Κουκούλι Ζαγορίου. Απολαύστε τα video

Απολαύστε τα video

Ίδρυση του Κουκουλίου
 Aπό τα αρχαιότερα χωριά του Ζαγορίου πριν το 1430 μ.Χ. καθ όσον στον κατάλογο των χωριών που υπέγραψαν την συνθήκη του Βοϊνίκου αναγράφεται με λίγες οικογένειες. Επιπλέον η επιγραφή που βρίσκεται στο εσωτερικό της κεντρικής εκκλησίας του χωριού αναφέρει ότι κτίστηκε για δεύτερη φορά το έτος 1630. Εικάζεται ότι η πρώτη κτίση έγινε τουλάχιστον 300 χρόνια πριν. Για την ίδρυση του χωριού υπάρχουν διάφορες παραδόσεις και θρύλοι.

Η Συγκρότηση του Οικισμού

Το Κουκούλι συγκροτήθηκε ως οικισμός από την προσχώρηση σ αυτό οικογενειών των γειτονικών χωριών Τσέρνιτσα, Πετούρνα και Σελιό, τα οποία διαλύθηκαν για πολλούς και διάφορους λόγους, υγείας, ασφάλειας κα. 

Το Κουκούλι μέχρι το 17ο αιώνα

Κύρια ασχολία των κατοίκων ήταν η γεωργοκτηνοτροφία. Αυτό το μαρτυρούν και οι τέσσεροι μύλοι που βρισκόταν στην δεξιά πλευρά του ποταμού. Καλλιεργούσαν δημητριακά, όσπρια, πολλά οπωροφόρα δέντρα και πολλά αμπέλια. Από τα παραγόμενα προϊόντα πλήρωναν ως φόρο την δεκάτη στο Τουρκικό δημόσιο.
Διατηρούσαν κατοικίδια ζώα (πρόβατα, γίδια, αγελάδες) αλλά και άλογα, μουλάρια και γαϊδούρια.
Ελάχιστοι γνώριζαν γραφή και ανάγνωση. Οι περισσότεροι ήταν αγράμματοι, όπως μαρτυρούν διάφορα γραπτά στοιχεία που έφτασαν στις μέρες μας. Σ αυτό συνετέλεσε όχι μόνο η σκλαβιά αλλά και το ότι το σύστημα μόρφωσης ήταν ανέκαθεν αριστοκρατικό. Παντού τα γράμματα ήταν προνόμιο των ολίγων.

Με αφορμή την συνθήκη του Βοϊνίκου που άρχισε ο ξενιτεμός των Κουκουλιωτών ερχόταν στο χωριό χρήματα από την Ρωσία, την Ρουμανία, την Κωνσταντινούπολη και την Βεσσαραβία καθώς και κουλτούρα και νέες ιδέες για την καλύτερη οργάνωση της ζωής στην τουρκοκρατούμενη περιοχή

Το Κουκούλι τον 18ον και 19ον αιώνα

Η πιο δημιουργική περίοδος για το Κουκούλι, που γνώρισε μεγάλη οικονομική και πνευματική ανάπτυξη.
Στην περίοδο αυτή κτίστηκαν τα σπουδαία κτήρια που βλέπουμε σήμερα: Η εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου, το παλιό σχολείο ,οι βρύσες , τα γεφύρια και τα αρχοντικά και εισέρευσε πολύ χρήμα από τους ξενιτεμένους απόδημους στην Κωνσταντινούπολη, Μικρά Ασία, Ρωσία, Βλαχία.
Στον τομέα της παιδείας αρχικά υπήρχε μόνο το Κατώτερο σχολείο και το έτος 1780 συστήθηκε και Ανώτερο .
Το έτος 1880 ιδρύθηκε και Παρθεναγωγείο που λειτούργησε μέχρι το 1919 και το 1820 ιδρύθηκε η Κεντρική Σχολή Ζαγορίου , εφάμιλλη της Σχολής Ιωαννίνων, με πολύ αξιόλογη βιβλιοθήκη. Σ αυτή φοίτησαν διάσημοι μετέπειτα καθηγητές και πρυτάνεις Πανεπιστημίων.
Μακρύς είναι ο κατάλογος των δωρητών και των ευεργετών που προσέφεραν με ιδιαίτερη ευαισθησία στην εκκλησία, στο σχολείο, στους φτωχούς, σε διάφορα κοινωφελή έργα, βοηθώντας έτσι το χωριό.
Διακεκριμένες προσωπικότητες αφήσαν ανεξίτηλα την σφραγίδα τους στο χωριό. Τέτοιοι ήταν ο Μάνθος και ο αδελφός του Χριστόδουλος Οικονόμου , ο Δημήτριος και Γεώργιος Στρούμπος , η οικογένεια Κουτούζη , η οικογένεια Σακελαρίου και η οικογένεια Πλακίδα.
Όταν το 1868 σταμάτησαν τα προνόμια και ήρθη η αυτονομία του Ζαγορίου με την εγκατάσταση Τουρκικών Αρχών στο Τσεπέλοβο, άρχισε και η παρακμή του Κουκουλίου.

 Το Κουκούλι τον 20ο αιώνα

Με την απελευθέρωση της Ηπείρου από τους Τούρκους το 1913 οι κάτοικοι του Κουκουλίου εχασαν μεγάλες εκτάσεις γής που μέχρι τότε εκμεταλεύοντο και δεν είχαν ταπιά (επίσημα χαρτιά ιδιοκτησίας). Επίσης πολλοί Κουκουλιώτες εχασαν την περιουσία τους στην Σμύρνη κατά την Μικρασιατική καταστροφή του 1922.

Σταθμός στην πορεία του Κουκουλιού ηταν και η εμφάνιση των Σαρακατσαναίων. Αρχικά αυτού ενοικίαζαν το βουνό της Αστράκας και αργότερα εγκαταστάθηκαν και στο χωριό.
Κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο σκοτώθηκε στην Αλβανία ο Κουκουλιώτης Γιάννης Σβώλος.
Κατά την περίοδο της Γερμανικής Κατοχής ηρθαν στο χωριό οι Γερμανοί δύο φορές, το 1943 και τον Μάρτη 1944. Δεν εκαναν καταστροφές στο Κουκούλι, αλλά συνέλλαβαν και απέστειλαν σε στρατότεδο συγκεντρώσεως στην Γερμανία τον Κουκουλιώτη δάσκαλο Κωνσταντίνο Λένη, ο οποίος επέστρεψε σώος και αβλαβής μετά το τέλος του πολέμου.
Το 1942 εγινε εδρα λόχου ανταρτών του ΕΛΑΣ.
Δύο μεγάλες μορφές των γραμμάτων ξεχωρίζουν αυτή την εποχή: Ο καθηγητής Πέτρος Κόκκορος και ο δάσκαλος Κώστας Λαζαρίδης .
Από την δεκαετία του 60 αρχίζει πάλι η κάμψη. Πολλοί Κουκουλιώτες μεταναστεύουν στην Γερμανία και αρχίζει και η στροφή των Σαρακατσαναίων προς τα γράμματα, εγκαταλείποντας την τον νομαδισμό και την κτηνοτροφία. Δεν υπάρχει σήμερα νέος Κουκουλιώτης, Ζαγορίσιος γηγενής η Σαρακατσάνος, που να μην σπούδασε, πλην ελαχίστων περιπτώσεων.

Γεφύρια και μύλοι

Στο Ζαγόρι όλα τα γεφύρια έγιναν από συντεχνίες μαστόρων που ήταν ειδικευμένοι στο κτίσιμο γεφυριών, το οποίο ήταν πολύ δύσκολο και απαιτούσε μεγάλη τέχνη.
Στην αρχή στηνόταν ο ξυλότυπος και μετά άρχιζε το κτίσιμο με κύριο δομικό υλικό την πέτρα, ταυτόχρονα κι από τις δύο πλευρές και προχωρούσαν με αργό ρυθμό προς την κορυφή. Όλα τα γεφύρια δεν είναι ομοιόκτιστα. Ανάλογα με το πλάτος του ποταμού είναι με ένα η περισσότερα τόξα. Το πλάτος των είναι περίπου δύο μέτρα και το οδόστρωμα λιθόστρωτο με μαύρη πέτρα.
Στο Κουκούλι ανήκουν τέσσερα πέτρινα γεφύρια με καμάρες στο ποτάμι του Βίκου: Το γεφύρι του Μίσιου , το γεφύρι του Νούτσου ή Κόκκορου, το γεφύρι του Πλακίδα ή Καλογερικό και το γεφύρι του Κοντοδήμου ή Λαζαρίδη.Δίπλα από τα τέσσερα αυτά γεφύρια υπήρχαν αντίστοιχα και μύλοι, οι οποίοι βρισκόταν στην δεξιά πλευρά του ποταμού, προς το μέρος του Κουκουλίου. Λόγω γειτνίασης με το αντίστοιχο γεφύρι, φέρουν και το αντίστοιχο όνομα.
Σήμερα είναι ερείπια..

 Παραδόσεις και Θρύλοι για το Κουκούλι

1. «..Εν τούτοις παρόμοιος θρύλος σώζεται για την ίδρυση του χωριού μου Κουκούλι του Ζαγορίου, τον οποίο πολλές φορές είχα ακούσει από γέροντες του χωριού, στα παιδικά μου χρόνια.
Έλεγαν δηλαδή τότε ότι το χωριό Κουκούλι δεν κτίστηκε αρχικά στη θέση που βρίσκεται σήμερα, αλλά σε πολύ μακρινή και μάλιστα στην άκρη του σημερινού του δάσους «Πετούρνα» και ότι τότε στην σημερινή θέση του χωριού, οι κάτοικοι του χωριού βοσκούσαν τα γιδοπρόβατά τους.
Μια μέρα ο βοσκός, καθώς βοσκούσε τα ζώα του χωριού παρατήρησε ότι όταν μερικές κατσίκες πήγαιναν σε ορισμένη συστάδα από βάτους και χαμόκλαδα έβγαιναν απ εκεί με τις μουσούδες τους βρεμμένες.
Επειδή δεν είχε υποπτευθεί την ύπαρξη νερού σ εκείνο το μέρος, έσπευσε προς τα εκεί και αφού παραμέρισε τα χαμόκλαδα, είδε με κατάπληξή του μια εικόνα της Θεομήτορος και άκουσε μια απόκοσμη φωνή να του λέει: «Εδώ να φέρετε το χωριό».
Τρομαγμένος ο βοσκός έτρεξε και ανήγγειλε στους χωριανούς τα όσα είδε κι άκουσε, οι δε χωριανοί προηγουμένου του παπά πήγαν στο υπό του βοσκού υποδειχθέν μέρος, όπου και βρήκαν την εικόνα της Παναγίας κάτωθεν δε της εικόνας ανέβλυζε δροσερό νερό.
Αυτή με λίγα λόγια είναι η παράδοση της ιδρύσεως του χωριού.
Οι κάτοικοι υπήκουσαν στο μήνυμα της Θεομήτορος και μετέφεραν το χωριό στο μέρος που βρίσκεται σήμερα.
Η ανευρεθείσα εικών υπό του βοσκού σώζεται άνωθεν της Ωραίας Πύλης του μεγάλου του χωρίου ναού, την οποίαν κάποιος θεοσεβής Κουκουλιώτης, εσκέπασε με ασήμι και τώρα μόλις το πρόσωπό της διακρίνεται.
Την εικόνα αυτή μετέφεραν πολλές φορές σε σπίτια του χωριού, όταν τύχαινε κανένα μέλλος της οικογενείας να κινδυνεύει από βαριά αρρώστια.
Προς τιμήν της θαυματουργού εικόνος καθιερώθει η κάθε χρόνο πανήγυρις της Ζωοδόχου Πηγής και στο μέρος που ανευρέθη εκτίσθη παρεκκλήσιον άνωθεν της γνωστής σήμερα ως βρύσης του Μάνθου Δημότσου κτισθείση τω 1771.»
(«Ηπειρωτική Εστία» Τόμος Γ', (1954), σελ. 703 - 704)

2. «Η τοποθεσία που είναι σήμερα το χωριό, ήταν στα παλιά τα χρόνια βοσκότοπος.
Σ αυτόν βοσκούσαν τα ζώα τους οι κάτοικοι από ένα άλλο χωριό που είχε το όνομα Τσέρνιτσα και που ήταν πάνω - κάτω μια ώρα ανατολικά από το Κουκούλι και λιγάκι πιο πέρα από την Μπάγια. Τ
ο χωριό αυτό, δηλ. η Τσέρνιτσα, δεν υπάρχει σήμερα.
Έχει χαλάσει και έχει διαλυθεί εδώ και πολλά χρόνια.
Κάποια μέρα ένας τσομπάνης από την Τσέρνιτσα έχασε ένα τραγί. Έψαξε δω και κει για να το βρει. Τελικά το βρήκε χωμένο μέσα σε μια πυκνή βατιά, στην οποία έβγαινε και λιγάκι νερό.
Μπαίνοντας ο τσομπάνης μέσα στην κρυψώνα του τραγιού για να το βγάλει έξω, βρήκε εκεί και μια εικόνα της Παναγίας που ήταν από την εκκλησία της Τσέρνιτσας.
Πήρε την εικόνα τότε ο τσομπάνης και την πήγε και την τοποθέτησε πάλι στην κανονική της θέση στην εκκλησία της Τσέρνιτσας.
Μα τι παράξενο πράγμα!
Η εικόνα αυτή έφυγε πάλι από την εκκλησία και ξαναβρέθηκε στην βατιά. Και πάλι την ξανάφεραν στην εκκλησιά. Αλλά και πάλι έφευγε και έρχονταν στον υγρότοπο της βατιάς.
Οι απλοϊκοί εκείνοι άνθρωποι απέδωσαν το γεγονός αυτό σε θαύμα και γι αυτό έφυγαν από την Τσέρνιτσα και ήρθαν κι έφκιακαν το χωριό Κουκούλι, σύμφωνα με τη θεϊκή θέληση.
Πάνω στον υγρό τόπο της βατιάς έκαμαν εκκλησούλα και την αφιέρωσαν στην μνήμη της Ζωοδόχου Πηγής, το γνωστό με το γενικό όνομα «Παναϊα».
Σ αυτή εκκλησιάζονται επίσημα και εορταστικά οι κάτοικοι του χωριού την Παρασκευή της Διακαινησίμου, οπότε και πανηγυρίζει το χωριό»
Κ. Λαζαρίδης «Λαογραφικά» Τόμος Γ', (1966),σελ. 167.

 Περισσότερα για το Κουκούλι διαβάστε στο www.koukouli-zagoriou.gr
www.romiazirou.blogspot.gr