Τύρια Κρανιάς Πρέβεζας. Δείτε τα video

Δείτε τα video

Ανάμεσα στην Μικρή και την Μεγάλη Λάκκα Σουλίου, απλώνονται τα 37000 στρέμματα της Κοινότητας Κρανέας. Ένας απέραντος βοσκότοπος που ανηφορίζει με τόλμη από τα 30 μ. στα 1250 μ. προσφέροντας στον επισκέπτη ένα αίσθημα ελευθερίας καθώς βλέπει να κινούνται ελεύθερα μπροστά του κατσίκια, πρόβατα, αγελάδες και άλογα.Εξαιρετικής ποιότητας τα παραγόμενα προϊόντα. Καθαρός ο αέρας. Αξέχαστες οι στιγμές κάτω από τα δασιά πλατάνια της πλατείας της Κρανιάς.Οι παλιές εκκλησίες (18ος-19ος αιώνας), το παλιό σχολείο ( 1887), το καμπαναριό (1910) στέκουν ακατάβλητοι μάρτυρες της ηπειρώτικης μαστορικής τέχνης. Ο αλευρόμυλος του 1934, τα πολλά πηγάδια που βρίσκονται στις αυλές των σπιτιών, οι στέρνες, τα αλώνια κ.α μας φανερώνουν τις δυσκολίες της ζωής πριν την επίδραση της βιομηχανίας. Ο οικισμός της Κρανιάς διατηρεί κάπως την παραδοσιακή του μορφή, ενώ ο νεόδμητος οικισμός της Τύριας αποτελείται από πέτρινα κτίρια του 60΄και νεότερα με σύγχρονα υλικά. Η μοναδικά υπέροχη θέα από τα βουνά της Τύριας και της Κρανιάς θα μείνει αξέχαστη στον περιηγητή. Από εδώ κατάγονται οι Βαλαωρίτες (και ο ποιητής Αριστοτέλης Βαλαωρίτης) και ο καπετάνιος των Σουλιωτών στην Ά Εθνοσυνέλευση της Ελλάδας και αγωνιστής του 1821 Φώτος Μπόμπορης.

Οικιστική ανάπτυξη της Τύριας.

«Στα τέλη της δεκαετίας του ’70, αρχές δεκαετίας ’80 είχε δημιουργηθεί ένα μεγάλο πρόβλημα με το χαρακτηρισμό αγροτεμαχίων ως οικοπέδων και την άρνηση της πολεοδομίας να εκδώσει οικοδομικές άδειες για τον οικισμό της Τύριας. Το 1966 είχαν δοθεί από την Επιτροπή Οριστικών Διανομών 200 κληροτεμάχια συνολικής έκτασης 150 στρεμμάτων ανατολικά της επαρχιακής οδού Τύριας-Θεσπρωτικού για λόγους γεωργικής αποκατάστασης. Μέχρι το 1977 χορηγούνταν άδειες οικοδόμησης των αγροτεμάχιων, ύστερα όμως η πρακτική αυτή δε συνεχίστηκε από τις αρμόδιες υπηρεσίες [...]. Αργότερα καταβλήθηκαν προσπάθειες, μάλλον εκ μέρους της Κοινότητας, τα αγροτεμάχια αυτά να ενταχθούν στο σχέδιο πόλεως, να χαρακτηριστούν οικόπεδα και οικοδομήσιμα, για να λυθεί επίσημα το στεγαστικό πρόβλημα 200 οικογενειών στην Τύρια [...]. Αφού οι πρώτες οικίες που χτίστηκαν κρίθηκαν παράνομες, το θέμα γενικά κόλλησε σε αναποφάσιστες, ή μάλλον αδιάφορες, υπηρεσίες και “εξαιτίας της συνηθισμένης ελληνικής γραφειοκρατίας” [...]. Μάλιστα, δημιουργεί εντύπωση [...] πως “[...] το κράτος δαπάνησε ένα ποσό των 5.000.000 [δραχμών] για να φτιάξει δημοτικό σχολείο. Να πάνε ποια παιδιά ρωτάμε; Αφού δεν έχουν πού να μείνουν στην Τύρια οι άνθρωποι, τι το θέλουν το σχολείο;” […] Το ζήτημα της χορήγησης οικοδομικών αδειών στην Τύρια έφτασε ως ερώτηση στο Ελληνικό Κοινοβούλιο με επιστολή της 7ης Απριλίου 1982 […].»

Πηγή: Κρανιώτικη Βιβλιογραφία (μέρος 2ο), Ηπειρωτών Κοινόν 2 (2008), σελ. 348.

Το Βασίλειο της Κρανιάς

Ένας ληστής/ φονιάς Κρανιώτης και το βασίλειο της Κρανιάς.

οι πληροφορίες για το θέμα, είναι αντικρουόμενες 

Ερευνα του αξιότιμου γιατρού και ερασιτέχνη ιστορικού Doc. Χάρη Γκούβα.

Ένας ληστής της προπολεμικής εποχής ο Αναστάσιος Παπαδιώτης, από την Κρανέα Πρέβεζας. Κατά προσέγγιση λίγο πριν το έτος 1930, ένα αστυνομικό απόσπασμα χωροφυλακής από την Πρέβεζα με δύναμη 10 ανδρών, μετέβη στην κοινότητα Κρανιάς, με σκοπό να συλλάβουν τον ληστή «Τασούλα Γιώργη». 

Το πραγματικό όνομα του καταζητούμενου ήταν Αναστάσιος (=Τασούλας) Παπαδιώτης του Γεωργίου. Το απόσπασμα της χωροφυλακής έφτασε στο καφενείο του χωριού Κρανέα και οι χωροφύλακες ρώτησαν τους θαμώνες ποιός είναι ο καταζητούμενος. Κατά σύμπτωση αυτός παρευρισκόταν στο καφενείο και φυσικά ουδείς τόλμησε να τον «καρφώσει» γιατί θα είχε υπογράψει τη θανατική του καταδίκη. 

Οι συγχωριανοί του δεν τολμούσαν να τον καταδώσουν, γιατί τον φοβούνταν. Οι χωροφύλακες συνέχισαν την έρευνα και μετά από λίγο, ο Παπαδιώτης, αφού πήγε σπίτι του για να πάρει την καραμπίνα του, επέστρεψε στο καφενείο. Ακολούθησε συμπλοκή με τους χωροφύλακες, κατά την οποία τραυμάτισε δύο ενώ συνέλαβε άλλους έξι. Αυτούς τους αφόπλισε και τους διέταξε να βγάλουν τις στολές τους, με αποτέλεσμα να μείνουν ημίγυμνοι με τα εσώρουχα (σκελέες). Στη συνέχεια ο Παπαδιώτης τους άφησε να επιστρέψουν στην Πρέβεζα, με την εντολή να διαβιβάσουν στο Διοικητή τους το μήνυμα ότι «Εδώ είναι το Βασίλειο της Κρανιάς, και να πείτε στον καπετάνιο ότι αρχηγός εδώ είναι ο Τασούλα Γιώργ'ς».

-Λίγες μέρες μετά, η Διοίκηση Χωροφυλακής Πρέβεζας έστειλε καλύτερο απόσπασμα για τη σύλληψη του ληστή, αλλά αυτή τη φορά ήταν οργανωμένος και καλύτερα αρματωμένος με συνεργάτες.Όλοι ήξεραν που ήταν ο γνωστός ληστής αλλά κανείς δεν τον πρόδωσε. Μόλις έφτασαν στην Κρανιά, ακολούθησε φονική μάχη με ανταλλαγή πυροβολισμών στην οποία σκοτώθηκαν ορισμένοι χωροφύλακες, με το ληστή να διαφεύγει με τη γυναίκα και τα παιδιά του - σύμφωνα με μαρτυρίες μετανάστευσαν στην Αμερική. Μεταγενέστερες πληροφορίες αναφέρουν ότι ο φυγόδικος επέστρεψε στο χωριό ως επισκέπτης σε μεγάλη ηλικία μάλλον κατά τα πρώτα χρόνια της δικτατορίας (1967-1970).

Μαρτυρίες κατοίκων και συγγενών

Στις 13 Απριλίου 2005, ο Σκανδάλης Γεώργιος (γεννηθείς το 1949) δήλωσε στον υπογράφοντα το άρθρο τα εξής: «Το έτος 1971 είδα τον Αναστάσιο Παπαδιώτη, γέρο πια να έχει έρθει στο χωριό από την Αμερική. Είχε ντύσιμο Χατζηχρήστου με καρό κουστούμι, ρεπούμπλικα καπέλο, μαντήλι άσπρο και αλυσίδα και στυλό χρυσό-πιστόλι». Ανάλογες πληροφορίες έδωσαν σε προσωπική συνέντευξη οι εξής:

Πάντος Σπυρίδων(κάτοικος Κρανιάς, γεννηθείς το 1922), Αλέξανδρος Τασούλας (γεννηθείς το 1915 στην Κρανέα, αυτόπτης μάρτυρας) και η Παπαδιώτη Ελευθερία (γεννηθείσα το 1943,μεταφορά πληροφοριών από τον πατέρα της). Ειδικότερα η κυρία Σκανδάλη Αικατερίνη (έτος γεννήσεως 1924) δήλωσε στον υπογράφοντα τα εξής: «Ο Αναστάσιος Παπαδιώτης με τον κουνιάδο του Παναγιώτη (Πάνο) Καλόγηρο (ήταν και νονός μου), έκαναν ληστείες και απαγωγές παιδιών ζητώντας λύτρα. Είχαν κρυφή συμμορία. Δεν τους ήξερε κανένας. Υπολογίζω να ήταν 3-4 άτομα. Κάποια στιγμή ο Αναστάσιος Παπαδιώτης αντελήφθη ότι ο κουνιάδος του Πάνος Καλόγηρος τον πρόδωσε και τον σκότωσε στα χωράφια (πιθανώς τον αποκεφάλισε). Στη συνέχεια υποχρέωσε τη σύζυγό του Μάνθα Καλογήρου, να κουβαλήσει το νεκρό αδελφό της εν αγνοία της (νύχτα) και να τον πετάξουν σε κάποια τρύπα. Τέτοια τρύπα υπάρχει στην θέση Σκρεβένικο στη θέση «Βρύση Καρνακοκούλα». 

Μαθεύτηκε όμως η δολοφονία , προφανώς από την ίδια την Μάνθα Καλογήρου πού τον κατέδωσε (λέγεται ότι ο Παπαδιώτης της έκοψε τη μύτη για εκδίκηση) και ο Αναστάσιος Παπαδιώτης συνελήφθη από χωροφύλακες και παραπέμφθηκε σε δίκη στην Άρτα για ανθρωποκτονία. Εκεί φέρεται ότι δήλωσε στην απολογία του ότι «στο Βασίλειο της Κρανιάς κάνει ότι θέλει». Στη δίκη αυτή η Μάνθα Καλογήρου, χήρα πια είπε «σύζυγο βρίσκω, αδελφό δεν βρίσκω». Κατά τη δεύτερη αυτή εκδοχή ο Αναστάσιος Παπαδιώτης καταδικάσθηκε άγνωστο σε πόσα χρόνια κάθειρξη και όταν αποφυλακίσθηκε έφυγε μετανάστης στην Αμερική. Επανήλθε γέρος το 1971 και πέθανε στο χωριό από γεράματα φτωχός». 

Άλλη εκδοχή λέει ότι πέθανε στην Αθήνα και μεταφέρθηκε και θάφτηκε στην Κρανιά. Έχει αφήσει μία κόρη η οποία διέμενε στην Αθήνα (άγνωστο αν ζει) και η οποία «έκοψε σχέσεις» με το χωριό λόγω των εγκλημάτων του πατέρα της. 

Όπως παρατηρούμε, οι πληροφορίες είναι αντιφατικές. Άλλοι δηλώνουν ότι ο ληστής διέφυγε στις ΗΠΑ (μέσω Αλβανίας) χωρίς να συλληφθεί και άλλοι ότι συνελήφθη, καταδικάσθηκε στην Άρτα, φυλακίσθηκε, αποφυλακίσθηκε και μετά μετανάστευσε στις ΗΠΑ. Το βέβαιο είναι ότι κάποτε επανήλθε σε μεγάλη ηλικία.

Η ληστοσυμμορία του Μητρό Μπουζούκη

Μεγάλη έξαρση της ληστείας σημειώθηκε το 1917. Οι κοινότητα των Λελέγων διόρισε 2 νυκτοφύλακες. Η πιο ακατάβλητη τότε ληστοσυμμορία ήταν του Μήτρο-Μπουζούκη από την Κρανιά. Τα Λέλοβα αναγκάστηκαν να καταγγείλουν επωνύμως τις πράξεις της. Όμως ο διοικητής των αποσπασμάτων του νομού, Λύκας ( ήταν ταγματάρχης χωροφυλακής και έδρευε στην Άρτα), δεν διέθετε δύναμη προς καταδίωξή της. Νόμιζε όμως πως θα μπορούσε να καταβληθεί με τους άνδρες του Στ. Χ. Λελόβων και ότι εάν δε τα κατάφερνε θα έφτεγε η ανικανότητα του διοικητή του εκεί Σταθμού, Χασιώτη. Εκείνος ζητούσε μάταια την αποστολή αποσπάσματος. Κάποτε (ίσως το 1919) προσπάθησε να πάει στη στάνη του Μπουζούκη με λίγους άνδρες, για να συλλάβει αυτόν και την οικογένειά του. Όμως έπεσε σε ενέδρα που του έστησε ο Μπουζούκης και αφοπλίστηκαν οι άντρες του. Τότε η Κοινότητα των Λελέγων αναγκάστηκε να δίνει σε αυτή τη συμμορία 3.000 δραχμές το χρόνο, για να μη κλέβει τους κατοίκους της.

Ο Χασιώτης για να τελειώσει με το Μπουζούκη, έβαλε σε εφαρμογή ένα έξυπνο, αλλά τολμηρό σχέδιο: Δακτυλογράφησε στην Πρέβεζα και θυροκόλλησε στις πόλεις και κωμοπόλεις των νομών Άρτας και Πρέβεζας, διαμέσου έμπιστών του μια νύχτα, προκήρυξη περί ανεξάρτητου Βασίλειου της Κρανιάς. Περιείχε τις δύο Λάκκες Σουλίου με βασιλιά τον αρχιληστή Μπουζούκη Δημήτριο. Την επόμενη μέρα οι ανταποκριτές των αθηναϊκών εφημερίδων έστειλαν να δημοσιευτεί το περιεχόμενο. Οι εφημερίδες της Αντιπολίτευσης το δημοσίευσαν με πηχυαίους τίτλους. Τότε ήταν βασιλιάς ο Κωνσταντίνος και κυβερνών κόμμα το Λαϊκό, το οποίο διέταξε να κινηθούν κατά της Κρανιάς όλα τα αποσπάσματα Χωροφυλακής της Ηπείρου. Με αυτή τη μεγάλη δύναμη, συνελήφθησαν όλοι οι κλέφτες και ο ασύλληπτος μέχρι τότε βασιλιάς της Κρανιάς Μήτρο Μπουζούκης. Ο Χασιώτης ησύχασε, αλλά αργότερα καυχήθηκε πως αυτός ήταν ο δημιουργός της φάρσας. Αυτό έφτασε στα αυτιά των ανωτάτων του και ήταν η αιτία της αποστράτευσής του από τη Χωροφυλακή.

Ο θάνατος του Μητρο – Μπουζούκη

Οι Ρεντζαίοι είχαν συνολικά διαπράξει πάνω από περίπου 80 φόνους, άλλους από εκδίκηση, άλλους από μανία αλλά και όσους τόλμησαν να τους προδώσουν τους σκότωσαν χωρίς οίκτο. Ένα τέτοιο έγκλημα ήταν του Μήτρου Μπουζούκη και της γυναίκας του στην Κρανιά. Εδώ υπάρχουν επιφυλάξεις για το πως έγιναν τα γεγονότα, συγκλίνουν όμως στο ότι τον Μπουζούκη οι Ρεντζαίοι τον είχαν κουμπάρο και ταμία τους. Διατηρούσαν δυνατές σχέσεις και όταν περνούσαν από την περιοχή ξαπόσταιναν στην στάνη του Μπουζούκη. Το υποτιθέμενο βασίλειο της Κρανιάς- μυθοπλασία από κάποιους χοροφύλακες που δεν μπορούσαν να πιάσουν τους Κρανιώτες κλέφτες- είχε τότε τον Μητρο Μπουζούκη βασιλιά. Όταν μαθεύτηκε από τις αρχές των Ιωαννίνων για το «Βασίλειο Κρανιάς», κάλεσαν τον Μπουζούκη να δώσει εξηγήσεις. Έτσι όταν πήγε στα Γιάννενα ένας πονηρός Αξιωματικός, αρπάζοντας την ευκαιρία του λέει : ‘Θέλεις να κρατήσεις το Βασίλειό σου ανέπαφο; Δώσε μας τους κουμπάρους σου τους Ρεντζαίους’. Ο Μπουζούκης λένε πως συμφώνησε και έφυγε για την Κρανιά. Έστειλε μαντάτο στους Ρεντζαίους, να περάσουν από τη στάνη γιατί ήθελε να τους μιλήσει. Οι Ρεντζαίοι είχαν μάθει για την συμφωνία καθώς είχαν δικούς τους ανθρώπους στα Γιάννενα κι έτσι δεν πήγαν την μέρα που είχαν καθορίσει να βρεθούν στην Κρανιά. Τα αποσπάσματα του Σιούλα, που είχαν στήσει καρτέρι, έφυγαν άπραγα. (Ο Αποσπασματάρχης Σιούλας ήταν φίλος με τους Ρεντζαίους και ίσως εκείνος να τους ειδοποίησε για την προδοσία του Μπουζούκη). Πέρασαν λίγες μέρες και εμφανίσθηκαν οι Ρεντζαίοι στην Κρανιά και ζήτησαν εξηγήσεις από τον κουμπάρο τους, αλλά εκείνος δε μπόρεσε να τους δώσει καμία εξήγηση. Έτσι καθώς σήκωσε το όπλο του ο Γιάννης για να τον χτυπήσει, πετάχτηκε μπροστά η γυναίκα του Μπουζούκη για να καλύψει τον άνδρα της. Ο Γιάννης όμως δεν πτοήθηκε και τράβηξε τη σκανδάλη σκοτώνοντάς την. Ένας δεύτερος πυροβολισμός συνεχόμενος ξάπλωσε και τον Μπουζούκη στο χώμα, χωρίς οίκτο για τον κουμπάρο, που όπως ισχυρίζονται οι Κρανιώτες, ο Μπουζούκης ήταν εκείνος που τους περιμάζεψε μετά την ορφάνια τους. Μια λιθόκτιστη περίφραξη, σε κτήμα του, λένε πως την έκτισαν εκείνοι και την ονόμασαν «ο τοίχος των Ρεντζαίων».

Το κήρυγμα του Κοσμά του Αιτωλού στην Κρανιά ( από προφορικές μαρτυρίες και από το βιβλίο του Οδυσσέα Μπέτσου ''Λέλοβα, το σημερινόν Θεσπρωτικό 1975'' )

Ο Πατροκοσμάς έφτασε στην περιοχή της Λάκκας του Λελόβου την Άνοιξη του 1779 και ακολούθησε το δρόμο Κατζάς- Λέλοβα- Παππαδάτες- Νάσσιαρη και γύρισε στα Λέλοβα εκ των οποίων ανήλθε στην Κρανιά πιθανότατα τον Απρίλιο. Σύμφωνα με την παράδοση και προφορικές μαρτυρίες δίδαξε στον Άγιο Γεώργιο ή κατά άλλους στη θέση Ζοάρα κάτω από τον ίσκιο μιας βελανιδιάς, όπου και ίδρυσε τον Άγιο Νικόλαο. Το κήρυγμά του έγινε σε βοσκούς και στις οικογένειές τους. Μετά το φλογερό κήρυγμα, κατά το οποίο τους ζήτησε να φτιάξουν σχολείο, για να μάθουν τα παιδιά τους γράμματα και να ζουν δίκαια και ειρηνικά, κάθισαν να φάνε. Ο Κοσμάς τους είπε: «από όλους θα περάσω να πάρω κάτι αλλά από εσένα (δείχνοντας ένα βοσκό) δε θα πάρω τίποτε». Εκείνος προσβλήθηκε και ρώτησε: «Γιατί δε θα πάρεις από εμένα»; Και ο Κοσμάς απάντησε: «γιατί έχεις στο τυρί σου σκυλόγαλο». Και εκείνος διαμαρτυρόμενος είπε: «Αδύνατον. Δεν έχω σκυλόγαλο. Έχω καθαρό πρόβειο γάλα». Και ο Άγιος τον ρωτά: «Έχεις μια προβατίνα στο κοπάδι σου, που αρμέγεις, και που την έχεις ανταλλάξει με ένα σκυλί;» Και ο βοσκός του απαντά: «Ναι έχω…». Μεγάλος ήταν τότε ο θαυμασμός του βοσκού αλλά και του λαού για την προφητεία αυτή. Ο Ισαπόστολος προφήτεψε ότι κάποτε αυτός ο δύσβατος τόπος της Κρανιάς θα προμηθεύεται νερό από τον κάμπο ( Τύρια ) χωρίς να χρειάζονται τα πηγάδια, πράγμα που έγινε πραγματικότητα μετά από 200 περίπου χρόνια. Ύστερα τους ρώτησε: «Ποιός μπορεί και θέλει από εσάς να μου δείξει τον δρόμο για του Κράββαρη»; «Να σου τον δείξω εγώ», είπε ένας γέροντας, Κιτσαντάς στο όνομα. Πράγματι τον οδήγησε μέχρι την κορυφή του αυχένα, όπου από εκεί του έδειξε τον δρόμο και το χωριό Κράββαρη. Ωστόσο ο Κοσμάς παρακάλεσε το γέροντα να τον συνοδέψει ακόμα περισσότερο, αλλά εκείνος τον ικέτευσε να μην επιμείνει άλλο, γιατί έχει τα πρόβατα μόνα τους και κινδυνεύουν από τους λύκους. Όμως ο Άγιος του έδωσε την ακόλουθη προφητική απάντηση: «Μη σε νοιάζει για τα πρόβατα. Είναι εκεί στο κοπάδι δύο τσοπαναραίοι, που σου τα φυλάνε καλά. Τώρα που θα γυρίσεις θα τους βρεις εκεί». Απόρησε ο Κιτσαντάς για αυτή την διαβεβαίωση και ετάχυνε τα βήματα της επιστροφής, για να δει τους φύλακες, που του είπε ο Άγιος. Όταν γύρισε, είδε έκπληκτος δύο μεγάλους λύκους να φυλάνε το κοπάδι χωρίς να έχουν πειράξει κανένα από τα πρόβατά του.

Εκλογές 1946 στην Κρανιά Πρέβέζης(από το βιβλίο του Γεώργιου Σπ. Τασούλα): 

Στις 31 Μαρτίου 1946 υπό καθεστώς τρομοκρατίας ενεργούνται εκλογές. Από τις εκλογές αυτές κηρύττει αποχή το ΕΑΜ-ΚΚΕ και την κάλπη κερδίζει το Λαϊκό Κόμμα. Εκείνες τις μέρες δύναμη της χωροφυλακής υπό τον γνωστό τρομοκράτη Γιώργο Μπεκρή από το Πέτα της Άρτας κυκλώνουν ολονυχτίς το σπίτι του Νίκου Τασούλα, γνωστού στελέχους του ΕΑΜ στο χωριό, τον συλλαμβάνουν και τον οδηγούν στο κατώγι του σπιτιού του Μιχάλη Γιαταγάνα και τον δέρνουν, γιατί το βράδυ εκείνο μιλούσε στο καφενείο του χωριού περί αποχής. Είχαν σπεύσει καταδότες χωριανοί δεξιοί και ειδοποίησαν τον Μπεκρή και τον έφεραν από τα Λέλοβα με τη δύναμή του και τον καθοδήγησαν μέχρι το σπίτι του Τασούλα. 

Το χωριό ξεσηκώθηκε εναντίον τους με κακές διαθέσεις, αλλά την κρισιμότητα της κατάστασης απεσόβησαν οι Βαγγέλης Οικονόμου και Δημήτριος Παπακωνσταντίνου με πρόταση στον Μπεκρή να φύγει και να αφήσει ήσυχο το χωριό, όπως και έκανε και αποφεύχθηκαν μεγάλα κακά που έτρεξαν να δημιουργήσουν δεξιοί του χωριού, οι οποίοι παρακολουθούσαν με ικανοποίηση τις ενέργειες του Μπεκρή που έπραξε όπως του είπαν.

Στις εκλογές αυτές οι Κρανιώτες παρά τις απειλές έκαναν αποχή, και για να εξακριβώσουν ποιοι μέχρι τότε ενεργούσαν προδοτικά στο χωριό, συγκεντρώθηκαν και κατέλαβαν τον προαύλιο χώρο της εκκλησίας, όπου παρέμειναν μέχρι το βράδυ για να ειδούν ποιοι θα πάνε να ψηφίσουν στην κάλπη που ήταν μέσα στο Δημοτικό Σχολείο. Πέρασε όλη η μέρα χωρίς να εισέλθει κανείς στην κάλπη, μέχρι που πλησίαζε η ώρα να κλείσει, όταν άρχισαν μερικοί δειλά δειλά να ανεβαίνουν τα σκαλιά του σχολείου και να πάνε να ψηφίσουν. Οι θεατές τους έβλεπαν άφωνοι χωρίς να τους εμποδίζουν ή να τους μιλούν. Τους μέτρησαν, ήταν 36 από τους 800 ψηφοφόρους, ποσοστό 4,5%... Οι Κρανιώτες στην περίπτωση αυτήν των εκλογών, ασχέτως ποιές συνέπειες είχε αργότερα η αποχή από την κάλπη, βρέθηκαν κατά το σύνολο ομόψυχοι και ενωμένοι... 

Ο πληθυσμός της Κρανιάς από το 1850 μέχρι το 2011

Μετά από αρκετές έρευνες συγκέντρωσα και έβαλα σε χρονολογική σειρά τα γεγονότα.

1. 1850: Η Κρανιά έχει 48 χριστιανικές οικογένειες (στο περίπου 340 άτομα)

βιβλίο « Χρονογραφία της Ηπείρου» τεύχος Β΄ 1856 σ.322 Π. Αραβαντινός 

2. 1874-1875: Η Κρανιά έχει 59 οικίες, 56 αχυρώνες και 7.000 με 7.500 βελανιδιές

Έγγραφο αγοραπωλησίας των χωριών της Λάκκας από τον μεγαλοτσιφλικά Κωνσταντίνο Καραπάνο. Αυτή η μέτρηση δείχνει ολοφάνερα την ασχολία των κατοίκων με την κτηνοτροφία, καθώς και τα πυκνά δάση που υπήρχαν γεμάτα ατόφιες κρανιές, πουρνάρια και βελανιδιές. Εδώ ο πληθυσμός υπολογίζεται γύρω στα 430 άτομα. 

3. 1877: Η Κρανιά έχει 95 Χριστ. οικογένειες, 5 εκκλησίες και σχολείο στην εκκλησία

Εκείνη τη χρονιά, παραμονές του Ρωσοτουρκικού πολέμου, ο υποπρόξενος της Ρωσίας στην Άρτα γράφει μεταξύ άλλων για την κατάσταση των χωριών της Λάκκας Σούλι. Σε αυτή τη μέτρηση ίσως έχει γίνει λάθος στον αριθμό οικογενειών. Υπολογίζω πως οι οικογένειες ήταν 75 και ο πληθυσμός περίπου στα 510 άτομα.

4. 1880: Η Κρανιά αριθμεί 540 κατοίκους 

Ταγματάρχης Ιωάννης Κροκίδης 25-07-1880 βιβλίο «Οδοιπορικά Ηπείρου-Θεσσαλίας» σ.71. Εδώ υπολογίζω πως οι οικογένειες είναι 80.

5. 1884: Η Κρανιά αποτελείται από 75 οικογένειες. 

βιβλίο «Δοκίμιον Ιστορικόν…» σ.60-65 Σεραφείμ Ξενόπουλος. Νομίζω πως αυτή η μέτρηση είχε γίνει πριν μια δεκαετία και απλά αναγράφεται στο βιβλίο. Λογικά στα μέσα της δεκαετίας 1880 η Κρανιά έχει 85 οικογένειες και 580 κατοίκους.

Υπολογίζω πως το 1890 είχε 90 οικ. και ≈640 κατ., το 1895 105 οικ. και ≈ 700 κατ. ,το 1900 είχε 110 οικ. και ≈750 κατ. και το 1905 είχε 120 οικ. και ≈ 790 κατοίκους.

6. 1913: Η Κρανιά έχει 425 Άρρενες και 408 Θήλεις. Σύνολο πληθυσμού 833 άτομα

Φ.Ε.Κ. 112 σ.830 τεύχος Α΄. Με Β.Δ στις 07-03-1915 δημοσιεύονται τα αποτελέσματα της πρώτης απογραφής του 1913 για τις Νέες Χώρες.

7. 1920: Κρανιά 351 Άρρενες και 407 Θήλεις. Σύνολο 756 άτομα 

Βελιάχα 11 Άρρενες και 17 Θήλεις. Σύνολο 28 άτομα ΣΥΝΟΛΟ

Μπότσικα 17 Άρρενες και 13 Θήλεις. Σύνολο 30 άτομα 882 ΑΤΟΜΑ

Ρουπακιά 41 Άρρενες και 25 Θήλεις. Σύνολο 66 άτομα

8. 1928: Κρανιά 465 Άρρενες και 449 Θήλεις. Σύνολο 914 άτομα 

9. 1940: Κρανιά 220 οικογένειες (περίπου στα 1100 άτομα)

10. 1951: Κρανιά 1283 κάτοικοι

11. 1961: Κρανιά 1000 κάτοικοι 

Τύρια 405 κάτοικοι 1405 κάτοικοι Σύνολο

12. 1971: Κρανιά  843 

Τύρια 400  1243 κάτοικοι Σύνολο

13. 1981: Κρανιά 758 

Τύρια 420  1178 κάτοικοι Σύνολο

14. 1991: Κρανιά 710 

Τύρια 440  1153 κάτοικοι Σύνολο

15. 2001: Κρανιά 590 κάτοικοι 

Τύρια 462 κάτοικοι 1054 κάτοικοι Σύνολο

16. 2011: Κρανιά 424 κάτοικοι

Τύρια 397 κάτοικοι 821 κάτοικοι Σύνολο

Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου Τροπαιοφόρου Κρανιάς Πρέβεζας

Ο Ι.Ν. του Αγίου Γεωργίου του Τροπαιοφόρουστην Κρανιά Πρέβεζας έχει ιστορία 240 χρόνων. Χτίστηκε το 1774 όπως μαρτυρά μια υπέρθυρη πλάκα, στην οποία υπάρχει σκαλιστή η χρονολογία 1774 μ.Χ. . Στις αγιογραφίες του τέμπλου και στις αγιογραφίες του κυρίως ναού* αναγράφεται η χρονολογία Φεβρουάριος 1850 μ.Χ. που είναι η χρονολογία ανακαίνισης. Λειτουργούσε αρχικά ως μοναστήρι στο οποίο έμεναν λίγοι μοναχοί, στη συνέχεια όμως έμεινε χωρίς μοναχούς σε άγνωστη περίοδο (υποθέτω περίπου στο 3ο/4ο του 19ου αιώνα ) και έπειτα λεηλατήθηκε πολλαπλώς. Εκλάπη εικόνα μεγάλης αξίας και χειρόγραφο Ευαγγέλιο, ενώ διασώθηκε άλλο Ευαγγέλιο του 1811. Σώζεται σήμερα το όνομα Ελισάβετ, μιας μοναχής που μόνασε στο ναό κατά τα μέσα του 19ου αιώνα. Στις μέρες μας διατηρείται με τις υπέροχες αγιογραφίες του, τη θολοειδή/τοξοτή οροφή του, μονόχωρος, δρομικός, κάποτε καθολικό μονύδριο. Ακόμη υπάρχει ένας ψηλός, περιμετρικός μαντρότοιχος, ένα παλιό κτίριο δίπλα στο ναό και η ερειπωμένη δεξαμενή (στέρνα). Το τέμπλο επειδή καταστράφηκε ανακατασκευάστηκε το 1912 με έξοδα του Γεωργίου Μ. Κώτση. Υπάρχει ακόμη η εικόνα του Αγίου Γεωργίου με επιγραφή « Δια χειρός Δημητρίου Παπά- Διαμάντη, εκ Ζαγορίου, εκ κόμης Μονοδεντρίου 1843, Ιούλιος». Σώζεται σε κιβώτιο ένδυμα, το οποίο λένε πως ανήκει στη μοναχή Ελισάβετ.

* « Ιστορήθη ο θείος αυτός και πάνσεπτος ναός του ενδόξου μεγαλομάρτυρος Γεωργίου, του Τροπαιοφόρου, δια τη συνδρομή της οσιωτάτης Ελισάβετ, μοναχής, αρχιερατεύοντος του πανιερώτατου Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Άρτης Κυρίου Σοφρωνίου, δια χειρός του Αναστασίου Χριστοδούλου, του εξ Ιωαννίνων, εκ κόμης Κορύτιαννης. Εδόθησαν γρόσια 1500. Έτους αωΝα΄ 1851) Απριλίου 19 ».

23-24 Μαϊου1944. Η μάχη των Κρανιωτών, κατά των Γερμανών κατακτητών

23-24 Μαϊου1944: Οι Γερμανοί ανεβαίνουν στην Κρανιά. Το χωριό βρισκόταν εκείνες τις μέρες του Μάη σε κατάσταση πολέμου, αφού εκκενώθηκε από τα γυναικόπαιδα και τους ηλικιωμένους, που κρύφτηκαν στα βουνά της Κρανιάς και κατευθύνθηκαν προς το Πολυστάφυλλο και τον Σκιαδά, ενώ οι άντρες πήραν τα όπλα και ετοιμάστηκαν για μάχη. Περίμεναν τους εχθρούς τους σε καίρια σημεία. Ομάδα του ΕΛΑΣ υπό τον Κώστα Λογοθέτη( Ζήδρος) οργανώνει την επίθεση, συνεπικουρούμενη από δύναμη που απέστειλε ο Γεώργιος Κατεμής (Αραχναίος) υπό τον Θ. Ζαλοκώστα (Παλιούρας) του 24ου Συντ. του ΕΛΑΣ και το Θωμά Παπαδιώτη αρχηγό του ΕΛΑΣ στην Κρανιά. Οι αντάρτες τους περιμένουν νότια του χωριού και γίνεται μάχη. Παρά την σφοδρή επίθεση των Γερμανών, που έχουν και υποστήριξη πυροβολικού, αρχικά υποχωρούν με κάποιος τραυματίες. Ωστόσο οι ΕΛΑΣίτες αναγκάζονται να υποχωρήσουν ΒΔ του χωριού. Την 24η Μάη οι Γερμανοί συνεχίζουν το δρόμο τους περνώντας από την Κρανιά . Το σχέδιο των Ελλήνων ήταν να αφήσουν τους Γερμανούς μέχρι τη διασταύρωση του Αγίου Νικολάου. Αν έστριβαν προς Κοτσανόπουλο, θα τους άφηναν να περάσουν, αν όμως έστριβαν προς το Σκρεβένικο, θα τους τουφέκιζαν. Όταν όμως οι Γερμανοί βγαίνουν απ΄το χωριό πέφτουν πυροβολισμοί από έναν άντρα του ΕΛΑΣ από το Ριζοβούνι, πιθανότατα λόγω λάθους με αποτέλεσμα να γυρίσουν πίσω και να κάψουν κάποια σπίτια που ήταν στην άκρη του χωριού( 7- 11 σπίτια). Την επόμενη μέρα γυρνούν στην Κρανιά και καίνε τα σπίτια. Κάηκαν συνολικά πάνω από 85 κτίρια. Οι Γερμανοί προσέκρουσαν και πάλι στη σθεναρή αντίσταση του Κ. Λογοθέτη ( Ζήδρου), που κατείχε τη θέση Καρλιότα και ο οποίος υποστηρίζονταν από τον ΕΔΕΣίτη καθηγητή και υπολοχαγό Νικόλαο Παπαχρήστο, που βρισκόταν στα υψώματα Κουρούνα και Βρανιές (περιοχής ευθύνης του ΕΔΕΣ). Γίνεται μάχη. Τελικά μετά από ώρα οι Γερμανοί φεύγουν με λίγους νεκρούς και κάμποσους τραυματίες.

Bολέτσι. 'Ενας παλιός οικισμός κοντά στην Κρανιά Πρέβεζας.

Σύμφωνα με τα λίγα κεραμικά που βρήκαν οι αρχαιολόγοι, όταν επισκέφτηκαν το Βολέτσι το 2008, το Βολέτσι κατοικείται ξανά μετά το 1400μ. Χ. περίπου από νομάδες χριστιανούς ορθόδοξους κτηνοτρόφους από την βόρεια Ελλάδα αλλά και ντόπιους , αφού προσφέρει ασφάλεια, προστασία και καλό βοσκότοπο. Ο πληθυσμός του ανέρχεται σε 500-800 κατοίκους. Όπως γνωρίζουμε τα πρώτα 50 με 150 χρόνια της τουρκοκρατίας οι Τούρκοι καταπίεζαν υπερβολικά τους ραγιάδες (Έλληνες) και έβαζαν υψηλότατους φόρους. Οι Βολετσιώτες ήταν και πολλοί και γενναίοι και μπορούσαν να κρυφτούν στα δάση και στα σπήλαια, σε περίπτωση κινδύνου. Υπολογίζω πως γύρω στα 1550 με 1650 συνέβη η καταστροφή του. Τα γεγονότα έγιναν ως εξής: Οι κάτοικοι του Βολετσίου δεν πλήρωναν τους πολύ υψηλούς φόρους των Τούρκων. Έτσι ο Τούρκος πασάς/διοικητής της Άρτας έστειλε στρατό για να μαζέψει τα χρήματα. Οι Βολετσιώτες όμως όχι μόνο δεν πλήρωσαν, αλλά σκότωσαν και τους άνδρες. Πέρασαν 2-3 μέρες και ο στρατός δε φάνηκε πουθενά. Ο Τούρκος ρώτησε τους μπέηδες των χωριών και κανένας δε γνώριζε που ήταν. Ο πασάς κατάλαβε τι είχε συμβεί και έστειλε ένα πολύ μεγάλο αριθμό Τούρκων στρατιωτών να σκοτώσουν όλους τους κατοίκους. Όσοι μπόρεσαν να φύγουν από το Βολέτσι κρύβονταν για πολλά χρόνια στα σπήλαια του Μπαλντενεζίου ή διέφυγαν στα Επτάνησα(σήμερα υπάρχουν στα Επτάνησα οικογένειες με το επίθετο Βολετσιάνο) . Οι άντρες όμως που αντιστάθηκαν σφαγιάστηκαν από τους Τούρκοι και θάφτηκαν μέσα στα πηγάδια που υπάρχουν και σήμερα κοντά στο Βολέτσι και οι Τούρκοι τα σκέπασαν με χώμα. Σήμερα σώζονται περίπου 10 πηγάδια, ενώ λέγεται ότι υπήρχαν πάνω από 50. Το χωριό μπορεί να το κατέστρεψαν οι Τούρκοι ή να ερήμωσε με το πέρασμα των αιώνων. Άλλωστε αρκετά υλικά από τα σπίτια του Βολετσίου χρησιμοποιήθηκαν μετέπειτα για να χτιστούν σπίτια και καλύβια στην Κρανιά. Το Σκρεβένικο αντίθετα φαίνεται να είχε το πολύ 50 σπίτια και 200 με 250 κατοίκους.

Tα κείμενα είναι του Χρήστου Μαλέσκου, από την Ομάδα του fb  Τύρια Κρανιά Πρέβεζας

www.romiazirou.blogspot.gr