Η διατροφή μας, οι αγρότες και η διέξοδος

Το πρόβλημα και εδώ ξεκινά από το ότι οι καταναλωτές των πόλεων, αλλά και οι ίδιοι οι αγρότες στην πλειονότητά τους διατρέφονται από τα σούπερ μάρκετς με προϊόντα των πολυεθνικών αλυσίδων διατροφής, οι οποίες προσφέρουν φθηνά μεν, αλλά αμφισβητούμενης διατροφικής αξίας και ανθυγιεινά διατροφικά προϊόντα εισαγωγής.

Οι έλληνες μεγαλοαγρότες παράγουν επιδοτούμενα είδη ανταγωνίσιμα στην παγκοσμιοποιημένη αγορά και όχι για τις διατροφικές ανάγκες του ντόπιου πληθυσμού. Τα χρόνια μετά την ΕΟΚ στράφηκαν μόνο στις μηχανοποιημένες, ενεργοβόρες, υδροβόρες, πολυέξοδες και επιδοτούμενες από την Ε.Ε. καλλιέργειες, μέσα από τις οποίες χάθηκε η αυτάρκεια που είχε η χώρα στα περισσότερα αγροτικά προϊόντα.

Οι μεσαίοι και οι μικροαγρότες που παράγουν για την ελληνική αγορά δεν είναι δυνατόν να ανταγωνισθούν τις τιμές των διατροφικών αλυσίδων, με αποτέλεσμα τα προϊόντα τους να μην μπαίνουν στα σουπερ μάρκετς, και να προωθούνται μόνο στις λαϊκές αγορές. Αλλά και δω έχουν να ανταγωνισθούν τα εισαγόμενα φθηνότερα είδη, γιατί στις λαϊκές δεν συμμετέχουν μόνο παραγωγοί, αλλά και έμποροι, που βαφτίζουν με διάφορους τρόπους ελληνικά τα προϊόντα τους.

Είχαμε τα τελευταία χρόνια μείωση του συνολικού αγροτικού εισοδήματος (2000-2008 μείωση κατά 19,9%). Υπάρχει όμως και μεγάλη διαφοροποίηση στο πραγματικό αγροτικό εισόδημα. Μεγάλα εισοδήματα μπορούν να έχουν μια μικρή μειοφηφία των αγροτών, που όμως δεν τα δηλώνουν στην εφορία. Προφανώς και τα μικρά εισοδήματα δεν δηλώνονται στο πραγματικό τους ύψος, και γιατί υπάρχει η νοοτροπία της γενικευμένης φοροδιαφυγής, αλλά και για τον λόγο ότι η υψηλή οριζόντια φορολογία που επιβάλλεται από το 3ο μνημόνιο θα τα αποδεκάτιζε. Οι μικροαγρότες δε θα μπορούσαν να επιβιώσουν και να παραμείνουν στα χωριά και στα χωράφια τους, αν μάλιστα αυξηθούν και οι ασφαλιστικές εισφορές τους και συνεχίζουν να έχουν τη νοοτροπία να παράγουν μόνο για την αγορά και να διατρέφονται και αυτοί από τα σουπερ μάρκετς. Θα μπορούσαν να μείνουν στα χωράφια τους μόνο αν πολυκαλλιεργούσαν και παρήγαγαν και τα αναγκαία για την ίδια τη διατροφή τους και είχαν αυτάρκεια με αυτοπαραγωγή. Έτσι στην ουσία θα είχαν αυξημένο εισόδημα που δε θα μετριόταν όμως σε χρήμα και άρα δε θα ήταν και υποχρεωμένοι να το δηλώσουν.

      

Από την άλλη το σημερινό 9-10% των ελλήνων αγροτών δεν μπορούν να θρέψουν το υπόλοιπο 90% με υγιεινά προϊόντα διατροφής. Για την διατροφική αυτοδυναμία της χώρας θα χρειασθεί να ασχοληθούν περισσότεροι με τη γεωργία, μέσα από την κοινωνικοποίηση - τοπικοποίηση του αγροτοδιατροφικού τομέα και όχι μέσω της εταιριοποίησης που είναι και ο στόχος του 3ου μνημονίου.  Θα χρειασθεί η άνεργη νεολαία των πόλεων, αντί να φεύγει στο εξωτερικό-να εγκατασταθεί με δημιουργικό τρόπο-και αν είναι δυνατόν συλλογικά- στην επαρχία και να αναζωογονήσει τον πρωτογενή τομέα και την ύπαιθρο χώρα, αφήνοντας πίσω τη μιζέρια των πόλεων και το κυνήγι μιας μισθωτής θέσης εργασίας στον τριτογενή τομέα των υπηρεσιών.

Και η κυβέρνηση να στηρίξει την αναβίωση του πρωτογενούς τομέα δίνοντας κάποια κίνητρα για νέους αγρότες, και όχι μέσω των μνημονιακών της δεσμεύσεων να έχουμε σαν αποτέλεσμα να τα εγκαταλείψουν και οι παλιοί γερασμένοι μικροαγρότες-μικροκτηνοτρόφοι, που ήταν και οι μόνοι που ασχολούνταν με την παραγωγή διατροφικών προϊόντων για τον πληθυσμό. Όπως δείχνουν τα πράγματα, ακόμα και κάποιοι νέοι που είχαν στραφεί την προηγούμενη περίοδο της κρίσης στην αγροτική μικρο-επιχειρηματικότητα, θα σταματήσουν γιατί δε θα είναι δυνατόν να ανταπεξέλθουν σαν μικροεπιχειρηματίες με αυτά τα μέτρα.

Τι πρέπει να γίνει:

Οι υπάρχουσες τάσεις για αυξημένη συγκέντρωση της γης και για επέκταση της βιομηχανικής γεωργίας θα πρέπει να αντιστραφούν από ένα κίνημα των μικρών αγροτών, που θα απαιτήσουν από την κυβέρνηση αντίστροφα μέτρα, σαν τα παρακάτω:

. Οι αγροτικές κοινότητες να αποκτήσουν τη δυνατότητα να κάνουν τα απαραίτητα για τη διαχείριση της δημόσιας και δημοτικής γης καθώς και των νερών άρδευσης, με αμειψισπορές, αναδιάρθρωση καλλιεργειών, αγρανάπαυση και δημιουργία αειφόρων βοσκοτόπων, ώστε να μπορούν να επιστρέφουν στο έδαφος τόνους οργανικής ουσίας κάθε χρόνο (αυτό απαιτεί αλλαγές στον νόμο Καλλικράτη).

. Προώθηση υγιούς και βιώσιμης ενεργειακής πολιτικής. Αυτό περιλαμβάνει κατανάλωση λιγότερης ενέργειας, παραγωγή βιοαερίου και ηλιακής-αιολικής ενέργειας με μικρά συστήματα στα αγροκτήματα - και όχι σε μεγάλο βαθμό προώθηση της παραγωγής βιοντίζελ, ή τεράστιων φωτοβολταϊκών-αιολικών πάρκων σε παραγωγική γη, όπως συμβαίνει σήμερα.

. Εφαρμογή γεωργικών και εμπορικών πολιτικών σε τοπικό επίπεδο για την υποστήριξη της τοπικής παραγωγής- διανομής-αγοράς-κατανάλωσης τροφίμων με στόχο την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αυτάρκεια. Βιώσιμη γεωργική παραγωγή για περισσότερα και καλύτερα τρόφιμα, στηριζόμενοι στη δυναμική των αγροτικών κοινοτήτων, των κοινοτικών-δημοτικών δικτύων παραγωγής διανομής και κατανάλωσης, της μικρής κλίμακας τοπικής αγοράς. Αυτό περιλαμβάνει την απαγόρευση των επιδοτήσεων που οδηγούν σε ντάμπινγκ των φτηνών τροφίμων στις αγορές.

. «Από-ανάπτυξη» στη παραγωγή κρέατος για μια ζωο-εκτροφή στα πλαίσια ολοκληρωμένων αγροκτημάτων

. Εκπαίδευση αντίστοιχη των πολυλειτουργικών αγροτών και των νέων γενιών μέσα από την αντίστοιχη στροφή του εκπαιδευτικού συστήματος. Ειδικά να επιδιωχθεί ο «πολυλειτουργικός» αγρότης με ολοκληρωμένα αγροκτήματα με πολλά διαφορετικά είδη ζωντανών-ζωικών και φυτικών- με βελτιωμένο έδαφος και περιβάλλον, με ντόπια βιοποικιλότητα, με μεταποίηση-διάθεση προϊόντων με κοινοτίστικη αντίληψη για αναζωογόνηση της υπαίθρου και όχι για τις επιδοτήσεις, με λογική της υγιεινής τροφής (παραγωγή και για τον ίδιο και για την κοντινή του τοπική αγορά και όχι για την μεγάλων αποστάσεων απρόσωπη αγορά). Με λογική εξοικονόμησης και αυτοπαραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ εγκαθιστώντας στα υπόστεγα, στις αποθήκες, στο σπίτι κ.λπ. μικρά αποκεντρωμένα συστήματα.

.  Αποφυγή των μεσαζόντων για σωστές και δίκαιες τιμές, μέσω της διανομής της εγγύτητας (μικρές διαδρομές από την παραγωγή στην κατανάλωση). Να δημιουργήσουμε ομάδες παραγωγών και συνεταιρισμούς νέας μορφής (με άμεση δημοκρατία στα πλαίσιά τους), κολεκτιβίστικες δομές αγροτικής παραγωγής, εναλλακτικά δίκτυα διανομής, «καλάθια» και μικρά συνεταιριστικά μαγαζιά, συνεργασία με  κινήματα καταναλωτών για «κοινωνικά στηριζόμενη γεωργία», συνεταιριστικές-συνεργατικές δομές παραγωγωαναλωτών για απευθείας διακίνηση χωρίς μεσάζοντες, δίκτυα ανταλλαγής προϊόντων ακόμα και με τοπικά νομίσματα.

.  Να αποκαταστήσουμε στη διατροφή μας το μεσογειακό διατροφικό μοντέλο με λιτή χρήση ζωικών προϊόντων, μείωση της κατανάλωσης κρέατος και στήριξη στην «έξυπνη και φωτισμένη γεωργία».

.   Να μετατρέψουμε τη χώρα σε ζώνη οικο-βιο-γεωργίας και ζώνη ελεύθερη από μεταλλαγμένα (επιτέλους η κυβέρνηση να ψηφίσει το νόμο για την απαγόρευσή τους) με ποιοτικά προϊόντα, με πέρασμα από το χημικό τρόπο παραγωγής σε βιολογικό, βιοδυναμικό ή φυσικό τρόπο. Να καταργήσουμε τη λεηλασία της θάλασσας από τα μεγάλα αλιευτικά και να αναζωογονήσουμε την παράκτια αλιεία.

. Να στραφούμε στον οικοτουρισμό -αγροτουρισμό (ταυτόχρονα ξενοδόχοι, μάγειροι, κ.λ.π) με εσωτερική μετανάστευση,  με συλλογικές μετεγκαταστάσεις ανέργων νέων των πόλεων στην περιφέρεια, σε χώρους αυτοπαραγωγής και αυτοδιαχείρισης(σε αυτούς τους χώρους μπορούν να ενσωματώνονται και πρόσφυγες που το θέλουν), σε κρατική και εκκλησιαστική γη και σε παρατημένα χωριά(ή χωριά που οι τελευταίοι κάτοικοι πεθαίνουν και θα έβλεπαν με ευχαρίστηση να εγκαθίστανται νέοι στις υπάρχουσες παρατημένες υποδομές τους).  Να στραφούμε σε καλλιέργεια αστικής και περιαστικής δημοτικής γης -δημοτικοί λαχανόκηποι από κινήματα γειτονιάς, από συνταξιούχους ή «καλλιεργητές του σαβατοκύριακου» και του «ελεύθερου χρόνου».

·         Μεταποίηση των γεωργικών σε προϊόντα διατροφής και ένδυσης (π.χ. ανασύσταση υφαντουργείων, βιομηχανιών ζάχαρης, συνεργατικά αρτοποιεία παντού)[1]

·         Κέντρο Υποστήριξης της Βιολογικής, Φυσικής και Παραδοσιακής παραγωγής σε κάθε περιφέρεια, ειδικότητα Βιολογικής Γεωργίας στις Γεωπονικές Σχολές των Πανεπιστημίων και στα ΕΠΑΛ με αντίστοιχες ειδικότητες.

Να συρρικνώσουμε γενικά το συγκεντρωτικό περιφερειακό κράτος (Καλλικράτης) μεταφέροντας δικαιοδοσίες και πόρους προς μια όσο γίνεται πιο αποκεντρωμένη Τοπική Αυτοδιοίκηση και κοινωνία.

Μπορούμε να ξεκινήσουμε καταρχήν σαν πιλοτικό παράδειγμα σε μια περιφέρεια όπου ήδη μπορεί να υπάρχει ευνοϊκός συσχετισμός κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων που μπορούν να συμφωνήσουν προς την παραπάνω κατεύθυνση.

[1] Παράδειγμα η κλωστική Κάναβη: μπορεί να γίνει μέσο για την αναζωογόνηση της αγροτικής μας οικογεωργίας. Πρόκειται για φυτό που καλλιεργείται παγκοσμίως , καθώς είναι ποικιλία με διεθνώς αναγνωρισμένες οικολογικές ιδιότητες και το σύνολο του υπέργειου μέρους του είναι πλήρως αξιοποιήσιμο και μπορεί να παράγει περισσότερα από 25.000 προϊόντα όπως ίνες για υφαντά, χαρτί, οικοδομικά υλικά, χρώματα - βερνίκια- βαφές, είδη κοσμητικής, φαγητό και συμπληρώματα διατροφής, ενέργεια, βελτιωτικά εδάφους, κα. Μάλιστα, το Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας (ΕΘΙΑΓΕ) και το Εργαστήριο Γεωργίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών σε μελέτη με τίτλο «Σχέδιο καλλιέργειας κλωστικής κάνναβης και κλωστικού λιναριού στην Ελλάδα» (2000) σημειώνει συμπερασματικά: «Η κλωστική κάνναβη είναι δυνατόν να αποτελέσει μια αξιόπιστη εναλλακτική πρόταση για αναδιάρθρωση των καλλιεργειών και η μεταποίηση της σημαντικό παράγοντα πράσινης ανάπτυξης».

Γιώργος Κολέμπας

www.topikopoiisi.eu