Από το Ταξίμ στην Κοπακαμπάνα...

Μια νέα γενιά χειραφετημένη από τις πολιτικές αντιπαραθέσεις του παρελθόντος, με διευρυμένους διεθνείς ορίζοντες, με πρόσβαση στην πληροφόρηση μέσω Διαδικτύου θέλει εδώ και τώρα αυθεντικό εκδημοκρατισμό

Ο Ερντογάν ανακάλυψε κοινό κέντρο που υποκινεί τις ταραχές στην Τουρκία και στη Βραζιλία, παρά την απώθηση που προκαλούν οι θεωρίες της συνωμοσίας σε μια χώρα όπως η Ελλάδα που τις υπερκαταναλώνει επί δεκαετίες, υπάρχουν κοινά χαρακτηριστικά, σε άλλο όμως πεδίο: Σε διαφορετικό βαθμό και ποσόστωση, η κοινωνική ανάφλεξη και στις δύο χώρες έχει πρωταγωνιστή τη Μεσαία Τάξη, τουλάχιστον στη φάση εκκίνησής της.

Το περιοδικό «Foreign Affairs» πριν από μερικούς μήνες μας είχε προειδοποιήσει για την πτώση της Ομάδας BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική) με στοιχεία που έδειχναν ως μη αντιστρέψιμη δυναμική τη σταδιακή συρρίκνωση των ρυθμών ανάπτυξης. Τη διαπίστωση αυτή επιβεβαιώνει και επαναλαμβάνει σε πρωτοσέλιδο θέμα της η εφημερίδα «Le Monde» της Τρίτης 25.6, όπου επισημαίνεται ότι η Βραζιλία και η Τουρκία προσεγγίζουν την Κίνα, την Ινδία και τη Ρωσία που αποτελούν τη Λέσχη των Αναδυομένων Χωρών, η οικονομική ανάπτυξη των οποίων έχει εισέλθει σε φάση επιβράδυνσης.

Τα παραπάνω είναι ενδείξεις που μας επιτρέπουν να κάνουμε προβολές στο μέλλον, δεν αρκούν όμως για να ερμηνεύσουν το παρόν.

Ο κοινός παρονομαστής των συνθηκών που πυροδότησαν την εξέγερση της Μεσαίας Τάξης στην Τουρκία και τη Βραζιλία, δύο χώρες και κοινωνίες εντελώς διαφορετικές, είναι οι παρενέργειες της δυναμικής της πολιτικής προεξόφλησης που κυριαρχεί τα τελευταία χρόνια:

• Προεξόφληση ανάδειξης σε μεγάλη Δύναμη, ίσον νομιμοποίηση μεγάλων προσδοκιών για αυθεντικό εκδημοκρατισμό και χειραφέτηση των πολιτών, πολύ πιο πέρα από την κατεδάφιση του Κεμαλικού Αυταρχισμού στην Τουρκία και της κληρονομιάς της Στρατιωτικής Δικτατορίας στη Βραζιλία.
• Ανάγνωση της Ανόδου των Αναδυόμενων Χωρών ως αυτόματης διαδοχής της Δύσης και παραγνώριση της παγκόσμιας αλληλεξάρτησης στο πλαίσιο μιας Ανοικτής Παγκόσμιας Οικονομίας.
• Προσπάθεια του Ερντογάν στην Τουρκία και των Λούλα - Ρουσέφ στη Βραζιλία να αξιοποιήσουν τη διεθνή αναβάθμιση των χωρών τους για να παγιώσουν μια εσωτερική πολιτική σταθερότητα και προβλεψιμότητα που ξυπνούσε φόβους και καχυποψίες για νέα αυταρχική παλινδρόμηση.
• Προσπάθεια τοπικού-περιφερειακού ηγεμονισμού από την Τουρκία στη Μέση Ανατολή και από τη Βραζιλία στη Νότια και Λατινική Αμερική, μια δυναμική που συνήθως έχει σχέση συγκοινωνούντων δοχείων με τον εσωτερικό συγκεντρωτισμό - αυταρχισμό.

Τέλος, ο σημαντικότερος παράγων δεν είναι άλλος από την ενηλικίωση μιας νέας γενιάς χειραφετημένης από τις πολιτικές αντιπαραθέσεις του παρελθόντος, με διευρυμένους διεθνείς ορίζοντες, με πρόσβαση στην πληροφόρηση μέσω Διαδικτύου, μιας πληθυσμιακής ομάδας που και αυτή, με τη σειρά της, προεξοφλεί: Θέλει εδώ και τώρα αυθεντικό εκδημοκρατισμό και δεν δέχεται σκοπιμότητα που υπηρετούν την παραγωγικότητα, τη σταθερότητα και πολύ περισσότερο τη θέση της χώρας της στους διεθνείς και περιφερειακούς συσχετισμούς.

Αν η Νέα Γενιά και η Μεσαία Τάξη προεξοφλούν την ευημερία και τον πλήρη και αυθεντικό εκδημοκρατισμό, υπεύθυνος για τη δυναμική αυτή είναι η Κυβερνητική Εξουσία: Με Μεγάλα Δημόσια Εργα φαραωνικού χαρακτήρα, με διεθνείς διοργανώσεις όπως η διεκδίκηση των Ολυμπιακών Αγώνων ή του Μουντιάλ, προεξοφλούν την επιτυχία της στρατηγικής τους και ταυτόχρονα δείχνουν σε μια δυναμική μερίδα των κοινωνιών τους ότι λειτουργούν ήδη ως κλειστά συστήματα εξουσίας, διαφοροποιημένα μεν αλλά όχι σε πλήρη ρήξη με το αυταρχικό παρελθόν πολιτικής διακυβέρνησης.

Οι σημερινές εξεγέρσεις στην Τουρκία και στη Βραζιλία προκαλούν αμηχανία στην εξουσία και πέραν της καταστολής οι εναλλακτικές λύσεις για την εκτόνωσή τους είναι οι πρόωρες εκλογές, τα δημοψηφίσματα και οι συνταγματικές μεταρρυθμίσεις.

Η περιδίνηση της Τουρκίας και της Βραζιλίας καταγράφεται πολύ πριν γίνουν αισθητές οι επιπτώσεις της επιβράδυνσης της ανάπτυξης που προβλέπουν οι διεθνείς αναλυτές.

Η προεξόφληση σε επικοινωνιακό και συμβολικό επίπεδο του θριάμβου της ανάπτυξης έρχεται σε κραυγαλέα αντίθεση με τις τεράστιες κοινωνικές ανισότητες που σφραγίζουν ακόμη όχι μόνον την Τουρκία και τη Βραζιλία αλλά και τη Ρωσία, την Κίνα, την Ινδία και τη Νότια Αφρική.

Ενα στρατηγικής σημασίας ερώτημα τίθεται. Πρόκειται για αναπόφευκτες ωδίνες βίαιας προσαρμογής προς τα πάνω ή για μια κρίση μιας αναπτυξιακής φούσκας που συρρικνώνεται; Εδώ προκύπτει ένα δεύτερο και αναπάντητο επί του παρόντος ερώτημα, αν και σε ποιο βαθμό η ανάπτυξη των Αναδυομένων έχει μια αυτόνομη συνιστώσα που δεν θα επηρεασθεί ακόμη και στο χειρότερο δυνατό σενάριο εξέλιξης της κρίσης στον ανεπτυγμένο Βορρά.

Σε κάθε περίπτωση, η προεξόφληση στην πολιτική αποδεικνύεται εξίσου αποσταθεροποιητική, απρόβλεπτη και επικίνδυνη, όπως και στην Οικονομία με τα Παράγωγα Προϊόντα, μια μεγάλη πλειονότητα των οποίων έγινε μέσα σε ένα βράδυ Τοξικά Προϊόντα.

Η προεξόφληση του θριάμβου της ανάπτυξης έρχεται σε κραυγαλέα αντίθεση με τις τεράστιες κοινωνικές ανισότητες που σφραγίζουν την Τουρκία και τη Βραζιλία

Γιώργος Καπόπουλος

www.ethnos.gr