Τα διόδια μιας ...άλλης εποχής...

Τον τελευταίο καιρό γίνεται πολύς λόγος για τα διόδια που επιβάλλονται στους νέους δρόμους, μια αντιπαροχή στον κατασκευαστή του έργου.

Είναι βέβαια αποτέλεσμα μιας συμφωνίας που έκανε η Πολιτεία για να γίνουν τα μεγάλα έργα που δεν μπορούσε να αναλάβει το Κράτος.

Οι χρήστες των έργων καλούνται να πληρώσουν ένα ποσό στις μετακινήσεις τους, στους νέους δρόμους, απολαμβάνοντας ευκολίες, ασφάλεια, κόστος, μείωση φθορών και ταχύτητα μετακινήσεως, αγαθά που δεν μπορούσε να απολαύσει κανείς στους παλαιούς δρόμους με τις μικρότερες επιδόσεις.

Αυτή τη μέθοδο εφαρμόζουν και πολλές άλλες χώρες. Τα τιμολόγια χρήσεως που εφαρμόζονται έχουν διάφορες κλίμακες και αυτά, βασικά, καθορίζονται από τη σύμβαση κατασκευής και πιθανόν να είναι διάφορη σε κάθε περίπτωση.

Ανατρέχοντας στην ιστορία της Ηπείρου βρέθηκε, ότι η καταβολή διοδίων στην χρήση κάποιου έργου οδοποιίας είναι αρκετά παλιά και έχει ιστορικό ενδιαφέρον γιατί οι τότε άρχοντες το συνδύασαν και με κάποια άλλη κοινωνική αντιπαροχή.

Η αναδρομή αυτή έρχεται από το 1875 και είναι μέσα στα όρια του τότε Βιλαετίου Ιωαννίνων.

Η είδηση προέρχεται από τη δίγλωσση εφημερίδα του Βιλαετίου «ΙΩΑΝΝΙΝΑ»(που πρωτοεκδόθηκε τον Μάϊο του 1869) και δημοσιεύτηκε στο φύλλο 297 στις 28 Μαΐου 1875. 

Η είδηση αναφέρεται σε κάποια γέφυρα επί του Αώου κοντά στο Τεπελένι, την οποία είχε κατασκευάσει ο Αλή Πασάς, και η οποία είχε καταρρεύσει μετά από πλημμύρα ένα χρόνο μετά τον θάνατο του.

Να τι γράφει η εφημερίδα για την κατασκευή νέας γέφυρας:

«Επειδή δέ καθά ερρέθη η γέφυρα αύτη έσεται η κλείς τής συγκοινωνίας μεταξύ Αργυροκάστρου καί Βερατίου, χιλιάδες οδοιπόρων θέλουσι διέρχεσθαι κατ' έτος, εάν λοιπόν τεθή ανεπαίσθητος τις φόρος ως διόδιον διά τους διαβαίνοντας ανθρώπους καί ζώα, κατ' υπολογισμούς ειδημόνων τό ποσόν τών προσόδων της γέφυρας αναβήσεται ετησίως εις εκατόν περίπου χιλιάδας γρόσια. Ούτως εχόντων τών πραγμάτων, εάν οι κάτοικοι της επαρχίας Τεπελενίου παρέξωσι τούς αναγκαίους λίθους καί άσβεστον, τό δέ δημόσιον ταμείον ή τά ταμεία απασών τών εν τώ βιλαετίω δημαρχιών καταβάλωσιν ως δάνειον εκατόν πεντήκοντα χιλιάδας γροσιών άτινα απαιτούνται διά τά ημερομίσθια τών κτιστών, μετά την αποπεράτωσιν δέ τής γέφυρας δωθή αύτη εις πάκτωσιν, τό ποσόν τών 150.000 γροσίων δύναται νά πληρωθή εντός δύο ή τριών ετών μετά του τόκου, αυτών, ακολούθως δέ διατεθώσιν αι πρόσοδοι τής γέφυρας υπέρ τών σχολείων.

Η κατασκευή διά τού τρόπου τούτου τής γεφύρας ως έκαστος εννοεί διττάς έξει τάς ωφελείας, καί οι κάτοικοι καί τό δημόσιον ταμείον δέν θέλει επιβαρυνθή διά τής δαπάνης τής οικοδομής, καί τά σχολεία θέλουσι προίκισθή ουχί δι' ευκαταφρονήτου προσόδου».

Πρωτοπόροι αλλά και προοδευτικοί οι κάτοικοι της περιοχής αυτής του Βιλαετίου Ιωαννίνων, αλλά και οι άνθρωποι της Διοίκησης και οι δήμαρχοι που ανέλαβαν τη σύναψη δανείου με ανάλογο τόκο που θα πληρωθεί σε δύο ή τρία χρόνια.

Η προσθήκη της προίκισης με «ουχί ευκαταφρόνητου προσόδου» των σχολείων μετά την εξόφληση του δανείου αποτελεί μια προωθημένη κοινωνική πρόνοια των Δημάρχων, και δείχνει ότι οι άρχοντες της εποχής εκείνης υπερέβαιναν σε ιδέες αλληλεγγύης τα συνήθη καθήκοντα ενός Δημάρχου.

Αυτή η αναφορά στην τότε απόφαση καθιερώσεως διοδίων σε μια γέφυρα πρέπει να αποτελούσε ένα μέσον αντιμετώπισης των δαπανών και άλλων δημοσίων έργων, χωρίς να επιβαρύνεται το Δημόσιο Ταμείο.

Στην εφημερίδα αυτή του Βιλαετίου των Ιωαννίνων καταγράφεται και μία άλλη ιδέα κατασκευής έργων κοινής ωφέλειας με συνεισφορές των κατοίκων. Σαν τέτοια καταγράφονται η κατασκευή στα Ιωάννινα του Πολυτεχνείου με οικοτροφείο (κατάλοιπο αυτών είναι οι στρατώνες στον Ακραίο), η κατασκευή του Αγγειοπλαστείου, η κατασκευή του Νοσοκομείου «Χαμηδιέ» (ήταν στο κάστρο εκεί που είναι σήμερα το Βυζαντινό Μουσείο και κατεδαφίστηκε), η κατασκευή στην περιοχή Αμπελοκήπων του Δημόσιου Πάρκου, αλλά και στην επαρχία το Διοικητήριο στην Βοστίνα (Πωγωνιανή), στο Μαργαρίτι και άλλα.

Σε ορισμένες περιπτώσεις η προσπάθεια αυτή κατασκευής κοινωφελών έργων συμπληρώνονταν με διάθεση ποσού εκ των εισφορών για την κατασκευή κάποιων καταστημάτων από τα ενοίκια των οποίων συντηρούσαν τα ιδρύματα αυτά.

Σε κάθε περίπτωση στην εφημερίδα δημοσιευόταν οι επώνυμες προσφορές σε χρήμα με πρώτες εγγραφές του Διοικητή και των αξιωματούχων και των εχόντων υψηλά εισοδήματα.

Οι «οικονομολόγοι» εκείνης της εποχής καλλιεργούσαν έστω και με κάποια καταπίεση τη φιλογένεια, και στην εφημερίδα ΙΩΑΝΝΙΝΑ καταγράφονται πολλές δωρεές για την κατασκευή δημοσίων έργων, και μέσα σε αυτούς τους δωρητές βρίσκονται ο Ζωγράφος, οι Ζάππαι και άλλοι.

Η περίπτωση των διοδίων για την κατασκευή της γέφυρας επί του Αώου κοντά στο Τεπελένι, αποτελεί μια πρωτοπορία και η πρόνοια για ενίσχυση των σχολείων πρέπει να προέρχεται από δασκάλους της εποχής και στα σχολεία αυτά πρέπει να διδασκόταν τα ελληνικά γράμματα.

Γράφει ο Κων/νος Χρ. Κωστούλας 

www.proinoslogos.gr