Σμυρτιά (Γκουλέμη) Λάκκας Σουλίου. Δείτε τα video

Δείτε τα video

Σμυρτιά Λάκκας Σουλίου

Η Σμυρτιά είναι χωριό του νομού Ιωαννίνων και μέχρι το 1961 έφερε το όνομα Γκουλέμη. Η Σμυρτιά βρίσκεται μεταξύ των Δερβιζιανών και της Ελάφου στα νοτιοδυτικά του νομού και διοικητικά ανήκει στον δήμο Λάκκας Σουλίου. Εως το 1997 ανήκε στην επαρχία Δωδώνης, ως κοινότητα Σμυρτιάς. Το χωριό βρίσκεται σε υψόμετρο 450 μέτρων και κατά την απογραφή του 2001 είχε πληθυσμό 97 κατοίκους.

Κατά τις επίσημες απογραφές ο πληθυσμός του χωριού ήταν:

• 1940: κατ.141
• 1951: κατ.158
• 1961: κατ.143
• 1971: κατ.87
• 1981: κατ.83
• 1991: κατ.63
• 2001: κατ.97

Η Σμυρτιά διαθέτει δυο εκκλησίες. Τον Άγιο Νικόλαο στη Σμυρτιά και την Κοίμηση της Θεοτόκου στην Άνω Σμυρτιά.

Στο "Δέντρο του Βόγκλη" στην Άνω Σμυρτιά, όπου υπάρχει ο Ιερός ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου, λαμβάνει χώρα κάθε χρόνο το παραδοσιακό πανηγύρι του χωριού στις 15 Αυγούστου.

Το "Δέντρο του Βόγκλη" έχει ηλικία άνω των 400 ετών και ύψος άνω των 15 μέτρων με διάμετρο κορμού 5,5 μέτρα ενώ ανήκει στην ποικιλία "Δρύς η χνοώδης" (Eπιστημονική Oνομασία: Quercus pubescens).

Παραπόταμος του Αχέροντα διαρρέει το χωριό και σχηματίζει πανέμορφες μικρές κοιλάδες που περιβάλλονται από πλατάνια.

Οι κάτοικοι του χωριού ασχολούνται με την κτηνοτροφία και τη γεωργία, ενώ πολύ διαδεδομένη δραστηριότητα είναι το κυνήγι αγριόχοιρου και λαγού.

Δημοτική Ενότητα Λάκκα Σουλίου του Δήμου Δωδώνης.

Η Δημοτική Ενότητα Λάκκας Σουλίου σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του 2011 έχει μόνιμο πληθυσμό 2.405 κατοίκους και αποτελείται από τις εξής τοπικές κοινότητες:

• Τοπική Κοινότητα Αλεποχωρίου Μπότσαρη
• Τοπική Κοινότητα Αρδόσεως
• Τοπική Κοινότητα Αχλαδεών
• Τοπική Κοινότητα Βαργιάδων
• Τοπική Κοινότητα Γεωργάνων
• Τοπική Κοινότητα Δερβιζιάνων
• Τοπική Κοινότητα Ελάφου
• Τοπική Κοινότητα Μπεστιάς
• Τοπική Κοινότητα Παλαιοχωρίου Μπότσαρη
• Τοπική Κοινότητα Πεντολάκκου
• Τοπική Κοινότητα Ρωμανού
• Τοπική Κοινότητα Σεριζιανών
• Τοπική Κοινότητα Σιστρουνίου
• Τοπική Κοινότητα Σμυρτίας

Ο Πρόην Δήμος (νύν Δημοτική ενότητα) Λάκκας Σουλίου συστάθηκε με το Νόμο 2539/04-12-97 (ΦΕΚ Α' 244/04-12-97), «Συγκρότηση της Πρωτοβάθμιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης» με το όνομα Δήμος Δερβιζιάνων και μετονομάσθει σε «Δήμος Λάκκας Σουλίου» με το υπ' αριθμ. Π.Δ. 4/14-01-2003 (ΦΕΚ Α' 4/14-01-2003). Η Δημοτική ενότητα απαρτίζεται από 14 πρώην Κοινότητες: Αλεποχώρι Μπότσαρη, Άρδοση, Αχλαδέα, Βαργιάδες, Γεωργάνοι, Δερβίζιανα, Έλαφος, Μπεστιά, Παλαιοχώρι Μπότσαρη, Πεντόλακκος, Ρωμανός, Σεριζιανά, Σιστρούνι και Σμυρτιά. Σύμφωνα με την απογραφή του 2001, ο πληθυσμός της Δημοτικής ενότητας ανέρχεται στους 3.552 κατοίκους.

Έδρα  της Δημοτικής Ενότητας είναι το Τοπικό Διαμέρισμα Δερβιζιάνων όπου απέχει από την πόλη των Ιωαννίνων 46 χιλ. Ολόκληρη η περιοχή είναι κατάφυτη από κουμαριές, πουρνάρια, φελίκη, ερείκη, μυρτιές και πολλά άλλα διάφορα δέντρα. Το έδαφος είναι κατά το πλείστον φλύσχη, αργυλώδεις και προσχοσυγενές στις μικρές κοιλάδες και ασβεστολιθικό στα βουνά τόσο των Σουλιώτικων όσο και της Ολύτσικας, όπου υπάρχει μικρόν οροπέδιο. Στο εσωτερικό του δήμου και σε πολλούς λόφους υπάρχουν και σχιστολιθικά πετρώματα (μαυρόπλακα) που χρησιμοποιούνταν παλαιότερα αποκλειστικά για τις στέγες των σπιτιών.

Υπάρχουν αρκετές πηγές νερού που τροφοδοτούν τον Αχέροντα και τους παραποταμούς του. Αυτές είναι στη Μπεστιά , το Σιστρούνι, τη Σμυρτιά, τους Γεωργάνους και τα Δερβίζιανα. Δεν υλοποιούνται δε και πολλές βρύσες, που εξυπηρετούν τις ανάγκες για ύδρευση των διαμερισμάτων της Δημοτικής Ενότητας.

Οι κάτοικοι ασχολούνται με τη γεωκτηνοτροφία. Καλλιεργούν καλαμπόκια, τρυφίλια ολίγα σιτηρά και όσπρια καθώς και κηπευτικά. Ιδιαιτέρως ασχολούνται με την κτηνοτροφία. Κοπάδια αιγοπροβάτων και βοειδών εκτρέφονται τόσο σε ελεύθερη βοσκή όσο και σταυλισμένα

Στην Δημοτική ενότητα λειτουργεί Κέντρο Εξυπηρέτησης Πολιτών, κλιμάκιο της μη κερδοσκοπικής Επιχείρησης «ΜΕΡΙΜΝΑ» με το πρόγραμμα ¨Βοήθεια στο σπίτι¨, καθώς και Πνευματικό Κέντρο. Το τμήμα της Λάκκας Σουλίου που καταλαμβάνει η Δημοτική Ενότητα και είναι το κεντρικότερο και το μεγαλύτερο έχει κατοικηθεί από της εποχής της εμφανίσεως του ζωικού και ανθρώπινου γένους στη γη. Τούτο το μαρτυρούν τα απολιθώματα που βρέθηκαν και αξιολογήθηκαν από αρμόδιους. Από τη νεολιθικής εποχής και μετά υπάρχουν δείγματα που επιβεβαιώνουν την κατοίκηση της περιοχής, όπως γρατινένοι και πυρολιθικοί πέλεκεις χάλκινα και σίδερα όπλα καθώς και πολλά πύλινα σκεύη, ομοιώματα και νομίσματα των ΑΠΕΙΡΩΤΑΝ που κοσμούν το αρχαιολογικό μουσείο των Ιωαννίνων.

Καστροπολιτείες και ακροπόλεις συναντά ο επισκέπτης σε πολλά διαμερίσματα της Δημοτικής Ενότητας ενώ άλλα είναι σε επισκέψημη κατάσταση και άλλα δυστυχώς όχι.Ερείπια πελασγικών τειχών μπορεί κανείς να δει στην Αχλαδέα ,στη Μπεστιά ,το Σιστρούνι , το Αλεποχώρι και Παλαιοχώρι Μπότσαρη όπως επίσης αρχαίους κιβωτιόσχημους τάφους στην Αχλαδέα , στη Μπεστιά και το Σιστρούνι.Επίσης νεοκλασικά σχολεία στην Αχλαδέα όπου και το κτιριακό συγκρότημα , το μόνο από τα είκοσι που έχτισε ο Αλή Πασάς για την πολιορκία του Σουλίου και που διασώζεται μέχρι σήμερα (κασλάς Αλή Πασά) , πέτρινα γεφύρια στο Σιστρούνι , νερόμυλοι στην Αχλαδέα , το Σιστρούνι και το Αλεποχώρι.

Μετά την καταστροφή του ρωμαίου Αιμήλιου Παύλου το 167 π.χ. των πόλεων αυτών της περιοχής της Λάκκας Σουλίου και τη συμπλήρωσή της από την άγνοια των κατοίκων , ανέλαβε η αρμόδια εφορία αρχαιοτήτων την ανάδειξη και την προστασία αυτων.Δυστυχώς όμως το μόνο που μέχρι σήμερα έχει καταφέρει , εκτός ελαχίστων περιπτώσεων , είναι να συμβάλει με την αμέλειά της στην ολοκληρωτική καταστροφή αυτών. Ο δήμος μας κάνει προσπάθεια για τη σήμανση και όσο είναι εφικτό στην ανάδειξη αυτών.

Ιστορικά Στοιχεία

Από τα ελάχιστα αρχαιολογικά ευρήματα (απολιθωμένα ψάρια και οστρακοειδή) φαίνεται ότι προ 500 εκατομμυρίων ετών, η πεδινή τουλάχιστον περιοχή ήταν θάλασσα.

Ο γρανιτένιος πέλεκης του Ζωτικού, της Ελάφου και των Κοντάτων καθώς και τα χάλκινα όπλα και εργαλεία που βρέθηκαν στην Καταμάχη και στα Πλατάνια (Τσερίτσανα), μαρτυρούν ότι η ευρύτερη περιοχή κατοικούνταν από την εποχή του Λίθου και του Χαλκού. Από τον Όμηρο αναφέρεται ότι οι πρώτοι κάτοικοι που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή ήταν οι Πελασγοί στις αρχές της 3ης χιλιετίας π.Χ. Μια χιλιετία αργότερα, περίπου στις αρχές της 2ης χιλιετίας π.Χ., διάφορες φυλές, ανάμεσα τους Σελλοί, Χάονες, Θεσπρωτοί και Μολοσσοί, πιστεύεται ότι ήρθαν να εγκατασταθούν από τη Θεσσαλία. Οι Θεσπρωτοί κυριαρχούν και επεκτείνονται ανατολικά από την περιοχή όπου είχαν πρωτοεγκατασταθεί (δυτικά παράλια της Ηπείρου) και συμπεριλαμβάνουν στις κτήσεις τους και τη σημερινή περιοχή της Δημοτικής Ενότητας.

Πολύ αργότερα, τον 50 αιώνα π.Χ. οι Μολοσσοί αρχίζουν και ισχυροποιούνται και επί βασιλείας Θαρύπα (το 429 π.Χ. περίπου) επικρατούν και απομακρύνουν οριστικά τους Θεσπρωτούς από την περιοχή. Κατά τη βασιλεία του Θαρύπα και του διαδόχου του Αλκέτα (390-370 π.Χ.) ιδρύεται και η συμμαχία των Ηπειρωτών (Απειρωτάν) στην οποία προσχώρησαν οι Χάονες και οι Θεσπρωτοί. Αναπόσπαστο τμήμα της συμμαχίας αποτελεί και η περιοχή.

Η συμμαχία των Ηπειρωτών και η ελευθερία τους κράτησε έως την εποχή που ο βασιλιάς της Μακεδονίας Φίλιππο Β' παντρεύτηκε την Ολυμπιάδα, θυγατέρα του βασιλιά της Ηπείρου Νεοπτόλεμου. Ο Φίλιππος Β', ο γιος του Μέγας Αλέξανδρος και οι διάδοχοί του, κατέστησαν υποτελή στη Μακεδονία όλη την Ήπειρο. Ανεξάρτητη γίνεται πάλι η περιοχή όταν ανέρχεται στο θρόνο της Ηπείρου ο Πύρρος, ο οποίος έφτασε τα δυτικά όρια του κράτους μέχρι την Ιταλία και τη Καρχηδόνα. Η αλήθεια των παραπάνω βασίζεται και στο γεγονός ότι στη Μπεστιά βρέθηκαν νομίσματα με την επιγραφή Απειρωτάν αλλά και νομίσματα του Πύρρου.

Μετέπειτα στους αγώνες της Ρώμης εναντίον της Μακεδονίας, οι Ηπειρώτες βοήθησαν τους Μακεδόνες. Στη μάχη της Πύδνας το 168 π.Χ. οι Ρωμαίοι νικούν τους Μακεδόνες και τους συμμάχους τους. Το ίδιο έτος, ο Αιμίλιος Παύλος, έπειτα από απόφαση της Συγκλήτου, καταλαμβάνει την Ήπειρο και προβαίνει σε ολοκληρωτική καταστροφή της: 70 πόλεις καίγονται και 150.000 Ηπειρώτες θανατώνονται. Από τη λαίλαπα των Ρωμαίων δε γλίτωσε ούτε η περιοχή του Δήμου. Ήταν η εκδίκηση της Ρώμης για την "Πύρρειο νίκη" στην Ιταλία. Από τότε η Ήπειρος δε μπόρεσε να συνέλθει από τη φοβερή αυτή καταστροφή.

Στα βυζαντινά χρόνια η περιοχή αποτελεί τμήμα της αυτοκρατορίας και αρκετά συχνά δέχεται τις επιδρομές ξένων λαών. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους το 1204 μ.Χ., αποτέλεσε περιοχή της ανεξάρτητης Διοικητικής ενότητας με το όνομα Δεσποτάτο της Ηπείρου.

Το 1449 μ.Χ. η περιοχή όπως και όλη η Ήπειρος, περιέχεται οριστικά στους Τούρκους. Τα όρη του Σουλίου αρχίζουν να γεμίζουν από κλέφτες και αμαρτωλούς, από ανθρώπους που είχαν άσβεστη μέσα τους τη φλόγα για ελευθερία, και προοδευτικά δημιουργείται η περίφημη Σουλιώτικη Συμπολιτεία. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι στην πρώτη μεγάλη προσπάθεια για ελευθερία, που εκδηλώθηκε από τον αποκαλούμενο "Σκυλόσοφο" Δεσπότη Διονύσιο το 1611 και παραλίγο να ελευθερωθούν τα Ιωάννινα, συμμετείχαν και Λακκιώτες.

Η περιοχή στη διάρκεια των αγώνων των Τούρκων εναντίον του Σουλίου από το 1732-1778 και από το 1792-1803 αποτέλεσε τη σκοπιά, το φυλάκιο που παρακολουθούσε κάθε κίνηση του εχθρού και ειδοποιούσε έγκαιρα τους Σουλιώτες. Οι τούρκοι και ιδιαίτερα ο Αλή Πασάς, είχαν αναγνωρίσει τη στρατηγική σημασία της περιοχής και προσπάθησαν με κάθε τρόπο να τη θέσουν υπό τον έλεγχό τους. Ύστερα από την πτώση του Σουλίου, ο Αλή Πασάς παραχωρεί ή πωλεί ορισμένες περιοχές σε τσιφλικάδες. Τα χωριά Γεωργάνοι και Δερβίζιανα τα διατηρεί στην επικράτεια και αμέσως μετά το θάνατό του περιέχονται στο Σουλτάνο και ακολούθως στο τουρκικό δημόσιο. Τα χωριά Αλεποχώρι Μπότσαρη, Παλαιοχώρι Μπότσαρη και Ρωμανό γίνονται τσιφλίκια του Τζαμαλή αγά ενώ η Αχλαδέα τσιφλίκι του Π. Σακελλαρίου. Το 1919 απαλλοτριώνονται με απόφαση του Υπουργείου Γεωργίας.

Η περιοχή ελευθερώνεται από τον τουρκικό ζυγό το 1913. Οι κάτοικοι που ποτέ δε λύγισαν, βοήθησαν αποφασιστικά στον αγώνα για ελευθερία. Από τη δυτική πλευρά του Τόμαρου, οι γυναίκες των Τσεριτσάνων (Πλατανιών) ανέβασαν το ορειβατικό κανόνι του ελληνικού στρατού σε υψόμετρο 1.700 μ. με δύο μέτρα χιόνι. Η ενέργεια αυτή αποτέλεσε το "κλειδί" για την κατάληψη των Ιωαννίνων καθώς με το κανόνι αυτό άνοιξε ο δρόμος μεταξύ Μανωλιάσσας και Μελιγγών και κατέστη δυνατή η περικύκλωση των Τούρκων στα οχυρά του Μπιζανίου. Οι παλαιότεροι διηγούνται πολλές συγκινητικές ιστορίες που προκαλούν το θαυμασμό.

Στην εκστρατεία της Μικράς Ασίας έδωσαν το παρόν και το αίμα τους αρκετοί Λακκιώτες, αρκετοί από τους οποίους διακρίθηκαν για το θάρρος και την ανδραγανθεία τους.

Στο έπος του 1940, οι Λακκιώτες πρώτοι τρέξανε στο Καλπάκι για να αναχαιτίσουν το στρατό του Μουσουλίνι. Από τη Μπεστιά είναι ο αξιωματικός του πυροβολικού Κωστάκης, η ικανότητα του οποίου καθήλωσε τα τανκς του εχθρού στο Καλπάκι και σήμανε την αρχή της αντίστροφης μέτρησης για τους Ιταλούς εισβολείς. Όταν αργότερα ο στρατός μας συγκέντρωσε τα όπλα στη Δωδώνη για να τα παραδώσει στους Ιταλούς, οι Λακκιώτες όχι μόνο δεν τα παρέδωσαν αλλά πήραν πολλά από αυτά και τα έκρυψαν.

Στο πρώτο σάλπισμα για αντίσταση οι Λακκιώτες πήραν τα όπλα και βρέθηκαν στο πλευρό του συμπατριώτη τους Ναπολέοντα Ζέρβα που έστησε το στρατηγείο του πρώτα στο Πλατάνια (Τσερίτσανα), το μετέφερε στη Λίππα και τελικά στα Δερβίζιανα. Τη δεκαετία 1940-1950, ιταλογερμανική κατοχή και εμφύλιος, η περιοχή πλήρωσε με βαρύ φόρο αίματος και τεράστιες υλικές ζημίες τον αγώνα για την ελευθερία.

Ιστορικές Μάχες.

Μάχη Τοσκέσι «Οι Τσάμιδες κλείσθηκαν σε τέσσερα σπίτια και στην εκκλησία με την ελπίδα ότι θάφθανε βοήθεια από τον Χουσρίτ. Οι Σουλιώτες τουε είπαν ότι θα σταματούσαν την επίθεση υπό τον όρο ότι θα έφευγαν από το χωριό μέχρι τα μεσάνυχτα. Οι Τσάμιδες δέχθηκαν τον όρο και έφευγαν προς την Παραμυθιά. Άφησαν μέσα στο χωριό εξήντα τέσσερις νεκρούς και όλα τα πολεμοφόδια και τις αποσκευές τους. Από τους Σουλιώτες σκοτώθηκαν μόνο επτά και δώδεκα τραυματίες μεταφέρθηκαν στο Σούλι προς νοσηλεία. Μετά από τις δύο νίκες, στα Πέντε Πηγάδια και Τόσκεσι, οι Σουλιώτες απεφάσισαν να καταλάβουν τα Δερβίζιανα και να διώξουν από εκεί τους Τούρκους...» ΧΡ. ΠΕΡΑΙΒΟΣ (Απομνημονεύοντα Πολεμικά) ΑΘΗΝΑ 1836 ο.π. σελ. 311 - 312

Μάχη Βαργιάδων 14 Ιουλίου 1821 «... Ο Μάρκος Μπότσαρης με τμήμα Σουλιωτών εκινήθη έπειτα κατά των Βααργιάδων, οχυρά τοποθεσία στην οποία ο Χουρσίτ είχε εγκαταστήσει δύο χιλιάδες Τούρκους με Ανατολίτη αρχηγό. Η άμυνα των Τούρκων στους Βαργιάδες κράτησε αρκετές μέρες, έγιναν φονικές μάχες με πολλές απώλειες και για τα δύο μέρη. Οι Τούρκοι είχαν εκατόν επτά νεκρούς και διακόσιους τραυματίες και οι Σουλιώτες είχαν σάραντα δύο νεκρούς και εξήντα πέντε τραυματίες. Οι Σουλιώτες κατέλαβαν τους Βαργιάδες και κατέστερψαν από θεμέλια τα οχυρώματα που είχαν φτιάξει οι Τούρκοι...» ΧΡ. ΠΕΡΑΙΒΟΣ (Ιστορία Σουλίου και Πάργας) ΑΘΗΝΑ 1857 ο.π. σελ. 302

Μάχη Δερβιζίανων «... Οι Σουλιώτες με αρχηγούς τους Μπότσαρη και Ζάρμπα όταν έφθασαν έξω από το φρούριο των Δερβιζιάνων έδωσαν το σύνθημα (σπαθί). «Σπαθί» εφώναξαν οι αμέσως όλοι οι Σουλιώτες και πριν προλάβουν οι Τουρκομακεδόνες να καταλάβουν τι εσήμαινε η κραυγή «σπαθί», οι Σουλιώτες με τα πιστόλια και με τα μαχαίρια χτυπούσαν τους Τούρκομακεδόνες και τους συντρόφους τους μέχρι την ώρα εκείνη. Σε λίγα λεπτά της ώρας είχε γίνει μακελλειό. Εκατόν εβδομήντα μόνο, κι αυτοί πληγωμένοι, κατώρθωσαν να σωθούν φεύγοντας προς το γειτονικό δάσος με κραυγές (Μπαμπές, μπαμπές), δηλαδή (άπιστοι, άπιστοι)» Κων/νου Γ. Πανταζή «ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΟΥΛΙΟΥ» 1978 ο.π. σελ 266

Ο Αιφνιδιασμός της Βυρτζάχας 12 Ιουνίου 1800 «... Οι προπορευομένοι Σουλιώτες του Φώτη Τζαβέλλα έφθασαν πολύ κοντά στο στρατόπεδο της Βυρτζάχας, ανεβαίνοντας προς το ύψωμα, διέκριναν τον Αρβανίτη σκοπό να προβάλει στον ορίζοντα. Ακροποδιτί ορμούν επάνω του, και πριν προλάβει να πυροβολήσει και να δώσει το σύνθημα του συναγερμού στο στρατόπεδο, τον αποκεφαλίζουν. Αμέσως, όλοι μαζί, ορμούν μέσα στο στρατόπεδο, ο ένας δίπλα από τον άλλο ώστε να μη αλληλοκτυπηθούν, πέφτουν με τα χατζάρια επάνω στους Αρβανίτες τους οποίους σφάζοντας τρομοκρατούν. Μέσα στο πυκνό σκοτάδι οι Αρβανίτες βάζουν φωνές: (Σουλιώτες, Σουλιώτες ω βελέζερ), που σημαίνει Σουλιώτες, Σουλιώτες, ω αδελφοί» ΧΡ. ΠΕΡΑΙΒΟΣ (Ιστορία Σουλίου και Πάργας) ΑΘΗΝΑ 1857 ο.π. σελ. 129

Η Μάχη της Μπογόρτσας 18 Απριλίου 1821 «Η μάχη της Μπογόρτσας διήρκησε 2 ½ ώρες. Εφονεύθησαν 11 Σουλιώτες και επληγώθησαν 27. Οι Τούρκοι διαλύθηκαν ολοσχερώς. Οι Γκέγκηδες έφυγαν χωρίς επιστροφή. Οι Σουλιώτες παρακολουθούσαν τυχόν ανασύνταξη των τουρκικών στρατευμάτων στο ερειπωμένο οχυρό. Τούτο δεν έγινε, βρήκαν 32 νεκρούς οθωμανούς και δύο βαρειά τραυματίες, οπλισμό, πολεμοφόδια, ρουχισμό. Τα περάσματα, οι κορυφογραμμές του βουνού της Μπογόρτσας ήταν στον έλεγχο των Σουλιωτών πλέον. Έπαινος εδόθη στον αρχηγό των Σουλιωτών Γεώργιο Δράκο!» ΧΡ. ΠΕΡΑΙΒΟΣ (πολεμικά απομνημονεύοντα) 1836 τ.Α'. ο.π. σελ. 292

Μάχη Σιστρουνίου 9 Ιουνίου 1800 «οι Σουλιώται τον σκοπόν του Πασά απεφάσισαν να τον ματαιώσουν, ει δυνατόν, με διακοσίων συμπολιτών δύναμιν, της οποίας αρχηγοί υπήρχον οι : Φώτος Τζαβέλλας, Γκόγκας Δαγκλής, Σκούμπος Δράκος, Κολιοδημήτρης, Κίτσος Πανομάρας, Πάσχος Λάλας και Τζάλας', ούτοι πάντες ενεδρεύσαντες τη ιδία νυκτί επί το οχυρότερον πλησίον του χωρίου μέρος, ο δε αρχηγός αυτών Τουρκαλβανός (Μουσταφά Ζηγούρης) έχων χιλίους τριακόσιους εκλεκτούς στρατιώτας υπό την οδηγίαν του, αφελκούσας το ξίφος εφορμά ανυπερθέτως κατά των δύο, τον ακολουθεί συγχρόνως και όλον το σώμα δια των συνήθων αλαλαγμών, απροσδοκήτως όμως εμπίπτει εις την ενέδραν των Σουλιωτών , όπου κατά πρώτον πυροβολισμόν φονεύονται εξ αυτών υπέρ τους τριάκοντα εκτός των τραυματιών. Το σταρτήγημα και η συμβάσα φθορά πιθανόν να μη εξήρκουν δια την ασφάλειαν της νίκης, εάν ο Αρχηγός Τζαβέλλας δεν επρολάμβανε να φονεύση τον στρατηγόν Ζηγούρην προπορευόμενον των στρατιωτών...»

Λάκκα Σουλίου: Ο επίγειος παράδεισος

Η Λάκκα Σουλίου απαρτίζεται από είκοσι έξι χωριά και συνορεύει με την Πρέβεζα. Τα χωριά της είναι χτισμένα στους πρόποδες της οροσειράς του Σουλίου και απέχουν σαράντα πέντε λεπτά από την πόλη των Ιωαννίνων. 

Το νοτιότερο κομμάτι της περιοχής, το Παλαιοχώρι Μπότσαρη, συνορεύει με το Πολυστάφυλλο, τον τόπο καταγωγής της Ολυμπιονίκου μας Κατερίνας Θάνου, και καταλήγει στο Ζωτικό, που οριοθετεί το βόρειο τμήμα της. 

Από το σύμπλεγμα των χωριών ξεχωρίζουν το Ρωμανό και το Σιστρούνι, τα οποία αποτελούν μία από τις μεγαλύτερες εκτάσεις και διαθέτουν τους μεγαλύτερους πληθυσμούς έχοντας χτιστεί στους πρόποδες της Γκούρας και της Βριτζάχας. 

Παράλληλα, σε αντίθεση με το μέγεθός της, η Αρδοση κερδίζει τις εντυπώσεις με την αμφιθεατρική θέα και τις πολυάριθμες πηγές της, οι οποίες όμως υπήρξαν η αφορμή για διαδοχικές κατολισθήσεις στο παρελθόν, με αποτέλεσμα να χαθεί η πλατεία του χωριού και να γκρεμιστούν τα υπέροχα πετρόχτιστα κτίριά της, το δημοτικό σχολείο και η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής. 

Η περιοχή της Λάκκας Σουλίου καλύπτεται από πλούσια βλάστηση και προσφέρει πολλαπλούς προορισμούς με διαδρομές πεζοπορίας για τους λάτρεις του είδους και όχι μόνον. Επίσης, το μέρος κοσμούν τα υπέροχα μοναστήρια και οι εκκλησίες των παλαιών χρόνων, που κεντρίζουν το ενδιαφέρον των ντόπιων αλλά και των ξένων επισκεπτών της περιοχής. 

Ενα ακόμα αξιοθέατο του τόπου είναι ο πρόσφατα ανακαινισμένος νερόμυλος του Σιστρουνίου που λειτουργεί καθημερινά, ο οποίος σε συνδυασμό με τη νεροτριβή που βρίσκεται λίγο πιο πάνω εξυπηρετούν τις ανάγκες των κατοίκων, που ακόμα και σήμερα χρησιμοποιούν τη νεροτριβή για να καθαρίζουν τα χαλιά και τις φλοκάτες των σπιτιών τους. Το μοναδικό αυτό σκηνικό συμπληρώνουν οι πηγές που σχηματίζουν τον μικρό Αχέροντα και η Εκκλησία της Παναγίας με τις ξεχωριστές αγιογραφίες της. 

Αξιοπρόσεκτη είναι και η προσπάθεια ενός νέου ανθρώπου με αγάπη για τον τόπο του, ο οποίος σε συνεργασία με τον δήμο κατασκεύασε ένα υπέροχο καφέ-μπαρ-εστιατόριο και προσφέρει στον επισκέπτη ένα μέρος όπου μπορεί να απολαύσει το τοπίο συνοδεύοντάς το με γευστικό φαγητό και ποτό.

Ο χώρος μπορεί να φιλοξενήσει μικρούς και μεγάλους απολαμβάνοντας τη σκιά των θεόρατων πλατανιών αλλά και τη θέα της λίμνης, με τις πάπιες να τριγυρνούν και να ηχούν μελωδικά στα αφτιά των επισκεπτών. 

Τέλος, στην πλατεία γίνονται κάθε χρόνο εκδηλώσεις με παραδοσιακό πανηγύρι, το οποίο περιλαμβάνει αναπαράσταση της μάχης με τους Τούρκους και παραδοσιακό ηπειρώτικο γάμο. Οι εκδηλώσεις των χωριών κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού συμπληρώνονται με τα παραδοσιακά πανηγύρια στις 26 Ιουλίου στην Αρδοση, στις 6 Αυγούστου στο Ρωμανό, στις 15 Αυγούστου στην Μπεστιά και, τέλος, στις 8 Σεπτεμβρίου στο Σιστρούνι. 

Ενδιαφέρουν.

Ορεινή περιοχή με χαμηλά βουνά και λόφους (Λίππας, Κουρύλα). Οριοθετείται από τον Τόμαρο (1.974μ.) και τη νότια προέκτασή του στα ανατολικά, από τα Θεσπρωτικά όρη (1.274μ.) στα νότια, από τα όρη Σουλίου (1.615) στα δυτικά και από το νότιο τμήμα των Κουρεντιακών ορέων (1.172μ.) στα βόρεια. Εχει έκταση 286 τετ. χλμ. 

Αποτελείται από είκοσι έξι χωριά: Αγιος Ανδρέας, Αγιος Νικόλαος, Αλεποχώρι, Μπότσαρη, Ανθοχώρι, Αδροση, Ασπροχώρι, Αχλαδέα, Βαλανιδιά, Γεωργάνοι, Δερβίζιανα, Ελαφος, Ζωτικό, Καταμάχη, Κουμαριά, Λίππα, Μπαουσιοί, Μπεστιά, Παλαιοχώρι, Μπότσαρη, Παρδαλίτσα, Πλατάνια, Ρωμανό, Σιστρούνι, Σμυρτιά, Σερζιανά. 

Κύρια παραγωγική δραστηριότητα των κατοίκων είναι η γεωργοκτηνοτροφία. Τα μοναστήρι της περιοχής, όπως η Ι.Μ. Κοιμήσεως Θεοτόκου Αχλαδέας, η Ι.Μ. Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Ρωμανού κ.ά. έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη θρησκευτική, κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική ζωή του τόπου. 

Το σουλιώτικο δημοτικό τραγούδι και ο χορός παραπέμπουν σε ένα ηρωικό παρελθόν με μια ιδιαίτερη συμβολική χρήση ως προς τη συλλογική μνήμη της ομάδας, ενώ οι τοπικές

παραδόσεις για τα νερά και τα ποτάμια της ευρύτερης περιοχής έχουν τις ρίζες τους στην αρχαία μυθολογία. 

Τι θα φάτε

Οι Ηπειρώτες φημίζονται για τις περίφημες πίτες τους. Ετσι, μπορείτε να δοκιμάσετε γαλατόπιτα, κοφτόπιτα, κολοκυθόπιτα, κρεατόπιτα, λαχανόπιτα και, φυσικά, τυρόπιτα. Επίσης, μην ξεχάσετε να δοκιμάσετε πέστροφα και να πιείτε τσίπουρο.

Πως θα πάτε

Οδικώς τα χωριά της Λάκκα Σουλίου απέχουν 45χλμ. από την πόλη των Ιωαννίνων. Μπορείτε να πάτε οδικώς επίσης και από την Αρτα και από την Πρέβεζα

Από τη Δωδώνη στη Λάκκα Σουλίου

Το αρχαίο θέατρο της Δωδώνης

Θα κάνουμε τώρα μια εκδρομή γύρω από το βουνό Τόμαρος, το οποίο βρίσκεται στο Ν. Ιωαννίνων, έχει υψόμετρο 1.974 μ. και από τους Γιαννιώτες συχνά αποκαλείται και Ολύτσικα.

Βγαίνουμε από την Εγνατία Οδό από τον κόμβο Νο 4 με κατεύθυνση τα χωριά Δωδώνη και Μαντείο. Τα χωριά αυτά ανήκουν στον ιστορικό Δήμο Δωδώνης και προφανώς οφείλουν τα ονόματά τους στο γειτονικό αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Δωδώνης, το αρχαιότερο μαντείο του ελληνικού πολιτισμού και κέντρο λατρείας του Δωδωναίου Διός. Εκεί θα επισκεφθούμε κατ' αρχήν το αρχαίο θέατρο, το μεγαλύτερο αρχαίο θέατρο της Ελλάδας, χωρητικότητας 18.000 ατόμων. Είναι το πιο επιβλητικό μνημείο του αρχαιολογικού χώρου της Δωδώνης. Χτίστηκε τον 3ο π.Χ. αι., όταν βασιλιάς της Ηπείρου ήταν ο Πύρρος.

Απέναντι από το θέατρο θα βρούμε το αρχαίο στάδιο, όπου κάθε 4 χρόνια γίνονταν τα Νάια, αγώνες προς τιμήν του Δία. Δίπλα στο ανατολικό άκρο των κερκίδων βρίσκεται η οικία των ιερέων και από πίσω της το βουλευτήριο και το πρυτανείο. Συνεχίζοντας στο βάθος θα εντοπίσουμε το ναό της Αφροδίτης, το ναό της Θέμιδος, το ναό της Διώνης, το ναό του Ηρακλή και την ιερά οικία, δηλαδή το ναό του Δία, στο κέντρο του οποίου υπήρχε εσώκλειστη και η περιβόητη προφητική βελανιδιά.

Όρος Τόμαρος (Ολύτσικα)

Ξαναμπαίνουμε στην Εγνατία Οδό με κατεύθυνση την Ηγουμενίτσα και βγαίνουμε από τον κόμβο Νο 3 με κατεύθυνση την Τύρια. Εδώ στην Τύρια παλαιότερα είχε την έδρα του ο Δήμος Σελλών, αλλά τώρα πια αυτός έχει ενσωματωθεί στο Δήμο Δωδώνης.

Θα διασχίσουμε τώρα την κοιλάδα του ποταμού Τύρια, που βρίσκεται στην πίσω πλευρά του βουνού Τόμαρος και είναι γνωστή ως Λάκκα Σουλίου. Αφήνουμε την Τύρια και παίρνουμε νότια πορεία με στόχο το ορεινό χωριό Λίππα.

Η όμορφη Λίππα χαρακτηρίζεται ως η αετοφωλιά της Λάκκας Σουλίου. Έχει 850 μ. υψόμετρο και απέχει 12 χλμ. από την Τύρια.

Συνεχίζουμε τώρα ακόμη πιο νότια για να καταλήξουμε στο χωριό Δερβίζιανα. Εδώ μένουν μόνιμα περίπου 250 κάτοικοι και το υψόμετρο φτάνει τα 540 μ. Μέχρι το 2010 εδώ στα Δερβίζιανα είχε την έδρα του ο Δήμος Λάκκας Σουλίου, ο οποίος καταργήθηκε και ενσωματώθηκε στο Δήμο Δωδώνης. Αξίζει τον κόπο να επισκεφθούμε το ναό των Αγίων Αποστόλων, που έχει χαρακτηρισθεί από το υπουργείο πολιτισμού ως ιστορικό και διατηρητέο μνημείο. Στη συνέχεια θα περάσουμε από το παλιό δημαρχείο, μπροστά στο οποίο υπάρχει μια πέτρινη παραδοσιακή βρύση και αφού δροσιστούμε θα καθίσουμε ακριβώς απέναντι, κάτω από τον βαθύσκιωτο αιωνόβιο πλάτανο.

www.romiazirou.blogspot.gr