Κράψη Ιωαννίνων. Δείτε τα video

Δείτε τα video

Κράψη

Η Κράψη (Τοπική Κοινότητα Κράψης - Δημοτική Ενότητα ΠΑΜΒΩΤΙΔΟΣ), ανήκει στον δήμο ΙΩΑΝΝΙΤΩΝ της Περιφερειακής Ενότητας ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ που βρίσκεται στην Περιφέρεια Ηπείρου, σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας όπως διαμορφώθηκε με το πρόγραμμα "Καλλικράτης".

Η επίσημη ονομασία είναι "η Κράψη". Έδρα του δήμου είναι τα Ιωάννινα και ανήκει στο γεωγραφικό διαμέρισμα Ηπείρου.

Κατά τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας με το σχέδιο "Καποδίστριας", μέχρι το 2010, η Κράψη ανήκε στο Τοπικό Διαμέρισμα Κράψης, του πρώην Δήμου ΠΑΜΒΩΤΙΔΟΣ του Νομού ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ.

Η Κράψη έχει υψόμετρο 862 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας, σε γεωγραφικό πλάτος 39,6423980736 και γεωγραφικό μήκος 21,0286893191. Οδηγίες για το πώς θα φτάσετε στην Κράψη θα βρείτε εδώ.

Το χωριό αρχικά βρισκόταν ψηλά στο βουνό στην τοποθεσία Μεγάλη Κράψη. Έπειτα, μεταφέρθηκε χαμηλά στους πρόποδες όπου και είναι σήμερα. Η Κράψη είναι ένα μικρό όμορφο χωριό με παραδοσιακά σπίτια, χτισμένο σε πλαγιά, σε υψόμετρο 860 μέτρων, με θέα στον ποταμό Άραχθο.

Στο χωρίο υπάρχει χτισμένος ο Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου, χρονολογείται πως χτίστηκε το 1563 από τον κραψίτη Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Ιωάσαφ, η εκκλησία του Αγίου Νικολάου στην Κράψη με τις εξαιρετικές ενυπόγραφες τοιχογραφίες των Γεωργίου και Φράγκου Κονταρή έχει κηρυχθεί διατηρητέο μνημείο.

Ενορία Κράψης

Ενοριακός Ναός: Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου Κράψης (1563).

Εφημέριος: κενή, εξυπηρετείται υπό του Αιδεσιμοτάτου Ιερέως π. Κωνσταντίνου Παπαηλία, εφημερίου Ανατολικής. 

Μονές - Παρεκκλήσια: 1) Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου "Γκρόπα Παναγιά" (ανακαινισθείσα κατά το 1793 επί την από του 1037 ιστορική Μονή της Παναγίας).
2) Ιερό Παρεκκλήσιο Αγίου Γεωργίου εν τω περιστώω του Ενοριακού Ναού (1813).
3) Ιερό Παρεκκλήσιο Αγίας Τριάδος (υπήρχε έκπαλαι, ανηγέρθη εκ βάθρων ανατολικότερα κατά το 1860 δια του επιτρόπου Χρήστου Λιάρου, και κατεδαφισθέν υπό του μεγάλου σεισμού του 1967, ανηγέρθη επί των ιδίων θεμελίων το 1992).
4) Ιερό Παρεκκλήσιο Προφήτου Ηλιού (κατεδαφισθέν υπό του μεγάλου σεισμού ανηγέρθη εντός του οικισμού κατά το 1970, στην πλατεία "Στέπενη").
5) Ιερό Παρεκκλήσιο Αγίου Γεωργίου στην τοποθεσία "Καλογέρου", ανηγέρθη εκ βάθρων κατά το 1965 και οικοδομήθη με τα ερείπια των κελιών της Μονής της Παναγίας).
6) Ιερό Παρεκκλήσιο Τιμίου Προδρόμου (ανακαινίσθη κατά το 1880).

Λοιπά στοιχεία: Η Ενορία Κράψης (Κράψι) είναι ένα από τα αρχαιότερα και ιστορικότερα χωριά του νομού Ιωαννίνων. Εδώ και αιώνες είναι χτισμένο, και όπως λένε οι κάτοικοί του "αραδιασμένο", στις δυτικές πλαγιές του όρους Λάκμος, σε υψόμετρο 860 μ. και βρίσκεται 42 χιλιόμετρα ανατολικά της πόλης των Ιωαννίνων. Κατά το παρελθόν υπήρξε το κέντρο όλων των γύρω χωριών, ώστε να μπορεί να αποκαλεστεί "μικρό Συρράκο", τόσο για την αρχιτεκνονική του όσο και για την πληθυσμιακή του έξαρση τους τελευταίους τρεις αιώνες, μέχρι να πληγεί οριστικά και ανεπανόρθωτα κατά τον περασμένο αιώνα από τρεις ανελέητους παράγοντες, τον εμφύλιο πόλεμο, την μετανάστευση και τον καταστρεπτικό σεισμό του 1967. 

         Στα χρόνια της ακμής της η Κράψη ήταν έδρα Τούρκου διοικητή "Μουντούρη", ενώ διατηρούσε Ελληνικό Σχολείο (δημοτικό) και Παρθεναγωγείο, τα διδακτήρια των οποίων σώζονται μέχρι σήμερα. Ενώ κατά τον 20ο αιώνα στην Κράψη και τους μαχαλάδες της λειτουργούσαν πέντε Δημοτικά Σχολεία.

Το κωδωνοστάσιο του Ιερού Παρεκκλησίου Αγίου Γεωργίου στου "Καλογέρ΄" Κράψης,
ανηγέρθη δια συνδρομή και δαπάνη του γέροντος εφημερίου π. Δημητρίου Γακηλάζου, 2005.   

     Ο εκ Κράψης Οικουμενικός Πατριάρχης

 Ιωάσαφ Β΄ ο Μεγαλοπρεπής.

Κόλλυβο του Πατριάρχου Ιωάσαφ κατά τον εορτασμό των 450 ετών (1563-2013)
 από την ανέγερση του Ι.Ν. Αγίου Νικολάου Κράψης.

      Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Ιωάσαφ Β΄ ο Μεγαλοπρεπής γεννήθηκε στο Κράψι της Ηπείρου στα τέλη του 15ου με αρχάς του 16ου αιώνος μ.Χ. και κατά την τοπική προφορική παράδοση έλκυε την καταγωγή του από την οικογένεια των "Καραστάθη". Σύμφωνα με την προαναφερθείσα παράδοση, ο Πατριάρχης, που ήταν από τη φύση του καχεκτικός και με επιδερμικά βλάβη, έμεινε πολύ νωρίς ορφανός. Την φροντίδα έκτοτε του πολυπαθούς αυτού νέου ανέλαβε ο οικείος Μητροπολίτης, ο οποίος τον οδήγησε στη Νήσο των Ιωαννίνων, όπου πιθανόν παρέμεινε οικότροφος σε εκκλησιαστικό ορφανοτροφείο. 

Ι.Ν. Αγίου Νικολάου Κράψης, 16ος αιων. μ.Χ.

Η παραμονή του Ιωάσαφ στη Νήσο των Ιωαννίνων τον βοήθησε ώστε να λάβει την απαραίτητη μόρφωση από την εκπαίδευση που παρείχε η ομώνυμη σχολή της παρακείμενης Ιεράς Μονής Φιλανρωπηνών. Οι σπουδές, όμως, του Ηπειρώτη Πατριάρχη δεν περιορίστηκαν εκεί. Έκτοτε άρχισε να διαγράφει μια λαμπρή, συγκριτικά με τη δύσκολη εποχή του, πορεία. Μαθήτευσε στο Ναύπλιο, κοντά στο μεγάλο διδάσκαλο της εποχής Ιωάννη Ζυγομαλά, ενώ έμαθε τρεις γλώσσες: αραβικά, περσικά και τουρκικά.

"Η Πλατυτέρα των Ουρανών", κόγχη Ι.Ν. Αγίου Νικολάου Κράψης, 1563.

       Έχοντας ήδη γαλουχηθεί στους κόλπους της κιβωτού του γένους, της Ορθοδόξου Εκκλησίας, ακολούθησε πλέον την οδό που ανοίχθηκε μπροστά του, δηλαδή την πολυπόθητη ιεροσύνη. Συνδέθηκε με τον Πατριάρχη Ιερεμία Α΄, ο  οποίος τον προχείρισε Μητροπολίτη Αδριανουπόλεως το έτος 1535, θέση την οποία κατείχε επί είκοσι χρόνια. Το έργο που επιτέλεσε κατά την εκεί ποιμαντορία ήταν σημαντικό και πολυδιάσταστο. Μια  από τις πράξεις του αυτές ήταν η ίδρυση σχολής της οποίας τη διεύθυνση ανέθεσε στον παλαιό του δάσκαλο Ιωάννη Ζυγομαλά.

Ι.Ν. Αγίου Νικολάου Κράψης, 16ος αιων.

       Μετά τη δολοφονία του Πατριάρχου Διονυσίου Β' τον Ιούλιο του 1556, ο Ιωάσαφ τον διαδέχτηκε στον οικουμενικό θρόνο. Στην ολιγοετή πατριαρχία του ασχολήθηκε με τα οικονομικά της Εκκλησίας, τα οποία και βελτίωσε, μείωσε στο μισό τα χρέη του Πατριαρχείου, συνέστησε οικονομική επιτροπή και δώρισε από προσωπική του περιουσία χίλια φλουριά στην Ιερά Μονή Παμμακαρίστου. Ένω, παράλληλα επιδόθηκε στην προώθηση των γραμμάτων. Ακόμη έδειξε ενδιαφέρον για το σχίσμα Καθολικών-Διαμαρτυρόμενων αποστέλλοντας εκπρόσωπο, ώστε να ενημερωθεί ακριβέστερα. Βλέποντας όμως τις απογοητευτικές θέσεις των Διαμαρτυρόμενων, έπαψε κάθε επικοινωνία δίνοντας οριστικό τέλος στο θέμα αυτό.

Ηρώο πεσόντων Κραψιτών στους αγώνες του έθνους.

      Ανάμεσα στα πολλά κοινωφελή έργα της πατριαρχίας του ήταν και η ανέγερση τριών μνημειωδών κατασκευών στη γενέτειρά του αι την ευρύτερη περιοχή. Τα σπουδαία αυτά πατριαρχικά ιδρύματα ήταν: ο Ιερός Ναό Αγίου Νικολάου Κραψίου (1563), ο Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου Αρδομίστας (Λογγάδων), που κατά παράδοση ήταν χωριό της μητέρας του, και η ζεύξη των οχθών του ποταμού Αράχθου (Κράψη-Βάξια) με την κατασκευή τοξωτής γέφυρας, από την οποία σήμερα σώζονται ελάχιστα λείψανα και η ονομασία της περιοχής, "Γεφύρι του Πατριάρχη", που μαρτυρεί την ιστορία της.

"Η Δευτέρα παρουσία" μνημειώδης παράσταση στη λιτή
του Ι.Ν. Αγίου Νικολάου Κράψης, 1563 μ.Χ.

Η δράση του Ιωάσαφ εναντίον διεφθαρμένων κληρικών του Πατριαρχείου προκάλεσε την οργή των αντιπάλων του, οι οποίοι τον διέβαλαν πετυχαίνοντας την καθαίρεση του τον Ιανουάριο του έτους 1565. Εν συνέχεια, αποσύρθηκε στο Άγιο Όρος όπου ζήτησε και πέτυχε την επανεξέταση της υποθέσεως του. Η Ιερά Σύνοδος τον αθώωσε και τον επανέφερε στη Μητρόπολη Αδριανουπόλεως, όπου έμεινε μέχρι το θάνατό του.

Ιερό Παρεκκλήσιο Αγίου Γεωργίου, στου "Καλογέρ΄" Κράψης.

     Ο Ιωάσαφ άφησε ανεξίτηλο το πέρασμά του από τον πατριαρχικό του θρόνο της Κωνσταντινουπόλεως και χαρακτηρίζεται ως ένας από τους πιο φωτεινούς και σεμνούς Πατριάρχες της περιόδου της Τουρκοκρατίας, ο οποίος χάρισε στο Οικουμενικό Πατριαρχείο μια δεκαετία προσπαθειών που του απέδωσαν το τίτλο "Μεγαλοπρεπής".

Ο Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου

 και η Ενορία Κράψης.

Κωδωνοστάσιο Ι.Ν. Αγίου Νικολάου Κράψης, 1852.

   Ο χαρακτήρας, το ήθος και η φιλοκαλλία μιας προσωπικότητας αντικατοπτρίζονται στα έργα και τις πράξεις κάθε ανθρώπου. Έτσι, και η προσωπικότητα του Πατριάρχου Ιωάσαφ σκιαγραφείται λεπτομερώς μέσα από τα μεγάλα πατριαρχικά ιδρύματα του εν λόγω προσώπου και ιδιαιτέρως μέσα από τον Ιερό Ναό Αγίου Νικολάου Κράψης. Όπως προειπώθηκε, ο Ι.Ν. αγίου Νικολάου ανεγέρθηκε με δαπάνη του Πατριάρχου Ιωάσαφ το 1560 μ.Χ. Εκτός από τη θαυμαστή λιθοδομή του ναού, το πρωτότυπο αρχιτεκτονικό του σχέδιο και τον περίτεχνο εξωτερικό διάκοσμο, που προδιαθέτει τον προσκυνητή για το θαυμάσιο εσωτερικό του χώρο, οι περίφημες τοιχογραφίες του ναού είναι αυτές που τον καθιστούν κόσμημα και ένα από τα αξεπέραστα θρησκευτικά μνημεία της περιόδου της Τουρκοκρατίας.  

Δημοτικό Σχολείο Κράψης, ανεγερθέν στα τέλη του 19ου αιώνα.

          Ο Ιωάσαφ ανέθεσε την αγιογράφηση του Ι.Ν. Αγίου Νικολάου στους αυταδέλφους Φράγκο Κονταρή και Γεώργιο Κονταρή, ιερέα - εκκλησιάρχη Θηβών, σπουδαίους αγιογράφους της εποχής που τα έργα τους είναι οι καλύτεροι εκπρόσωποι της ακμάζουσας τότε αγιογραφικής τεχνοτροπίας που καλείται "Σχολή των Θηβών". εκτός του Αγίου Νικολάου Κράψης, έργα της αγιογραφικής αυτής συντεχνίας συναντούμε σε πολλά μνημεία της εποχής, όπως στη μονή Μεγίστης Λαύρας του Αγίου Όρους (Φράγκος Κατελάνος), στη Μονή Βαρλαάλ των Μετεώρων, στη Μονή Φιλανθρωπηνών και στη Μονή Ντίλιου της Νήσου των Ιωαννίνων, στον Άγιο Δημήτριο και τη Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Κληματιάς Ιωαννίνων κ.α.

Αγιασμός στην πανήγυρη του Ι.Π. Αγίας Τριάδος Κράψης, 2009.

Ο Άγιος Νικόλαος αποτελούσε για την Κράψη και τους Μαχαλάδες της - Λουχάνιστα (Ανατολική), Βάξια (Δρίσκος), Κοτομίστα, Λερούσκο - το θρησκευτικό κέντρο της αχανούς ενορίας, αφού εξυπηρετούσε όλες τις λατρευτικές ανάγκες των πολυπληθών, τότε, οικισμών. Πολύ νωρίς όμως, λόγω της αύξησης του πληθυσμού, τις ενοριακές ανάγκες άρχισε να υποβοηθεί και η παρακείμενη Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου "Γκρόπα Παναγιά" (1793 μ.Χ.) 

"Η Πλατυτέρα των Ουρανών", κόγχη Ιερού Βήματος
 Ιεράς Μονής Κοιμήσεως Θεοτόκου Κράψης, 1809.

     Στα πλαίσια αυτών των ενεργειών και λαμβάνοντας υπόψη την αδυναμία στέγασης των πιστών στο ναό του Αγίου Νικολάου, πραγματοποιήθηκε η ανέγερση των χαγιατιών του ναού και του παρεκκλησίου του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου το έτος 1813 μ.Χ. Συνέχεια των προηγούμενων επεκτάσεων και εργασιών του 19ου αιώνα, αποτελούν η ανέγερση του οστεοφυλακίου του κωδωνοστασίου. Το κωδωνοστάσιο του Αγίου Νικολάου, που ανεγέρθηκε το έτος 1852, φέρει μια εύηχη και λαγαρή καμπάνα, κατασκευασμένη στα Ιωάννινα και στο εργαστήριο των "Τσαραπλανητών" την χρονολογία.

Το καθολικό της Ιεράς Μονής Κοιμήσεως της Θεοτόκου Κράψης (1743),
 με εμφανή τα σημάδια του μεγάλου σεισμού του 1967. 

      Στη νότια πλευρά του ναού, εφαπτόμενο στο παρεκκλήσιο του Αγίου Γεωργίου, ως προέκτασή του, ανεγέρθη το έτος 1881 το παλαιό οστεοφυλάκιο του ναού "ΔΙΑ ΔΑΠΑΝΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΜΠΑΛΑΜΑΤΣΙΑ ΛΟΧΑΓΟΥ ΤΗΣ... ΕΝ ΕΛΛΑΔΙ ΦΑΛΑΓΓΟΣ".

           

Το κωδωνοστάσιο της Ιεράς Μονής Κοιμήσεως της Θεοτόκου Κράψης.

Κτητορική επιγραφή Ι. Μονής Κοιμήσεως Θεοτόκου Κράψης, 1809. 

Ιερό Παρεκκλήσιο Αγίου Γεωργίου στου "Καλογέρ΄" Κράψης.

Ιερό Παρεκκλήσιο Αγίου Γεωργίου στου ¨Καλογέρ΄" Κράψης.

Τρισάγιο υπέρ αναπαύσεως προ της προτομής του Κραψίτη ήρωα Γιάννη Κώστα,
 στον περίβολο του Ι.Π. Αγίας Τριάδος Κράψης, απ' όπου άρχισε  επανάσταση
 του Συρράκου το 1821.

Ιερό Παρεκκλήσιο Προφήτου Ηλιού Κράψης, άνωθεν πλατείας "Στέπενη".

Οι δύο Άτλαντες της Ενορίας Κράψης,
ο παλιός Ιερεύς π. Δημήτριος Γακηλάζος
και ο Αρχιμανδρίτης π. Νικόλαος Αλεξίου. 

"Λαμπρός εορτασμός του Αγίου Νικολάου στην ιστορική Κράψη"

     Με κάθε λαμπρότητα οι Κραψίτες τίμησαν τον προστάτη του χωριού Άγιο Νικόλαο στο κατάμεστο από μικρούς και μεγάλους αρχαίο και πατριαρχικό καθίδρυμα, τον Ιερό Ενοριακό Ναό Αγίου Νικολάου Κράψης. Της Θείας Λειτουργίας προεξήρχε ο Κραψίτης Ιερομόναχος Πανοσιολογιώτατος Αρχιμανδρίτης πατήρ Νικόλαος Αλεξίου (φέρων τα δώρα της Α.Θ.Π. του Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου, τα ιερατικά του άμφια και τον πατριαρχικό σταυρό).  Στο κήρυγμά του ο πατήρ Νικόλαος αναφέρθηκε στη σπουδαία προσωπικότητα του ταπεινού Αρχιεπισκόπου των Μύρων, τονίζοντας τη μεγάλη σημασία που έχει για όλους τους Κραψίτες η στενή τους σχέση με τον προστάτη τους, αλλά και την ύπαρξη του αρχαιοτάτου ναού του, στον οποίο λατρεύεται ο Τριαδικός Θεός και τιμάται ο Άγιος Νικόλαος επί 451 χρόνια ανελλιπώς, ενώ εξήρε  την αξιοζήλευτη ευσέβεια και τιμή όλων προς το πρόσωπο του Αγίου.

    Μετά του πατρός Νικολάου συλλειτούργησε και  ο Κραψίτης Ιερεύς πατήρ Κωνσταντίνος Παπαηλίας εφημέριος Ανατολικής Κράψης, ενώ παρίστατο από πρωίας ο γηραιός εφημέριος του Αγίου Νικολάου Κράψης πατήρ Δημήτριος Γακηλάζος, ο οποίος λόγω προχωρημένου γήρατος δεν συλλειτούργησε παρά μόνον κοινώνησε των Αχράντων Μυστηρίων. Κατ' απαίτηση όμως όλων των εορταζόντων "διάβασε" τα υψώματα τους μετά τη Θεία Λειτουργία.     

    Η σημερινή Θεία Λειτουργία ήταν ιδιαιτέρως ξεχωριστή, διότι μετά την επίσκεψη του Μητροπολίτου Ιωαννίνων κ. Μαξίμου ο ναός παρέμεινε κλειστός ώστε να ολοκληρωθεί η τελευταία φάση των εργασιών αποκατάστασης του μεταβυζαντινού αυτού μνημείου. Συγκεκριμένα, με την ευγενική συνδρομή του Κραψίτη μεγάλου ευεργέτου κ. Ευαγγέλου Καντζέλη, πραγματοποιήθηκε ο καθαρισμός και η συντήρηση του ξυλόγλυπτου τέμπλου και του αρχιερατικού θρόνου. Ο Ιερός Ενοριακός Ναός Αγίου Νικολάου Κράψης μετά από ένα μεγάλο και πολυετή αγώνα όλων των Κραψιτών, για καθαρισμό των τοιχογραφιών, αποκατάσταση της στέγης, εξωραϊσμό του περιβόλου, αποκατάσταση του εφαπτομένου στο ναό Ιερού Παρεκκλησίου του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου (1813), καθαρισμός του περικαλλούς ταβανιού, καθαρισμός του τέμπλου και του δεσποτικού, καθαρισμός των φορητών δεσποτικών εικόνων και αποκατάσταση των τοιχογραφιών της πρόσοψης,   είναι πλέον πλήρως αποκατεστημένος στο "αρχαίον κάλλος", και όπως τόνισε ο πατήρ Νικόλαος στο κήρυγμά του "ας δοξολογούμε το Θεό κι ας ευχαριστούμε τον Άγιο Νικόλαο, που αξίωσαν τη γενεά μας να δει το ναό που ανήγειρε ο Πατριάρχης Ιωάσαφ στην αρχική του μορφή. Γιατί εμείς σήμερα μπορούμε να αντικρίσουμε το Άγιο Νικόλαο και τους λοιπούς Αγίους κατά πρόσωπον, ενώ επί αιώνες οι παππούδες μας μπορούσαν μόνο να φανταστούν την όψη τους και μόνο νοητά να τους αντικρίσουν". 

       Τέλος, μετά την διανομή του αντιδώρου οι Κραψίτες είχαν την ευκαιρία να προμηθευθούν τα εκδοθέντα DVD του ιστορικού γεγονότος της προσκλήσεως του Μητροπολίτου Ιωαννίνων και της επισκέψεως αυτού στην Κράψη.

Αναμνηστική φωτογραφία της Εκκλησιαστικής Επιτροπής

Πως χτίστηκε το γεφύρι της Γκούρας στην Ανατολική-Κράψη Ιωαννίνων

" ...όποιος είχε λεφτά έπαιρνε το μουλάρι, όποιος δεν είχε έπαιρνε το γομάρι, ή άλλος με το κορμί!.."

Το γεφύρι της Γκούρας δεν έχει να κάνει κυρίως με την παλαιότητα, που σε σχέση με τα άλλα θεωρείται αρκετά νέο, αφού κατασκευάστηκε λίγο πριν τα μισά του περασμένου αιώνα. Έχει να κάνει με τις αιτίες που απαίτησαν την κατασκευή του, παρόμοιες με όλων των άλλων γεφυριών, ίσως και πιο επιτακτικές. Και, κυρίως, με το εξής σημαντικό κατά τη γνώμη μας στοιχείο: Στις αρχές περίπου του 20ου αιώνα μπήκαν στην υπηρεσία κατασκευής των γεφυριών το τσιμέντο, η σχεδίαση, ο σπουδαγμένος μηχανικός και γενικά η επιστήμη. Το γεφύρι της Γκούρας είναι το τελευταίο - άλλο, τουλάχιστον εμείς στον ίδιο χώρο, δεν γνωρίζουμε - που ο σχεδιασμός και η κατασκευή του έγινε από λαϊκούς μαστόρους, χτίστες, πελεκάνους, νταμαρτζήδες. Κι αυτό, βέβαια, έχει τη δική του, ιδιαίτερη σημασία.

Χάρτης της περιοχής με το ρέμα της Γκούρας και το γεφύρι στην Ανατολική. (ΑΓΠ).

Βρισκόμαστε, λοιπόν, στην περιοχή της Ηπείρου, όπου ως γνωστόν παρατηρείται η μεγαλύτερη πυκνότητα πέτρινων γεφυριών. Στο νοτιοανατολικό τμήμα του νομού Ιωαννίνων, στη νότια Πίνδο, νοτιότερα του Μετσόβου, στα 2295 μ., υψώνεται το βουνό Λάκμος ή Ζυγός ή Περιστέρι όπως είναι κοινά γνωστό, όριο με το νομό Τρικάλων, όπου και οι πηγές των τριών ποταμών - αδελφών κατά τη μυθολογία - Αχελώου, Άραχθου και Πηνειού. Στις δυτικές υπώρειες του Λάκμωνα, που τα νερά του αποστραγγίζονται από πολυάριθμα μικρά και μεγάλα ρέματα καταλήγοντας στον Άραχθο, βρίσκεται το χωριό Ανατολική, έδρα πρώην ομώνυμης κοινότητας, με δίπλα της το συνοικισμό Κοτομίστα, παλιότερα Λοκάνιστα. Τα χωρίζει η χαράδρα της Γκούρας, με το ομώνυμο ποταμάκι της να καταλήγει και αυτό στον Άραχθο, ένα με ενάμισι χιλιόμετρο πιο κάτω, κοντά στην πολύτοξη γέφυρα του Παπαστάθη. Εδώ διαδραματίστηκε η ιστορία που θα παρακολουθήσουμε στη συνέχεια.

Το γεφύρι της Γκούρας, στην Ανατολική Ιωαννίνων. (Φωτο: ΑΓΠ)

Κατασκευαστές του γεφυριού της Γκούρας είναι ο Χρήστος Σιόντης και ο Δημήτρης Κωνσταντινίδης από τους Χουλιαράδες, της επαρχίας Δωδώνης, του νομού Ιωαννίνων. Αλλά ένας από τους ανθρώπους, που συμμετείχαν αποφασιστικά στην προκαταρκτική διαδικασία κατασκευής του, είναι ο Δημήτρης Λαζοκίτσιος από την Κοτομίστα. Ακόμη, σημαίνοντα ρόλο στην αφήγησή μας, έχουν οι γιοί των πρωτομαστόρων Γιάννης Σιόντης και Αντώνης Κωνσταντινίδης. Αυτοί οι πέντε αποτελούν τους πρωταγωνιστές της ιστορίας μας.

Γεφύρι Γκούρας. (Φωτο: ΑΓΠ)

  Την παλιά εποχή, πριν το πόλεμο, ήταν πραγματική περιπέτεια η επικοινωνία των κατοίκων της Κοτομίστας με την έδρα της κοινότητας, την Ανατολική με τα 800 μέτρα υψόμετρο. Χρειάζονταν ώρες πολλές ποδαρόδρομο για να φτάσουν στο κέντρο του χωριού. Έφτιαχναν ξύλινα γεφύρια, μα τους τα 'παιρνε το ρέμα. Ιδιαίτερα το χειμώνα ήταν σκέτο βάσανο, κι αν έφταναν τελικά. Μαρτύριο δηλαδή η ζωή τους. Ώσπου είδαν κι' απόειδαν οι φτωχοί χωρικοί με τη λίγη κτηνοτροφία και την ακόμη λιγότερη γεωργία, σκληροί όμως δουλευτάδες σε σκληρό τόπο, κι αποφάσισαν να κάνουν κάτι πιο δραστικό. Ας αφήσουμε, όμως, τον μπάρμπα - Μήτσο Λαζοκίτσιο, κουμπάρο του πρωτομάστορα, κάτοικο Κοτομίστας, 85 χρόνων το 1999, να μας διηγηθεί με το δικό του χαρακτηριστικό τρόπο, πως, ποιοι, πότε και τι έκαναν για να δώσουν λύση στο μεγάλο αυτό πρόβλημα:

Δημήτρης Λαζοκίτσιος (1915-2005).(ΑΓΠ) 

" Γεννήθηκα το 1915 στην Κοτομίστα, Λοκάνιστα το παλιό όνομα, το τούρκικο. Τον παλιό καιρό από την Ανατολική ερχόμασταν με τον ποδαρόδρομο, εδώ που είναι τώρα ο δημόσιος δρόμος, πιο κάτω. Φτιάναμαν ξύλινα γεφύρια μα μας τα 'παιρνε το ρέμα. Ήμασταν στην κατοχή όταν ο ΕΔΕΣ και το ΕΑΜ είχανε κάνει την οργάνωση για τους Γερμανούς. Εδώ ήταν το ΕΔΕΣ, δεν υπήρχε το ΕΑΜ. Ήμασταν ενωμένοι στο ΕΔΕΣ. Παρακαλέσαμε αυτόν τον ταγματάρχη, επειδή βρισκόμασταν στα βουνά, στην ερημιά εδώ, να μας ενισχύσει ο Ζέρβας με τίποτα λεφτά να μπορέσουμε να φτιάξουμε αυτό το τόξο, το πέτρινο γεφύρι, για να μην έχουμε προβλήματα, γιατί πήγαιναν τα παιδιά στο σχολείο στην Ανατολική. Ο ταγματάρχης λεγόταν Ευαγγελίδης.

Ο Δημήτρης Λαζοκίτσιος για το ΑΓΠ

Λοιπόν...από δω ήντανε ο πρόεδρος, από την Κοτομίστα. Είχαμαν κάποιο πρόεδρο Τασούλα. Ήντανε πρόεδρος στην Ανατολική, αλλά ήντανε από τον συνοικισμό μας, Ιωάννης Τασούλας. Μου λέει λοιπόν...τι θα γένει Μήτσο; - γιατί Μήτσο με λένε μένα - τι θα κάνουμε; πως θα πάμε να βρούμε μαστόρους να ξέρουν από γέφυρα με τόξο; Μας είπε ο Ευαγγελίδης πως άμα θα βρείτε μαστόρους να 'ρθείτε στο μοναστήρι στο Σιράκο να σας δώσω 25.000 για να βάλετε μπρος για τη γέφυρα. Και λέω...Τασούλα - στον πρόεδρο - θα πάω εγώ στους Χουλιαράδες, αλλού δεν καταλαβαίνω μαστόρους να γυρίζουν τόξο με πέτρα. Και σηκώνομαι μια μέρα και περνάω στον Ευαγγελίδη από Παλιοχώρι Σιράκου, που είχε το γραφείο δηλαδή, και του λέω...να πάω για μαστόρους; θα αποφασίσεις να δώσεις τα λεφτά να φτιάσουμε τη γέφυρα; Λέει...θα πας να βρεις μαστόρους να 'ρθείτε εδώ να κουβεντιάσουμε και να σας δώσω τα λεφτά. Ξεκινάω από δω και πηγαίνω στους Χουλιαράδες. Πήρα για να 'χω παρέα και κάποιον Γιώτη, πλοίαρχο. Και ξεκινήσαμαν το βράδυ απ' εδώ, γιατί είναι μακριά η υπόθεση, και πήγαμαν Χουλιαράδες".

Χρήστος Σιόντης (1895-1972). Ο Πρωτομάστορας (ΑΓΗ)

Στους Χουλιαράδες, ο μπάρμπα - Μήτσος βρίσκει τον Χρήστο Σιόντη και τον γαμπρό του Δημήτρη Κωνσταντινίδη, καλούς μαστόρους πέτρας. Πήγαν μαζί στο χωριό Παλιοχώρι, όπου ήταν η έδρα των ανταρτών και συμφώνησαν με τον επικεφαλής τους για το ποσό και τον τρόπο πληρωμής. Ύστερα πήγαν και έκαναν αναγνώριση του εδάφους, επέλεξαν δηλαδή το κατάλληλο μέρος για την κατασκευή του γεφυριού και αποφάσισαν ότι τις πέτρες θα τις έβγαζαν οι μαστόροι από μια περιοχή που λεγόταν Ελληνικό, λίγο πιο ψηλά από το μέρος κατασκευής, θα τις κουβαλούσαν μάλιστα οι ίδιοι οι κάτοικοι. Ήταν πέτρες μεγάλες, έτοιμες σχεδόν, που στη φαντασία των κατοίκων της περιοχής φάνταζαν κατασκευές χειροδύναμων, γιγάντιων ανθρώπων. Ας αφήσουμε, όμως, τον μπάρμπα - Μήτσο να συνεχίσει την χαρακτηριστική αφήγησή του:

" Πήγαμαν Χουλιαράδες το βράδυ. Μπήκαμαν στο μαγαζί, ήπιαμαν καφέ. Λέω...ρε χωριανοί εδώ, ρε πατριώτες, θέλουμε δυο μαστόρους να βρούμε να μας γυρίσουν μια γέφυρα με πέτρες, τόξο. Λέει ...είναι κάποιος Χρήστος Σιόντης, που έχει γαμπρό επ' αδελφή και δουλεύουν μαζί, δεν θυμάμαι το όνομά του. Στέλνουν οι χωριανοί, τον ζητάνε,...ένας για κάποιο τόξο γέφυρας. Ήλθε. Και λέμε εμείς... θέλουμε στην τάδε μεριά να φτιάξουμε ένα γεφύρι - ήξεραν αυτοί εδώ τα μέρη - να φτιάξουμε ένα γεφύρι πέτρινο με τόξο...Και τι θέλετε;...το πρωί να πάμε στο Παλιοχώρι να κουβεντιάσουμε με τον Ευαγγελίδη, τον ταγματάρχη, να μας δώσει τα λεφτά για να βάλουμε μπρος. Λοιπόν, μπήκαμαν στο σπίτι το βράδυ, έμεινα εγώ στο Χρήστο το Σιόντη μαζί με το γείτονα το γέρο και ξεκινήσαμαν το πρωί να 'ρθούμε στο Παλιοχώρι να βρούμε τον Ευαγγελίδη. Μαζί και ο Χρήστος Σιόντης μαζί με τον γαμπρό του. Περπατώντας, με τα πόδια. Ήρθαμαν, να πούμε, το πρωί, κατά τις 9 - 10 η ώρα, βρήκαμαν τον Ευαγγελίδη, κουβεντιάσαμαν, οι μαστόροι δηλαδή,...θέλουμε τόσα λεφτά να φτιάσουμε τη γέφυρα. Και έτσι παίρνουν γραμμή και συμφωνήσαμαν. Μόλις αρχίσει το έργο, η γέφυρα, θα πάνε να πάρουν και λεφτά, θα πάει ο πρόεδρος να πάρει τα λεφτά και θα 'ρθει να πληρώσει τους μαστόρους. Ξεκινήσαμαν στις 5 το πρωί γραμμή για το σπίτι μου, αυτός, ο πλοίαρχος ο Γιώτης, είχε πρόβατα, εγώ ήμουν εργάτης, δεν είχα. 

Τους φέρνουμε εδώ στο σπίτι, κάτσαμαν και κατεβήκαμαν στην Γκούρα, αυτοί, για να δουν το μέρος. Πήγαμαν εκεί, τους λέω...σ' αυτό το μέρος θέλουμε να φτιάξουμε τη γέφυρα. Και τους συζητώ...τις πέτρες θα τις βγάλετε εσείς και εμείς, ο συνοικισμός η Κοτομίστα, θα τις κουβαλούσαμε κοντά στο μέρος που θα φτιάναμαν τη γέφυρα, αφού δεν υπήρχαν χρήματα. Πότε θα 'ρθείτε;...συμφωνήσαμαν, δεν θυμάμαι, 25 Αυγούστου; 25 Σεπτεμβρίου; Πάντως κάπου κει, για να μας πάρει το καλοκαίρι μπροστά, για να 'ναι ο καιρός για δουλειά. Είχε δυσκολία η χαράδρα αυτή, που λέγεται Ελληνικό, λέγεται το στεφάνι που έγινε η γέφυρα αυτού. Στην κορυφή, στο στεφάνι αυτό, είναι κάτι πέτρες ίσαμε ένα στεφάνι ή δυο μπαούλα, πως τα λεν;...μεγάλες πέτρες πελεκητές, όπως βρίσκονται στα αρχαία. Και έτσι λέγεται Ελληνικό αυτό το πράγμα. Άκουγα και εγώ ότι εκεί ήταν κάτι μεγάλοι Έλληνες. Πολλοί μεγάλοι άνθρωποι να πούμε. Ελληνικό λέγονταν αυτό το μέρος, από το τούρκικο. Από τη γέφυρα ήταν 500 με 1000 μέτρα ύψος. Ήτανε καθαρή πέτρα, δεν ήτανε από χώσμα από δεινά. Για να φτιάξουμε τα πέδιλα της γέφυρας.".

Δημήτρης Κωνσταντινίδης ή Μητσαντώνης (1877-1972) (ΑΓΗ)

Έβαλαν φουρνέλα οι μαστόροι στην τοποθεσία, έσκαψαν τα θεμέλια, ενώ συγχρόνως έσπαζαν την πέτρα και την κουβαλούσαν οι χωρικοί. Έκοψαν μεγάλα ξύλα από πλατάνια για τα καλούπια και έτσι ξεκίνησε το χτίσιμο. Για ωράριο ούτε λόγος να γινόταν. Δούλευαν από το πρωί μέχρι που βασίλευε ο ήλιος και αν είχε συννεφιά, μέχρις ότου έβλεπαν. Μεταφερόμαστε, όμως, πάλι στη μνήμη του μπάρμπα - Μήτσου:

" Έβαλαν φουρνέλα στην τοποθεσία,πόσο πλάτος ήθελαν, έβγαλαν τις πέτρες και πήγε ο συνοικισμός, η Κοτομίστα, και φορτωνόντουσαν τις πέτρες στο κορμί και τις πηγαίναμαν εκεί, κοντά στο γεφύρι. Ήντανε δύο μαστόροι, ο χρήστο Σιόντης και ο άλλος - δεν θυμάμαι τώρα, γαμπρός του ήντανε αυτός του Σιόντη - ήντανε και 2 - 3 βοηθοί, από Χουλιαράδες και αυτοί, θυμάμαι που είχα 7 άτομα που τάιζα εδώ. Εδώ κοιμόντουσαν, σε μένα, γιατί εδώ, έξω από το σπίτι, είχα μια κρεβάτα και κοιμόνταν εδώ αυτοί οι άνθρωποι. Έκαναν 3 - 4 μήνες για να τη φτιάξουν τη γέφυρα. Πρώτα - πρώτα έφτιαξαν τα καλούπια, οι ίδιοι. Τα κόβαμαν εμείς και τα πηγαίναμαν εκεί. Διάφορα πλατάνια, σανίδια τα σκίζαμαν με το πριόνι. Σ' αυτή τη σάρα. Ήντανε ένας πιο κάτω, ένας πιο πάνω. Έγινε από καταή η βάση, από κάτω προς τα πάνω. Και έπειτα έκοψαν το στρογγυλάδι στα ξύλα, έβαλαν διπλάρια, πόσο πλάτος ήθελε η γέφυρα, κάρφωσαν σανίδια και έγινε το καλούπι. Μετά ΄ψώσανε το καλούπι και έβαλαν τα λιθάρια. Είπαμαν, πρώτα έκαμαν τα θέμελα, μετά έκοψαν γριδιές, πλατάνια - εμείς τους βοηθούσαμαν - φτιάξανε το τόξο με σανίδια όλο και μετά άρχισαν να χτίζουν τις πέτρες. Και οι πέτρες ήταν χτισμένες..! Δεν υπήρχαν τσιμέντα τότε. Πελεκημένες στην αρχή και μετά με ασβέστη. Έφτιαναν ασβεστοκάμινα εδώ τα χωριά και πήραμαν 1000 οκάδες - γιατί οκάδες υπήρχανε τότε - και τις ρίξαμαν σε μια γκούρα, έσβησε όπως συνήθως και άρχισαν να χτίζουν τη γέφυρα. Επειδή τους είχα 2 - 3 μήνες εδώ στο σπίτι, ήταν έγκυος και η γυναίκα μου, έγινα με το Χρήστο Σιόντη, όταν έγινε το παιδί, γίναμαν κουμπάροι. Στείλαμαν χαμπέρι στο Χρήστο Σιόντη ότι έγινε παιδί και θα γενούμε κουμπάροι. Έτσι έγινε, το βάφτισε ο Χρήστο Σιόντης με τα χέρια του".

Το γεφύρι της Γκούρας στη θέση ¨Ελληνικό". (Φωτο: ΑΓΠ)

Δυο - τρεις μήνες κράτησε η κατασκευή του γεφυριού. Τον επόμενο χρόνο οι κάτοικοι της Κοτομίστας έκαναν έρανο και έβαλαν ντόπιους μαστόρους και έφτιαξαν δεξιά και αριστερά τα παραπέτα. Έκαναν και αγιασμό. Τα θυμάται όλα τούτα ο μπάρμπα - Μήτσος:

" Μετά, μετά από κάνα χρόνο, βάλαμαν μαστόρους δικούς μας, μάσαμε από την Κοτομίστα και πληρώσαμαν ντόπιους μαστόρους και φτιάξαμαν δεξιά και αριστερά τα παραπέτα. Κάναμαν αγιασμό εκεί στη γέφυρα, κάναμαν προτού, όταν έγιναν τα θέμελα. Όπως και στα σπίτια. Μόνο αγιασμό με παπά που είχε εντολή εδώ από το χωριό. Παπά - Χρηστάκης από την Ανατολική. Σφάξαμαν ένα κατσίκι στις βάσεις πούχαν φτιάξει, να πέσει το αίμα. Έλεγαν να θεμελιωθεί η γέφυρα, ή το σπίτι. Είχαμαν τα έθιμα τότε. Και μετά το φάγαμαν, οι μαστόροι, οι εργάτες βοηθοί, εμείς, εκεί επιτόπου. Το ψήσαμαν εδώ και πήγαμαν και το φάγαμαν, να πούμε. Που να κάναμαν τότε εγκαίνια; η φτώχεια ήταν μεγάλη, η δεκάρα δεν έβγαινε πουθενά. Εδώ είναι ορεινό το μέρος, όπως το βλέπετε, το οποίο δεν είχε ούτε ψωμί, καλαμπόκι να φάει ο άνθρωπος. Είμασταν αποκλεισμένοι, δεν μπορούσαμαν. 

Γεφύρι "Παπαστάθη". (Πηγή: Σπύρος Μαντάς ΑΓΗ).

Δουλειά δεν υπήρχε. Στα βουνά σπέρναμαν μονάχα λίγο καλαμπόκι. Άλλος είχε, άλλος δεν είχε, για να φάει ψωμί. Είχαμαν μουλάρια, γιατί τότε δούλευαν τα μουλάρια. Όποιος είχε λεφτά έπαιρνε το μουλάρι, όποιος δεν είχε έπαιρνε το γομάρι, ή άλλος με το κορμί. Γιατί πηγαίναμαν από δω στα Γιάννενα με τα ποδάρια. Μια μέρα να πάμε, μια να γυρίσουμε και μισή μέρα για να ψωνίσουμε λίγο λάδι. Περνούσαμαν από του Παπαστάθη, Δρίσκο, Δαφνούλα και στα Γιάννενα. Στου Παπαστάθη κάτω είχε δυο μύλους και χάνι. Εκεί ήταν τρία αδέρφια, ο Χρήστο Παπαηλίας, ο Γιώργο Παπαηλίας και ο ... Κατέβαινε δρομάκι από την Κοτομίστα κάτω. Περνάγαμαν αυτού, κάτω τη Γκούρα. Πότε την ξεβούλωνα τη μικρή, τη μικρή γεφυρούλα. Ένα τόξο είχε η κάτου γέφυρα, η μικρή. Τη θυμάμαι σκεπασμένη. Μετά ο Βροχός. Πίσω από το λοφίσκο, το Βροχό είναι η γέφυρα του Παπαστάθη. Λένε πως ήταν κάτι κλέφτες, που άφησαν κάτι λεφτά στον Παπαστάθη. Και είπαν...αν θα γυρίσουμε πίσω - επί Τουρκίας αυτά - θα μας δώσεις τα λεφτά, αν δεν γυρίσουμε, πάρτα. Εκείνη δεν γύρισαν πάλι, οι κλέφτες, και αποφάσισε ο Παπαστάθης να φτιάξει αυτή τη γέφυρα και την άλλη πούναι θαμμένη, τη μικρή, κοντά".

Γέφυρα "Παπαστάθη". (Πηγή: Σπύρος Μαντάς ΑΓΗ)

Εμείς να πούμε εδώ, πως, όταν κατασκευαζόταν το γεφύρι, στην Κοτομίστα υπήρχαν γύρω στα 20 σπίτια, ενώ στην Ανατολική περισσότερα από 150. Όταν τελείωσε πήγε ο πρόεδρος του χωριού, ο Τασούλας, στον αρχηγό των ανταρτών της περιοχής, πήρε τα λεφτά και ξεπλήρωσε τους μαστόρους. Κόστισε 25.000 δραχμές, τότε! Αλλά, παρά την επιμονή του μπάρμπα - Μήτσου Λαζοκίτσιου να μπεί πινακίδα στο γεφύρι, "δεν μπόρεσα να γενεί απόφαση" όπως λέει. Κατόπιν οι χωρικοί έβαλαν φουρνέλα και άνοιξαν ένα ένα στενό μονοπάτι που, μέσω του καινούργιου γεφυριού, τους οδηγούσε στην Ανατολική. Βέβαια ίσα - ίσα να περάσει ένα ζώο...

Σπίτι κοντά στη γέφυρα "Παπαστάθη". (Φωτο: ΑΓΠ)

" Πήγε ο Πρόεδρος και πήρε τα λεφτά από τον ταγματάρχη, τον Ευαγγελίδη και πλέρωσε τους μαστόρους. Ήτανε τότε 25.000 για να μας γυρίσουν το τόξο. Από κει και πέρα κάναμαν εργασία και μεις, βοήθημα δηλαδή, γιατί δεν υπήρχαν λεφτά να πληρώσουμε μαστόρους. Ταίζαμαν, όλα τα σπίτια, από μια μέρα, είχαμαν από σειρά. Εκεί τους πηγαίναμαν και τρώγαν μαζί. Δούλευαν από το πρωί μέχρι που βασίλευε ο ήλιος. Δεν ήταν ωράριο τότες. Και το βράδυ ερχόνταν εδώ στο σπίτι, είπαμαν, και κοιμόνταν. Πολλές φορές πήγαινα εγώ κάτω και τους τάιζα, γιατί δεν έρχονταν, είχε ανηφόρα στο συνοικισμό. Για την πινακίδα; αυτό το 'θελα και επέμενα, μα δεν μπόρεσα να γενεί η απόφαση. Σαν τελείωσε, εδώ ο συνοικισμός βάναμαν φουρνέλα και μπαρούτι και ανοίξαμαν το μονοπάτι για να περνάει ίσα - ίσα ένα ζώο. Έπρεπε, να πούμε, να βάνουμε μέσα σ' ένα ξυλοκρέβατο τους πεθαμένους και να τους πηγαίνουμε στην Ανατολική. Με το γεφύρι τώρα κόβαμαν από 1000 μέτρα δρόμο, ενώ πρώτα κατεβαίναμαν κάτω στον όχθο, το οποίο θέλαμαν μιάμιση ώρα παραπάνω να βγούμε Ανατολική".

Πολύτιμα όμως θεωρούνται - και γι' αυτό θα τα παραθέσουμε - όλα όσα θυμήθηκαν για τη κατασκευή του γεφυριού και οι γιοί των δύο πρωτομαστόρων. Περιγράφει ο γιος του Χρήστου Σιόντη, ο Γιάννης:

Το παλιό και το καινούργιο γεφύρι. (Φωτο: ΑΓΠ)

" Γεννήθηκα το 1924. Ήμουν παιδί 19 χρόνων όταν έγινε αυτό το γεφύρι. Έγινε, εκεί στην Κοτομίστα, για να ενώσει δυο ορεινούς όγκους στην κατοχή, το καλοκαίρι του 1943. Είχε έλθει ένας αξιωματικός που ήταν στις εθνικές ομάδες του Ζέρβα, Ευαγγελίδης από τη Γότιστα, και ζήτησε τον πατέρα μου, που τον είχαν συστήσει άλλοι και τον πήρε, μαζί με το θείο μου, Δημήτρη Κωνσταντινίδη ή Μητσαντώνη, ήτανε αδελφός της μάνας μου, κουνιάδος του πατέρα μου. Και οι δυο μαζί δέχθηκαν να φτιάξουν αυτό το γεφύρι. Πήραν και άλλους κοντά. Έναν καλό μάστορα - νέος όμως αυτός, παιδί - που λεγόταν Δημήτρης Τάσος. Άλλον έναν, Χρήστο Βασιλείου...ήτανε 8 - 9 άτομα, δεν θυμάμαι τους άλλους. Έφυγαν και εγκαταστάθηκαν εκεί για να φτιάξουν αυτό το γεφύρι. Πήγα και εγώ και έχω μια μεγάλη εμπειρία τη μέρα αυτή. Εκείνη την ώρα φέρνανε ένα Γερμανό σε φορείο. Τον έφερναν 5 - 6 Ιταλοί. Οι Ιταλοί είχανε πάει στον Ζέρβα. Είχε καταρρεύσει η Ιταλία. Αυτός, ο Γερμανός, ήτανε νεαρός γιατρός. Θυμάμαι είχε γίνει μια μάχη από κάτω, σκοτώθηκαν 17 Γερμανοί και αυτός γλίτωσε. Κοντά στη γέφυρα, παρακάτω στον Άραχθο. Ήτανε τότε αξιωματικός ο Γεώργιος Σπυρίδης, αργότερα διοικητής του Γ' Σώματος Στρατού. Ήταν στους αντάρτες του Ζέρβα στο τμήμα Κράψης. Τον Γερμανό αυτόν τον κρατήσανε για να τον πάνε στα Πράμαντα που ήτανε ένα νοσοκομείο της εποχής εκείνης, είχαν γιατρούς κλπ. Τον σταμάτησαν, τον περιποιήθηκαν εκεί οι μαστόροι, όσο μπορούσαν, του 'φτιαξαν τσάι του βουνού. Ναι. Μια φορά πήγα κι άλλη μια. Δεν ξαναπήγα. Δύσκολη δουλειά. Τα καλούπια τα 'φτιάναν με κομμένα πλατάνια και ήταν ψηλά. Έγινε η γέφυρα σ' ένα χάος που προκαλεί θαυμασμό. Πως μπόρεσαν και το ΄φτιάσαν, πως το σκάλωσαν δηλαδή αυτό το γεφύρι! Πρέπει να έριξαν πρώτα μεγάλα δένδρα για να ενώσουν και μετά να χτίσουν. Πολύ δύσκολη δουλειά. 8 - 9 άτομα! Τους βοηθούσαν βέβαια οπωσδήποτε και κάτοικοι".

Γιάννης Σιόντης (1924-2003). (Πηγή: ΑΓΗ)

Και συνεχίζει ο Γιάννης Σιόντης, δίνοντας πληροφορίες όχι μόνο για τον πατέρα του αλλά και για άλλους γνωστούς μαστόρους από τους Χουλιαράδες:

" Ο πατέρας μου ήτανε ονομαστός. Τον αναγνώριζαν, τον εκτιμούσαν όλοι. Ήτανε και άλλα γνωστά ονόματα. Μητσαντώνης, ο θείος μου, ο Βασίλης Μασαλάς, τα αδέλφια Γεωργούλη, Γιάννης, Κώστας, Χρήστος, Βασίλης, 4 αδέλφια. Και τα παιδιά του Βασίλη Μασαλά έγιναν πολύ καλοί μαστόροι. Η οικογένεια Κύρκου ήτανε από τη Γκούρα, συνοικισμό των Χουλιαράδων. Αρχηγός της κομπανίας ο Κωσταντώνης, Αντώνης Κωνσταντινίδης, ο παππούς μου δηλαδή, από τα Μάρμαρα".

Υπάρχει, όπως είπαμε, και η άλλη μαρτυρία, του Αντώνη Κωνσταντινίδη, γιου του άλλου πρωτομάστορα, του Δημήτρη Κωνσταντινίδη, που ήταν και άριστος πελεκάνος. Μας δίνει κι αυτός χρήσιμες πληροφορίες για τον πατέρα του, τη λειτουργία των ομάδων, τα συνεργεία και βέβαια για την κατασκευή του γεφυριού της Γκούρας:

" Γεννήθηκα 3 Ιανουαρίου 1915 στους Χουλιαράδες. Επάγγελμα λιθοξόος - χτίστης. Πελεκούσα και τοποθετούσα τις πέτρες. Ο πατέρας μου το ίδιο από απόψεως επαγγέλματος. Λεγόταν Δημήτριος Αντωνίου Κωνσταντινίδης ή Μητσαντώνης. Ο παππούλης μου λεγόταν Αντώνης Κωσταντώνης και έγινε Κωνσταντινίδης. Ο παππούς ήτανε λιθοξόος και τοιχοποιός καλός. Δεν τον έφταξα εγώ λιθοξόο, αλλά ξέρω ότι πελεκούσε. Είχε δική του ομάδα, αλλά δεν έβγαινε έξω από το νομό Ιωαννίνων. Δούλεψε έξω, μόνο πέρα στο Αυλάκι, στον Ασπροπόταμο. Δούλεψε εκεί με τους Κυρκαίους, το Χρήστο Κύρκο. Τον είχε κουνιάδο ο παππούς μου.

Αντώνης Κωνσταντινίδης (1915-2002). (Πηγή: ΑΓΗ)

Ο πατέρας μου πέθανε το 1972, 85 χρόνων. Κατ' αρχήν ήτανε με τον πατέρα του. Μετά είχανε πολύ δουλειά και μοιράστηκε το συνεργείο. Μια ομάδα ο παππούς και μια ο πατέρας μου. Ήτανε πελεκάνος, καλός πελεκάνος! Φεύγαμε με τις απόκριες του Μαρτίου. Γυρίζαμε το Πάσχα. Φεύγαμε του Θωμά και οι μεγάλοι μαστόροι επέστρεφαν μετά 4 μήνες. Το συνεργείο διέκοπτε όποτε τελείωνε η δουλειά. 15 Δεκεμβρίου, Χριστούγεννα, μέχρι το Μάρτη στο χωριό. Απαγορευότανε από το νόμο να δουλεύουνε τότε. Παγώνανε τα κονιάματα, παγώναμε και μεις. Είμαστε καμιά 10ριά, μέχρι 30, ανάλογα με το έργο. Όλοι από τους Χουλιαράδες, σπάνια ξένος. Το συνεργείο είχε το νταμαρτζή για να βγάλει πέτρα. Ο καλλίτερος ήταν ο Βασίλης Μασαλάς. Αυτός ήτανε για τα νταμάρια μάνα, δηλαδή τα 'φτιανε για το καλέμι έτοιμα. Πελεκάνοι, εγώ, ο πατέρας μου, Κώστας Γιαννούλης και άλλοι. Ο πατέρας μου δούλεψε σε γεφύρια με καμάρες".

Τελειώνοντας, να εστιάσουμε λίγο στον ακριβή χρόνο κατασκευής του γεφυριού που, απ' ότι φαίνεται, υπάρχει κάποια, έστω μικρή, διάσταση απόψεων μεταξύ των αφηγητών.

Ο κυρ-Μήτσος Λαζοκίτσιος αναφέρει για το χρόνο κατασκευής: "Ξέρω ότι είναι το 1944, το οποίο γεννήθηκε ο Λευτέρης μου και γενίκαμε κουμπάροι με το Χρήστο Σιόντη".

 Ο γιος του πρωτομάστορα Χρήστου Σιόντη, ο Γιάννης, είναι βέβαιος ότι  "το γεφύρι της Γκούρας έγινε το 1943. Εμάς το χωριό το κάψανε οι Γερμανοί του Αγίου Δημητρίου το '43. Τότε γινόταν το γεφύρι.Δέκα μέρες πιο πριν σκοτώσανε τους 17 Γερμανούς οι Κραψίτες αντάρτες. Δεν είχαν κάψει το χωριό. Τότε φέρανε τον τραυματία. Το '43 χτίστηκε. Είχε προηγηθεί η δουλειά αυτή με τους Γερμανούς. Το Σεπτέμβρη του '43 έγιναν αυτά, δούλευαν τότε εκεί. Δεν ξέρω πότε τελείωσαν".

Ενώ ο γιος του άλλου πρωτομάστορα Δημητρίου Κωνσταντινίδη, ο Αντώνης, αναφέρει γενικά: "Αυτό το 'φτιαξε με κατοχή".

Φυσικά, όποια και να είναι η αλήθεια, λίγη σημασία έχει. Γιατί το γεφύρι της Γκούρας αποδείχθηκε τόσο χρήσιμο, ώστε εξυπηρέτησε τις ανάγκες των γύρω κατοίκων μέχρι πρόσφατα σχετικά, το 1974. Tότε έγινε ο νέος δρόμος με την τσιμεντένια γέφυρα.

Σχέδιο- αποτίμηση του γεφυριού της Γκούρας.(Σκίτσο: Σπύρος Μαντάς, ΑΓΗ)

Για την ιστορία να αναφερθούν και οι βασικές διαστάσεις του γεφυριού:

~ άνοιγμα καμάρας-τόξου: 7,5 μέτρα.

~ ύψος γεφυριού: 11 μέτρα.

~ πλάτος: 2 μέτρα.

~ μήκος διαδρόμου: 13 μέτρα.

Κλείνοντας, σαν επίλογο, ας αναφέρουμε ξανά, τιμητικά, όλους τους πρωταγωνιστές του γεφυριού της Γκούρας, κατασκευαστές και πληροφορητές.

~ Χρήστος Σιόντης του Αντωνίου (1895-1972), πρωτομάστορας, από τους Χουλιαράδες.

~ Δημήτρης Κωνσταντινίδης του Αντωνίου, ή Μητσαντώνης (1887-1972), πρωτομάστορας, από τους Χουλιαράδες.

~ Γιάννης Σιόντης του Χρήστου (1924-2003), γιος του πρωτομάστορα, από τους Χουλιαράδες.

~ Αντώνης Κωνσταντινίδης του Δημητρίου, ή Μητσαντώνης (1915-2002), γιος του άλλου πρωτομάστορα, από τους Χουλιαράδες.

~ Δημήτρης Λαζοκίτσιος (1915-2005), κύριος αφηγητής, από την Κοτομίστα της Ανατολικής.

www.romiazirou.blogspot.gr