Η Αριστερά αντιμέτωπη με τις προκλήσεις της.

Οι εκλογές στην Ελλάδα έληξαν με νίκη της Αριστεράς στην Ελλάδα∙ τουλάχιστον, των ιδεών της Αριστεράς. Ως ιστορικό, το γεγονός πήρε μεγάλη διάσταση –και αυτό είναι καλό– στον mainstream παγκόσμιο Τύπο ο οποίος κάλυψε ολόκληρη την κλίμακα τοποθετήσεων: από την αποδοχή και την αναπτέρωση της ελπίδας μέχρι την απόρριψη και τη διασπορά του φόβου.

Πολλοί αναλυτές εξέφρασαν μεγάλες προσδοκίες, ενώ άλλοι κόμισαν τη συνήθη ασχετοσύνη τους ― κάτι που συμβαίνει σε κάθε ανάλογο μεγάλο γεγονός. Οι μετριοπαθέστεροι εξέφρασαν απλώς στάση αναμονής. Στο εσωτερικό, η νίκη αυτή έχει γίνει αντικείμενο αμφιθυμιών και αντιπαραθέσεων ως προς την ουσία και την ορθή πολιτική στρατηγική για την Αριστερά/Κεντροαριστερά. Παρ’ όλα αυτά όμως η νίκη είναι νίκη, και σηματοδοτεί εξελίξεις και για την Ελλάδα και για την Ευρώπη.

Ένας τρόπος για να μετρηθεί η επιτυχία του ΣΥΡΙΖΑ είναι να θυμηθούμε τι συνέβη τα προηγούμενα χρόνια: απόλυτη αποτυχία του παλαιού πολιτικού συστήματος να διαχειριστεί την κρίση και τις συνέπειές της. Εδώ η Αριστερά αντιστάθηκε σε αυτή την, πράγματι, καταστροφική πολιτική, όμως, διατυπώνοντας ένα πρόγραμμα που, σε μερίδα του εσωτερικού και διεθνώς, είναι αμφισβητούμενο και κυρίως ανεπιθύμητο.

Ωστόσο, σήμερα, μετά τις εκλογές, οι πολλές κοινωνικές δυνάμεις, οι συνιστώσες και οι κοινωνικές ομάδες που πυροδότησαν την πολιτική αλλαγή στην Ελλάδα οφείλουν να εξασφαλίσουν συναίνεση στην εσωτερική τους δράση, σε τοπικό και εγχώριο επίπεδο, και σε ευρύτερα επίπεδα: το ευρωπαϊκό, το διεθνές. Κι όλα αυτά, ενάντια στις δυνάμεις της συντήρησης και του παλαιού μιντιακού συστήματος που, καθώς φαίνεται, αντιστέκονται στις ουσιαστικές και δημοκρατικές αλλαγές και, σε κάθε περίπτωση, αμύνονται στη διατύπωση και εφαρμογή νέων εναλλακτικών πολιτικών.

Η νέα κυβέρνηση ναι μεν υποχρεούνται να συνομιλήσει με τις προϋφιστάμενες εγχώριες και ευρωπαϊκές πολιτικές, ενώ από την άλλη πλευρά τις αμφισβητεί και τις αντιπαλεύει. Οι δυνάμεις της Αριστεράς –και μιλάμε για τις κοινωνικές της δυνάμεις– οφείλουν, με την εγχώρια και τη διεθνή ετοιμότητά τους, να διαφυλάξουν τα οφέλη και τις κοινωνικές ευκαιρίες της πολιτικής αλλαγής, ενάντια σε φραγμούς που πιστεύουν ότι μπορούν να ανακόψουν την όποια αλλαγή, να δαμάσουν την ελπίδα και να προετοιμάσουν την επάνοδό τους με νέες μορφές αντιδημοκρατικής, υποτελούς, αντιλαϊκής διακυβέρνησης, υλοποιώντας το σενάριο της «βραχείας αριστερής παρένθεσης».

Τα συνθήματα σε ευρωπαϊκό επίπεδο «Αλλάζουμε την Ελλάδα, αλλάζουμε την Ευρώπη», όπως και τα παλαιότερα των αριστερών κοινωνικών κινημάτων (λόγου χάρη, του Παγκόσμιου Κοινωνικού Φόρουμ), «Ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός» και άλλα όπως το «Αξιοπρέπεια», «Αντισταθείτε» κ.λπ., φέρουν οπωσδήποτε ευρεία κοινωνική βαρύτητα. Αλλά δεν είναι σίγουρο πως ενώνουν, προς το παρόν, ισχυρές πολιτικές δυνάμεις και ολόκληρες κυβερνήσεις προς την ίδια κατεύθυνση –προς μιαν Ευρώπη που θα συναντήσει τις ιδρυτικές ιστορικές, πολιτικές, πολιτισμικές της ρίζες και τη συγκολλητική ουσία που στερέωνε πολιτικές προς αναζήτηση της δημοκρατίας, της κατίσχυσης της πολιτικής έναντι των αγορών, της ισότητας που σέβεται και ενισχύει την αξιοπρέπεια όλων των ανθρώπων σε ολόκληρο τον κόσμο.

Η οριακή κατάσταση στην Ελλάδα, δεν επιτρέπει αποτυχίες. Κάθε άλλο! Αλλά ένας τρόπος να αναλύσουμε τα μείζονα «ανοιχτά θέματα» είναι να τα δούμε στην κλίμακα των προσδοκιών και των συναισθημάτων, καθώς αντικατοπτρίζουν την αντίθεση ανάμεσα στην ελπίδα και τον φόβο. Θα τα καταφέρει η Ελλάδα στις διαπραγματεύσεις, χωρίς να αποκλεισθεί, σε μια πολιτική αρένα μετεχόντων που «δεν θέλουν να γίνουν Ελλάδα;» Ανέκαθεν, η Ευρώπη υπήρξε στίβος εταίρων που τοποθετούνταν με διαφορετικό τρόπο πάνω στο ίδιο θέμα, με διαφορετικές εντάσεις πολιτικού ενδιαφέροντος που οδηγούν μεσοπρόθεσμα ― αν οδηγούν― σε συντονισμένη δράση ανατροπής μιας υπάρχουσας κατάστασης.

Για πολλούς αυτό μοιάζει με δρόμο για συνεργασία όσων επιθυμούν απλώς να μετριάσουν τα κενά συνοχής ή ανισοτήτων, χωρίς να κάνουν καμία ουσιαστική αλλαγή πολιτικής. Θα καμφθεί η μεγάλη ανεργία και η απίστευτη ανεργία των νέων; Μπορεί να αλλάξει η Ευρώπη; Η ελπίδα εναντίον του φόβου. Μια άλλη πηγή διαρκών συζητήσεων αφορά τον ρόλο των αριστερών πολιτικών σχηματισμών στη διαδικασία του κοινωνικού μετασχηματισμού. Από τη στιγμή που ένα αριστερό κόμμα βρεθεί στην εξουσία, θα πρέπει να συγκεράσει την ιδέα σημαντικών αλλαγών, βραχυπρόθεσμων ή μεσοπρόθεσμων, πείθοντας και στρέφοντας προς το μέρος του όλο και ευρύτερες κοινωνικές δυνάμεις, κοινωνικά στρώματα και κινήματα, τα νέα κοινωνικά υποκείμενα, σε ρόλο μετέχοντα αλλά και ρόλο ελεγκτή. Ειδικότερα στο ελληνικό κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον, όπως το κληρονομεί και καλείται να το διαχειριστεί η νέα κυβέρνηση, παρουσιάζει φαινόμενα αγκύλωσης, αποδιάρθρωσης και κόπωσης.

Στην πραγματικότητα, με τα δεδομένα που παροικονομούν τις κυβερνητικές δυνατότητες, είναι σχεδόν βέβαιο, ότι οι πραγματοποιήσεις μάλλον θα υπολείπονται των υποσχέσεων και των προσδοκιών. Για άλλη μια φορά, η ελπίδα εναντίον του φόβου. Η διαμορφωμένη διεθνής σκηνής είναι ανοιχτή πρόκληση για την Ελλάδα. Η Ουκρανία, λόγου χάρη, με τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας είναι θέμα που θα απασχολήσει την Ευρώπη ξανά και ξανά, με την Ελλάδα να μετέχει στο ευρωπαϊκό consensus. Η παγκόσμια γεωπολιτική βρίσκεται σε αναβρασμό.

Επιπλέον η παγκόσμια αριστερά, όπως και η ελληνική, έχει εμπλακεί σε διελκυστίνδα αντιπαραθέσεων ως προς τα μοντέλα της Λατινικής Αμερικής αλλά και τον ρόλο των αναδυόμενων δυνάμεων ― των λεγόμενων BRICS. Για ορισμένους, οι BRICS αποτελούν σημαντικό αντίβαρο στον παραδοσιακό Βορρά: τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Δυτική Ευρώπη και την Ιαπωνία. Άλλοι εγείρουν υποψίες μιας ομάδας νεοϊμπεριαλιστικών δυνάμεων. Σήμερα, ο ρόλος της Κίνας στην Ασία, την Αφρική και τη Λατινική Αμερική είναι ιδιαίτερα αμφιλεγόμενος, όπως και ο ρόλος της Ρωσίας για την Ευρώπη. Η ελπίδα εναντίον του φόβου. Το πραγματικό πρόγραμμα της παγκόσμιας κινηματικής αριστεράς αποτελεί άλλη μια πηγή εσωτερικής αντιπαράθεσης.

Για ορισμένους το κίνημα της Αριστεράς εκφράζει την απόλυτη άρνηση και την αντίσταση στον ιμπεριαλισμό και τον νεοφιλελευθερισμό. Δυστυχώς όμως, υστερεί σε συγκεκριμένες εναλλακτικές προτάσεις. Οι μετέχοντες απαιτούν τη διατύπωση πιο συγκεκριμένων προγραμματικών στόχων για την παγκόσμια αριστερά. Για άλλους, η προσπάθεια να γίνει κάτι τέτοιο αυτή τη στιγμή θα οδηγούσε μάλλον σε διασπάσεις και θα αποδυνάμωνε τις δυνάμεις που συνενώθηκαν στον ΣΥΡΙΖΑ –για να σταθούμε μόνον στην Ελλάδα. Και πάλι, η ελπίδα εναντίον του φόβου.

Άλλο ένα καίριο σημείο αντιπαράθεσης έχει να κάνει με την, ούτως ειπείν, «αποαποικιοποίηση» της νέας κυβέρνησης από τον κομματικό στρατό ή τις παλαιάς κοπής κορπορατίστικες νοοτροπίες και πιέσεις. Θα πετύχει η κυβέρνηση να εκφράσει αφενός τον κινηματικό και απροκατάληπτο χαρακτήρα των δυνάμεων που την ανέδειξαν, να ευθυγραμμιστεί με την ιδέα της καλής διακυβέρνησης, να αφουγκραστεί και παρακολουθήσει τα αιτήματα της ευρείας κοινωνικής της βάσης, δίχως να ολισθήσει σε πρακτικές νομενκλατούρας και νέων διαπλοκών και ολιγαρχιών;

Προφανώς θα υπάρξει μια συνεχής προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση. Για άλλους, ο στόχος είναι δύσκολο υλοποιηθεί, σε βαθμό μάλιστα που κάποιοι αμφιβάλλουν για το αν υπάρχει αληθινή πρόθεση υλοποίησης αυτού του στόχου. Και εδώ, η ελπίδα εναντίον του φόβου. Ο χρόνος πιέζει. Όμως, η εντολή στη νέα κυβέρνηση δεν είναι εντολή βραχείας διάρκειας ή των εκατό πρώτων ημερών, ούτε μονοσήμαντη εντολή για την ελάφρυνση του χρέους. Είναι μια τετραετής εντολή για κατεδάφιση και αναστήλωση: κατεδάφιση του πελατειασμού, των ανίκανων ελίτ, της φοροδιαφυγής, της διαφθοράς, της διαπλοκής, του οικονομικού παρασιτισμού, της αντισυνταγματικότητας και του αυταρχικού κυβερνητισμού∙ αναστήλωση της δημοκρατίας, του πολιτισμού, της αξιοπρέπειας, ανασυγκρότηση της παραγωγικής βάσης της οικονομίας, της ανάπτυξης, της αποκατάστασης των δομών του προνοιακού κράτους.

Όλες οι πλευρές συνομολογούν την ανάγκη να συνεχισθούν οι συζητήσεις πάνω σε αυτές τις αντιπαραθέσεις –και για πολλά περισσότερα ανοιχτά ζητήματα. Υπάρχουν άραγε άτομα που έχουν κουραστεί από τις ίδιες διαρκώς επαναλαμβανόμενες συζητήσεις; Ναι, φυσικά. Υπάρχουν δυνάμεις εντός της Αριστεράς που είναι καθηλωμένες σε παλαιές νοοτροπίες; Φυσικά και υπάρχουν. Το ΚΚΕ είναι ένα παράδειγμα περίκλειστου δογματισμού εκτός τόπου και χρόνου. Φαίνεται όμως ότι θα καταφθάνουν πάντοτε νέα πρόσωπα, ομάδες με φρέσκιες ιδέες, που επιζητούν να συμμετάσχουν και να συμβάλλουν στην οικοδόμηση μιας αποτελεσματικής, ελπιδοφόρας διακυβέρνησης. Σίγουρα, είναι νωρίς ακόμα για αρκετά από τα παραπάνω. Ωστόσο, η ελπίδα είναι εδώ, μικρή μεν, αλλά υγιής και κυρίως ζωντανή.

Του Θανάση Βασιλείου   

www.globalview.gr