Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΙΣ ΤΩΝ ΡΑΔΟΒΙΖΙΩΝ ΤΗΣ ΑΡΤΑΣ 15-1-1854
ΚΗΡΥΞΗ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΣΤΗ ΜΠΟΤΣΗ (ΜΕΓΑΛΟΧΑΡΗ)
«Τι έχεις καημένε κόρακα και σκούζεις και φωνάζεις;
Μήνα διψάς για αίματα, για τούρκικα κουφάρια;
Αν εδιψάς για αίματα για τούρκικα κουφάρια
πέτα ψηλά κατ’ τ’ Άγραφα στου Άσπρου το γιοφύρι.
Εκεί θα φάς κρέας από Κατή και πλάτη από Βοϊβόντα
να κάμεις πήχυ το φτερό και σπιθαμί το νύχι.
Μη φοβηθείς τον πόλεμο, την τόση ταραχή…….»
Και πράγματι είχε πολλά τουρκικά κορμιά εκείνη τη εποχή στα Ραδοβίζια να γευτεί και να χορτάσει ο κόρακας του δημοτικού αυτού τραγουδιού.
Γενάρης του 1854 Στο Ραδοβίζι. Στη φωλιά των Σταυραετών της Ρωμιωσύνης.Των Ανυπότακτων της Πίνδου και των Αγράφων. Στη Γή του Καραισκάκη του Κατσαντώνη και του Μπουκουβάλα. Εκεί που ποτέ δε σταμάτησε να ρέει το αίμα ή να σιγάσει πόθος για την Ελευθερία.Πενήντα χρόνια (50) πέρασαν από το ‘’Χαλασμό των Σουλιωτών στο Σέλτσο’’ στα 1804. Τριάντατρια (33) χρόνια πέρασαν από την κήρυξη της Επανάστασης του 1821. Η μισή σχεδόν Ελλάδα ελεύθερη η άλλη όμως μισή παραμένει σκλαβωμένη ακόμη. Το«Ματωμένο Σύνορο του Ανίννου» είναι το αγκάθι στο κορμί της Ηπείρου που τη χωρίζει από τη Μητέρα Ελλάδα. Φράχτης σκλαβιάς απ’ άκρη σ’άκρη. Η περίφημη αυτή οριογραμμή που ξεκινά από τον Αμβρακικό Κόλπο (Γέφυρα Αννίνου σύνορα Αρτας -Αιτωλ/νιας) και καταλήγει στον Παγασητικό, καθορίστηκε με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου το 1832 και τον διακανονισμό της Κωνσταντινούπολης. Αυτή η καταραμένη γραμμή κρατάει τα σκλαβωμένα παιδιά της την Ηπειρο, τη Θεσσαλία, τη Μακεδονία και τη Θράκη.Στις τουρκοκρατούμενες περιοχές της Ηπείρου η Τουρκική τυραννία έγινε πλέον αφόρητη. Στη θέση του Τυράννου των Ιωαννίνων του Αλή Πασά άλλοι τύραννοι Τούρκοι και Τουρκαλβανοί το ίδιο σκληροί σαν τον Αλή, καταπιέζουν τους υπόδουλους Έλληνες με σφαγές λεηλασίες και επιβολή αβάστακτων φόρων που κάνουν τους ανθρώπους να υποφέρουν στην πείνα και τη δυστυχία.
Όπως όμως και αν εγένετο, το θεριό που λέγεται Οθωμανική αυτοκρατορία αρχίζει να παραπαίει. Ήδη το 1853 ξεσπά ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος και ο Σουλτάνος δίνει εντολή να σταλούν στρατεύματα στην Κωνσταντινούπολη από την τουρκοκρατούμενη Ελλάδα.Ετσι οι καταπιεσμένοι Έλληνες βλέπουν μια αχτίδα ελπίδας να φέγγει μέσα στη μαύρη σκλαβιά τους και αναθαρρούν. Ο Δερβέναγας της ΄Αρτας Σουλειμάν Βέη Φράσσαρης με τα ένοπλα αποσπάσματα απαιτεί την είσπραξη σκληρών κεφαλικών φόρων να τα στείλει στο Σουλτάνο . Οι σκλαβωμένοι κάτοικοι της Ηπείρου αρχίζουν να δυσανασχετούν. Στα Ραδοβίζι δεν υπάρχει πλέον Αρματολίκι μετά την δολοφονία του Ψαρογιάννη το 1853 από τον Φράσσαρη ο οποίος επιστρατεύει πλέον τοπικούς οπλαρχηγούς στην υπηρεσία των Τούρκων να φροντίζουν για την είσπραξή των δυσβάστακτων φόρων.. Όμως στο νου τους οι Ραδοβιζινοί έχουν πάντα τον ξεσηκωμό, την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού και την Ένωση με την Μητέρα Πατρίδα . Ένα δεύτερο εικοσιένα χωρίς τη στήριξη των μεγάλων δυνάμεων που δεν καλοβλέπουν τις κινήσεις αυτές. (Τώρα βλέπεις οι Αγγλογάλοι είναι σύμμαχοι της Τουρκίας και εγγυώνται την ακαιραιότητά της. Ας είναι….
Αυτή τη φορά η φλόγα της επανάστασης ανάβει στην καρδιά των Ραδοβιζίων. Στη Μπότση της Άρτας σημερινή Μεγαλόχαρη. Της Επανάστασης αυτής προηγήθηκε η πρώτη Επανάσταση της Ηπείρου στις 15 Μαίου 1821 στη Ι.Μονή Αγ.Γεωργίου Βουργαρελίου Οι καπεταναίοι και Πρόκριτοι των Τζουμέρκων και Ραδοβιζίων σε συνάντηση τους με τον Γ.Καραισκάκη τον Μάρκο Μποτσαρη τον Γώγο Μπακόλα τους Κουτελιδαίους τον Ισκο τον Κουτσονίκα και τον Ράγκο ορκίζονται από τον ηγούμενο της Μονής Χριστόφορο με απόλυτη μυστικότητα -φοβούμενοι την διαρροή στους Τούρκους- ώστε να τους αιφνιδιάσουν.
Στις 30 Μαίου ξεκινούν τις μάχες. Χτυπούν τους Τούρκους στο Κομπότι και στη συνέχεια στις 18 Ιουνίου στη Λαγκάδα του Μακρυνόρους και σε όλη την Ήπειρο.Θά λήξει άδοξα με την μάχη του Πέτα στις 4 Ιουλίου του 1822 μέ τη συντριπτική ήτα των επαναστατικών σωμάτων.
Μετά από 33 χρόνια,το 1854 επιχειρείται να γίνει εκ νέου κήρυξη της επανάστασης αφού οι συνθήκες είναι πλέον ώριμες . Προοίμιο της Επανάστασης του 1854 είναι οι συγκρούσεις των Τούρκων στις 25 Δεκέμβρη του 1853 στη Σκουληκαριά με τον Δημ. Σκαλτσογιάννη. Η σπίθα του Σέλτσου και του 1821 γίνεται για τους Ραδοβιζινούς δάδα ελευθερίας που σε λίγο θα απλωθεί σε όλη την Ήπειρο τη Θεσαλία και τη Μακεδονία. Έτσι στις 15 Ιανουαρίου του 1804 Οι Πρόκριτοι του Ραδοβιζίου Ιωάννης Κοσσυβάκης-Δημήτριος Κόκκας-Κώστας Κοσμάς-Βασίλειος Νάκος-Ντούλας Βάσος-Κολιός Μαυρομάτης-Κώστας Πάνου Στούμπος- Δημήτριος Σκαλτσογιάννης-Γεώργιος Κατσικογιάννης-Κώστας Ντερέκος-Καραγιάννης Κοτζίλας-Κωνσταντίνος Τσιγαρίδας με προκήρυξή τους, καλούν στην Μπότση το λαό του Ραδοβιζίου να συναχθεί για να κηρύξουν την επανάσταση των Ραδοβιζίων που αμέσως γίνεται και επανάσταση της Ηπείρου. Δεν ήταν τυχαία η επιλογή της Μπότσης για το σκοπό αυτό. Η Μπότση ένα από τα κεφαλοχώρια των Ραδοβιζίων, ήταν σε θέση σχετικά οχυρά αφού πίσω της είχε ως προστασία τα όρη του Γαβρόγου και μπροστά της τον ορμητικό Αχελώο και την οροσειρά των Αγράφων. Από εκεί ελέγχονταν όλη Περιοχή των Ανω Ραδοβιζίων. Επίσης δεν ήταν εύκολα προσβάσιμη από την Άρτα για τους τούρκους, αφού απείχε πενήντα και πλέον χιλιόμετρα από αυτήν και οι επαναστάτες θα μπορούσαν σε περίπτωση ανάγκης ,να περάσουν στην Ελεύθερη Ελλάδα μέσω του Βάλτου.
Πλήθος λαού με δύναμη 450 ένοπλων από όλα τα χωριά του Ραδοβιζίου όπως την Βρεστενιτσα ( Πηγές) Σκουληκαριά, Μηγδιανά(Μηλιανά ), Σεκλέστα(Ελάτη), Βρατσίστα(Καστανιά) , Μήγερης (Τετρακώμου) ,Σέση (Καλεντίνη ),Σκουληκαριά, Βελετζικό, Σουμερού (Μεσόπυργος), Καταβόθρα(Αστροχώρι) Μπλαγκοβίτσα (Διάσελο) Κλειδί, Δημαριό και άλλα, συρρέουν στην Μπότση και εκεί στην Ι.Μονή Γεννήσεως Θεοτόκου υψώνεται το λάβαρο της Επανάστασης –Σημαία κυανή με λευκό σταυρό εντός του οποίου είναι γραμμένο ‘’ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ’’ και από κάτω -ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ή ΘΑΝΑΤΟΣ -Αμέσως όλοι δίνουν τον παρακάτω όρκο μέσα στο μοναστήρι κατά ομάδες.
«Ορκίζομαι εις το Ιερόν Ευαγγέλιον, εις την Αγίαν Τριάδα και τον Εσταυρωμένον, ότι λαμβάνων εις χείρας τα όπλα δεν θέλω καταθέσει αυτά, ειμή αφού αποδιώξω τους τυράννους μου Οσμανλίδας από την γήν των πατέρων μου αποκαθιστών ελευθέραν την πατρίδα μου. Ορκίζομαι προσέτι εις τον ύψιστον ότι θέλω υπερασπίζεσθαι την σημαίαν και τους συντρόφους μου, χύνων αν η χρεία το καλέσει και την τελευταίαν σταλαματιάν του αίματός μου υπέρ αυτών»
Σκηνές άκρατου ενθουσιασμού και ρίγη συγκίνησης επικρατεί σε όλα τα χωριά του Ραδοβιζίου.Έφτασε και γι αυτούς επιτέλους η ώρα του ξεσηκωμού. Η επανάσταση είναι πλέον γεγονός. Οι επαναστάτες ξεχύνονται σε όλη στην περιοχή. Λίγες μέρες αργότερα σώμα 35 εθελοντών του Βάλτου, απωθεί την Τούρκικη φρουρά προς τη Γέφυρα Κοράκου και στα «Πέντε Αδέρφια» του Λιασκόβου και από την πλευρά της Άρτας, μέχρι το Κομπότι.
Τα Ραδοβίζια είναι πλέον ελευθέρα. Ο Φράσσαρης θορυβημένος από την απρόβλεπτη αυτή εξέλιξη, στέλνει 800 Τουρκαλβανούς να χτυπήσουν τους επαναστάτες. Στις 16 Ιανουαρίου οι Τούρκοι επιτίθενται στους επαναστάτες στην Μπότση. Γρήγορα όμως τρέπονται σε φυγή αφήνοντας πίσω τους απώλειες-πάμπολλα τουρκομνήματα και οπισθοχωρούν άτακτα στην Καταβόθρα (Αστροχώρι). Στις 17 Ιανουαρίου οι Τούρκοι ηττούνται από τον Δ. Σκαλτογιάννη και τους μοναχούς της Μονής Ροβέλιστας στην τοποθεσία «Βρύση Βακούφικη» και από τον Γ. Τσιγαρίδα στην Σέση – Άνω Καλεντίνη) όπου όμως ο ίδιος σκοτώνεται. Στις 18 Ιανουαρίου οι Σκουληκαρίτες απομακρύνουν τους Τούρκους από το Κομπότι. Οι νικηφόρες μάχες των επαναστατών διαδέχονται η μία την άλλη. Οι τούρκοι νικήθηκαν και στις 20 Ιανουαρίου στις δύο μάχες στη Ρεγκίτσιανα του Κλειδιού και το Δημαριό. Στις αρχές Φεβρουαρίου του 1854 ο Σπύρος Γ. Καραϊσκάκης (ο γιος του Ήρωα της Επανάστασης του 21 Γ. Καραϊσκάκη ) που υπηρετούσε ως αξιωματικός στην ελεύθερη Ελλάδα, πέρασε τα σύνορα και ενώθηκε με τον Δημήτριο Θ.Γρίβα. Στις 7 Φεβρουαρίου στο Κομπότι σε γενόμενο συμβούλιο Επαναστατών ανέλαβε αρχηγός του αγώνα ο παλαίμαχος Θεόδωρος Γρίβας. Μετά από σκληρή μάχη οι Τούρκοι υποχώρησαν στην Άρτα αφήνοντας και το Πέτα στους επαναστάτες. Δυνάμεις επαναστατών περνούν και στα Τζουμέρκα όπου με ντόπιους οπλαρχηγούς στο Σταυρό Θεοδωριάνων χτυπούν ενισχύσεις των Τούρκων που έρχονται από τα Τρίκαλα και τους αναγκάζουν να γυρίσουν πίσω. Το μήνυμα της επανάστασης πέρασε σε όλη την Ήπειρο. Επανασταστούν τα χωριά της Λάκκας Σουλίου και άλλες περιοχές. Η Επανάσταση της Ηπείρου είναι πλέον γεγονός. Από το Ραδοβίζι η επανάσταση περνάει στην Αργιθέα. Από τη Γέφυρα Κοράκου μέχρι του Πετρίλου της Στεφανιάδας και των Βραγγιανών, όλα τα χωριά της Αργιθέας, ακολουθούν το παράδειγμα των Ραδοβιζινών. Τα επαναστατικά σώματα εξαπλώνοντα ταχύτατα σε όλη την Θεσσαλία και έδωσαν μάχες νικηφόρες. Να μην ξεχνάμε πως οι επαναστάτες στα Ραδοβίζια επικράτησαν πλήρως και οι Τούρκοι υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τα φυλάκιά τους στα χωριά της Άρτας - Από επιστολή του Δημάρχου Απεραντίων Αθανασίου Αναγνώστου προς τον έπαρχο Ευρυτανίας προκύπτουν μεταξύ άλλων τα εξής: «………..Ο Ιωάννης Ράγκος κατέλαβε το χωρίον Βρεστενίτσα (σήμερα Πηγές) του Ραδοβιζίου, ο δε Σωτήρης Στράτος, διαβάς την Γέφυραν Κοράκου φθάνει μετ’ ου πολύ εις Μικρά Βραγγιανά μεθ’ ικανού αριθμού πολεμοφοδίων…».
Όμως, ούτε αυτή η επανάσταση αυτή έμελλε να ευοδωθεί . Οι επαναστάτες της Θεσσαλίας και της Ηπείρου όταν έμαθαν ότι Γάλλοι και Άγγλοι κατάλαβαν την Αθήνα ως και της εγκατάλειψης του αγώνα των από την ελευθέρα Ελλάδα, άφησαν τα όπλα, πεισθέντες για το μάταιο του αγώνα των και απεσύρθησαν. Έτσι Το Ραδοβίζι έμεινε ελεύθερο μόνο για τέσσερις μήνες έως στις 12 Μαΐου του 1854.
Αιτία πάλι οι μεγάλες δυνάμεις Γαλλία και Αγγλία που μετά την ισχυρή διαμαρτυρία της Τουρκίας απαίτησαν όχι μόνο την άμεση διακοπή βοήθειας προς τους επαναστάτες Ραδοβιζινούς – (κυρίως από τα μέρη του ελεύθερου Βάλτου από όπου τροφοδοτούνταν) -αλλά συνέδραμαν και τους τούρκους με στρατιωτικές δυνάμεις και οπλισμό. Επι πλέον αποβιβάστηκαν και κατέλαβαν τον Πειραιά, και την Αθήνα μέχρι την Πεντέλη προκειμένου εξαναγκάσουν τον Όθωνα και την κυβέρνηση να αποκηρύξουν τους επαναστάτες πράγμα το οποίο συνέβη. Έτσι οι επαναστάτες χωρίς εφόδια μόνοι πλέον και πολιορκούμενοι από τούρκικα ασκέρια δεν είχαν άλλη επιλογή από το να συνεχίσουν τον αγώνα μόνοι τους. Οι τελευταίες μάχες δίνονται την 12η Μαίου 1854 στο Κλειδί και την Σκουληκαριά εναντίο τριών χιλιάδων Τουρκαλβανών και νικώνται. Οι Τούρκοι αφού κατέστειλαν την επανάσταση στην Άρτα επανήλθαν ως εκδικητές στα χωριά εκείνα που πρωτοστάτησαν στην επανάσταση αυτή. Ακολουθεί η πυρπόληση όλων των χωριών του Ραδοβιζίου αλλά και των Τζουμέρκων μετά των εκκλησιών και μοναστηριών των. Οι επαναστάτες για να αποφύγουν αντίποινα των τούρκων παίρνουν το δρόμο της εξορίας προς τις ελεύθερες περιοχές της Αιτωλοακαρνανίας .Ο Ιερέας του Βελεντζικού φεύγοντας για το Βάλτο παίρνει μαζί του και την Αγία Κάρα του Επισκόπου Ραδοβιζίου Αγίου Παρθενίου.
Με την μεσολάβηση των των φιλότουρκων πλέον Αγγλογάλων και αφού ορκίστηκε νέα κυβέρνηση των Αθηνών, οι Τούρκοι με Φιρμάνι του Σουλτάνου επιτρέπουν τον επαναπατρισμό των επαναστατών μετά των οικογενειών τους. Η πρώτη όμως εφαρμογή της αμνηστίας αυτής επικυρώθηκε από τους Τουρκαλβανούς με τον αποκεφαλισμό δύο Ραδοβιζινών στα Κανάλια του Γαβρόγου μάλλον ως παραδειγματισμό.
Η φλόγα αυτής της επανάστασης δεν έσβησε ποτέ. Δεν πήγε χαμένη η θυσία τους! Θα ξανανάψει πάλι από τα παιδιά και τα εγγόνια των επαναστατών και θα κατακαύσει τους Οθωμανούς τα επόμενα χρόνια.Αφύπνισε όμως και τους λαούς της Ευρώπης για το δίκαιο του αγώνα τους. Θα ακολουθήσουν δύο ακόμη ξεσηκωμοί των Ραδοβιζινών το 1866 και 1878 πού ξεκίνησαν πάλι από την Μεγαλόχαρη, μέχρι να έρθει η ποθητή ώρα της Ελευθερίας στις 24 Ιουνίου του 1881 όταν μεταφέρθηκε η γραμμή των συνόρων στον ΄Αραχθο και απελευθερώθηκε η Άρτα. Η υπόλοιπη Ήπειρος θα μείνει για πολύ καιρό στη σκλαβιά, ελευθερούμενη και αυτή το 1913 κατά τον Α΄Βαλκανικό πόλεμο.
Πρόσφατα ο Δήμος Γ. Καραισκάκη για να τιμήσει τους αγώνες των Ραδοβιζινών επαναστατών μετά από πρόταση του Συλλόγου Κάτω Συνοικιών Μεγαλόχαρης Άρταςόρισε την 15 Ιανουαρίου ως ημέρα κήρυξης της Επανάστασης των Ραδοβιζίων το 1854 με ανάλογες εκδηλώσεις την ημέρα αυτή στην Ι Μονή Μεγαλόχαρης ΄Αρτας. Είναι μια σωστή απόφαση που έπρεπε προ πολλού να είχε γίνει.
Εμείς ως Πηγιώτες, αλλά και οι υπόλοιποι συμπατριώτες μας των χωριών του Δήμου Γ. Καραϊσκάκη, ως απόγονοι εκείνων των Ραδοβιζινών ηρώων, πρέπει να εκπληρώσουμε ένα χρέος προς αυτούς οι οποίοι μη αντέχοντας την σκλαβιά άρπαξαν τα όπλα για την ελευθερία με με το πατρογονικό σύνθημα του ‘21 ΄΄ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ή ΘΑΝΑΤΟΣ΄΄.Οφείλουμε όλοι εμείς να τιμήσουμε τους αγώνες τους και να παραδειγματιστούμε από το σθένος την τόλμη και την αποφασιστικότητά τους, αφού ξεσηκώθηκαν εναντίον μιας ολόκληρης Οθωμανικής αυτοκρατορίας χωρίς να υπολογίσουν συνέπειες.Σε κάθε χωριό του Ραδοβιζίου έχει κανείς να ακούσει και μία ιστορία δόξας από την εποχή εκείνη, που μεταφέρονται μέσω γενεών. Σε πολλά χωριά μας υπάρχουν τα Τουρκομνήματα (τάφοι τούρκων στρατιωτών) που συνοδεύονται με ιστορικές παραδόσεις.
Είμαστε πολύ περήφανοι που κουβαλάμε σαν παρακαταθήκη τις δάφνες δόξης των προπατόρων μας. Ας τις τιμήσουμε λοιπόν επάξια έστω και τώρα. Όλα αυτά τα χρόνια δεν υπήρξε καμία σοβαρή προσπάθεια ή επίσημη ενέργεια για γίνει γνωστή σε όλους η ένδοξη αυτή πτυχή της ιστορίας του τόπου μας. Ελπίζουμε ότι η καθιέρωση αυτής της ημέρας μνήμης και τιμής θα αποτελέσει και το κυριότερο βήμα για την ανάδειξη της ένδοξης ιστορίας των Ραδοβιζίων. Στηρίζουμε σε κάθε περίπτωση τις προσπάθειες της Ομοσπονδίας Ραδοβιζινών και του Πολιτιστικού Συλλόγου της Μεγαλόχαρης προς αυτή την κατεύθυνση και συγχαίρουμε τον Δήμο Γ.Καραισκάκη για την παραπάνω απόφασή του. Αξίζουν κάθε τιμή τα Ραδοβίζια . Η επιγραφή στο Ηρώο των Σουλιωτών για τη θυσία τους στο Σέλτσο στις Πηγές Άρτας - Ιστορική ‘Έδρα του δήμου Γ.Καραισκάκη- το επιβεβαιώνει με το Επίγραμμα : «ΕΥΓΕ ΡΑΔΟΒΙΖΙΑ ΗΡΩΩΝ ΣΤΥΛΟΣ ΚΑΙ ΣΤΙΒΟΣ»
Χρήστος Β.Καπερώνης
Πρόεδρος της Αδελφότητας Πηγιωτών ΄Αρτας
Πηγές κειμένου:ΠΗΓΙΩΤΙΚΕΣ ΡΙΖΕΣ-ΚΕΙΜΕΝΟ Ν.Π.ΖΗΣΗΣ
-Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΙΣ ΤΗΣ ΑΡΤΑΣ 1854 Δ. Φ. ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΣ
΄΄ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΘΕΣΑΛΙΑΣ’’ ΜΕΝ.ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ-
΄΄ΟΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΡΑΔΟΒΙΖΙΟΥ΄΄ΜΠΛΟΓΚ ‘’ΡΑΔΟΒΙΖΙ΄΄
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου