Αρχαία Νικόπολη: Αγέρωχη και επιβλητική. (Μέρος Β’)

Η Αρχαία Νικόπολη ήταν και παραμένει εντυπωσιακή. Η πόλη της Νικόπολης απέναντι από το Άκτιο ιδρύθηκε από τον Οκταβιανό Αύγουστο, τον πρώτο Ρωμαίο αυτοκράτορα, σε ανάμνηση της νίκης του επί του Μάρκου Αντώνιου και της Κλεοπάτρας, της Μακεδόνισσας βασίλισσας της Αιγύπτου. Τόσο οι θαλάσσιοι, όσο και οι χερσαίοι δρόμοι που συνέκλιναν στη Νικόπολη, την κατέστησαν σημαντικό εμπορικό και διοικητικό κέντρο της ρωμαϊκής περιόδου. Οι Ρωμαίοι την εποίκισαν μαζικά, από κοινού με τους ντόπιους ελληνικούς πληθυσμούς. Από τα λάφυρα της ναυμαχίας στη Νικόπολη χτίστηκαν εντυπωσιακά δημόσια κτίρια και ναοί, με κυριότερο τον ναό του Απόλλωνα του Ακτιακού. Η πόλη αποτελεί ένα ζωντανό παράθυρο στο παρελθόν και στο πώς έμοιαζε μια ρωμαϊκή πόλη, δεδομένου ότι πολλά από τα μνημεία της πόλης διασώζονται σε καλή κατάσταση. Πολλά περισσότερα για την ιστορική αναδρομή της Αρχαίας Νικόπολης μπορείτε να βρείτε στο μέρος Α’ του αφιερώματος μας. Σήμερα θα συνεχίσουμε να σας παρουσιάζουμε ένα-ένα και τα υπόλοιπα σημαντικά μνημεία της περιοχής!

Ρωμαϊκή οικία του Αντωνίνου

Η ρωμαϊκή οικία του Αντωνίνου είναι η μόνη ανασκαμμένη ιδιωτική οικία της ρωμαϊκής πόλης. Βρίσκεται έξω από το δυτικό τμήμα του βυζαντινού τείχους και βορειοανατολικά του ρωμαϊκού Ωδείου και απέχει 200 μ. περίπου από το τείχος και 300 μ. από το Ωδείο. Πρόκειται για μνημείο διαμονής, την κατοικία του Μάνιου Αντωνίνου. Από επιγραφή που έχει βρεθεί σε ένα ψηφιδωτό δάπεδο αναφέρεται και το όνομα της Αριστοκλίας, η οποία πιθανότατα ήταν η πρώτη οικοδέσποινα της κατοικίας αυτής. Η πρώτη οικοδομική φάση της κατοικίας ανάγεται χρονολογικά σύμφωνα με τα αρχαιολογικά ευρήματα στον 2ο αι. μ.Χ., ενώ δέχτηκε επισκευές στα τέλη του 3ου με αρχές 4ου αι. μ.Χ.

Έχουν αποκαλυφθεί πέντε μεγάλα δωμάτια, έξι μικρότεροι βοηθητικοί χώροι και τμήμα της αυλής με πηγάδι, το οποίο διέθετε δεξαμενή αποθήκευσης νερού. Στην είσοδο του πρώτου μεγάλου δωματίου αποκαλύφθηκε το μεγάλο κατώφλι της πόρτας, ενώ το εσωτερικό της αίθουσας αυτής ήταν διακοσμημένο με ψηφιδωτό δάπεδο (3,50 x 6,25 μ.). Το ψηφιδωτό περιέχει γεωμετρικά μοτίβα και ένα κεντρικό έμβλημα, το οποίο πλαισιωνόταν από σπείρα άκανθας. Στη νοτιοανατολική γωνία της αίθουσας ήρθε στο φως προτομή Διονύσου. Η διακόσμηση του ψηφιδωτού με τις έντονες φωτοσκιάσεις και ο τρόπος σμίλευσης της προτομής οδηγούν σε μια χρονολογία στον 2ο αι. μ.Χ. Η αμέσως επόμενη αίθουσα, στα δεξιά του πρώτου δωματίου, διέθετε μαρμαροθετημένο δάπεδο. Διακοσμημένη με ψηφιδωτό δάπεδο ήταν η αριστερή αίθουσα, το οποίο έχει όμως καταστραφεί. Στο βόρεια των αιθουσών αυτών αναπτύσσεται ένας διάδρομος, ο οποίος διέθετε και αυτός ψηφιδωτό δάπεδο – κατεστραμμένο σήμερα – και οδηγούσε στην αυλή της κατοικίας. Στα μικρά δωμάτια της ανατολικής πλευράς οδηγούσε ένας προθάλαμος, ο οποίος βρισκόταν αμέσως μετά το διάδρομο της οικίας. Εκεί ήρθε στο φως ακόμη ένα ψηφιδωτό δάπεδο, το οποίο διασώζει ολόκληρη κτητορική επιγραφή με τα ονόματα της Αριστοκλίας και του Αντωνίνου. Τα δωμάτια της νοτιοανατολικής πλευράς αποτελούσαν βοηθητικούς χώρους, ενώ σε ένα από αυτά βρέθηκε και υπόκαυστο λουτρού. Στον τομέα αυτόν της οικίας η ανασκαφική έρευνα έδειξε ότι έγιναν διάφορες μεταγενέστερες επεμβάσεις και επισκευές.

Το Νυμφαίο

Το νυμφαίο της Νικόπολης βρίσκεται στα δυτικά της πόλης και κοντά στη δυτική πύλη των ρωμαϊκών τειχών. Πρόκειται για δύο κτήρια που έπαιζαν το ρόλο των δεξαμενών, οι οποίες τροφοδοτούσαν την πόλη με νερό. Στους κατοίκους της περιοχής το νυμφαίο είναι γνωστό με το όνομα «Μπούφοι» ή «Μπούφι». Αν και η χρονολόγησή του αναγόταν στα χρόνια του Αυγούστου, νέες ανασκαφικές έρευνες στην περιοχή τοποθετούν τα κτίσματα χρονολογικά πολύ αργότερα, στο β΄ μισό και στις αρχές του 3ου αι. μ.Χ.

Το νυμφαίο αποτελείται από δύο αντικριστά κτήρια, που απέχουν μεταξύ τους 23 μ. Και τα δύο έχουν απλή, αδιακόσμητη πρόσοψη και κόγχες στο εσωτερικό, είναι πλινθόκτιστα, αλλά δεν βρίσκονται στον ίδιο άξονα, γεγονός που αποδεικνύει και τη διαφορετική περίοδο οικοδόμησής τους. Ο λόγος κατασκευής τους ήταν η κάλυψη δύο μεγάλων υδατοδεξαμενών, που γέμιζαν με νερό, το οποίο μεταφερόταν με αγωγό από τις πηγές του Λούρου στη Νικόπολη. Οι εξωτερικοί τοίχοι των κτηρίων ήταν αδιακόσμητοι, ενώ στο εσωτερικό (μήκος πλευράς τοίχου περίπου 17 μ.) εμφανίζονται εναλλάξ ορθογώνιες και ημικυκλικές κόγχες. Οι κόγχες βρίσκονται 1,85 μ. πάνω από τη δεξαμενή και ήταν διακοσμημένες με μάρμαρο. Σε αυτές είχαν τοποθετηθεί μαρμάρινα αγάλματα, που είχαν σχέση με το νερό και τη φύση, ενώ ο τοίχος κάτω από τις κόγχες καλυπτόταν με πλάκες από ασβεστόλιθο. Οι δύο ανοιχτές πλευρές των κτηρίων έκλειναν με χαμηλό τοιχίο. Κατ’ αυτό τον τρόπο διακρίνονταν τα αγάλματα από όσους περνούσαν από τη δυτική πύλη. Το νερό, που ξεχείλιζε από τις δεξαμενές, διοχετευόταν σε πήλινους αγωγούς, που υπήρχαν πιθανόν στην πρόσοψη των κτηρίων.

Ρωμαϊκές θέρμες Προαστείου

Οι βόρειες θέρμες της ρωμαϊκής Νικόπολης αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα δημόσια κτιριακά συγκροτήματα της πόλης του Αυγούστου. Βρίσκονται στο νότιο τμήμα του Προαστείου, της περιοχής περίπου 400 μ. βόρεια της τειχισμένης αρχαίας πόλης, η οποία λειτουργούσε ως ιερό άλσος λόγω της γειτνίασής της με το ιερό του Απόλλωνα. Πρόκειται για εντυπωσιακό μνημείο, το οποίο χρησιμοποιήθηκε κατά κύριο λόγο από τους αθλητές, που λάμβαναν μέρος στα Νέα Άκτια, τους αγώνες προς τιμή του Απόλλωνα. Οι θέρμες κατασκευάσθηκαν αμέσως μετά την ίδρυση της πόλης, στα τέλη του 1ου αι. π.Χ. και λειτούργησαν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Σήμερα το μνημείο διατηρείται σε σχετικά καλή κατάσταση, και είναι γνωστό στους κατοίκους της περιοχής ως «Μπεντένια».

Το κτιριακό συγκρότημα αποτελείται από καμπύλους και ορθογώνιους χώρους, που συνδέονται μεταξύ τους με πολλά ανοίγματα και φέρουν ημικυκλικές κόγχες και πεσσοστοιχίες. Σε καλύτερη κατάσταση διατηρείται η δυτική πτέρυγα με τρεις αψιδωτούς χώρους. Όμοια ήταν κατασκευασμένη και η ανατολική πτέρυγα, από την οποία σώζονται μόνο τα θεμέλια. Οι αίθουσες του συγκροτήματος επικοινωνούν μεταξύ τους και στεγάζονται με τόξα, αψίδες, καμάρες και θόλους, χαρακτηριστικό αυτών των ρωμαϊκών οικοδομημάτων. Τα δάπεδα των αιθουσών ήταν διακοσμημένα με μάρμαρο και ψηφιδωτά. Αντίστοιχα επενδυμένοι ήταν και οι τοίχοι με πολύχρωμα μαρμαροθετήματα. Το συγκρότημα της Νικόπολης διέθετε ένα μεγάλο χώρο με πισίνα κολύμβησης (natatio), αίθουσα ψυχρού λουτρού (frigidarium) και αίθουσες με κλιμακωτά θερμαινόμενες πισίνες (tepidarium, caldarium). Η θέρμανση των χώρων γινόταν με φωτιά, που έκαιγε ακατάπαυστα και ζέσταινε τα υπόκαυστα και τον αέρα που κυκλοφορούσε μέσα από εντοιχισμένους πήλινους σωλήνες.

Στο κτιριακό συγκρότημα των θερμών του Προαστείου έγιναν κατά τη διετία 1973-1974 σημαντικές εργασίες στερέωσης και συμπλήρωσης των τοίχων. Επίσης συντηρήθηκαν τα ανώφλια των σωζόμενων εισόδων του οικοδομήματος.

Το Μουσείο Νικόπολης στην Πρέβεζα

Η έκθεση του Μουσείου αφορά αποκλειστικά στα ευρήματα του αρχαιολογικού χώρου της Νικόπολης και όχι στη Συλλογή μιας ευρύτερης περιοχής, γεγονός που καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την κεντρική ιδέα της έκθεσης. Επομένως, ένας από τους πρωταρχικούς παράγοντες είναι η σύνδεση της Έκθεσης και του Μουσείου με τον αρχαιολογικό χώρο της Νικόπολης. Η εικόνα του χώρου κρίνεται απαραίτητο να βρίσκεται διαρκώς στο μυαλό του επισκέπτη, καθώς με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται η πληρέστερη κατανόηση της έκθεσης, ανεξαρτήτως του αν η επίσκεψη στον αρχαιολογικό χώρο προηγείται ή έπεται. Η σύνδεση του Μουσείου με τον αρχαιολογικό χώρο και τα μνημεία πραγματοποιείται στο χώρο υποδοχής του Μουσείου καθώς και σε σημεία της Έκθεσης με οπτικοακουστικό υλικό.

Tο κτίριο του νέου Αρχαιολογικού Μουσείου Νικόπολης, συνολικής επιφάνειας 2.150 τ.μ., ανεγέρθηκε σε οικόπεδο έκτασης 20 περ. στρεμμάτων, που βρίσκεται στην είσοδο της πόλης της Πρέβεζας. Περιλαμβάνει δύο κύριους εκθεσιακούς χώρους εμβαδού 200τ.μ. έκαστο, αίθουσα πολλαπλών χρήσεων, χώρους διοίκησης, εργαστήρια συντήρησης, αποθηκευτικούς χώρους, χώρους εξυπηρέτησης κοινού (εκδοτήριο εισιτηρίων, πωλητήριο, αναψυκτήριο) και ξενώνα.

Στο χώρο του διοργανώνονται εκπαιδευτικά προγράμματα. Το μουσείο είναι θεματικό και στο χώρου παρουσιάζονται τα εκθέματα του αρχαιολογικού χώρου της Νικόπολης, της πόλης της νίκης του Οκταβιανού από τη ρωμαϊκή περίοδο έως την ύστερη αρχαιότητα.

Σε αυτό το πλαίσιο προβάλλεται η μεγαλοπρεπής ρωμαϊκή Νικόπολη, ως η πόλη-σύμβολο μιας μεγαλειώδους νίκης, που ιδρύθηκε για να επιδείξει την ισχύ του Οκταβιανού Αυγούστου. Ταυτόχρονα παρουσιάζεται η παλαιοχριστιανική πόλη, που μεταβάλλεται με την κατάρρευση των ρωμαϊκών συνόρων, τη μεταφορά της πρωτεύουσας της Αυτοκρατορίας από τη Δύση στην Ανατολή και την επικράτηση του Χριστιανισμού, ανασυντάσσεται κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο και ανακτά το μεγαλοπρεπή χαρακτήρα της, αποτελώντας καίριο θρησκευτικό και διοικητικό κέντρο.

Καθώς τα όρια ανάμεσα στο ρωμαϊκό και τον παλαιοχριστιανικό κόσμο είναι συμβατικά και ο απόλυτος διαχωρισμός των δύο περιόδων με την αντίστοιχη κατανομή των ευρημάτων σχεδόν αδύνατος, επιλέγεται η εξελικτική (χρονολογικά και θεματικά) παρουσίασή τους μέσα στις δύο κύριες αίθουσες του Μουσείου, την αίθουσα Α και την Αίθουσα Β.

Πριν την είσοδο στην αίθουσα Α, στο Διάδρομο Α, αναπτύσσεται το Χρονολόγιο, με τα σημαντικότερα γεγονότα που συνέβησαν από το θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου έως την ίδρυση της Νικόπολης (28 π.Χ.).

Στην Αίθουσα Α, μέσα από αρχιτεκτονικά μέλη (κιονόκρανα, θωράκια), βωμούς, αγάλματα και προτομές, καθώς και από νομίσματα, κεραμικά, γυάλινα και μεταλλικά αντικείμενα, παρουσιάζεται αρχικά η ίδρυση της πόλης και, στη συνέχεια, η εξέλιξή της κατά τη ρωμαϊκή και την παλαιοχριστιανική εποχή, μέχρι την παρακμή και την εγκατάλειψή της. Η Έκθεση αναπτύσσεται μέσω ενός τριμερούς σχήματος: α. Η ναυμαχία του Ακτίου και το Μνημείο της Νίκης του Αυγούστου, β. Η Ρωμαϊκή Πόλη και οι Υποδομές της και γ. Η μετάβαση στην Παλαιοχριστιανική Πόλη και οι πρώιμοι βυζαντινοί χρόνοι, μέσα από το οποίο παρουσιάζεται ο συνοικισμός της Νικόπολης, η νομισματοκοπία, τα δημόσια κτίρια, η λατρεία, ο δημόσιος βίος, η μετάβαση στη νέα εποχή, ο θρησκευτικός βίος και οι Βασιλικές της Νικόπολης.

Στην Αίθουσα Β προβάλλονται διαχρονικά οι επιμέρους τομείς και οι εκφάνσεις του βίου των κατοίκων της Νικόπολης, όπως η εμπορική και βιοτεχνική δραστηριότητα, η καθημερινή ζωή, οι δραστηριότητες και οι συνήθειες των ανθρώπων, καθώς και η στάση τους απέναντι στο θάνατο. Διαμορφώνεται ένα είδος νοητού «περιπάτου» του επισκέπτη, δίνοντας την αίσθηση ότι περιέρχεται μέσα από το λιμάνι, τα εργαστήρια, τα σπίτια και, τέλος, τα νεκροταφεία της πόλης. Εκτίθενται αμφορείς, πλίνθοι, αγγεία καθημερινής χρήσης και οικοσκευή, κοσμήματα και σκεύη καλλωπισμού, εργαλεία, παιχνίδια καθώς και ταφικά σύνολα με σαρκοφάγους και τεφροδόχα γυάλινα και πήλινα αγγεία.

www.maxmag.gr