Για να μπούμε στο πνεύμα των αρχαίων Ελλήνων σχετικά με τους Ολυμπιακούς Αγώνες πρέπει να έχουμε υπόψη κάποια πράγματα: Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι οι θεοί αγαπούσαν τη χαρά και τα θεάματα. Γι' αυτό στις γιορτές, όταν πρόσφεραν σ' αυτούς και έκαναν επίδειξη όλων ό,τι εξαιρετικό και καλύτερο είχαν, την πρώτη συγκομιδή των καρπών, τα άριστα ζώα κλπ. (πρωτόλεια), τότε ομάδες από νέους και νέες έψαλλαν και χόρευαν γύρω από τον βωμό και αγωνίζονταν στο δρόμο και στην πάλη για να ευφράνουν και ευχαριστήσουν τον θεό. Έτσι, στις γιορτές επικράτησε να γίνονται αγώνες γυμναστικοί. Γι' αυτό και στους σπουδαιότερους ιερούς χώρους (Ολυμπία, Δελφούς, Δωδώνη, κλπ.) έχουμε τρία πράγματα: Ναό, Θέατρο, Στάδιο.
Στην Ολυμπία πρώτος Ναός, πρώτο Ιερό αναφέρεται το Γαίον (Ναός της θεάς Γης). Η Γη ήταν σύζυγος του Ουρανού. Γι' αυτό και η μόνη γυναίκα που είχε δικαίωμα να παρακολουθεί τους Ολυμπιακούς Αγώνες ήταν η ιέρεια της θεάς Δήμητρας Χαμύνης.
Αργότερα ο Κρόνος, αφού εξεθρόνισε τον Ουρανό, λατρεύθηκε στην Ολυμπία μαζί με τη σύζυγό του Ρέα. Γι' αυτό στην Ολυμπία υπάρχει ο Κρόνιος Λόφος, όπου είχε στηθεί και ο βωμός του Κρόνου.
Ο γιος του Κρόνου Δίας (Ζευς), όταν ανδρώθηκε νίκησε τον Κρόνο και τον εξεθρόνισε. Ο Δίας τώρα έγινε κύριος του Ολυμπιακού Ιερού. Έτσι, προς τιμήν του νικητή Δία καθιερώθηκαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες. Με τον τρόπο αυτό οι αρχαίοι τιμούσαν τον κυρίαρχο του κόσμου Δία. Γι' αυτό και ο μεγαλοπρεπής ναός, χρυσελεφάντινο άγαλμα κλπ.).
Οι παραδόσεις για την ίδρυση των Ολυμπιακών Αγώνων χάνονται στα βάθη των αιώνων. Μια παράδοση λέει: Όταν βασίλευε στην Ήλιδα ο Αυγείας, ήλθε ο Ηρακλής να καθαρίσει τους σταύλους του. Μετά τον άθλο ο Αυγείας δεν έδωσε στον Ηρακλή τις αγελάδες που είχε υποσχεθεί. Ο Ηρακλής τότε εξεστράτευσε κατά του Αυγείου κατέστρεψε την Ήλιδα και μετά την νίκη, ήλθε στην Ολυμπία να θυσιάσει στον Δία και να τελέσει αγώνες για να τιμήσει το θεό. Καθιέρωσε δε τους αγώνες αυτούς, αγώνες αρετής, στεφανίτες και όχι χρηματίτες. Να αγωνίζονται για ένα στεφάνι αγριελιάς και όχι για χρήματα.
Σύμφωνα με μια παράδοση στις αρχές του 9ου αιώνα (884 π.Χ.), κατά μία νεότερη παράδοση τον 8ο αιώνα ή και αργότερα, επικράτησαν εμφύλιοι πόλεμοι και λοιμοί (αρρώστιες). Τότε ο βασιλιάς της Ήλιδας Ίφιτος μαζί με τον Λυκούργο της Σπάρτης και τον Κλεισθένη της Πίσας πήγαν στους Δελφούς. Ρώτησαν το Μαντείο: «Τι πρέπει να κάνουμε για να σωθεί η Ελλάδα;». Η Πυθία απάντησε: «Τον Ολυμπιακόν αγώνα ανανεώσασθαι». Δηλ. να ξαναρχίσετε τους Ολυμ. Αγώνες.
Έτσι, η ανανέωση των Ολυμπιακών Αγώνων προβλήθηκε ως θεϊκή αξίωση και ο Ίφιτος κατέβαλε φιλότιμες προσπάθειες να οργανωθούν όσο το δυνατό καλύτερα. Με την ενέργειά τους αυτή οι τρεις βασιλείς (Ίφιτος, Λυκούργος και Κλεισθένης) πραγματοποίησαν τον μεγαλύτερο ειρηνιστικό θρίαμβο της αρχαιότητας. Συνήψαν μια συνθήκη διαρκείας, την Ιερά Εκεχειρία, που έμεινε σεβαστή από όλον τον Ελληνισμό και ίσχυσε ως απαράβατος κανόνας Διεθνούς δικαίου, ακόμη και στις δραματικότερες συρράξεις του αρχαίου κόσμου. Η συνθήκη αυτή καταγράφηκε από τους Ηλείους σε χάλκινο δίσκο, ο οποίος τοποθετήθηκε στον ναό της Ήρας. Εκεί τον είδε ο περιηγητής Παυσανίας (κατά το 160 μ.Χ. περίπου) και τον κατέγραψε.
Με την ιερά Εκεχειρία, η περιοχή της Ολυμπίας και της Ήλιδας ανακηρύχθηκε ιερά και απαραβίαστη, απαγορεύτηκε η διάβαση στρατιωτικών δυνάμεων από το ιερό και ολόκληρη την Ήλιδα και ορίστηκε η Ιερομηνία, ο Ιερός Μήνας, που κατά την διάρκειά του χάρη των Ολυμπιακών Αγώνων, απαγορεύονταν οι πόλεμοι και οι εχθροπραξίες.
Η Ολυμπιακή Βουλή είχε το δικαίωμα να επιβάλει ποινές και πρόστιμα στους παραβάτες, πόλεις ή άτομα. Σε όσους δεν πλήρωναν το πρόστιμο το Δελφικό Μαντείο δεν έδινε χρησμό και η Ολυμπιακή Βουλή τους απέκλειε από την πανελλήνια εορτή των Ολυμπιακών Αγώνων.
Η Ιερά Εκεχειρία που εκηρύσσονταν με την έναρξη του Ιερού Μηνός από αντιπροσώπους της Ήλιδας, τους λεγομένους Σπονδοφόρους, όπλισε γενναία το Ιερό της Ολυμπίας με ένα υψηλό προνόμιο, τόσο αξιοπρόσεκτο και σημαντικό, ώστε κατορθώθηκε με την βοήθειά του, να συντηρηθεί για πολλούς αιώνες ακμαίος ο θεσμός των Ολυμπιακών Αγώνων.
Το ειρηνοφόρο κήρυγμα του Ιερού της Ολυμπίας, είχε την δύναμη να μαλακώνει το πάθος, να εξουδετερώνει το κακό, να ενώνει τα αντιμαχόμενα στρατόπεδα, να σταματά πολέμους και εχθροπραξίες, να ειρηνεύει όλον τον ελληνικό κόσμο. Αλλά και ο ελληνικός κόσμος, με βαθειά θρησκευτική πίστη ανταπέδωσε στο θείο αυτό κήρυγμα τον σεβασμό που του άξιζε και σπανίως έδωσε αφορμή να παραβιασθεί η Εκεχειρία, η οποία διαρκούσε τρεις μήνες.
Και όταν πλησίαζε η ημέρα έναρξης των αγώνων έβλεπε κανείς ένα υπέροχο θέαμα: Από όλα τα σημεία του ορίζοντα ξεκινούσαν οι προπάτορές μας για το Πανελλήνιο πανηγύρι της Ολυμπίας. Άλλοι με τις άμαξες (κάρα), άλλοι με τα ζώα (άλογα, γαϊδουράκια), άλλοι με τα καράβια και άλλοι με τα πόδια. Η Ιερή Άλτη, πλημμύριζε από επισκέπτες - θεατές των αγώνων, αλλά και προσκυνητές του πατέρα θεών και ανθρώπων Δία, που ήταν ο πρώτος νικητής, όταν πάλεψε με τον Κρόνο και τώρα ήταν αυτός κοσμοκράτορας.
Αύγουστος μήνας ήταν και δεν χρειαζότανε στέγη. Το δάσος της Ολυμπίας γέμιζε επισκέπτες, που κοιμότανε στο ύπαιθρο με συντροφιά το φεγγάρι. Η κοιλάδα του Αλφειού ήταν το ξενοδοχείο τους. Εχθροί και φίλοι της ώρα εκείνη ήταν όλοι φίλοι.
Αρχιτέκτονας του ναού του Δία ήταν ο Λίβωνας από την Ηλεία. Γλύπτης του χρυσελεφάντινου αγάλματος ήταν ο Φειδίας.
Στην 83η Ολυμπιάδα 448 π.Χ. παραβρέθηκαν και οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι Αναξαγόρας από την Ιωνία με τον μαθητή του Κίμωνα και ο Εμπεδοκλής από τον Ακράγαντα της Σικελίας με το μαθητή του Γοργία. Ο Διαγόρας από τη Ρόδο με τους γιους του Ακουσίλαο και Δαμάγητο συναντήθηκαν με τον Αναξαγόρα, ο οποίος έδωσε συμβουλές στους δύο γιους του.
Την πρώτη ημέρα εισέρχονταν στο στάδιο πρώτα οι ιερείς. Ακολουθούσαν οι Ελλανοδίκες και μετά οι αθλητές. Στο άγαλμα του Ορκίου Διός έδιναν τον όρκο ότι δεν θα χρησιμοποιήσουν δόλο. Πίστευαν ότι κάθε αγώνισμα είναι εφεύρεση κάποιου θεού.
Όταν νίκησαν οι δυο γιοι του Διαγόρα τα στεφάνια αγριελιάς τα πήραν από τα κεφάλια τους και τα έβαλαν στο κεφάλι του πατέρα τους. Τον σήκωσαν στους ώμους τους και τον περιέφεραν στο στάδιο. Το πλήθος όρθιο τον επεφημούσε. Κάποιοι φώναζαν: «Κάτθανε, Διαγόρα, ουκ ες Όλυμπον αναβήσει». Και πράγματι, μετά από λίγο ο Διαγόρας πέθανε ενώπιον των θεατών. Απότομα οι επεφημίες μεταβλήθηκαν σε απόλυτη σιωπή! Τότε, ο Αναξαγόρας είπε: «Ποτέ μια τόση δόξα δεν περιγράφηκε με τόση σιωπή».
Το βράδυ το σκήνωμά του τοποθετήθηκε σε περίοπτη θέση και περνούσαν όλοι σιωπηλοί σε έναν ύστατο χαιρετισμό. Ο Αναξαγόρας τότε είπε: «Αυτή είναι η μεγαλύτερη στιγμή της ζωής του». Ο μαθητής του Κίμων ρώτησε: «Ποιας ζωής;» και του απάντησε:
Η αρματοδρομία τεθρίππων ήταν το πιο συναρπαστικό αγώνισμα. Άρματα με τέσσερα άλογα έκαναν δέκα φορές τον γύρω του σταδίου.
Τελευταίο αγώνισμα ήταν ο οπλίτης δρόμος. Οι αθλητές με όλον τον οπλισμό εκαναν αγώνα δρόμου.
Η ημέρα λήξεως των αγώνων ήταν η πιο μεγάλη στιγμή για τους νικητές. Κατευθύνονταν στο ναό του Ολυμπίου Διός και γονατιστοί κατέθεταν τον κότινο στα πόδια του Δία. Ο θνητός με τον αγώνα και ο θεός με τη δικαίωση. Μυστική επικοινωνία του θνητού με τον θεό. Ο κότινος ανήκει στον θεό διότι έδειξε την εύνοιά του.
Στο τέλος η Ολυμπιακή βουλή έκανε εκατόμβη. Δηλαδή πρόσφερε ευχαριστήρια θυσία στους θεούς εκατό βόδια. Ανάμεσα στα άλλα πίστευαν ότι κάθε αγώνισμα είναι εφεύρεση κάποιου θεού.
Τα Ηραία
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες που είδαμε πιο πάνω στην κυριολεξία ήταν ανδρικοί αγώνες. Απαγορεύονταν η συμμετοχή γυναικών. Τελούνταν προς τιμήν του Διός. Κάποια στιγμή, άγνωστο πότε καθιερώθηκαν και γυναικείοι αγώνες προς τιμήν της θεάς Ήρας (Ηραία). Σύμφωνα με την παράδοση τους αγώνες αυτούς ίδρυσε η Ιπποδάμεια, κόρη του βασιλιά της Πίσας Οινόμαου. Ήταν αγώνες δρόμου μόνον. Στους αγώνες αυτούς έπαιρναν μέρος μόνον κόρες ανύπανδρες από την Ήλιδα. Έτρεχαν όχι όλο το μήκος του σταδίου (185 μέτρα), αλλά 162 μέτρα. Έτρεχαν με λυμένα τα μαλλιά, με κοντό χιτώνα που έφθανε πιο πάνω από τα γόνατα και γυμνό τον δεξιό ώμο και το δεξιό στήθος.
Οι νικήτριες είχαν το δικαίωμα να αφιερώνουν την εικόνα τους στον ναό της Ήρας και έπαιρναν ως έπαθλο στεφάνι αγριελιάς και κομμάτι από το κρέας της αγελάδας που θυσιάζονταν στην Ήρα. Κριτές στα Ηραία ήταν 16 γυναίκες από την Ηλεία, που ύφαιναν κάθε τέσσερα χρόνια τον ιερό πέπλο της Ήρας και τον απέθεταν, κατά την τελετή των Ηραίων, στο λατρευτικό άγαλμα της θεάς, μέσα στο ναό της στο χώρο της Ολυμπίας. Οι γυναίκες αυτές τιμούσαν την Ήρα με δύο χορούς: Της Ιπποδάμειας και της Φυσκόας. Η πρώτη είναι η ιδρυτής των Ηραίων Ιπποδάμεια, της οποίας η μορφή υπήρχε στο ανατολικό Αέτωμα του ναού του Διός και η δεύτερη αναφέρεται ως τοπική νύμφη που αγάπησε ο Διόνυσος.
Οι αγώνες και οι εορτές των Ηραίων δεν γινότανε ταυτοχρόνως με τους Ολυμπιακούς Αγώνες, αλλά μεσολαβούσε οπωσδήποτε ένα χρονικό διάστημα. Κατά μία γνώμη μάλιστα η εναλλαγή των Ολυμπιακών Αγώνων κάθε Απολλώνιον και Παρθένιον μήνα οφειλότανε στην τέλεση των Ηραίων.
Έτσι, σύμφωνα με αυτή τη γνώμη, αν τα Ηραία γινότανε σταθερά κατά τον Παρθένιον μήνα, οι Ολυμπιακοί Αγώνες τη μια φορά γινότανε πριν από αυτούς και την άλλη μετά, για να μη χάνει την σημασία της η εορτή των Ηραίων.
Γράφει ο Αθανάσιος Δέμος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου