασε για «ετεροδιδασκαλία και απείθεια» σε καθαίρεση και διέταξε να καούν όλα τα συγγράμματά του. Η καταδικαστική απόφαση οδήγησε τον Ανθρακίτη στην Κωνσταντινούπολη και στην αναίρεση της διδασκαλίας του μπροστά στη Σύνοδο προκειμένου να αθωωθεί με νέα απόφαση το 1723. Εντούτοις, η απαγόρευση διδασκαλίας και το κάψιμο των βιβλίων και των χειρογράφων του τον καταρράκωσαν. Τα λόγια του διδασκάλου στους άρχοντες των Ιωαννίνων αποδίδουν την οδύνη του : «. . . συναθροίζουν λογικάς και φυσικάς και Ευκλείδην και έτερα μαθηματικά και ανάπτουν φωτίαν εις την αυλήν της εκκλησίας εις τρία μέρη και τα έρριψαν μέσα ημέρα Κυριακή, και λαός άπειρος έξω, γεμιτζήδες, παπουτζήδες, ραφτάδες, και τα κάνουν ωσάν να ήταν Αρείου αιρέσεις ή πνευματομάχων βιβλία όπου όλος ο κόσμος τα σπουδάζει, όπου δεν έχουν να κάμουν ολότελα με την πίστιν». 

Το γεγονός τον απογοήτευσε και τον οδήγησε στην Κωνσταντινούπολη όπου δίδαξε ως τα βαθιά του γεράματα. Θεωρείται πρόδρομος της νεοελληνικής αναγέννησης. Πέθανε το 1749 στη Σιά­τιστα.

Στα έργα του περιλαμβάνονται τα :

Επίσκεψις Πνευματική, Βενετία 1707

Βοσκός Λογικών προβάτων, Βενετία 1708

Θεωρίαι Χριστιανικαί και ψυχοφελείς νουθεσίαι, Βενετία 1708

Οδός μαθηματικής, (μετάφραση), 4 τόμοι, Βενετία, 1749

Λογική Ελάττων, 1953 (οι σημειώσεις του επιμελημένες από το μαθητή του Μπαλάνο Βασιλόπουλο)

 Λόγος εις τον προφήτην Ηλίαν «Κήρυγμα Προφήτη Ηλία», (χειρόγραφο).

Βιβλιογραφία

Αγγέλου Άλκης, Η δίκη του Μεθοδίου Ανθρακίτη, όπως την αφηγείται ο ίδιος, Αθήναι, Εκδ. Τυπογραφείον Μυρτίδη, 1956, 168

Αγγέλου Άλκης, Των Φώτων, Όψεις του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, Νεοελληνικά Μελετήματα, Αθήνα, Εκδ. Ερμής, 2000.

Βαζιάκα Πετρούλα Χρ., Ο Ανθρακίτης Ζαγορίου και το Δημοτικό Τραγούδι, Ιωάννινα, 2006, 58 - 64

Ευστρατιάδης Σωφρόνιος, Ιερόθεος Πελοποννήσιος ο Ιβηρίτης και Μεθόδιος Ανθρακίτης ο εξ Ιωαννίνων, Ρωμανός ο Μελωδός Τόμος Α΄ (1932-1933), 257-315

Κραψίτης Βασίλης, Λόγιοι της Ηπείρου (1430-1912), Τόμος Α’, Αθήνα, 1979, 30-32

Μέρτζιος Γεώργιος, Λόγιοι Ζαγορίσιοι επί Τουρκοκρατίας, Το Ζαγόρι μας, 129 (1988) 164

Μπόμπου-Σταμάτη Βασιλική, Ο Μεθόδιος Ανθρακίτης και τα Τετράδια,  Ελληνικά 45 (1995) 111-127

Παπαδόπουλος Βρετός Ανδρέας, Νεοελληνική Φιλολογία : ήτοι κατάλογος των από πτώσεως της Βυζαντινής αυτοκρατορίας μέχρι εγκαθιδρύσεως της εν Ελλάδι βασιλείας τυπωθέντων βιβλίων παρ' Ελλήνων εις την ομιλουμένην, ή εις την αρχαίαν ελληνικήν γλώσσαν / συντεθείς υπό Ανδρέου Παπαδοπούλου Βρετού, T. B'. Εν Αθήναις: Τύποις και αναλώμασι Λ. Δ. Βιλαρά και Β. Π. Λιούμη, 1857, 240

Παπαδόπουλος Χρυσόστομος, Μεθόδιος Ανθρακίτης, Θεολογία 4 (1926) 10-17

Σάθας Κωνσταντίνος Ν., Νεοελληνική Φιλολογία, Βιογραφίαι των εν τοις γράμμασιν διαλαμψάντων Ελλήνων, από της καταλύσεως της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μέχρι της Ελληνικής Εθνεγερσίας (1453 - 1821), Εν Αθήναις, Εκ της Τυπογραφίας των Τέκνων Ανδρέου Κορομηλά, 1868, 435 - 437

Τζιόβας Φρίξος, Κατάλογος Συγγραφέων Περιοχής Ζαγορίου. (Από τον Μεθόδιο Ανθρακίτη έως σήμερα), Γιάννινα, Εκδ. Το Ζαγόρι μας, 1990, 6

Τσιάλος Δ. Στέφανος, Μεθόδιος Ανθρακίτης, ο φιλοσοφών διαφόρως από τους Αριστοτελικούς, Ανθρακίτης 2000, 9

Τσιγώνη Αναστασία, Μεθόδιος Ανθρακίτης, ένας Πρόδρομος του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, Μαθηματική Επιθεώρηση 59 (2003) 95-105

Χατζής Δημήτρης, Το κείμενο της ομολογίας του Μεθόδιου Ανθρακίτη, Ελληνικά 17 (1962) 296-306.

Χρήστου Παναγιώτης Κ., Μεθόδιος Ανθρακίτης, Βίος – Δράσις – Ανέκδοτα έργα, Ιωάννινα, Εκδ. Ηπειρωτική Εστία, 1953

 Ψημμένος Νίκος, Η Ελληνική Φιλοσοφία από το 1453 ως το 1821, Ανθολογία Κειμένων, Αθήνα, Εκδ. Γνώση, 1989, 29, 421-455

"Ο Ανθρακίτης Ζαγορίου και το Δημοτικό Τραγούδι".

Είναι γεγονός ότι η βιβλιογραφία που αφορά το Ζαγόρι γενικά αλλά και τα επιμέρους χωριά του, είναι αρκετά πλούσια. 

Σ’ αυτή συγκαταλέγεται και το εξαιρετικό βιβλίο της Πετρούλας Βαζιάκα, με τον τίτλο «Ο Ανθρακίτης Ζαγορίου και το Δημοτικό Τραγούδι», το οποίο προστέθηκε στη βιβλιοθήκη μου αυτές τις ημέρες.

Η Πετρούλα Βαζιάκα, εκπαιδευτικός, καταγόμενη από τον Ανθρακίτη του Ανατολικού  Ζαγορίου, στο πόνημά της αυτό κατέγραψε και αξιοποίησε υλικό που συγκέντρωσε κυρίως από τους χωριανούς της, για να προβάλει το πλατύ εύρος των δημοτικών τραγουδιών, των εθίμων και των εκδηλώσεων της περιοχής και τον ρόλο τους στη ζωή των κατοίκων. Σύμφωνα με την συγγραφέα, αυτό που την ώθησε στην πρώτη της αυτή συγγραφική δουλειά, ήταν αφενός μεν η σκέψη της ότι είναι καθήκον μας να διαφυλάξουμε όσα οι πρόγονοί μας βίωσαν και όσα αποτελούσαν γι’ αυτούς  τρόπο ζωής και αφετέρου η αγάπη της για τον τόπο καταγωγής της.

Το συγκεκριμένο βιβλίο περιλαμβάνει ένα εισαγωγικό μέρος, στο οποίο γίνεται ο προσδιορισμός του όρου «δημοτικό τραγούδι» και παραθέτονται στοιχεία σχετικά με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και την ιστορική του εξέλιξη.

Το κύριο μέρος του χωρίζεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος γίνεται αναφορά στο φυσικό περιβάλλον του Ανθρακίτη, στην ιστορία του, στις ασχολίες και την εκπαίδευση των κατοίκων του ανά τους αιώνες και στα αξιοθέατα του χωριού.

Το δεύτερο μέρος του βιβλίου είναι αφιερωμένο στο δημοτικό τραγούδι, στα πλαίσια της κοινωνίας του Ανθρακίτη, σε άμεση συνάρτηση με τα έθιμα, τις ασχολίες και τις κάθε είδους εκδηλώσεις.

Τα τραγούδια που παρουσιάζονται στο συγκεκριμένο πόνημα είναι γραμμένα έτσι όπως τα θυμήθηκαν και τα τραγούδησαν πολλοί από τους συγγενείς και τους χωριανούς της συγγραφέως (Ζαγορίσιοι και Σαρακατσάνοι) και κατά συνέπεια είναι γραμμένα μαζί και τα τσακίσματά τους. Η ηχογράφησή τους έγινε στο φυσικό χώρο των τραγουδιστών-πληροφορητών, δηλαδή στα σπίτια τους, γι’ αυτό και η όλη διαδικασία ήταν δύσκολη.

Τέλος το βιβλίο συμπεριλαμβάνει και φωτογραφικό υλικό που, όπως αναφέρει η ίδια η συγγραφέας,  της το διέθεσαν οι συγγενείς και οι χωριανοί της από προσωπικά τους αρχεία.

Τα λαογραφικά και πολιτισμικά στοιχεία αλλά και τα δημοτικά τραγούδια που διαλαμβάνονται στο συγκεκριμένο βιβλίο, δεν τα συναντάμε μόνο στον Ανθρακίτη αλλά εντάσσονται κατά κάποιο τρόπο στην ενιαία παράδοση της περιοχής του Ζαγορίου. Κατά συνέπεια πιστεύω ότι το βιβλίο αυτό, το οποίο συνοδεύεται από CD στο οποίο περιέχονται τα τραγούδια σε ψηφιακή μορφή (mp3) και διατίθεται από το βιβλιοπωλείο «Δωδώνη», θα πρέπει να κοσμεί τις βιβλιοθήκες όχι μόνο των «Καμνιωτών» αλλά και των Ζαγορίσιων γενικότερα. 

Προσωπικά αισθάνομαι ευτυχής που το έχω στα χέρια μου και κλείνοντας θα ήθελα να συγχαρώ την συγγραφέα για το αξιόλογο αυτό έργο της.

www.romiazirou.blogspot.gr