Η Κατερίνα Σχισμένου παίρνει συνέντευξη από τη συγγραφέα και εικαστικό Ελένη Τσαλδίρη

Η Αθήνα παγκόσμια πρωτεύουσα βιβλίου. Τί σημαίνει για σας αυτό;

Η Αθήνα μπορεί να ζει εν μέσω κρίσης. Μπορεί να υποφέρει και να βιώνει ανείπωτες στιγμές θλίψης και καταστροφής είναι όμως εδώ και 3 χρόνια πόλος έλξης για τις Τέχνες και τα γράμματα. Πριν ένα χρόνο η Documenta η πρωτοποριακή έκθεση Τέχνης μετακινήθηκε από το Kassel της Γερμανίας στην Αθήνα. Φέτος το βιβλίο τιμάται στην Αθήνα. Κάτι που προσωπικά το θεωρώ δίκαιο. Όπως η Τέχνη έτσι και το Βιβλίο έχουν πολλά να που στην Ελλάδα. Πιστεύω ότι κρύβουμε καλά κρυμμένους θησαυρούς και δεν έχουμε να ζηλέψουμε τίποτα τις άλλες χώρες του εξωτερικού. Με την ευκαιρία αυτή πολλά νέα βιβλία εκδόθηκαν και είχαμε τη χαρά να γνωρίσουμε αξιόλογες προσωπικότητες και το έργο τους. Στο 36^ο Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο της IBBY – Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου,(Μέγαρο Μουσικής,30-1Σεπτ.2018 στην Αθήνα) γνωρίσαμε Συγγραφείς, Εικονογράφους, Εκδότες και Ερευνητές ( 500 συμμετέχοντες ) από 65 χώρες. Και παρακολουθήσαμε ενδιαφέρουσες ομιλίες όπως του Gregory Maguire, Dr. Perry Nodelman, Deborah Elis, Katherine Paterson κ.α.

Στην Αθήνα σημειώθηκε και η σημαντικότερη στιγμή των Συνεδρίων της IBBY, η τελετή απονομής των Διεθνών Βραβείων Hans Christian Andersen Awards με μεγάλη νικήτρια την συγγραφέα Eiko Kadono από την Ιαπωνία και την εικονογράφο Igor Oleynikov από τη Ρωσία. Η καρδιά του βιβλίου χτυπά ελληνικά και αυτό μας κάνει υπερήφανους.

-Η λογοτεχνία σε τι μπορεί να βοηθήσει έναν άνθρωπό, που όπως ο Έλληνας ζει εδώ και μια δεκαετία μέσα σε μια πολλαπλή κρίση.

Το διάβασμα αποτελεί μια ειδική μορφή βοήθειας για τη ζωή του ανθρώπου. Για να μπορέσει ο άνθρωπος να βρει τη θέση του στον σύγχρονο κόσμο με τις συνεχείς μεταλλαγές του, τις απογοητεύσεις και τις αποτυχίες του, χρειάζεται μια σταθερή τοποθέτηση, μια εσωτερική ασφάλεια. Αυτά μπορεί να τ’ αποκτήσει μόνο με την εμπειρία της ζωής και σε αντιπαράθεση με την εμπειρία ζωής των άλλων ανθρώπων. Με το διάβασμα των βιβλίων ερχόμαστε σε επαφή με ανθρώπινα προβλήματα που δεν είναι καθορισμένα από την άποψη του χρόνου ή του τόπου, που μπορούν να τοποθετηθούν στο παρελθόν, στο παρόν ή στο μέλλον αλλά και πολύ κοντά μας ή μακριά. Με τη συμμετοχή μας στα προβλήματα αυτά διαμέσου του διαβάσματος, τα βιβλία γίνονται μέσα για την απόκτηση μιας κοσμοθεωρίας. Τα βιβλία συγκεντρώνουν διαπιστώσεις, απόψεις και υποθέσεις. Είναι σύμβουλοι και συνομιλητές μας. Τα βιβλία προωθούν την εν συναίσθησή και την επικοινωνία για τον συνάνθρωπο. Πάνω από όλα εκπολιτίζουν. Στις περιόδους κρίσης, οικονομικής, κοινωνικής( και όχι μόνο) τα βιβλία μπορούν να δώσουν αισιοδοξία, ηρεμία, νωχελικότητα και γιατί όχι, Χαρά.

Πόσο έχει επηρεάσει αυτή η κρίση τους συγγραφείς, την παραγωγή, την ποιότητα των εκδοθέντων έργων ;

Σίγουρα η κρίση έχει επηρεάσει την παραγωγή των νέων βιβλίων, ιδιαίτερα των παιδικών τα οποία έχουν αυξημένο κόστος. Προσωπικά δεν θέλω να πιστεύω ότι η ποιότητα των έργων επηρεάζεται από την οποιαδήποτε κρίση. Οι Καλλιτέχνες έχουν αποδείξει πολλές φορές στο παρελθόν, ότι σε περιόδους κρίσης, οραματίζονται και εμπνέονται απερίσπαστοι. Αρκεί να μη γίνεται το πρόβλημα της εποχής πανάκεια. Ας ΜΗ βομβαρδιζόμαστε μόνο από βιβλία θλίψης, εγκατάλειψης και εσωστρέφειας.

Ποιοι είναι για σας οι Συγγραφείς ή τα έργα που πρέπει να διαβάσει κάποιος;

Θεωρώ πως ένας σκεπτόμενος και καλλιεργημένος άνθρωπος θα πρέπει να βουτήξει στον ωκεανό των βιβλίων που τον ωριμάζουν, τον καλυτερεύουν και τον ενδυναμώνουν. Ένας συνδυασμός Φιλοσοφίας, Ψυχολογίας, Ιστορίας και Θρησκείας είναι ό,τι καλύτερο θα μπορούσε να έχει στις αποθήκες του μυαλού και της καρδιάς του. Μέσα από 36 συνολικά κατηγορίες θεμάτων που διαπραγματεύεται η παγκόσμια λογοτεχνία, ο έμπειρος αναγνώστης επιλέγει εκείνο που του ταιριάζει σύμφωνα με το ύφος και την αντιμετώπιση από τον εκάστοτε Συγγραφέα ( λυρική, συμβολική, αφαιρετική κ.α.).

Τα βιβλία που επιλέγω εγώ είναι τα ταξίδια προς την γνώση αλλά και την ευχαρίστηση. Την εσωτερική διάχυση με οδηγό την αχαλίνωτη μυθοπλασία. Με το « σωστό» βιβλίο, ο άνθρωπός ανυψώνεται, κατακτά την αλήθεια για τον κόσμο και κλείνει ανοιχτούς λογαριασμούς με τον ίδιο του τον εαυτό.

Πιστεύω ακράδαντα πως ένα κείμενο για να είναι ταιριαστό για κάποιον θα πρέπει να τον ΣΥΝ-Γ- ΚΙΝΕΙ, να τον ταρακουνά συθέμελα. Και αυτό να το νιώθει ανάμεσα στους κροτάφους του και στα φύλλα της καρδιάς του δηλαδή να τον συγκλονίζει.

Πόσο σας έχει επηρεάσει η ιδιότητα σας ως καλλιτέχνης;

Μέσα απ’ αυτή την ιδιότητά μου ως εικαστικού και εικονογράφου (δυστυχώς ή ευτυχώς) φιλτράρω τα πάντα πρωτίστως αισθητικά.

Βλέπετε η αισθητική για μένα παίζει πολύν μεγάλο ρόλο. Ακόμη και ένα ποίημα ή ένα κείμενο που διαβάζω θέλω να είναι « όμορφο», αρμονικό. Η μετακίνηση και μόνο μιας λέξεις μπορεί να χαλάσει ολόκληρη την αισθητική της σελίδας. Πολύ περισσότερο δε στα εικονογραφημένα βιβλία, στα οποία δίνω πολύ μεγάλη σημασία στο διάλογο ανάμεσα στο κείμενο και την εικόνα. Η χημεία ανάμεσα στον Συγγραφέα και τον Εικονογράφο είναι καθοριστική για την επιτυχία του βιβλίου που απευθύνεται σε ένα δύσκολο κοινό, αυτό των παιδιών.

Πως θα χαρακτηρίζατε την παιδική λογοτεχνία σήμερα στην Ελλάδα;

Η παιδική λογοτεχνία πιστεύω πως είναι σε άξια χέρια. Καλύπτει όλο το φάσμα των παιδικών αναγκών. Λειτουργεί παρέχοντας γνώση, εν συναίσθησή και φαντασία στους μικρούς αναγνώστες της. Σίγουρα υπάρχουν σημεία βελτίωσής της ,ιδιαίτερα εντείνοντας το ενδιαφέρον της για την παράδοση της διαμορφώνοντας καλύτερα την Ελληνική της ταυτότητα.

Το διάβασμα διαμορφώνει το χαρακτήρα του αναγνώστη γι’ αυτό και πρέπει να είναι μετρημένη και προσεκτική η επιλογή των εκδοθέντων βιβλίων. Οι σκέψεις γύρω από την υπόθεση και τα γεγονότα του βιβλίου δημιουργούν ήδη στο παιδί ικανότητα να διαμορφώνει τη δική του άποψη. Παίρνει θέση. Μια πράξη που συντελείται στο βιβλίο, του αρέσει ή την απορρίπτει.

Αυτό σημαίνει ότι το παιδί χρειάζεται καθοδηγητική βοήθεια. Γιατί όταν διαβάζει συνεχώς χαμηλού επιπέδου βιβλία, υπάρχει ο κίνδυνος να το οδηγήσει σε μια μορφή συνεχούς φυγής από τα πραγματικά γεγονότα της ζωής. Αυτός ο κίνδυνος μπορεί να αποφευχθεί σχετικά εύκολα από μια έγκαιρη, κατευθυνόμενη και επιλεγμένη προσφορά βιβλίων.

Ποια είναι η δική σου ιδέα της τέλειας ευτυχίας;

Η προβολή των θέλω απέναντι στην πραγματικότητα του καθενός, είναι για μένα ο ορισμός της τέλειας ευτυχίας. Θεωρώ πως «Κλειδωμένος» ο καθένας από εμάς στον μικρόκοσμό του ίσως και να έχει την ψευδαίσθηση της απόλυτης ευτυχίας. Όταν αναλογιστούμε όμως το κακό που συντελείται ανά δευτερόλεπτο στη γη, δε ξέρω κατά πόσο αυτό θα μας έκανε υπερήφανους και διαθέσιμούς στην ευτυχία. Ωστόσο εκείνο που θεωρώ ως ένα βήμα πιο κοντά στη ψυχική γαλήνη και ευφορία είναι η Νωχελικότητα και η Νοηματισμένη καθημερινότητα για να μπορούμε να ζούμε και να ευχαριστιόμαστε τις στιγμές με τον εαυτό μας και τους άλλους.

Ποιος είναι ο μεγαλύτερος σου φόβος;

Ο φόβος της απώλειας των αγαπημένων και ιδιαίτερα των παιδιών είναι αδιαπραγμάτευτος. Από τη στιγμή που έγινα μητέρα δε νομίζω να έχω αισθανθεί για κάτι άλλο πιο μεγάλη ανησυχία και φόβο για το μέλλον.

Ποιο χαρακτηριστικό αποδοκιμάζεις περισσότερο στον εαυτό σου;

Να βάζω όρια στην καλπάζουσα φαντασία μου και να μην μετατρέπω απλές καταστάσεις σε « γόρδιους» δεσμούς.

Ποιο χαρακτηριστικό αποδοκιμάζεις στους άλλους;

Την αγνωμοσύνη, την κολακεία και την ψευτιά.

Ποιον ζωντανό άνθρωπό θαυμάζεις περισσότερο;

Την Τσέχα Συγγραφέα και Εικονογράφο Kveta Pacovka. Γιατί αν και πλησιάζει έναν αιώνα ζωής, διατηρεί τη καρδιά και το μυαλό της εφηβικό, μέσα σε μια διαρκή εγρήγορση.

Μια εξέχουσα προσωπικότητα που έχει τιμηθεί με το βραβείο Andersen, το μεγαλύτερο τίτλο για ένα Συγγραφέα/Εικονογράφο και συνεχίζει να πειραματίζεται με καινούργια πράγματα.

Ποια είναι η ψυχική σου διάθεση τώρα;

Νιώθω όμορφα γιατί μπορώ και ισορροπώ ανάμεσα στην αγαπημένη μου οικογένεια, τους μαθητές μου και την λατρεία μου για την Τέχνη και τα Βιβλία.

Ποια θεωρείς την πιο υπερεκτιμημένη αρετή;

Το κυνήγι των στόχων μας με οποιοδήποτε κόστος, ψυχικό, υλικό ή συναισθηματικό. Δεν αντέχω το επιθετικό και ανελέητο marketing του εαυτού μας με στόχο την επαγγελματική επιτυχία. Τα προσωπεία και οι πανοπλίες ανδρών και γυναικών προκειμένου να υποδυθούν κάτι άλλο από αυτό που είναι στην πραγματικότητα. Μου λείπει η συστολή, η διακριτικότητα, η εσωτερική ευγένεια, ο συνεσταλμένος χαρακτήρας που παραγκωνίζεται.

Σε ποιες περιπτώσεις λες ψέματα;

Όταν δε θέλω να πληγώσω κάποιον με την σκληρή αλήθεια. Κάτι τέτοιο γίνεται ακόμη πιο έντονο όταν πρόκειται για παιδιά ή ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας. Γενικά δεν το έχω καθόλου αυτό το προσόν, αν και μικρή έλεγα πολλά ψέματα.

Ποια αξία σου αρέσει περισσότερο σ’ έναν άνδρα;

Σ’ έναν άνδρα, μου αρέσει η ντομπροσύνη. Η ευθύτητα και η ασφάλεια που προσφέρει στην οικογένειά του. Προσόν που διέθετε ο πατέρας μου και το βρήκα στον σύντροφό μου από την πρώτη στιγμή.

Ποια αξία σου αρέσει περισσότερο σε μια γυναίκα;

Η δοτικότητα , η ψυχραιμία και η μεγάλη αγκαλιά που εξασφαλίζει για την οικογένεια και τους αγαπημένους της.

Ποιες λέξεις ή φράσεις χρησιμοποιείς περισσότερο;

Στην καθημερινότητα μου βρίσκομαι σε ένα περιβάλλον γεμάτο παιδιά είτε στο σπίτι είτε στη δουλεία μου, στο σχολείο.

Είμαι η κυρία των καλλιτεχνικών γι΄αυτό και συχνά μιλάω με όρους της τέχνης στους μαθητές μου. Τους προτείνω να παρατηρήσουν να φανταστούν. Η ζωγραφική είναι όμως υπόθεση σιωπηλή και εσωτερική και κει δεν υπάρχουν λέξεις.

Τί ή ποιος είναι ο μεγαλύτερος έρωτας της ζωής σου;

Τα παιδιά μου. Ο Χάρης, ο Αλέξανδρος και η Εκάβη αλλά και τα 7 Βιβλιοπαιδάκια μου!

Πότε και που αισθανόσουν πιο ευτυχισμένος;

Αισθανόμουν χαρούμενη και εξαιρετικά δημιουργική κατά την διάρκεια των σπουδών μου στις Σχολές Καλών Τεχνών είτε βρισκόμουν στην Βενετία είτε στην Αθήνα είτε στο Cambridge. Εκεί συναντιούνται όλα τα όνειρα και οι προσδοκίες νέων ανθρώπων σε μια παράλληλη εξωπραγματική κατάσταση.

Που θα ήθελες να ζεις;

Στη Βενετία. Κάθε φορά που βρίσκομαι εκεί νιώθω σαν την ηρωίδα των παραμυθιών μου, σαν ένα όνειρο που δεν θέλω να τελειώσει….

Μέχρι την επόμενη φορά!

Ποια από τα πράγματά σου θεωρείς ως θησαυρό σου;

Τα βιβλία και οι ζωγραφιές μου!

Ποια πιστεύεις ότι είναι η χειρότερη μορφή δυστυχίας;

Η χειρότερη δυστυχία είναι η απώλεια αγαπημένων προσώπων που έχουν φύγει ξαφνικά. Δυστυχία όμως είναι και το κενό που μπορεί να νιώσει μια ψυχή όταν απονοηματίζεται και βουτά στην ανυπαρξία.

Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σου Συγγραφείς;

Θα ήταν πολύ άδικο να αρχίσω να παραθέτω ονόματα και τίτλους γνωρίζοντας ότι θα ξεχάσω σίγουρα κάποιους. Από την πρώτη φορά που ο πατέρας μου σε ηλικία 10 χρονών μου έφερε Μ.Λουντέμη , το πρώτο μου βιβλίο, και τις τρυφερές ώρες αγκαλιά με το Όσα παίρνει ο άνεμος ,ή τα Αναεμοδαρμένα ύψη, πολλά έχουν μεσολαβήσει. Εκείνο που μετράει για μένα τώρα είναι να μπορεί, το βιβλίο, να μου δώσει τροφή και ερωτήματα για μια διαρκή αναζήτηση.

Με ποια ιστορική φιγούρα ταυτίζεσαι περισσότερο;

Υπάρχουν στιγμές στο εργαστήριο μου, που συνομιλώ με τους ήρωες των βιβλίων μου. Κάποιοι μου χαμογελούν άλλοι μου μουτρώνουν και κάποιοι άλλοι μου κλείνουν το μάτι. Εκείνες τις στιγμές νιώθω λιγάκι σαν την Beatrix Potter, την συγκλονιστική Συγγραφέα και Εικονογράφο των αρχών του προηγούμενου αιώνα, που συνομιλούσε με τον Peter τον κ. Λαγό και τα Άτακτα Ποντικάκια της.

Ποιοι είναι οι ήρωες σου στην πραγματική ζωή;

Οι ήρωες μου στην πραγματική ζωή είναι αυτοί που αδιαφορούν για το προσωπικό συμφέρον και δίνουν τα πάντα για το κοινό καλό. Που κάνουν πράξεις και όχι λόγια. Που οραματίζονται μια κοινωνία δίκαιη και δημοκρατική. Που προσφέρουν χωρίς να το διαλαλούν. Που αγαπούν χωρίς σύνορα. Που επαναστατούν για τα δικαιώματα των παιδιών και της φύσης. Ανώνυμοι αλλά τρυφεροί και γενναίοι. Οι όμορφοι «τρελοί», ίσως ξεχασμένο, πάντα όμως επίκαιροι και φωτισμένοι. Ήρωες χωρίς απαραίτητα μπέρτα να ανεμίζει και υπεράνθρωπες δυνάμεις!

Ποιο χρώμα αγαπάς το περισσότερο και γιατί;

Πως να διαλέξω ένα χρώμα; Είναι σα να ρωτάμε έναν Αρχιτέκτονα να μας πει αν του αρέσουν τα τούβλα ή το τσιμέντο ή το βάψιμο στο κτίριο που κατασκευάζει. Τα χρώματα είναι η πρώτη ύλη. Το καθένα με την χάρη και την ομορφιά του. Το χρώμα είναι ένα από τα στοιχεία που δίνουν πνοή σε ένα έργο τέχνης.

Ως εικαστικός έχω μάθει να βλέπω πέρα από τα χρώματα. Υπάρχουν κάποιες στιγμές που πιστεύω ότι οι αποχρώσεις προϋπήρχαν πριν ακόμη και από τα ίδια τα χρώματα. Ένα τοπίο, η φιγούρα ενός ανθρώπου, το φως και το σκοτάδι δεν περιγράφονται με απλά καθαρά χρώματα, είναι το σύμπλεγμα πολλών χρωμάτων μαζί που τοποθετημένα σε συγχορδίες δημιουργούν τις αποχρώσεις. Δημιουργώντας μια ζωγραφιά έχω στο νου μου πάντα ότι για να με ικανοποιεί χρωματικά θα πρέπει να μουσικοποιεί το συναίσθημά. Κάθε χρώμα έχει ήχο. Σ’ αυτή την περίπτωση η ερώτηση θα μπορούσε να είναι, τί μουσική ακούτε όταν δημιουργείται;

Για περισσότερες πληροφορίες : www.elenitsaldiri.gr

Σύντομο Βιογραφικό

Γεννήθηκα στην Ν. Αρτάκη, Ευβοίας και παρόλο που κατάγομαι από μια κατά βάση οικογένεια ναυτικών και ανθρώπων τις θάλασσας, από νωρίς αγάπησα την τέχνη. Μαγεμένη από τις ατελείωτες ιστορίες του μικρασιάτη παππού, που συνήθιζε να εξιστορεί κάθε βράδυ μετά το δείπνο και την αγάπη του στις αυτοσχέδιες κατασκευές, έμαθα να φαντάζομαι και να δημιουργώ με κάθε λογής παράδοξο υλικό. Έτσι το μεγάλο όνειρο για περαιτέρω σπουδές στη ζωγραφική ήταν δεδομένο. Πρώτος μου σταθμός υπήρξε η διάσημη Ακαδημία Καλών Τεχνών της Βενετίας όπου σπούδασα την ζωγραφική στο ιστορικό εργαστήριο του Φουτουριστή Emilio Vedova. Συνέχισα τις σπουδές μου στο Β’ Εργαστήριο Χαρακτικής της ΑΣΚΤ Αθήνας με καθηγητές την κα Β. Τσαλαματά και τον κο Μ. Αρφαρά. Επιπλέον φοίτησα στο Εργαστήρι Γραφικών Τεχνών Η Τέχνη του Βιβλίου με την κα Λ.Βιδάλη. Η διαρκής αναζήτησή μου για το κείμενο και την εικόνα θα με οδηγήσουν, το 2008 στο Cambridge School of Arts , στην Αγγλία, όπου θα εντρυφήσω στην Εικονογράφηση Παιδικών Βιβλίων στα πλαίσια του Μεταπτυχιακού προγράμματος του Anglia Ruskin University. Αρωγός στην προσπάθειά μου αυτή η διετή υποτροφία , του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών Ελλάδος καθώς και η πολύτιμη καθοδήγηση του καθηγητή μου Martin Salisbury. Η διπλωματική μου εργασία θα εκτεθεί το Φεβρουάριο του 2010 στην ” Illustration Cupboard Gallery του Λονδίνου και η εργασία μου θα δημοσιευθεί στο καλοκαιρινό τεύχος του περιοδικού “Illustration-Summer 2010″. Έχω εργαστεί ως καθηγήτρια καλλιτεχνικών από το 1997 στην Πρωτοβάθμια εκπαίδευση και σε Εργαστήρια Δημιουργικής Απασχόλησης με σημαντικότερο το Εργαστήρι Τέχνης Χαλκίδας και την δεκαετή μου εμπειρία δίπλα στην Χ. Μυταρά. Το 2010 εκδόθηκαν τα τρια πρώτα μου βιβλία της νέας εικαστικής παιδικής σειράς : Σύγχρονοι Έλληνες Καλλιτέχνες από τις εκδόσεις Λιβάνη με τίτλο : ” Το φανταστικό θέατρο παρουσιάζει: Τον Δ. Μυταρά και τα Χρωματικά ζευγαράκια, τον Γ. Μόραλη και το μυστικό παιχνίδι των σχημάτων και τον Κ. Τσόκλη και το αλλόκοτο μπέρδεμα. Τα βιβλία παρουσιάστηκαν στο Μουσείο Μπενάκη, οδού Πειραιώς, τον Δεκέμβριο του 2011 μαζί με έκθεση της εικονογράφησης . Από το 2004 εώς και σήμερα διδάσκω στα Τοσίτσεια Αρσάκεια Δημοτικά Σχολεία Εκάλης και συνεχίζω να γράφω και να εικονογραφώ τις ιστορίες μου. 

Εμείς θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε και δημοσίως την Ελένη Τσαλδίρη που βρέθηκε στην Άρτα για το έτος Μόραλη-2016 και με βιωματικά εργαστήρια τίμησε το μεγάλο αυτό ζωγράφο αλλά και την πόλη μας. Ένα μεγάλο δημόσιο ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ.... 

Κατερίνα Σχισμένου