Τη Δευτέρα 30 Οκτωβρίου 2017, ώρα 19.30' στο Πνευματικό Κέντρο της Ισραηλίτικης Κοινότητας Αθηνών, Βησσαρίωνος 9 και Σίνα, παρουσιάζεται στην Αθήνα, από το Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο και τον Δήμο Αρταίων, ένα καλά κρυμμένο διαμάντι της Ηπείρου: η ιστορία της εβραϊκής κοινότητος Άρτης.

Παρ' ότι απόλυτα συνυφασμένη με την ιστορία της πόλης της Άρτας και της Ηπείρου γενικότερα, πολλοί από εμάς αγνοούν την επί αιώνες παρουσία αλλά και τη σημασία του εβραϊκού στοιχείου της Άρτας.

Στην εκδήλωση χαιρετισμούς θα απευθύνουν ο Δήμαρχος Αρταίων Χρήστος Τσιρογιάννης, ο Πρόεδρος του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Δαυίδ Σαλτιέλ και ο Πρόεδρος του Μ/Φ Συλλόγου «ΣΚΟΥΦΑΣ», Νίκος Μπανταλούκας.

Ομιλητές θα είναι ο Θεοχάρης Βαδιβούλης, δικηγόρος-γραφολόγος και ο Αντιδήμαρχος Τουρισμού του Δήμου Αρταίων Κώστας Χαρακλιάς. Την εκδήλωση θα συντονίσει και θα προλογίσει ο Β’ Αντιπρόεδρος του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδος και Αρτινής καταγωγής Βίκτωρ Ελιέζερ.

Ιστορικά στοιχεία για την Εβραική κοινότητα της Άρτας.

-Η Εβραική κοινότητα της Άρτας, ιστορικά, υπήρξε από τις παλιότερες της Ελλάδος. Πρώτες πληροφορίες γι’ αυτή υπάρχουν στο « ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ» του Ισπανού περιηγητή Ραββίνου Βενιαμίν μπέν Γιονά. Αυτός αναφέρει ότι το 1173 υπήρχαν στην Αρτα 100 Εβραικές οικογένειες, που ανέπτυσσαν θαυμαστή πνευματική και θρησκευτική δραστηριότητα. Η δραστηριότητα αυτή εντάθηκε την εποχή του « Δεσποτάτου της Ηπείρου», κατά την οποία ο Μιχαήλ Β΄Αγγελοκομνηνοδούκας και η Αγία Θεοδώρα παραχώρησαν στους Εβραίους ελευθερίες, ώστε να αναπτυχθούν στον οικονομικό και πολιτιστικό τομέα. Την ίδια περίοδο χτίστηκε η πρώτη Συναγωγή(Γκρέκα) και λειτούργησε το Εβραικό νεκροταφείο στην θέση « Πετροβούνι», στον λόφο της Περάνθης, σε μια έκταση δέκα στρεμμάτων, που παραχωρήθηκε από την Αγία Θεοδώρα.

-Το 1349 μ.Χ οι Εβραίοι διώκονται από τον Σέρβο Στέφανο Ντουσάν, ο οποίος κατέλαβε όλη την Β.Δ. Ελλαδα και Θεσσαλία και πήρε την προσωνυμία « Δεσπότης της Αρτας και κόμης της Βλαχίας».

-Το 1480-1494, η κοινότητα ενισχύεται πληθυσμιακά από την εγκατάσταση Εβραίων από την Απουλία και την Καλαβρία, καθώς και από τους Εβραίους της Ισπανίας, που εξορίσθησαν.

-Το 1780, στην Άρτα υπήρχαν 200 Εβραίοι, σύμφωνα με τα στοιχεία του Γάλλου αρχιτέκτονα –μηχανικού Φουσερό, που επισκέφθηκε την Άρτα.

-Το 1806, ο Γάλλος πρόξενος Μπουκεβίλ,γράφει για την ύπαρξη χιλίων Εβραίων στην πόλη.

-Το 1881, μετά την απελευθέρωση της Άρτας(23/6/1881), υπήρχαν 800 Εβραίοι με θρησκευτική και οικονομική ελευθερία.

-Το 1939, η κοινότητα αριθμούσε 500 μέλη, που ζούσαν στο κέντρο της πόλης, στο Τουρκοπάζαρο κοντά στο φρούριο .

-Στις 24 Μαίου 1944, Γερμανοί συλλαμβάνουν τα περισσότερα μέλη της Εβραικής Κοινότητας, που τότε αριθμούσε 384 άτομα. Οι αιχμάλωτοι οδηγούνται γυμνοί και ανυπόδητοι στα στρατόπεδα συγκέντρωσης της Πολωνίας και της Γερμανίας, κυρίως στο Άουσβιτς. Από εκεί, όσοι θεωρήθηκαν ικανοί για εργασία, μεταφέρθηκαν σε στρατόπεδα εργασίας,ενώ οι άλλοι θανατώθηκαν την 11η Απριλίου σε θαλάμους αερίων.

-Μεταπολεμικά, η κοινότητα αριθμεί 60 άτομα, από τα οποία 24 είχαν επανέλθει από την ομηρία.

-Το 1959, η κοινότητα διαλύθηκε.Οι συνθήκες, που επικράτησαν στην Αρτα μετά τον Β Παγκόσμιο πόλεμο και η δημιουργία του κράτους του Ισραήλ συνετέλεσαν στην αποχώρηση και των τελευταίων Εβραικών οικογενειών από την Άρτα.

.Η Θρησκευτική ζωή

Η κοινότητα είχε δύο συναγωγές. Την « Πουλιέζα» και την «Γκρέκα». Η Συναγωγή « Γκρέκα» δημιουργήθηκε στην εποχή του « Δεσποτάτου της Ηπείρου», αφού, όπως αναφέραμε η Αγία Θεοδώρα και ο σύζυγός της Μιχαήλ Β΄Αγγελος-Κομνηνός είχαν παραχωρήσει και θρησκευτική ελευθερία στους Εβραίους.

Η δεύτερη Συναγωγή « Πουλιέζα», ιδρύθηκε το 1492 από τους Εβραίους που εξορίσθησαν από την Ισπανία.

Οι Εβραίοι της Άρτας ήταν βαθιά θρησκευόμενοι, όπως γράφεται σε σχόλιο της εφημερίδας « Μη Χάνεσαι» το 1881.

«….Εις Άρταν εκτός των Χριστιανών οικούσι σταθερώς πλείστοι Ισραηλίται, προθύμως και πιστώς εκπληρούντες πάσας τας υπό των νόμων πηγαζούσας δια τους πολίτας υποχρεώσεις. Εις τας Συναγωγάς αυτών, διέκρινα προσευχομένους ευζώνους, κομψώς και αρειμανίως φέροντας φουστανέλλαν. Ήσαν Ιουδαίοι στρατιώται…..».

Μετά την διάλυση της κοινότητας το 1959 το οικόπεδο της συναγωγής παραχωρήθηκε στον Μ/Φ Σύλλογο «ΣΚΟΥΦΑΣ», όπου εκεί στεγάζεται σήμερα το Πνευματικό Κέντρο του συλλόγου.