Ο Χρήστος Τούμπουρος μιλάει στην Κατερίνα Σχισμένου «Με την Ηπειρώτικη λαλιά» του.

Συνέντευξη με το Χρήστο Τούμπουρο

(Με αφορμή την παρουσίαση του νέου βιβλίου του Χρήστου Τούμπουρου «Με την ηπειρώτικη λαλιά», αποφασίσαμε να συνομιλήσουμε με το συγγραφέα).

(Τη συνέντευξη παραχώρησε στην Κατερίνα Σχισμένου)

Κύριε Τούμπουρε, πώς πήρατε την απόφαση να γράψετε αυτό το μεγαλειώδες έργο «Με την Ηπειρώτικη λαλιά»;

Η Ηπειρώτικη λαλιά, η γλώσσα της πατρίδας μου και ειδικότερη της μεγάλης μου δασκάλας της γιαγιάς μου, είναι αυτή που μου δίνει τη δυνατότητα να ονειροφανταστώ  την Ήπειρο και να πλάσω όχι μόνο όνειρα, αλλά φυλλωσιές ονείρων στα οποία φυσικά κυριαρχεί ή πατρίδα, η Ήπειρος. Το γράφω και στο βιβλίο.  «Από εδώ, ατόφιος μπιστικός,  αφήνω τη σκέψη και κατευθύνω την ονειροφαντασία, σελαγίζοντας τους καημούς μου στον τόπο του πρώτου  κελαϊδισμού, την Ήπειρο, εκεί όπου τα παιδικά ονείρατα -στοιχειωμένα- συνταυτίζονται με γλυκές εξομολογήσεις, παρθενικές αγάπες, και  σεργιανώντας με την Ηπειρώτικη λαλιά περιδιαβαίνω τα φαράγγια των βουνών, τα λημέρια της κλεφτουριάς και τα απόσκια της Ηπειρώτικης αντρειοσύνης και δημιουργίας».

Πόσο σημαντική είναι αυτή η λαλιά και τι περιέχει το βιβλίο σας εκτός από λαογραφικά σημειώματα;

Το βιβλίο διαιρείται σε τρία μέρη. Το πρώτο φέρει  τον τίτλο «Ελεύθεροι Στοχασμοί» όπου υπάρχουν τριάντα τέσσερα (34) εν συνόλω άρθρα ιστορικοκοινωνικού προβληματισμού, που αφορούν επίκαιρα προβλήματα ή τέτοια διαρκούς επικαιρότητας. Όλα είναι γραμμένα με την ηπειρώτικη λαλιά. Το δεύτερο μέρος αφορά 39 εν συνόλω άρθρα καθαρά λαογραφικού περιεχομένου, όπως τα έζησα στον τόπο μου, στα Τζουμέρκα και όπως τα έμαθα από τις αφηγήσεις πατριωτών μου. Τέλος, το τρίτο μέρος είναι μια κραυγή σε όσα παράσπονδα γίνονται σχετικά με τα πανηγύρια και πώς γίνεται «Της πανηγύρεως ο βιασμός».

Πόσο δύσκολη είναι αυτή η καταγραφή;

Την απάντηση τη δίνω στο βιβλίο. «Έχω τη γνώμη πως η Λαογραφία δεν γράφεται στο γραφείο… Θέλει περπάτημα, «να στουμπιστούν» για τα καλά τα ποδάρια του γράφοντος και «να ματώσει η ψυχούλα   του» μ’ αυτά που θα δει και με όσα θα ακούσει. Δεν ακολουθώ επιστημονικούς κανόνες. Αυτή είναι δουλειά άλλων. Ο Ηπειρώτης δεν κατευθυνόταν ποτέ και δεν βίωνε γιορτές, πανηγύρια, χαρές, λύπες, γάμους, γεννήσεις  κλπ. με προκαθορισμένους και κατευθυνόμενους κανόνες. Τα πάντα «στην τελική» έφερναν την «ιδιόχειρη» υπογραφή του».

Για να συγγράψει κανείς κάτι τέτοιο πρέπει να έχει κι ένα αντίστοιχο βίωμα.  Ποιό ήταν το δικό σας;

Το βίωμα, βαθιά και άμεση εμπειρία που αποκτά κάποιος ζώντας  προσωπικά, καταστάσεις, στιγμές και γεγονότα… Γιατί για κάποιον , κυρία Σχισμένου, που έχει μαθητεύσει  δίπλα σε γίγαντες γνώσης της Τζουμερκιώτικης ντοπιολαλιάς, και θα αναφέρω εδώ τον μακαρίτη τον Χρήστο Παπακίτσο, μέγας άνθρωπος και μέγας δάσκαλος, ο λόγος είναι ο λυτρωτής  και η γραφή ο μύστης. Μεγαλώσαμε με βιώματα και με ορμήνιες που επιβεβαιώνονται μισό αιώνα πλέον και επισφραγίζονται ως αληθινές. Άκουσα και έδωσα πολλές συμβουλές στη ζωή μου. «Να μελετάτε, να σπουδάσετε, για να διευρύνετε τον πνευματικό σας ορίζοντα». Σιγά. Η γιαγιά μου τα έλεγε αυτά με καλύτερο και μουσικότερο, αν θέλετε τρόπο. «Μάθ’τε ορέ γράμματα για να ανοίξετε τα φωτερά σας». Ε, αυτά τα λόγια, μαζί με τις πράξεις και τον τρόπο ζωής, αυτά τα βιώματα λοιπόν, που έχω από τον τόπο μου, τα άπιαστα γκρεμοτόπια, τα Τζουμέρκα, θέλησα να βάλω στο χαρτί. Αν το πέτυχα, οι αναγνώστες θα το πουν.

Ο τόπος έχει πολλές ιστορίες, πολλούς θησαυρούς και ακόμη πολλά να διηγηθεί. Πιστεύετε πως υπάρχουν τοποτηρητές και πνευματικοί σηματωροί κάθε φορά σε κάθε τόπο;

Τοποτηρητές και σηματωροί ιστορικών και πολιτιστικών θησαυρών δεν υπάρχουν. Δεν είναι δυνατόν να υπάρχουν. Ο λαός συντάσσει, συντηρεί και  προωθεί τον πολιτισμό του. Υπηρέτες ναι. Αν κανείς έχει την εντύπωση και θεωρεί τον εαυτό του τοποτηρητή και πνευματικό σηματωρό, αυτοτιτλοφορείται δηλαδή  ως αναντικατάστατος έχω να πω πως τέτοιοι είναι μόνο στα μνήματα. Ο Ηπειρώτικος πολιτισμός είναι ζωντανός. Προσλαμβάνει, αποβάλλει και μεταπλάθει πολιτιστικά στοιχεία.

Σε πολλά σημεία των κειμένων σας χρησιμοποιείτε τζουμερκιώτικες εκφράσεις, κατανοητές σε λίγους και φορείς πλέον λίγοι. Πόσο σημαντικό είναι αυτό;

Θα απαντήσω με ένα παράδειγμα που πιστεύω πως αποδεικνύει το πόσο εύστοχη και με νοηματική επάρκεια γλώσσα έχουμε! Όλοι γνωρίζουμε το τραγούδι: «Αγγέλου μ’ κρέν’ η μάνα σου, δεν ξέρω τι σε θέλ’».

Είχε απόλυτα δίκιο η λαϊκή μούσα που έβαλε το ρήμα κρένω  αντί ομιλώ. Όσο κι αν μια πρωτευουσιάνα θέλησε κάποτε να χορέψει το δημοτικό: «Αγγελική σου ομιλεί η μητέρα σου». Γούρλωσαν τα μάτια οι λαϊκοί οργανοπαίχτες. Κόντεψαν να πάθουν εξοφθαλμία.
Το κρένω είναι επί εντόνου ψυχικής διεγέρσεως ή ακόμη και ευρισκόμενος κάποιος/α σε ψυχολογικό τραλαλά.  

Υπάρχει η λαϊκή ατόφια λαλιά ψυχή, μουσική και έκφραση στις μέρες μας και πού φωλιάζει, πού κατοικεί;

Υπάρχει και παραϋπάρχει. Οι γιαγιούλες στα χωριά, οι απόμαχοι της ζωής στα Τζουμερκοχώρια, η μάνα η Πωγωνίσια η Κατερίνα που βαστάει ζαλίκα στην πλάτη της όλο αυτό τον πολιτισμό και τη λαλιά, είτε το χειμώνα μένει στο Ίλιον Αττικής, κοντά στα παιδιά της τη Μαρίκα και το Χρήστο, είτε όταν κατσιαρτάει για το Πωγώνι, πάντα είναι  αφκιασίδωτη και ατόφια και στη λαλιά της, αλλά και στη συμπεριφορά της. Τα μουσικά ακούσματα. Αντιστεκόμαστε στην επέλαση της πολιτιστικής βαρβαρότητας του τύπου «τα ματάκια σου με καίνε, γιατί είσαι μανεκένε». Τα γράφω αναλυτικά στο βιβλίο. Υπάρχει η αντίσταση. Δεν θα τη βρεις στο γραφείο και όχι με έρευνα φυσικά που αφορούν «κατευθυνόμενες ή ημικατευθυνόμενες ερωτήσεις», ειδικών ή και ειδημόνων. Θέλει να σκιστούν  τα παλιοπάπουτσα από τις κοφτερίδες και να φουλτακιάσουν για τα καλά τα παλιοπόδαρα από το περπάτημα και το ψάξιμο.

Αρθρογραφείτε χρόνια κι έχετε εκδώσει κι άλλα δύο  βιβλία. Ποιά είναι τα μελλοντικά σας σχέδια;

Πιστεύω πώς είναι πλέον καιρός να εκδώσω μια ποιητική συλλογή με ερωτικά ποιήματα.  Βέβαια δεν είμαι συγγραφέας ούτε ποιητής. Ηπειρώτης είμαι…

Κάπου σας έχουν χαρακτηρίσει  ανορθόδοξο, αληθινό, ατόφιο, άσειαστο... για πείτε μας γι΄ αυτούς τους χαρακτηρισμούς....

Κάπου… Και βεβαίως  πολύ έξυπνα και αριστουργηματικά θα έλεγα χρησιμοποιεί αυτούς τους χαρακτηρισμούς  στην Εισαγωγή της στο βιβλίο η κυρία Κατερίνα Σχισμένου που επιμελήθηκε της έκδοσης και τυχαίνει να είστε εσείς και γι’ αυτό σας ευχαριστώ πολύ. Ακόμα έτσι με λένε. Απαντώ.   « Και βάλθηκαν να βρουν τη θεραπεία. Και τη βρήκαν. Σαράντα μέρες, πέντε το πρωί για να μη μας βλέπει κανένας, με πήγαινε η μάνα μου στην εκκλησία, όπου με διάβαζε κατάλληλα ο παπάς. Τι  προσευχές, τι Δευτερονόμια, τι Ευαγγέλια, τι Επιστολές κλπ., όλα τα άκουσα και μάλιστα κατ’ επανάληψη. Κι όσο σίγουροι ήταν όλοι τους πως θα ξεζουρλαθώ, τόσο εγώ συνέχιζα τις μπανταλωμάρες. Ώσπου βαρέθηκαν. «Δεν έχει γιατρειά, αυτό το παιδί. Είναι ζουρλό το παιδάκι. Δε γίνεται καλά με τίποτε».

Σκασίλα μου. Πενήντα τόσα χρόνια  εγώ έμαθα ποια είναι η αληθινή αλληλεγγύη. Τη ρίχνω στα μούτρα αυτών των «φιλάνθρωπων» που άγιες ημέρες άντρες και γυναίκες βγαίνουν δακρύβρεχτοι/ες στις τηλεοράσεις να μας δείξουν τα «φιλάνθρωπα αισθήματά τους». Τυφλοί από ανθρωπιά και κουφοί στον πόνο του διπλανού». Τα υπόλοιπα στο βιβλίο.

Πόσο ένας μεγάλος θεσμός όπως η πανηπειρωτική βοηθά και υποστηρίζει τέτοιες προσπάθειες;

Η Πανηπειρωτική Συνομοσπονδία Ελλάδας αγκαλιάζει και προωθεί τέτοιες προσπάθειες.  Ήπειρος παντού. …

Η παρουσίαση του βιβλίου του κ. Χρήστου Τούμπουρου θα γίνει στην αίθουσα της Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας Ελλάδας (Κλεισθένους 15) Αθήνα.