«Της πανηγύρεως ο βιασμός.».Διαβάστε την ομιλία του Χρήστου Τούμπουρου στην παρουσίαση του βιβλίου του Αντρέα Ρίζου "Το Διπλοκάγκελο στους Μελισουργούς Άρτας" και θα καταλάβετε!!!

Κυρίες και κύριοι

Δεν είχα καμιά αμφιβολία πως ο κ. Μαργώνης και ο κ. Παπαβασιλείου θα κάλυπταν εξαιρετικά την παρουσίαση και προκειμένου εγώ να μην επαναλαμβάνω τα ίδια θα μιλήσω και λίγο πανηγυριάτικα. Άλλωστε για μας τους Ηπειρώτες το πανηγύρι είναι σύμφυτο με την ίδια τη ζωή μας.

«Άντε καλή αντάμωση στο πανηγύρι. Εκεί θα τα πούμε.» Συνηθισμένη η φράση όλων των Τζουμερκιωτών, όταν συναντηθούν, εδώ στην Αθήνα ή σ’ οποιαδήποτε άλλη πόλη. Το πανηγύρι τ’ Άι Λιος, της Αγίας Παρασκευής, τ’ Άι Σωτήρος, της Παναγίας και πάει λέγοντας. Το πανηγύρι στην Άγναντα, στο Βουργαρέλι, Πράμαντα, Σκλούπο, Μελισσουργούς.

Και σήμερα εδώ στην ουσία ένα πανηγύρι οργανώνουμε. Σε λίγο θα βαρέσει το κλαρίνο και θα το συνοδεύσουν τα γλυκύτατα μελίσματα του βιολιού και του λαούτου.
Και το ντέφι θα δώσει ρυθμό και αρμονία σ' όλα τα μουσικά ακούσματα... Γλυκύτατοι ηπειρώτικοι κελαϊδισμοί.

Και σ’ αυτή τη διοργάνωση του πανηγυριού αιτία είναι ο Αντρέας ο Ρίζος με το βιβλίο του «Το Διπλοκάγκελο στους Μελισσουργούς Άρτας, την Αετοφωλιά των Τζουμέρκων.»

Βιβλίο, τρόπος ζωής και πόνος ψυχής για το πανηγύρι μας.

Και τι δεν είναι αυτό το Τζουμερκιώτικο πανηγύρι. Είναι η ατομική ψυχή, η υφασμένη στην πλάση, το προσωπικό βάσανο αλλά και βάλσαμο, το μεράκι, ο σεβασμός «σ’ όσους πέρασαν», η σύνθεση των βιωμάτων, από μικρά παιδιά και η πορεία στην αναζήτηση της ομορφιάς.  Συνδέονται όλα με την Ήπειρο, με τον τόπο μας, εκεί όπου γεννηθήκαμε, εκεί όπου κυλάει πάντα το αίμα μας. Και είμαστε περήφανοι, αλλά και πλούσιοι από το σεβασμό των μεταμορφώσεών του -το παλιό που γίνεται νέο- από τη λειτουργία των σκιών, των χρωμάτων, των ήχων στις ρεματιές… Στα πανηγύρια τα μετουσιώνουμε.

Στα πανηγύρια οι Ηπειρώτες τραγούδησαν, τραγουδούν και εκφράζουν την ικανοποίησή  τους, την ευχαρίστηση και την αγαλλίασή τους, για την απόδοση της δουλειάς τους, για τον κάματο και τον ίδρωτά τους.

Και γι’ αυτό τους πρώτους καλοκαιρινούς μήνες στήνουμε και εμείς εδώ στην Αθήνα και σ’ όλα τα αστικά κέντρα, τα δικά μας Ηπειρώτικα πανηγύρια, όπου αναμοχλεύουμε την ασίγαστη μνήμη. Εκεί στην Ηλιούπολη, στο Ίλιον, Αργυρούπολη, Λιόσια, εκεί σ’ όλη την Αττική και σε άλλες αστικές πόλεις παρελαύνουν εικόνες μιας αλλοτινής ζωής, ΑΝΕΜΕΛΗΣ και ΝΟΣΤΑΛΓΙΚΗΣ.

Μια απάντηση και ένας χαιρετισμός από την πρωτεύουσα στα άπιαστα ηπειρώτικα γκρεμοτόπια. Στα περήφανα Τζουμέρκα. Κι όσοι απηύδησαν από την καθημερινή πρωτευουσιάνικη μονοτονία, απόκαμαν απ’ το λιοπύρ’ της Αθήνας και το στριμωξίδ’ στα λεωφορεία, τσιουρουφλιάστηκαν στο πρωτευουσιάνικο «τηγάνι», μπαΐλντισαν απ’ όλα αυτά, εκεί βρίσκουν αμαλαγιά.

Εκεί, ώσπου να πάμε στο χωριό. Στέλνουμε τα χαιρετίσματά μας.

Το άγιο χώμα που πατάς, τα δάση που διαβαίνεις
τα μαύρα μάτια που κοιτάς, τ'αγέρι π' ανασαίνεις
τους ποταμούς, τα κρύα νερά, τα πλάγια τ' ανθισμένα
και τα βουνά μας τα ισκερά χαιρέτα κι' από μένα.
Κώστας Κρυστάλλης 

Φίλες και φίλοι

Το βιβλίο «Το Διπλοκάγκελο στους Μελισσουργούς Άρτας, την αετοφωλιά των Τζουμέρκων» εκδόθηκε με τη συνεργασία της Αδελφότητας Μελισσουργιωτών Αθήνας «Ο Άγιος Νικόλαος» και βεβαίως να το τονίσουμε και από δω το μεγαλύτερο μέρος της ύλης του προέρχεται από τα 89 τεύχη του περιοδικού «Μελισσουργοί» που εκδίδει η εκδίδει η αδελφότητα της Αθήνας. Μια ακόμα απόδειξη της μεγάλης συνεισφοράς των Αδελφοτήτων στην υπόθεση διάσωσης και προώθησης τους Τζουμερκιώτικου πολιτισμού.

Συνιστά εκπλήρωση μιας υπόσχεσης που είχε δοθεί το 2004. Αφορά την έκκληση που, από το περιοδικό της Αδελφότητας είχε γίνει προς όλους τους Μελισσουργιώτες να στηρίξουν την προσπάθεια αυτή με φωτογραφικό υλικό. Κι όλα αυτά τα χρόνια ο Αντρέας, έψαξε, έγραψε και παρουσίασε αυτό το χορευτικό δρώμενο στο βιβλίο που κρατάμε σήμερα στα χέρια μας.

Το βιβλίο συναπαρτίζεται από δύο μέρη. Το πρώτο μέρος που τιτλοφορείται «Το διπλοκάγκελο στους Μελισσουργούς» αποτελείται από 17 εν συνόλω κεφάλαια που αφορούν τη διενέργεια του χορευτικού αυτού, την ημέρα του πανηγυριού στους Μελισσουργούς, το 15 Αύγουστο και το δεύτερο μέρος που τιτλοφορείται «Συμβολή στην ιστορία των Μελισσουργών» αποτελείται από πέντε κεφάλαια και περιέχει εξαιρετικά στοιχεία στα οποία κυριαρχεί το συναίσθημα για την πατρίδα, τους Μελισσουργούς, την αετοφωλιά των Τζουμέρκων. Παράλληλα υπάρχει και το cd , μια ζωντανή εκδήλωση που ηχογραφήθηκε παραμονές του Δεκαπενταύγουστου 2010 στην «Παναγιά» στους Μελισσουργούς. Ευγενική προσφορά από τους Λαλητάδες. Είναι γνωστή η ευαισθησία τους στην υπόθεση του Λαϊκού Πολιτισμού. Τη δείχνουν και σήμερα με την παρουσία τους.

Η όλη προσπάθεια στηρίχτηκε και στις χειρόγραφες σημειώσεις του αείμνηστου Χριστόφορου Κοντοχρήστου και στο μνημειώδες έργο του αείμνηστου Νίκου Παπακώστα «Ηπειρωτικά».

Το Διπλοκάγκελο, όπως ονομάζεται στους Μελισσουργούς και στα Θεοδώριανα , στα υπόλοιπα Τζουμερκοχώρια ονομάζεται Κύκλες, Καγκελάρης ή Μπαϊρακτάρης είναι ένα λαϊκό δρώμενο που έρχεται από πολύ μακριά από τα αρχαία χρόνια , όπως διευκρινίζει ο Μιχάλης Χάρος στο μνημειώδες έργο του «Τζουμερκιώτικοι Δημοτικοί Αντίλαλοι». «Σοβαρός, μεγαλοπρεπής, επιβλητικός και καθολικής σημασίας χορός», έχει τις ρίζες του στις αρχαίες γιορτές της Δήμητρας και της Περσεφόνης. Όπως και να έχει το πράγμα η παράδοση έδωσε ως τις μέρες μας στον τζουμερκιώτικο αυτό χορό αρκετές ιδιότητες και ομοιότητες με τον αρχαίο χορό και οπωσδήποτε «παραμένει και σήμερα ένα κορυφαίο γεγονός με συμβολικές διαστάσεις…»

Ακούσατε την περιγραφή του Αντρέα για το καγκελάρι. «Ο πρώτος που σέρνει και τελειώνει τον χορό του, δεν αποχωρεί, αλλά παραχωρεί στον δεύτερο τη θέση του κλ΄π… ώσπου σχηματίζουν οι χορευτές το διπλοκάγκελο».
Ολόκληρη η τελετή αρχικά και μετέπειτα διανθίζεται από δημοτικά τραγούδια και όλοι μπαίνουν στο χορό «φτωχοί και πλούσιοι, γυναίκες και άντρες, μικροί και τρανοί, ξένοι και ντόπιοι, και παιδιά στον μπάτο». Λαϊκό δρώμενο που αφορούσε όλο το χωριό.

(…………………………………………………..)

Κυρίες και κύριοι

Για να διαπιστώσουμε τη μεγάλη προσφορά του Αντρέα στην υπόθεση που λέγεται διατήρηση του Τζουμερκιώτικου πολιτισμού και να αντιληφθούμε την αξία αυτού του βιβλίου πρέπει να δούμε τη σημερινή πραγματικότητα. Και να πούμε μερικές αλήθειες, όσο και να πονάνε.

Σ’ όλους τους καλοκαιρινούς μήνες, εκεί στα Τζουμέρκα, κυριαρχούν τα πανηγύρια. Και είναι αλήθεια πως άλλα γίνονται «μνημονικά ξωκλήσια», αφού σ’ αυτά -με χορό και με τραγούδι- και με το διπλοκάγκελο ή το καγκελάρι αποτυπώνονται ο καημός, η ψυχή, τα βάσανα, η φτώχεια, ο αγώνας, η προκοπή, οι σχέσεις, οι χαρές και οι λύπες… Κι όλα αυτά συνυπάρχουν μαζί με την ηπειρώτικη ψυχή στα πανηγύρια και συμφύρονται σε μια μαγική σκηνή με πρωταγωνιστές όλους και μάγους τους μουσικούς μας, που απλόχερα, όλο το βράδυ μας κερνούν τη μουσική τους, φωτίζοντας κάθε κρυφή κι αθέατη γωνιά της παραδοσιακής ηπειρώτικης πανδαισίας. «Χίλιων λογιών μουσικές, χίλιων εικόνων πινελιές.»

Τελευταία, όμως, ανέκυψαν και τα «εμπορικώς αλωμένα» πανηγύρια. Και, δυστυχώς η μορφή αυτή του «πανηγυριού» βαδίζει προς την καθολικότητα. Ηλεκτρική κιθάρα, αρμόνιο, ντραμς συνυπάρχουν με το κλαρίνο και το βιολί και συν-«δημιουργείται» ένα ηχητικό άκουσμα απροσδιόριστης προέλευσης, εξ ού και ο τίτλος «σκυλάδικο» που, ομολογουμένως, ηχητικώς συγκρινόμενα, το γαύγισμα του σκύλου αγγίζει τη Συμφωνία του Μπετόβεν. Δε μιλάμε για το περιεχόμενο των τραγουδιών. Εδώ πρόκειται για στοιχειωμένη παρακμή.

«Από κορμί είμαι η best

Κι από προσόντα είμαι first

Μ’ αυτό στους άντρες κάνω test

Για να διαλέξω.

Μπες όπως όλοι στη γραμμή

Άσε τα μα, τα μου, τα μη

Πέρνα λοιπόν τη δοκιμή

Και ίσως σε επιλέξω.»

Είναι αλήθεια πως τα μάτια της γυναίκας επαινέθηκαν ιδιαίτερα από τη λαϊκή μούσα. Τα μάτια «είναι το θέλγητρο της γυναίκας, που τραγουδήθηκε περισσότερο από κάθε άλλο. Χίλια επίθετα έχουν βρεθεί για να παινέσουν τα μάτια από τον λαϊκό τραγουδιστή.» Είναι δηλαδή ο καθρέπτης της ψυχής στην ικανότητά του να πιάνει την αγάπη, όπως λέει και το τραγούδι:

«Εμπάτε αγόρια στο χορό κορίτσια στα τραγούδια,/Να δείτε και να μάθετε πώς πιάνεται η αγάπη./ Από τα μάτια πιάνεται, στα χείλη κατεβαίνει/Κι από τα χείλη στην καρδιά ριζώνει και δε βγαίνει.»

Να δούμε και τα -δε φταίνε τίποτε τα ζωντανά- "σκυλοτράγουδα". «Τα ματάκια σου με καίνε/ γιατί είσαι μανεκένε./ Όσα και να λεν’ οι άλλοι/εγώ τ’ ακούω βερεσέ /Είσαι αρρώστια μου μεγάλη /σ’ ό,τι πεις θα λέω ναι».

Κι αφού ανοίγονται οι σαμπάνιες και χαιρετά γκορδωμένος/η «ο, η αοιδός» συνεχίζεται το τζέρτζελο με την εξομολόγηση του «πάσχοντος» προς τη συνοδό του: «Μωρό μου είσαι όργιο, σαν τον Άγιο Γεώργιο». Κι αν τυχόν δεν ανταποκρίνεται «το μωρό» στην πρότασή του, η κομπανία έχει τη λύση. Ακολουθεί το άσμα που εμπεριέχει το ερώτημα: «μ’ αγαπάς ή τσάμπα πίνω;» στο άκουσμα του οποίου πολλαπλασιάζονται οι σαμπάνιες και τα λουλούδια. Κι όλα αυτά δημιουργούν μια ατμόσφαιρα, -ηχητικά εφέ, διάφορα τραμπατρουμποειδή ακούσματα, κόρνες, τσικνισμένος καπνός από τα ψησίματα κλπ.,κλπ.- που συνθέτουν υποδειγματικά το γεγονός που τιτλοφορείται: «Της πανηγύρεως ο βιασμός.»

Όπως ήρθαν πλέον τα πράγματα η σιωπή δεν είναι «χρυσός»• είναι «λίβανος και σμύρνα». Διότι η σιωπή μπορεί να ερμηνευθεί σαν αποδοχή ή συναίνεση: «ο σιωπών δοκεί συναινείν», (όποιος σιωπά φαίνεται ότι συναινεί). Ας το καταλάβουν οι ιθύνοντες, μέλη Πολιτιστικών Σωματείων, Δήμαρχοι και Δημοτικοί Σύμβουλοι. ( Δυστυχώς υπάρχουν και περιπτώσεις που επιδοτούνται αυτά τα «εμπορικά κατασκευάσματα» που αλώνουν κάθε έννοια πανηγυριού). Αν συνεχιστεί αυτή η κατάσταση τα δημοτικά τραγούδια της αγάπης θα εξοβελιστούν και αντί να τραγουδάμε «έβγα στο παραθύρι κρυφά απ’ τη μάνα σου/ και κάνε πως ποτίζεις τη μαντζουράνα σου», θα «σκυλογαυγίζουμε» το άσμα: «Αν θέλεις να ανοίξουν της καρδούλας μου οι πόρτες,/βγάλε όλα τα ρούχα σου κι έλα με τις μπότες.»

Στο χέρι μας είναι. Ο Αντρέας έβαλε το λιθαράκι του. Μικρό ή μεγάλο δεν έχει σημασία. Σημασία έχει να υποστηρίξουμε το βιβλίο και να το προωθήσουμε σε όλους τους Ηπειρώτες. Αληθινή πράξη και ουσιαστική συμβολή στην υπόθεση της διατήρησης ατόφιου του Τζουμερκιώτικου πολιτισμού. Σας ευχαριστώ.

romiazirou.blogspot.gr