Πώς η ελληνική κρίση απειλεί 70 χρόνια ευρωπαϊκής ειρήνης

Ξεχνάμε ότι, πριν από την ΕΕ, οι πόλεμοι στην Ευρώπη ήταν ο κανόνας, γράφει ο Patrick Cockburn, ανταποκριτής του Independent στην Μέση Ανατολή.

Οι πολιτικές κρίσεις στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική από το 2011 είτε έχουν οδηγήσει σε ακραία βία είτε σε εμφύλιο πόλεμο. Η εδαφική συμφωνία που ακολούθησε την ήττα των Οθωμανών το 1918 καταρρέει, αλλά δεν υπάρχει σαφής ένδειξη για το τι θα την αντικαταστήσει, εκτός από τις συγκρούσεις που κανείς δεν ξέρει πώς να δώσει ένα τέλος. 

Όσο κακό και αν είναι αυτό, ο κόσμος έχει συνηθίσει στην αστάθεια στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική, σχεδόν σαν να ήταν ένα φυσικό φαινόμενο, όπως οι σεισμοί στην Ιαπωνία ή οι τυφώνες στην Καραϊβική. Επτά πόλεμοι έγιναν στις μουσουλμανικές χώρες μεταξύ του Πακιστάν και της βορειοανατολικής Νιγηρίας. Στην Ευρώπη, αντίθετα, 70 χρόνια σχεδόν συνεχούς ειρήνης από το 1945 έχουν πείσει το λαό της ότι αυτή είναι η φυσική τάξη των πραγμάτων που θα συνεχιστεί παρά τα εμπόδια σε ασυνήθιστα μέρη όπως η Ελλάδα και η Ουκρανία. 

Αλλά η ειρήνη στην Ευρώπη είναι μάλλον η εξαίρεση κατά τα τελευταία 1.500 χρόνια και δεν υπάρχει καμία θεϊκή εγγύηση ότι θα συνεχιστεί. Η χρυσή εποχή της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης μπορεί να έχει λήξει εδώ και πολύ καιρό, από το 2008, όταν η οικονομική κατάρρευση άρχισε να χωρίζει τα μέλη της ευρωζώνης σε νικητές και ηττημένους. Την ίδια χρονιά, η εύκολη επικράτηση των δυτικών δυνάμεων που δημιουργήθηκε μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991 άρχισε να φαίνεται λιγότερο απόλυτη, όταν η Ρωσία εισέβαλε στη Γεωργία. 

Η αιτιολόγηση για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση ανέρχεται σε μια πολύ παλιότερη εποχή, στην περίοδο μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι κινήσεις προς την ευρωπαϊκή ενότητα πάντα αφορούσαν περισσότερα από τη δημιουργία μιας οικονομικής ένωσης κοινωνικής αλληλεγγύης που προωθούσε τον φιλελεύθερο καπιταλισμό και την δημοκρατία. Από το μακρινό ξεκίνημά τους κατά την γαλλο-γερμανική Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα του 1950, η μεγαλύτερη επιτυχία των πανευρωπαϊκών θεσμών ήταν να περιέχουν και να ικανοποιούν μια πανίσχυρη Γερμανία μέσω θεσμών και μηχανισμών που λειτουργούν προς όφελός της, καθώς και εκείνων των άλλων ευρωπαϊκών πολιτειών. 

Είναι μία φόρμουλα που έχει λειτουργήσει τόσο καλά για τόσο πολύ καιρό που οι Ευρωπαίοι, συμπεριλαμβανομένων και των Γερμανών, έχουν ξεχάσει ότι η σταθεροποίηση της Ευρώπης μετά από δύο καταστροφικούς παγκόσμιους πολέμους δεν ήταν ποτέ αναπόφευκτη. Η Ευρωπαϊκή Ένωση πέτυχε επειδή μετάλλαξε την γερμανική υπεροχή σε όρους πλούτου και εξουσίας - το μεγάλο ευρωπαϊκό πρόβλημα του πρώτου μισού του 20ου αιώνα - σε μια πιο ήπια και αποδεκτή μορφή. Η Γερμανία θα μπορούσε να ασκήσει την μεγαλύτερη πολιτική και στρατιωτική δύναμή της, αλλά επίσης να λειτουργήσει μέσω μιας πιο ολοκληρωμένης Ευρώπης, στην οποία όλοι ωφελήθηκαν. 

Είναι αυτή η ισορροπία συμφερόντων που αλλάζει. Η ελληνική κρίση σηματοδοτεί μια νέα και ασταθή ισορροπία δυνάμεων στην Ευρώπη. Η Γερμανία ασκεί και πάλι μονομερώς την εξουσία με την επιβολή βαθιά απεχθών όρων συνθηκολόγησης στην Ελλάδα. Ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας, πρότεινε ακόμη και να φύγει η Ελλάδα προσωρινά από την ευρωζώνη. 

Η ευρωζώνη έχει καταστεί αμέσως μια λιγότερο ελκυστική οντότητα για πολλά από τα μέλη της. Αν οι Γερμανοί δώσουν συνολική προτεραιότητα στα δικά τους συμφέροντα το ίδιο θα κάνουν στη συνέχεια και οι άλλοι. Ο εθνικισμός θα αναβιώσει ως κρατική πολιτική και ως λογικός τρόπος αλληλεπίδρασης με τον κόσμο. Η ικανότητα των ευρωπαίων ηγετών να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τις ρήξεις και τα δυνητικά ασταθή μέρη της ηπείρου, όπως τα Βαλκάνια και η Ουκρανία, μειώνεται. Οι παράγοντες που τροφοδότησαν τους αγώνες για εξουσία στην Ευρώπη μεταξύ του 1914 και του 1945 θα αρχίσουν να φαίνονται σχετικοί για άλλη μια φορά. 

Τέτοια αποκαλυπτικά οράματα του μέλλοντος σπάνια έχουν αποδειχθεί εκτός τόπου στη Μέση Ανατολή. Αντιθέτως, διαπίστωσα γράφοντας για την περιοχή ότι, αν οι προβλέψεις κάποιου όσον αφορά την καταστροφή αποδειχθούν υπερβολικές σε σύντομο χρονικό διάστημα, αποδεικνύεται ότι έχουν υποεκτιμηθεί κατάφωρα όταν τελικά έρθει η συμφορά. Το 2011, δεν περίμενα το Ιράκ, η Συρία και η Λιβύη να έχουν ένα ευτυχισμένο μέλλον, αλλά ποτέ δεν προέβλεψα τη μαζική σφαγή που ακολούθησε ή την αύξηση μιας τόσο τερατώδους δύναμης όπως το Isis. 

Οι παραλληλισμοί μεταξύ της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής δεν είναι ποτέ ακριβείς, αλλά η εξοικείωση με την αναταραχή όσον αφορά τη δεύτερη δείχνει την τρομακτική ταχύτητα με την οποία τα κράτη και οι κοινωνίες μπορεί να καταρρεύσουν στη διχόνοια και στη βία. Μετά από 70 χρόνια ειρήνης, αυτό είναι κάτι που οι Ευρωπαίοι πολιτικοί και αξιωματούχοι δεν έχουν την πείρα να αντιμετωπίσουν. Μιλώντας σε τέτοιους ανθρώπους - συνήθως ευφυείς, καλοπροαίρετους και σε ορισμένα επίπεδα καλά ενημερωμένους - για τα προβλήματα της Μέσης Ανατολής, έχω την αίσθηση ότι τα ένστικτα και το υπόβαθρό τους είναι εναντίον του να πιστεύουν ότι τα πράγματα μπορεί να είναι τόσο άσχημα όσο έχω περιγράψει. 

Αυτή η επικίνδυνη έλλειψη περιφερειακής όρασης, η οποία μπορεί να είναι χειρότερη από την βλακεία, μετέτρεψε την ελληνική κρίση σε κάτι που μοιάζει με καταστροφή. Ένα εντυπωσιακό χαρακτηριστικό των γεγονότων στην Ελλάδα κατά τα τελευταία επτά χρόνια είναι ότι έχει σημειωθεί ελάχιστη βία. Αλλά οι Έλληνες τώρα διαπιστώνουν ότι οι απόψεις τους, που εκφράστηκαν ειρηνικά στις γενικές εκλογές τον Ιανουάριο και τον Ιούλιο με το δημοψήφισμα, αντιμετωπίζονται με περιφρόνηση από τη Γερμανία και τους συμμάχους της. Οι ηγέτες της ΕΕ αγνοούν τον κίνδυνο ότι κάποιοι Έλληνες, έχοντας εξαντλήσει τα δημοκρατικά μέσα διαφωνίας και χωρίς καμία νόμιμη εναλλακτική λύση εκτός από την ήμερη παράδοση, θα αποφασίσουν ότι η βόμβα και το όπλο είναι ο μόνος τρόπος για να ακουστούν. Δεδομένου ότι η ξένη κηδεμονία δεν σημαίνει τίποτα άλλο εκτός από δυστυχία, είναι βέβαιο ότι θα αντισταθούν με κάποιον τρόπο. 

Ήδη, η ελληνική κρίση έχει αμαυρώσει την εικόνα της ΕΕ ως μια κοινότητα που πρεσβεύει την ειρήνη και την ευημερία. Καθίσταται μια ασθενέστερη και λιγότερο σταθεροποιητική δύναμη στα Βαλκάνια, διότι το δέλεαρ της ένταξης στην ΕΕ είναι λιγότερο ελκυστικό από πριν. Επίσης, ο ενθουσιασμός για την παροχή βοήθειας στην αντιπαράθεση της Ουκρανίας με τη Ρωσία υποχώρησε γρήγορα και είναι πολύ λιγότερο ειλικρινής. 

Η Γερμανία δεν είναι η μόνη που ενεργεί ως μαθητευόμενος μάγος και αναδεύει δαίμονες που είναι καλύτερα να μείνουν στην ησυχία τους. Θυμηθείτε πως το 2011, ο Ντέιβιντ Κάμερον και ο Νικολά Σαρκοζί έκαναν μια αυτο-συγχαρητήρια επίσκεψη στην Βεγγάζη μετά τη λήψη ηγετικού ρόλου στην ανατροπή του Μουαμάρ Καντάφι. Αξίζει να δει κάποιος το βίντεο ενός Κάμερον που ακτινοβολεί εκείνη την ημέρα για τον θρίαμβο, προφανώς χωρίς να έχει ιδέα ότι, με το διωγμό του Καντάφι, το ΝΑΤΟ είχε παραδόσει τους Λίβυους σε πολέμαρχους και ένοπλους. 

Ο Κάμερον δεν έχει καταβάλει ποτέ κανένα πολιτικό τίμημα για το ρόλο του στην αποσταθεροποίηση της Λιβύης, παρά το γεγονός ότι ο Τυνήσιος που δολοφόνησε 30 Βρετανούς τουρίστες στη Σους είχε εκπαιδευτεί σε στρατόπεδο του Isis εκεί. Παρομοίως, λίγοι συνδέουν τις ενέργειες του ΝΑΤΟ στη Λιβύη το 2011 και την πλημμυρίδα των μεταναστών από τη Βόρεια και τη Δυτική Αφρική, ορισμένοι από τους οποίους είχαν προηγουμένως καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας στα Λιβυκά εργοτάξια και τώρα κινδυνεύουν και συχνά χάνουν τη ζωή τους πηγαίνοντας στην Ευρώπη σε υπερπλήρεις βάρκες και σχεδίες από καουτσούκ από τις λιβυκές ακτές. 

Η πραγματική σημασία της ελληνικής κρίσης για την Ευρώπη αφορά την πολιτική εξουσία παρά τις οικονομικές σχέσεις. Ο Δούκας του Ουέλινγκτον δήλωσε ότι «μια μεγάλη χώρα δεν μπορεί να έχει έναν μικρό πόλεμο». Οι Ηνωμένες Πολιτείες έμαθαν την αλήθεια αυτού του αποφθέγματος στο Ιράκ μετά την εισβολή του 2003 και η επιρροή τους στον κόσμο δεν ανέκαμψε ποτέ. Αυτό που είπε ο Δούκας για τους πολέμους είναι εξίσου αληθές για τις πολιτικές κρίσεις. Όποια και αν είναι η μοίρα των Ελλήνων, η Γερμανία και οι ηγέτες της ευρωζώνης έχουν κάνει μόνιμη πολιτική ζημιά στην επιδίωξη ενός μικρού οικονομικού σκοπού. 

www.independent.co.uk