Η Πανηπειρωτική Συνομοσπονδία Ελλάδας στην «Πίτα του Ηπειρώτη 2023» βράβευσε τον Νίκο Κατσαλίδα «για το τεράστιο πνευματικό έργο, ποίηση, πεζογραφία και μεταφράσεις, που έχοντας τις πνευματικές του ρίζες στην ελληνική παράδοση διέπεται από τη βαθιά αγάπη για την ιδιαίτερη πατρίδα του, προωθεί στο ακέραιο τον ελληνικό πολιτισμό και τις πνευματικές του αξίες».
Το βραβείο απένειμε ο Πρόεδρος της Βουλής Κώστας Τασούλας.
Η συνέντευξή του δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Πανηπειρωτική» στην οποία φαίνεται όχι μόνο η Ηπειρώτικη λαλιά, αλλά και η Ηπειρώτικη ψυχή. Την συνέντευξη πήρε το μέλος της Συντακτικής Επιτροπής Κατερίνα Σχισμένου.
1.Πού γεννηθήκατε και μεγαλώσατε και πώς επηρέασε αυτός ο τόπος την πορεία σας και ιδιαίτερα τη συγγραφική;
Γεννήθηκα, γαλουχήθηκα πνευματικά και μεγάλωσα στην Άνω Λεσινίτσα, περιοχής Θεολόγου, των Αγίων Σαράντα σε μια οικογένεια με παραδόσεις, σε αρχοντικό σπίτι χτισμένο το 1932, από τον ξενιτεμένο παππού στην Αμερική, με μια σκαλισμένη εξώπορτα του 1895, από το παλιό αρχοντικό του ξενιτεμένου προπάππου στην Πόλη. Κι ύστερα όπου πήγα κι όπου γύρισα, στις ατραπούς της γενέτειράς μου που έφτιαξε την ψυχοσύνθεσή μου πάντοτε, εντός μου κι εκτός μου, γύρισα και ξαναγύρισα. Το χωριό μου βρίσκεται πίσω από τον όγκο της Μουργκάνα, ακριβώς πάνω στα σύνορα, σε μια αυθεντική περιοχή με τις Ελληνικές παραδόσεις της, με την καθαρή, πλούσια Ελληνική γλώσσα της και την Ηπειρωτική ντοπιολαλιά της. Η πυκνή δασωμένη φύση οργιάζει και δεσπόζει τριγύρω όλα τα θεϊκά βουνά και τις ράχες, οι συναυλίες των πουλιών αναγαλλιάζουν τις ψυχές των ανθρώπων, οι νύχτες φέρνουν τόσο κοντά τον ουρανό και τ’ άστρα που μου φαίνεται ότι κοιμήθηκαν μαζί μου στο μαξιλάρι των ονείρων, τα φαράγγια αχούσαν και στις χαραμάδες των θρύλων μπαινοβγαίνανε οι νεράιδες. Τα βράχια είναι σαν προτομές και αγάλματα στημένα προς τον ουρανό. Δεκαεφτά εκκλησίες είχε το χωριό μου και από μικρός στις γιορτές που πήγαινα με τη γιαγιά μου, είδα αγίους, νωπογραφίες κι άκουσα ψαλτήρια. Στο σπίτι μου υπήρχε ο Όμηρος, το Ευαγγέλιο κι ο Ονειροκρίτης. Τόσο γραφικός και ειδυλλιακός ο τόπος; Ναι. αλλά εκεί έζησα και τον συμπατριώτη μου βιοπαλαιστή, παλεύοντας για επιβίωση με τα στοιχειά της κοινωνίας και τα στοιχεία της φύσης. Όλος αυτός ο τόπος με το τοπίο και τους ανθρώπους, έφτιαξαν τον κόσμο μου, απ’ όπου αντλώ μοτίβα και θέματα.
2. Πόσο κουβαλάει ένας Ηπειρώτης μέσα του την Ήπειρο, τη μεγάλη της παράδοση και ακόμη περισσότερο πώς διαχειρίζεται την πλούσια γλώσσας της;
Πάντα η μικρή ιδιαίτερη πατρίδα διακρίνεται από τα κυριότερα χαρακτηριστικά της που τα βαστάει σαν κειμήλιο και σαν κόρη οφθαλμού, ως δείγμα της ταυτότητάς της. Αυτά είναι πολλά, και εσωτερικά και εξωτερικά: Η αρχιτεκτονική και η δομή των σπιτιών πάνω στα βράχια ανάμεσα στα δέντρα, δίνουν και παίρνουν με τον ουρανό να κερδίζουν χώρο, τόσον αναγκαίο γι’ αυτούς τους Βόρειους ορεσίβιους Ηπειρώτες. Αυτή είναι η πρώτη επαφή με τον φυσικό κόσμο, μέχρι να μπεις στον ψυχικό κόσμο, στη λαογραφία, στα ήθη κι έθιμα της ζωής, της γέννησης, του γάμου, της χαράς και του θανάτου, σα στις αρχαίες Ελληνικές τραγωδίες. Αλλά το πρώτο είναι η γλώσσα. Όπως ανάφερα πιο πάνω, η καθαρή και πλούσια Ελληνική γλώσσα με την Ηπειρωτική ντοπιολαλιά, εμπλουτισμένη από γενεές γενεών, είναι το στοιχείο που κουβαλάει και διακρίνει κάθε Ηπειρώτη όπου και να βρίσκεται ανά τον κόσμο, ένα πλούσιο λεξιλόγιο με μελωδικά παντρέματα φωνήεντων και σύμφωνων τόσο που με ένα πονεμένο μοιρολόι ανατριχιάζει ο κόσμος, που μ’ ένα πολυφωνικό δημοτικό κελαρυστό τραγούδι του δεκαπεντασύλλαβου, πότε σιωπούν και πότε θροΐζουν και τα δέντρα..
3. Έχετε ασχοληθεί και με την τοπική σας παράδοση, κληρονομιά απ’ τον πατέρα σας; Πόσο υπάρχει μέσα στο έργο σας αλλά και στη ζωή σας;
Την τοπική παράδοση δεν την είδα δογματικά να την προβάλω προς τους άλλους, αλλά ως επίτευξη και στολίδι που βάσει των καλύτερων μοντέλων της γίνεται σημείο έμπνευσης. Για μας τους Άνω Ηπειρώτες η τοπική παράδοση είναι αυθεντική και δεδομένη, δεν είναι ούτε ξενόφερτη και ούτε στημένη. Είμαστε γεννημένοι μέσα της και γαργαρίζει μέσα μας και δεν μπορεί να ξεκοπεί από την καθημερινότητά μας, τόσο περισσότερο για τους δημιουργούς. Αντιθέτως είναι παρόν, όχι ως μίμηση και αναπαραγωγή, αλλά ως μοντέλο αισθητικό στην δημιουργία μας. Η οικογένειά μου ήταν ένας μικρός λαογραφικός όμιλος βγαλμένος από την παράδοση. Η γιαγιά, ένας παραμυθάς γεννημένος και μέχρι τα 92 της έφτιαχνε ιστορίες και παραμύθια. Η μάνα μέχρι τα 96, τραγουδούσε. Ο λαογράφος πατέρας τα μάζευε μέσα στους δύσκολους καιρούς και όταν άνοιξαν οι ορίζοντες έκδωσε πέντε βιβλία και στα 92 του άφησε και χειρόγραφα. Ο όμιλος ήταν έτοιμος και σε χαρές και ντέρτια, έπιανε τα πολυφωνικά με σιγανή φωνή μέχρι αργά τις νύχτες. Ο ίδιος μόλις ακούω τον πρώτο στίχο, ξέρω ως το τέλος όλα τα δημοτικά τραγούδια. Στο έργο μου είναι παρόν αυθόρμητα αυτός ο Βόρειος Ηπειρωτικός πλούτος. Στην ποίηση προπαντός, ξεκινώντας από τα μεγάλα παγκόσμια μοντέλα από τον Όμηρο μέχρι την σύγχρονη ποίηση, με έχει επηρεάσει το δημοτικό τραγούδι και μου βγαίνει πολύ απαιτητικός ο εσωτερικός ρυθμός και το κελάρυσμα. Ενώ στην πεζογραφία, σχεδόν τα κυριότερα μοτίβα τα έχω από κει, τα έχω τοποθετήσει εκεί και όλα τα πρόσωπα και οι ήρωες μου είναι ατόφιοι Ηπειρώτες. Όμως αυτό δεν είναι σκόπιμο, ούτε προτέρημα, όλοι οι δημιουργοί του κόσμου τραγουδούν τον τόπο τους και την γενέτειρά τους.
4. Τι σημαίνει για σας Ήπειρος και πόσο πιστεύετε πως είναι δεμένοι οι Ηπειρώτες με τον τόπο τους;
Η Ήπειρος είναι τόπος και κόσμος, ξεκινώντας από την μυθολογία ότι εκεί ήταν οι Σελλοί, οι πρώτοι Έλληνες, κοντά στην γενέτειρά μου. Η παγκοσμιοποίηση έχει θέμα με τον κόσμο κι ο κόσμος με τον τόπο. Νομίζω ότι ο Ηπειρώτης δεν είναι κομπλεξικός και δεν είναι δεμένος με τον τόπο του, παθολογικά, αλλά δημιουργικά και όταν βρίσκεται κοντά του και όταν είναι μακριά του. Θα έλεγα ότι οι Ηπειρώτες δεν είναι δεμένοι με τον τόπο τους μόνο με το στολίδι του δημοτικού τραγουδιού, τον πόνο, το μοιρολόι, το κλαρίνο, την νοσταλγία. Ο κάθε ηπειρώτης είναι και τόπος και χρόνος και ταξίδι και όπου ζει και προκόβει, είναι σα να προκόβει ο τόπος. Δεν είναι τυχαία που τόσοι μεγάλοι ευεργέτες, ήταν Ηπειρώτες κι όπου κι αν βρέθηκαν και πρόκοψαν, βάσταξαν χαϊμαλί την ελληνική ψυχή και τη γλώσσα τους. Οι Ηπειρώτες όπου κι αν πάνε κι όπου κι αν ταξιδέψουν, δεν ξεχνούνε τον τόπο τους. Άσε ύστερα τους ποιητές που τα όνειρα, όπου κι αν βρεθούν, σε τραμουντάνες ή σεληνόφωτα, τα βλέπουνε νοερά μόνο στον τόπο τους.
5. Ένα σχόλιο για την επικείμενη βράβευσή σας από την ΠΣΕ που θα γίνει στη μεγάλη γιορτή «Πίτα του Ηπειρώτη 2023» στο ΣΕΦ στις 22.1.2023.
Είμαι αληθινά συγκινημένος. Ευχαριστώ πολύ την ΠΣΕ που αποφάσισε να βραβεύσει την ταπεινότητά μου στην μεγάλη γιορτή της ‘Πίτας του Ηπειρώτη’.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου