Ελευθέρι (Παλαιά Σενίτσα,Λεδέ) Θεσπρωτίας. Απολαύστε τα video

Απολαύστε τα video

   

      (Άποψη του Ελευθερίου (πρώην Σενίτσας) Θεσπρωτίας).

Για τον οικισμό με το όνομα Λέδε, το έχουμε ακούσει από τους παλαιότερους κατοίκους της 

περιοχής μας. Από τις αφηγήσεις αυτές το αναφέρει και ο ιστορικός Σπύρος Μουσελίμης. 

Εικάζουμε ότι η τοποθεσία αυτή που φέρει το όνομα Λέδε, ήταν παλαιότερα οικισμός ο 

οποίος καταστράφηκε στην ίδια εποχή με την Ντόμπρα, την Ζέρεζα που ήταν στην (κιάφα) 

του Ζέρι που λέμε σήμερα, και άλλους μικρούς οικισμούς που υπήρχαν κάποτε στην 

οροσειρά από τον Πεζόβολο έως την Ντόμπρα και την Κρανιά, όπως η Γκιογκήνα, 

ή Γκιογκίνη, που αναφέρεται σε χάρτη του Δημήτρη Λιθοξόου, το Γουρί, η Τόροβα, 

με το γνωστό πηγάδι, ο Αη Δημήτρης με την εκκλησία έως σήμερα, πάνω από την 

Καταβόθρα, την οποία την έλεγαν Λιουράτ οι μουσουλμάνοι σε παραφθορά του 

αρχαίου ονόματος Ηλιόρατον και την Βραχωνά. 

Όλοι αυτοί οι μικροί οικισμοί καταστράφηκαν γύρω στο 1500 μ.χ. ίσως και παλαιότερα. 

Αν δούμε ιστορικά πιο πίσω, όλοι αυτή η περιοχή συμπεριλαμβανομένης και της Πέρδικας 

με τα γνωστά τείχη της Έλίνας, υπάγονταν στην αρχαία Ελαιάτιδα.  Δείτε τον χάρτη 

παρά κάτω. Το 1617, μετά την καταστροφή της Παλιοσενίτσας, όπου σώζεται ο Ι.Ν. της 

Ζωοδόχου Πηγής κτισμένος περίπου το 1200, οι κάτοικοι μετεγκαταστάθηκαν  στην 

Σενίτσα, η οποία το 1928 μετονομάστηκε σε Ελευθέρι.

Σύμφωνα με τα Αρχεία του Υπουργείου Εσωτερικών τα οποία επικαλείται η κρατική 

Υπηρεσία ΚΕΔΚΕ η μετονομασία του χωριού Σενίτσας, σε Ελευθέριον, έγινε στις 14-5-1928.

Στον πίνακα με τις Διοικητικές Μεταβολές της περιόδου 1912, έως 2001 που αφορούν 

όλους τους Δήμους και τις Κοινότητες της Ελλάδας, του Υπουργείου Εσωτερικών, 

διαβάσουμε τα έξείς:

<<Κοινότητα Ελευθερίου. Νομός Πρεβέζης.

     81A-14-5-1928, η Κοινότητα προήλθε από τη μετονομασία 

    της Κοινότητας Σενίτσης.

     119A-1-4-1937 η Κοινότητα Ελευθερίου, (πρώην Σενίτσης), 

    υπάγεται στο Νομό Θεσπρωτίας.

     Νομός Θεσπρωτίας: Πυργίον:

     119A-1-4-1937, η Κοινότητα υπήχθη στο Νομό Θεσπρωτίας 

    απο το Νομό Πρεβέζης.

     16-10-1940, ο οικισμός Πυργί καταργείται.

     19-3-1961, Αναγνώριση του οικισμού Πυργίον και προσάρτηση του

    στην Κοινότητα Ελευθερίου.

     244A-4-12-1997, η Κοινότητα Ελευθερίου καταργείται και 

    συνενούται με το Δήμο Μαργαριτίου>>.

Για να κατανοήσουμε καλύτερα τον πίνακα με τις Διοικητικές Μεταβολές στους Δήμους και στις

Κοινότητες της Ελλάδας της περιόδου 1912, έως 2001, θα ξεκινήσουμε απο την περίοδο πρίν 

την απελευθέρωση. Λοιπόν στην τουρκοκρατία, (ο Καζάς) Επαρχία  Μαργαριτίου στον οποίο 

υπάγονταν και η Κοινότητα της Σενίτσας , η κεντρική Διοίκηση ήταν στα Ιωάννινα. Από το έτος 

του 1812, έως το 1919, η Επαρχία Μαργαριτίου, υπάγεται στα Ιωάννινα. (Μέχρι τότε δεν είχε 

οριοθετηθεί ακόμη ο Νομός Θεσπρωτίας). 

Επισήμανση: "Πριν το έτος του 1812, η Επαρχία Μαργαριτίου υπάγονταν στο πασαλίκι του 

Δέλβινου. Με την ισχυροποίηση του Αλή Πασά των Ιωαννίνων εκείνη την περίοδο, η Επαρχία 

Μαργαριτίου αφαιρέθηκε απο το πασαλίκι του Δέλβινου και προσαρτήθηκε στο πασαλίκι 

των Ιωαννίνων. Τονίζουμε επίσης, ότι με την ίδρυση του Νομού Θεσπρωτίας, και την οριοθέτηση 

των Νομών Θεσπρωτίας και Πρέβεζας, η Επαρχία Μαργαριτίου, απώλεσε το ήμισυ απο την 

άλλοτε επικράτεια της". (Πηγές  απο το βιβλίο του Βασ. Κραψίτη, Η Ιστορία του Μαργαριτίου).

Από την 14-8- 1919 έως την 31-3- 1937 η ανωτέρω Επαρχία υπάγεται στην Πρέβεζα, και 

την 1-4-1937, η άλλοτε Επαρχία Μαργαριτίου, επιστρέφει στην Θεσπρωτία. Ο Νομός 

Θεσπρωτίας συγκροτήθηκε το έτος 1928, σύμφωνα με τα στοιχεία που αντλούμε απο την 

εφημερίδα της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας, τεύχος πρώτον Αρ. Φύλλου 224, 

όπου γράφει:          

<<....Η περιοχή του Νομού Θεσπρωτίας προσαρτήθηκε στο Βασίλειο της Ελλάδος κατά 

        τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων το 1913 όταν ο ελληνικός στρατός 

        απελευθέρωσε την περιοχή από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αρχικά ολόκληρη

        η περιοχή υπάχθηκε στο Νομό Ιωαννίνων. Το 1928  συγκροτήθηκε ο νομός Θεσπρωτίας

        από δυτικά τμήματα του νομού Ιωαννίνων και βόρεια τμήματα του νομού Πρεβέζης, 

         λαμβάνοντας το αρχαίο ελληνικό όνομα του επώνυμου μυθικού ήρωα  Θεσπρωτού....>>.

(Ο συμπατριώτης μας ο Μάρκος E. Θάνος έχει ακούσει πως το 1929, ο Δάσκαλος του 

χωριού της Σενίτσας, κ.  Ιακειμίδης, είχε πεί στους μαθητές του ότι απο εδώ και στο έξείς 

το χωριό θα ονομάζεται Ελευθέριον).

Σύμφωνα με τα επίσημα αρχεία του Υπουργείου Εσωτερικών, τα οποία επικαλείται η 

κρατική υπηρεσία ΚΕΔΚΕ, η Διοικητική Μεταβολή έχει γίνει, στις 14-5-1928. Η μαρτυρία 

του Δασκαλου. κ. Ιακειμίδη , την οποία επικαλείται ο συμπατριώτης μας ο Μάρκος, αναφέρει  ότι στο Ελευθέριο εφαρμόστηκε το έτος 1929, δηλαδή επτά μήνες περίπου αργότερα. 

Την λαμβάνουμε υπόψιν την μαρτυρία, παρότι είναι ασαφής, (δεν έχουμε ημερομηνία, 

παρά μόνο χρονολογία, και δεν έχουμε κάποιο επίσημο έγγραφο που να το επιβεβαιώνει).

Ευχαριστούμε τον Μάρκο που μας την παραθέτει, διότι έτσι, προστίθεται ένα ακόμη 

ιστορικό στοιχείο για το Ελευθέριο. Στην ουσία πρόκειται για την ίδια Διοικητική Μεταβολή, 

με άλλη ημερομηνία και χρονολογία καταχώρισης στα αρχεία του Ελληνικού Κράτους 14-5-1928,

και άλλη χρονολογία ολοκλήρωσης της επικείμενης Μεταβολής την οποία είχε πει ο Δάσκαλος 

στα παιδιά του Σχολείου το 1929, ότι: απο δω και στο έξείς το χωριό θα ονομάζεται Ελευθέριο. 

Το λαμβάνουμε λοιπόν υπόψιν παρότι δεν έχουμε επίσημα έγγραφα που να πιστοποιούν την

μαρτυρία αυτή με ακρίβεια.

Το όνομα δεν επιλέχθηκε τυχαία, το ονόμασαν Ελευθέριο, διότι οι κάτοικοι άλλων χωριών της 

περιοχής Μαργαριτίου, που κατοικούσαν σε χωριά με μικτό πληθυσμό, (χριστιανοί και 

μουσουλμάνοι όπως στο Μαργαρίτι), όταν πήγαιναν στην Σενίτσα,  έλεγαν πάμε στο λεύτερο, 

διότι εκεί κατοικούσαν μόνο Έλληνες, καθότι η Σενίτσα αποτελούσε τμήμα της επικράτειας 

της γειτονικής Πάργας και υπάγονταν στην δικαιοδοσία της Βενετίας όπως θα δούμε παρακάτω.

 ΧΑΡΤΗΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΕΑΤΙΔΑΣ

(Εν συντομία δύο λόγια για την Ελεάτιδα, η οποία ήταν κυριολεκτικά στην

 σημερινή περιοχή της Δημοτικής Ενότητας Μαργαριτίου).

 Στο Τεύχος της Βιβιλοθήκης της Ηπειρωτικής Εταιρίας Αθηνών, αρ. 47, Αθανασίου Κίτσου, με 

τίτλο ΘΕΣΠΡΩΤΙΚΗ ΓΗ,  A' ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΟΥΣ ΠΑΛΑΙΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ

B' ΤΟΠΩΝΥΜΙΕΣ ΚΑΙ ΟΝΟΜΑΤΑ ΟΙΚΙΣΜΩΝ στην σελ. 14 γραφει:

 <<- div="" nbsp="">

      περιφέρειαν, την της σημερινής Ηγουμενίτσας. Ήταν κατάφυτος απο ελαιώνες, όπως

      και ήδη, και εκ τούτου έλαβε το όνομα Ελεάτις. Η ελαία είχε διαδοθεί τότε στη Θεσπρωτία, 

      όπως και σε όλη τη νότιο Ελλάδα και τις νήσους, μεταφυτευθείσα απο την Μικρά Ασία,

      όπου το πρώτο εμφανίστηκε (ίδια περί τη Μεσοποταμία) την τετάρτη χιλιετηρίδα π.χ. 

      μαζί με την άμπελο κατά τη διαπίστωση ειδικών επιστημόνων του LIFE (Λαιφ).....>> 

Από αυτό συνεπάγεται ότι ο πανάρχαιος οικισμός που αργότερα το έτος 1.400, συναντούμε 

με την ονομασία Σενίτσα και απο το 1928 και μετά Ελευθέρι, βρίσκονταν στην καρδια της

αρχαίας Ελεάτιδας. Δεν γνωρίζουμε μέχρι στιγμής ποιά ονομασία είχε ο οικισμός αυτός,

διότι δεν βρήκαμε κάποια επιγραφή, η, κάτι που να προσδιορίζει το αρχαίο όνομα του 

οικισμού που με βεβαιότητα υπήρχε εκεί, όπως μαρτυρούν τα αρχαία τοίχοι του Πυργίου.

Πηγές: του ιστορικού συγγραφέα  Σπύρου Μουσελιμη.

<< Η Παλιά Σενίτσα: 

    Στο βουνό που στέκεται τοίχος από τη μεριά της θάλασσας και προφυλάει τον 

    Mαργαριτιώτικο κάμπο από τους Λιβυκούς ανέμους προβάλλουν κατουρανίς

    δυο κορυφές. Η νοτιότερη πάνω από το χωριό Λιβαδάρi φέρει το όνομα

     Πεζόβολος και η άλλη  βορειότερα Κρανιά. Η ανατολική πλευρά της Κρανιάς 

    όπως κατέρχεται προς τον κάμπο σχηματίζει πολλούς κακοτράχαλους 

    λόφους, ανάμεσα των οποίων ροβολούν βαθιές λακκιές και λαγκαδιές ...>>.

Ο οικισμός:

<< Σ, ένα σφηνολίθαρο λόφο των πλαγιών της Κρανιάς, στο τσουμπάρι (Λέδε), 

    σώζονται τοίχοι παλιών ξηρότοιχων σπιτιών, πεζουλωμένες  αυλές και 

    στάβλοι. Είναι της Παλιάς Σενίτσας. Οι αγέρωχοι και υπερήφανοι  κάτοικοι 

    μη αντέχοντας τη σκλαβιά εγκατέλειψαν το χωριό και  έφυγαν σε μακρινούς 

    τόπους, στη Ρούμελη, την Πελοπόννησο,  τα Ιόνια νησιά, ακόμα και στην 

    Αίγυπτο βρίσκονται εγκατεστημένοι. Όσοι απόμειναν, κατέβηκαν στο ρίζωμα 

    του βουνού κοντά στις δυό βρύσες. Πότε εγκαταστάθηκαν στο καινούργιο

    χωριό,  δεν  είναι γνωστό. Ο Πάτερ Κοσμάς που τους επισκέφτηκε το 1779 

    τους συγκέντρωσε και τους μίλησε στόν Αη Λίά του Λιβαδαρίου. 

   Το νέο χωριό  στα πρόθυρα του Μαργαριτίου είχε να παλέψει  δόντι με δόντι 

   με τους ντόπιους αγάδες  οι οποιοι έβαλαν τα δυνατά τους να το ταπεινώσουν 

   προβαίνοντας σε απειλές, διώξεις, αρπαγες  και δολοφονίες. Μαρτυρική

    ζωή περνούσαν οι δυστυχείς κάτοικοι.  Δεν περνούσε μέρα που να μη 

   συμβεί κακό στο χωριό. Στίς 9 του Μάη 1822 δολοφονούν τον Δήμο Γκίνη 

   πρόεδρο του χωριού ενώ κοιμόταν στη στάνη κοντά στα πρόβατα του.

   Οι συγγενείς  του δολοφονημένου διαμαρτυρήθηκαν για το φόνο του  Δήμο 

   Γκίνη στον Αργύρ Μπέη στο Μαργαρίτι. (Επήγαμαν στον Αργέρ μπέη λέει

   η ενθύμηση.  Ο Μπέης τούτος κρατούσε το ελληνοχριστιανικό όνομα, 

   Αργύρης. Η διαμαρτυρία  δεν έφερε αποτέλεσμα>>. 

<< 1822 μάης μη...9 όταν εσκοτώθηκε ο Δήμος μας, επήγαμαν στου Αργέρ Μπέη 

     και έρθαμαν το βράδυ καιρό προ έξη μερών του Χριστόφορου. Την ημέρα του 

     Χριστόφορου τον εθάψαμαν το Δήμο  οπ, εσκοτώθηκε στα πρόβατα του. Οι 

    άλλοι οι σύντροφοι του επετάχτηκαν και καθώς εκοιμόταν τον επήραν τα 

    μολύβια στο πιλεβρό στην παλάσκα και του εβγήκε πέρα...>>.

(Από τους παλαιότερους ιστορικούς, ο Μουσελίμης είναι ο μοναδικός που κάνει 

μια μικρή αναφορά για την Παλιά Σενίτσα. Παρά κάτω θα αναφερθούμε για αυτά 

αναλυτικά, προσθέτοντας και αφηγήσεις παλαιοτέρων κατοίκων της περιοχής,

σχετικά με την δολοφονία του Δήμου Γκίνη.

Ο Ιερός Ναός της Ζωοδόχου Πηγής στην Παλιοσενίτσα.

Κτισμένος στο 1200 μ.χ. από τους αδούλωτους  χριστιανούς κατοίκους της περιοχής.

Η εκκλησία της Παλαιάς Σενίτσας, και η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, στην τοποθεσία 

Τραυλιό, όπου σώζεται μέχρι σήμερα, είναι οι παλαιότερες εκκλησίες  στο Ελευθέρι, 

καθώς και η Αγία Παρασκευή στο Πυργί (Μούρι)

Άποψη από την Παναγία της Ζωοδόχου Πηγής στην Παλιοσενίτσα.

Κτίστηκε το 1200 μ.χ.

Παλιοσενίτσα, ξερότοιχος. Απομεινάρι αλλοτινών εποχών.

Πρόκειται για ένα τμήμα ξερολιθιάς, απο έναν κήπο της Παλαιάς Σενίτσας. Σε ένα σημείο 

διέκρινα θεμέλια παλαιού κτίσματος. Αυτός ο ξερότοιχος στην Παλιά Σενίτσα που

κάποτε ήταν περιβόλι με οπωροφόρα δένδρα, όπως ελιές, συκιές, αχλαδιές, αμυγδαλιές 

κλπ και το μικρό εκκλησάκι της Παναγίας, μας θυμίζουν ότι σε αυτόν τον άγονο πιά τόπο, 

έζησαν κάποτε οι πρόγονοί μας πάμφτωχοι αλλά ελεύθεροι Έλληνες και χριστιανοί, 

διωγμένοι από τις εύφορες πεδιάδες) από τους Τουρκαλβανούς και τους προσκυνημένους.

Η ζωή στην Παλιοσενίτσα

Ιούλιος μήνας κατά το μεσημέρι ανέβηκα στην Παλιά Σενίτσα, το θέαμα που αντικρίζεις 

και απολαμβάνεις από εκεί ψηλά με τον πεντακάθαρο και δροσιστικό αέρα που αναπνέεις, 

σε κάνουν να ξεχάσεις την κούραση και τον καυτερό ήλιο. Το πανόραμα που έχεις 

μπροστά σου είναι μοναδικό και φανταστικό. Στο βάθος αντικρίζεις τα βουνά του Σουλίου

και τις κορυφές του όρους Κορύλα της Παραμυθιάς. Χαμηλότερα τα βουνά του Μαργαριτίου, 

Μπιζούρι, Σκλέκα, την σκάλα του Γκούτση, τον εγκατελειμμένο οικισμό του Γερακαρίου, και 

τον κάμπο Μαργαριτίου-Ελευθερίου έως την λίμνη του Καλοδικίου.

Αντικρίζοντας το χωριό των προγόνων μου, περίμενα να δώ χαλάσματα, μισογκρεμισμένες 

γωνιές σπιτιών και χορταρισμένες αυλές. Αντί για αυτά, είδα κάποια πεζουλομένα κηπάρια,

και κάποια οπωροφόρα δέντρα που μαρτυρούν ότι παλαιότερα εδώ κατοικούσαν άνθρωποι. 

Οι στρωτές μεσοπλαγιές και τα μικρά λαγκάδια είναι συνεχόμενα από την βουνοκορφή και 

ανατολικά  καταλήγουν σε απότομους γκρεμούς. Όταν στέκεσαι εκεί ψηλά νομίζεις ότι 

ακουμπάς τον Θεό, και το μάτι σου δεν χορταίνει να απολαμβάνει την θέα που απλώνεται 

ολόγυρα σου. Εδώ σε αυτό το μέρος ήταν κάποτε ο οικισμός ΛΕΔΕ, η Παλιά Σενίτσα, όπως 

σήμερα ονομάζεται. Εδώ κάποτε οι πρόγονοι μας αναγκάστηκαν να ζήσουν, κυνηγημένοι 

από τους διάφορους βάρβαρους επιδρομείς και κατακτητές που στο πέρασμα των χρόνων 

γνώρισε ετούτος ο τόπος.

Από ότι γνωρίζω, τα παλιά χρόνια, οι οικογένειες ζούσαν σε ομάδες, η, σόια και ο 

ικανότερος έκανε κουμάντο. Η περιουσία τους ήταν τα ζώα, πρόβατα, γίδια και γελάδια.

Νερό προμηθεύονταν από τα ξεροπήγαδα και τα σπιθάρια που αφθονούσαν στις

βουνοκορφές. Στίς χαμηλές λαγκαδιές έσπερναν φακές, σιτάρι, καπνό και καλαμπόκι 

όπου μπορούσαν, (όπως μου έλεγε η γιαγιά μου η Γιαννθωμέσια). 

Το βασικό φαγητό τους ήταν γάλα, τυρί, γιαούρτι αλατισμένο  που το συντηρούσαν σε

ασκιά δερμάτινα και γκίζα, ( είδος τυριού, το οποίο το έφτιαχναν με το τυρόγαλο που έσταζε 

απο τις τσαντίλες, που είχαν κρεμασμένες για να στραγγίξει το τυρί). Το κρέας το έτρωγαν 

σε πανηγύρια και ονομαστικές γιορτές. Τα  άγρια χόρτα του βουνού ήταν το σαλατικό τους. 

Το τυρόγαλο το έδιναν στα τσομπανόσκυλα που έφταναν στο μπόι μιάς αρκούδας. Τα γκόρτσα 

που αφθονούσαν στην περιοχή ήταν το καλύτερο τους φρούτο μαζί με τις συκομαίδες. Αυτά μου

εξιστορούσαν κάποτε οι γιαγιάδες που έζησαν σε αυτό τον τόπο πάνω από σαράντα χρόνια.

Τις νύχτες του καλοκαιριού έκαναν τα γιουρούσια στούς κάμπους της Καταβόθρας,  του 

Μαργαριτίου και του Μουριού για κανένα μποστανικό ρισκάροντας την ίδια τους την ζωή. 

Αν για κάποιους άλλους λαούς αυτός ο τρόπος ζωής ήταν στην περίοδο του χαλκού, για τους

Παλιοσενιτσιώτες κράτησε μέχρι το 1913 που ήρθε η απελευθέρωση. Γράμματα ήξεραν μόνο 

οι Παπάδες, οι πρόεδροι και οι γραμματικοί. Η γειτνίαση τους με την βενετοκρατούμενη Πάργα

στα παλαιότερα χρόνια τους έδινε την δυνατότητα να αγοράζουν κανένα όπλο ανταλάσονταστο 

με άλογα, η γελάδια. Το δευτέρι που κάθε οικογένεια κρατούσε για τους πεθαμένους ήταν το 

οικογενειακό τους (αρχείο) και όταν μετά την λειτουργία στα εξωκλήσια έριχναν το τρισάγιο 

επαναλάμβαναν τα ονόματα των προσφιλών πρόσωπων που είχαν χάσει. 

Έτσι γνώριζαν ποιοί έζησαν πιο πρίν από αυτούς. 

Τα προξενιά και οι γάμοι περιορίζονταν στα διπλανά κοντινά χριστιανικά  χωριά 

Λιβαδάρι, Μούρι, Μορφάτι, Σπαθαράτι, Αγιά,  Καρτέρι και Παλιοσενίτσα, για αυτό το 

λόγο ήταν όλοι συγγενής μεταξύ τους.  Το πρώτο παιδί που γεννιόταν στην οικογένια 

έπαιρνε συνήθως το όνομα του παππού, και για επίθετο τους προσφωνούσαν συνήθως 

με το μικρό τους όνομα προσθέτοντας και το όνομα του πατέρα τους π.χ. Θωμά-Νάσης, 

δηλαδή ο Θωμάς του Νάση. Αυτή η προσφώνηση κρατάει από την αρχαία ελλάδα την 

οποία χρησιμοποιούσαν και οι γείτονες Σουλιώτες. Τα ιδανικά τους ήταν: 

Πατρίδα, Οικογένεια, Θρησκεία, Τιμή, και Σεβασμός στους γεροντότερους. 

Οι άντρες ήταν όλοι μουστακοφόροι, και τα κορίτσια είχαν τα μαλλιά τους κοτσίδα. 

Στις ονομαστικές γιορτές, γίνονταν μεταξύ τους, έρχονταν με μαγειρεμένα φαγητά, 

συνήθως πίτες όλων των ειδών και φρούτα ότι παρήγαγε η κάθε οικογένεια. Τα 

τεράστια ψωμιά που κουβαλούσαν, ζυμωμένα με γλυκό προζύμι ήταν για τα μικρά 

παιδιά η αδυναμία τους. Αφού τρωγοπίναν όλοι μαζί με τα λιτά αλλά  μπόλικα φαγητά 

με κυρίαρχες τις πίτες, το έριχναν στο τραγούδι, που πήγαινε από γενιά σε γενιά 

εξιστορώντας τη ζωή κάποιου Κλέφτη, Καπετάνιου η νεαρού Λεβέντη. Πολλές φορες 

τα τραγούδια αναφέρονταν σε κάποια θαυματουργή εκκλησιά  και σε παλιές 

αλησμόνιτες πατρίδες.

Με την Θάλασσα παρότι ήταν λίγα χιλιόμετρα μακριά, προτιμούσαν να την βλέπουν 

από ψηλά (δεν τα πήγαιναν και τόσο καλά), ήταν ορησίβιοι τύποι. Τα συνηθέστερα 

αθλήματα τους ήταν, η Μέση, (είδος Ελληνορωμαϊκής Πάλης), το Σημάδι, (σκοποβολή), 

και το Λιθάρι, (πέταγμα της πέτρας). Στη σκοποβολή καμιά φορά λάβεναν μέρος και 

γυναίκες. <<Η Νάσαινα στην Σενίτσα, γράφει η κ. Στεφανίδου στο βιβλίο της 

(Μαργαρίτι), έριχνε με το ντουφέκι σαν άντρας>>. 

Για τις άμοιρες τις γυναίκες, ήταν πολύ δύσκολη η ζωή τους, ελληνικά σχολεία δεν 

υπήρχαν, έτσι τα κορίτσια αφού έπαιρναν τα πόδια τους, βοηθούσαν τις μητέρες για 

το νοικοκύρεμα του καλυβόσπιτου, τον αργαλειό που έπρεπε να φτιάξουν την προίκα τους, 

και λιγότερο το κέντημα. Αυτό δεν είχε να κάνει με την κουλτούρα τους, είχε να κάνει με την 

ανάγκη της επιβίωσης. Το φόρεμα και την ποδιά, για τις επίσημες, ονομαστικές και θρησκευ-

τικές εορτές, τα έφτιαχναν μόνες τους. Ιδιαίτερη τιμή και σεβασμό έδειχναν στην πεθερά τους, 

και γενικά σε όλους τους γεροντότερους. Όσες τύχαινε να χηρέψουν, αναλάμβαναν να κάνουν 

όλες τις δουλειές, όπως όργωμα στο χωράφι, και ότι άλλο χρειάζονταν για να μεγαλώσουν 

τα παιδιά τους.

Κάτω: μια σπάνια φωτογραφία από το αρχείο μας, που παρότι είναι μεταγενέστερης 

εποχής, δείχνει ότι αρκετές οικογένειες ζούσαν έως και το 1944 με τον ίδιο τρόπο, 

όπως το 1800 λόγο της διάλυσης του κοινωνικού οικονομικού επιπέδου τους, των 

προηγούμενων θλιβερών εποχών.

Λέδε, λέγονται τα τοιχάρια στην αρβανίτικη διάλεκτο, από αυτό προκύπτει το συμπέρασμα 

ότι εκεί στον οικισμό αυτό που καταστράφηκε και έμειναν μόνο τα τοιχάρια, οι κάτοικοι 

συνέχισαν να διαβιούν σε φτωχοκάλυβα και στάνες (στάβλους).  Από μαρτυρίες των 

 κατοίκων που ζούσαν εκεί μέχρι το 1920, μαθαίνουμε ότι ο μικρός Δημήτριος Θ. Γκίνης 

δύο ετών,  κάηκε στο σπίτι-στάβλο όπου κατοικούσαν διότι τον είχαν αφήσει μόνο του

για λίγο ενώ κοιμόταν. Μέσα στο σπίτι είχαν βάλει ένα καζάνι με τυρόγαλο που έβραζε 

στη φωτιά. Τα κατσίκια που τα είχαν και αυτά μέσα στο σπίτι αναποδογύρισαν το καζάνι

με αποτέλεσμα ο μικρός Δημήτρης (γιός του Θωμά), να ξεψυχήσει 

από τα σοβαρά εγκαύματα.

Αυτό συνέβη το 1890. Από αφηγήσεις που μεταδίδονταν από γενιά σε γενιά μαθαίνουμε 

ότι οι κάτοικοι της Παλιοσενίτσας είχαν φιλίες με τους Σουλιώτες. Συγκεκριμένα μας 

μολογούσαν ότι ο Κίτσο Τζαβέλας, Καπετάνιος και αρχηγός του Σουλίου είχε επανειλημμένα 

φιλοξενηθεί στα φτωχικά καλυβόσπιτα των Σενιτσιωτών. Ο δρόμος που ακολουθούσαν

οι Σουλιώτες για την Πάργα ήταν: Ξεκινώντας από το Σούλι κατέβαιναν στην Γλυκή και

από εκεί στην Κυψέλη, στο Σπαθαράτι, στη Μάντουκα δίπλα στο Καλοδίκι και από

εκεί στο Λιβαδάρι και συνέχεια στην Παλιόπαργα όπου δεν απέχει πολύ από τα 

φτωχοκάλυβα και τις στάνες των Παλεοσενιτσιωτών. Ο δρόμος αυτός ήταν ασφαλής 

διότι όπου περνούσαν είχαν τους δικούς τους ανθρώπους και ειδοποιούνταν σε περίπτωση 

επίθεσης από τους τουρκαλβανούς του Μαργαριτίου.

Οι μάχες, μεταξύ τουρκαλβανών και ελλήνων διεξάγονταν στη γέφυρα του Μουριού, 

όπου εκεί επενέβαιναν οι χριστιανοί κάτοικοι των γειτονικών χωριών και μπλόκαραν τις 

επιθέσεις των (τούρκων) του Μαργαριτίου, και στην θέση Μάνια, λίγο μετά τη

διασταύρωση σήμερα Πρέβεζας Πάργας, όπου εκεί το πέρασμα φυλάσσονταν από

Φαναρίσιους σε συνεργασία με τους Μορφατιώτες και Σπαθαριώτες. Το πέρασμα

αυτό από την γέφυρα του Μουρίου έως την τοποθεσία Μάνια λίγο πρίν το Θέμελο, ήταν

ζωτικής σημασίας για την επικοινωνία μεταξύ Σουλιωτών και Παργηνών και την 

φύλαξη του είχαν αναλάβει τα χωριά που πρίν προανέφερα εκατέρωθεν. Σε αυτό

το χώρο που σήμερα οι νεότεροι ούτε καν γνωρίζουν, έλαβαν χώρα τρομερές μάχες

μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών. Οι χριστιανοί έλληνες των γύρω περιοχών 

γράψαν ιστορικές σελίδες δόξας οι οποίες δεν καταγράφτηκαν τότε, σώθηκαν

όμως οι αφηγήσεις των κατοίκων της περιοχής μας !!!

(Παλιοσενίτσα: Μια τεράστια αράχνη περιμένει το επόμενο θύμα).

Άποψη από την Κένταλη (οικισμό του Μαργαριτίου):

Απέναντι βλέπουμε   το όρος Πεζόβολος, τα βουνά της Παλιάς Σενίτσας 

το Λιβαδάρι και τον κάμπο Ελευθερίου

.

Η Παναγία στην Παλιά Σενίτσα (Λεδέ)

Το σιδερένιο καμπαναριό στην Παναγία της Παλαιάς Σενίτσας, δωρεά από τον 

Χρήστο Κωνσταντίνου Μήτρου, κάτοικο Ελευθερίου όπως γράφει στην ταμπέλα. 

(Η φωτό είναι από τον Άγγελο Μπαλαούρα).

Το Ελευθέρι, η, (Ελευθέριον), είναι ένα μικρό, ορεινό χωριό στο νομό Θεσπρωτίας, στην 

άλλοτε επαρχία του Μαργαριτίου. Σύμφωνα με την τελευταία διοικητική διαίρεση (Σχέδιο 

Καλλικράτης) αποτελεί τοπική κοινότητα, της δημοτικής ενότητας του Μαργαριτίου, (πρώην 

Δήμος Μαργαριτίου). Ο πληθυσμός του το 2001 αριθμούσε 268 κατοίκους. Εκκλησιαστικά 

υπάγεται στη Μητρόπολη Παραμυθιάς, Φιλιατών, Γηρομερίου και Πάργας. Η εκκλησία του 

χωριού είναι αφιερωμένη στον Άγιο Αθανάσιο. (Πηγές  απο την Νομαρχία Ηγουμενίτσας). 

Το Ελευθέρι μαζί με τον οικισμό Πυργί, απαριθμούν 350 κατοίκους.Την ονομασία Ελευθέριον, 

την πήρε, διότι εκεί δεν κατοίκησαν ποτέ μουσουλμάνοι, <<πάμε στο λέυτερο, έλεγαν οι παλαιοί>> 

καθότι το χωριό μαζί με τα άλλα κοντινά χωριά του, αποτελούσαν τμήμα της Επικράτειας της 

Ενετοκρατούμενης Πάργας. Σύμφωνα με τα αρχεία του Ελληνικού Υπουργείου Εσωτερικών, τα 

οποία επικαλείται η κρατική Υπηρεσία ΚΕΔΚΕ, η αλλαγή του ονόματος απο Σενίτσα, σε Ελευθέριον 

έγινε στις 14-5-1928. 

Σας παραθέτω τα στοιχεία όπως ακριβώς έχουν.

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΔΗΜΩΝ ΚΑΙ  ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ (1912-2001)

 

Κοινότητα Ελευθερίου. Νομός Πρεβέζης.

81A-14-5-1928, η Κοινότητα προήλθε από τη μετονομασία της Κοινότητας Σενίτσης.

119A-1-4-1937 η Κοινότητα Ελευθερίου,(πρώην Σενίτσης), υπάγεται στο Νομό Θεσπρωτίας.

Νομός Θεσπρωτίας: Πυργίον.

119A-1-4-1937, η Κοινότητα υπήχθη στο Νομό Θεσπρωτίας απο το Νομό Πρεβέζης.

16-10-1940, ο οικισμός Πυργί καταργείται.

19-3-1961, Αναγνώριση του οικισμού Πυργίον και προσάρτηση του στην Κοινότητα Ελευθερίου.

244A-4-12-1997, η Κοινότητα Ελευθερίου καταργείται και συνενούται με το Δήμο Μαργαριτίου.

<<Για να μην μπερδεύονται οι νέοι, τους εξηγώ ότι για ένα μικρό χρονικό διάστημα ολίγων ετών,

η περιοχή μας συμπεριλαμβανομένου και του Μαργαριτίου, ενώ ανήκε ανέκαθεν στην Θεσπρωτία, 

απο το 1928 εως το 1937, υπάγονταν στο  Νομό Πρεβέζης,  όπως βλέπετε στον πίνακα>>.

Ο συμπατριώτης μας ο Μάρκος E.Θάνος, (με τον οποίο μοιραζόμαστε το μεράκι για την ιστορία 

της περιοχής μας), μας δίνει μια πληροφορία ότι η μεταβολή αυτή στο Ελευθέριο εφαρμόστηκε

το έτος 1929. Ταυτόχρονα απο την παρέμβαση του κ.Θάνου, πληροφορούμαστε ότι την περίοδο 

αυτή, δάσκαλος στο Ελευθέριο ήταν κάποιος Ιακειμίδης.  Η μαρτυρία του Δάσκαλου. κ. Ιακειμίδη ,

την οποια επικαλείται ο συμπατριώτης μας ο Μάρκος, αναφέρει ότι στο Ελευθέριο εφαρμόστηκε το 

έτος 1929, δηλαδή επτά μήνες περίπου αργότερα. Την λαμβάνουμε υπόψιν την μαρτυρία, 

παρότι είναι ασαφής, (δεν έχουμε ημερομηνία, παρά μόνο χρονολογία, και δεν έχουμε κάποιο 

επίσημο έγγραφο που να το επιβεβαιώνει). 

Ευχαριστούμε τον Μάρκο που μας την παραθέτει, διότι έτσι, προστίθεται ένα ακόμη ιστορικό 

στοιχείο για το Ελευθέριο. Στην ουσία πρόκειται για την ίδια Διοικητική Μεταβολή, με άλλη 

ημερομηνία και χρονολογία καταχώρισης στα αρχεία του Ελληνικού Κράτους 14-5-1928, και 

άλλη χρονολογία ολοκλήρωσης της επικείμενης Μεταβολής την οποια είχε πεί ο Δάσκαλος 

στα παιδιά του Σχολείου  το 1929, ότι: <<απο δω και στο έξείς το Χωριό θα ονομάζεται 

Ελευθέριο>>. 

Το λαμβάνουμε λοιπόν υπόψιν παρότι δεν έχουμε επίσημα έγγραφα που να πιστοποιούν 

την μαρτυρία αυτή με ακρίβεια. Με βάση τα στοιχεία του Ελληνικού Υπουργείου Εσωτερικών, 

σχετικά με την Διοικητική Μεταβολή στους Δήμους και στις Κοινότητες της Ελλάδας, απο το 

έτος 1912, έως το έτος 2001, έχουμε σήμερα στην διάθεση μας τα επίσημα και σπουδαιότατα 

στοιχεία, που αφορούν και τις όμορες Κοινότητες και Δήμους της περιοχής μας, τα οποία θα 

προστεθούν σύντομα στις εργασίες μας που αναφερόμαστε και για τα άλλα χωριά της άλλοτε 

Επαρχίας Μαργαριτίου. 

Όπως προανέφερα, αυτά τα στοιχεία προέρχονται απο τα Ελληνικά Κρατικά Αρχεία τα οποία

επικαλείται η ΚΕΔΚΕ, και είμαστε στην ευχάριστη θέση να πληροφορήσουμε όσους ενδιαφέρονται, 

για κάθε Δήμο, η, Κοινότητα της Ελλάδος, στην περίοδο, απο το 1912, έως το 2001.

 Άποψη του Ελευθερίου -2012-

Το Ελευθέρι είναι ένα ιστορικό κεφαλοχώρι που δεν γνώρισε ζυγό. Οι περήφανοι και ελεύθεροι 

κάτοικοι του ήταν πάντα μπροστάρηδεςσε όλους τους αγώνες για ελευθερία στην περιοχή 

και στο έθνος γενικότερα. Το 1617 μ.χ. μετά την καταστροφή της Παλιοσενίτσας όπου σώζεται 

ο Ι.Ν. της Ζωοδόχου Πηγής κτισμένος περί το 1200 μ.χ. οι κάτοικοι μετεγκαταστάθηκαν στην  

Σενίτσα, η οποια το 1928 μετονομάστηκε σε Ελεθέρι. Στις 29 Ιουλίου 1779 πέρασε από το 

Ελευθέρι ο Κοσμάς ο Αιτωλός όπου δίδαξε. Στο χώρο που πρωτοεπισκέφθηκε έχει ανεγερθεί 

προς τιμήν του ιερός ναός. Όρισε σχολική καιεκκλησιαστική επιτροπή και συνέστησε να κτιστεί

ο σημερινός Ι.Ν. του Αγίου Αθανασίου και το δημοτικό σχολειό που σώζεται ανακαινισμένο

μέχρι σήμερα και λειτούργησε σαν κρυφό σχολειό, καφενείο και ελαιοτριβείο. 

Το Ελευθέρι μαζί με το Πυργί αποτελούσαν μέχρι το τέλος 1998 την κοινότητα Ελευθερίου.

Δεξιά της εθνικής οδού Ηγουμενίτσας Πρέβεζας στη διασταύρωση που οδηγεί προς

Ελευθέρι, σώζεται πολυγωνικό κτίριο με σημαντική αρχαιολογική αξια, είναι γνωστό με την

ονομασία Πυργί, με διαστάσεις 15 χ 10 μέτρων, κατασκευασμένο με γωνιόλιθους σύμφωνα 

με το πολυγωνικό σύστημα τοιχοποιίας. Ο τρόπος δόμησης παρουσιάζει πολλές ομοιότητες

με αυτόν του νεκρομαντείου και πρόκειται πιθανόν για πύργο η φρυκτωρία των Ελληνιστικών 

χρόνων. Σημαντικό στολίδι της περιοχής και με μεγάλη περιβαλλοντολογική αξια, ειναι η 

περίφημη λίμνη καλοδικίου, το όνομα της οποιας συνδέεται με την μυθική βασίλισσα της

Θεσπρωτίας Καλληδίκη. Η λίμνη είναι ένας σπάνιος υδροβιότοπος που προστατεύεται

από το Νατούρα 2000, αποτελεί καταφύγιο για πολλά είδη πουλιών

που κατεβαίνουν από την βόρεια Ευρώπη. Μέσα σε αυτήν ζουν 

Μυοκάστορες και διάφορα είδη ψαριών.

Ο επισκέπτης μπορεί να χαρεί το σπάνιο αυτό περιβάλλον με τους κύκνους να διασχίζουν 

καμαρωτά τα ήσυχα νερά της λίμνης, ανάμεσα στα πανέμορφα νούφαρα. Το χωριό τους 

καλοκαιρινούς μήνες παρουσιάζει αυξημένη τουριστική κίνηση. Το πράσινο που διαθέτει,

οι δυο τρεχούμενες βρύσες, τα ενοικιαζόμενα δωμάτια, η μικρή απόσταση από τις όμορφες

παραλίες του Ιονίου και οι ταβέρνες με τα νόστιμα φαγητά αποτελούν σημαντικό κίνητρο

για όσους θέλουν να ζήσουν λίγες μέρεςξεκούρασης.  Ο Πολιτιστικός σύλλογος Ελευθερίου 

κάθε καλοκαίρι οργανώνει σημαντικές πολιτιστικές εκδηλώσεις για τους επισκεπτες του 

χωριού κάνοντας ακόμη πιο ενδιαφέρουσα και ευχάριστη την επίσκεψη και διαμονή.

Σημαντική συμβολή έχουν επίσης τόσο ο αθλητικός  όσο και ο σκοπευτικός σύλλογος.

 (Η φωτογραφία αυτή είναι από την συμμετοχή του χορευτικού του Πολιτιστικού

Συλλόγου Ελευθερίου στην εκδήλωση της Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας 

στο στάδιο Ειρήνης και Φιλίας στον Πειραιά 28 - 1 - 2001, 

που δημοσιεύθηκε στα Νέα του Μαργαριτίου.)

Το χορευτικό του Ελευθερίου που εκπροσώπησε τότε την περιοχή μας, είχε 

αξιοθαύμαστη παρουσία και απέσπασε αρκετά κολακευτικά σχόλια απο τους 

παρευβρισκόμενους, και τις εφημερίδες.

Κάτω,το χορευτικό του Ελευθερίου στο Μαργαρίτι.(φωτό από τα Νέα Μαργαριτίου). 

Οι εκκλησίες του Ελευθερίου:

Η εκκλησία της Παναγίας Βλαχερνών. Βρίσκεται κοντά στη βρύση του Μουριού

ανηφορίζοντας για το Λιβαδάρι. Χτίστηκε την περίοδο 1850 έως 1900.

Η εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής στην Παλιοσενίτσα χτισμένη περί το 1200 μ.χ. 

Ο ιερός ναός του Αγίου Αθανασίου (ενοριακός) χτίστηκε το 1550 με 1600

στο ψηλότερο σημείο του χωριού, άλλοι λένε ότι χτίστηκε το 1779 κατά 

προτροπή του Πάτερ Κοσμά που πέρασε τότε από το Ελευθέρι. 

Η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής στο Πυργί (Μούρι). Χτίστηκε γύρω στα 1200

και ανακατασκευάστηκε γύρω στα 1800. Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, 

μικρό εξωκκλήσι χτισμένο γύρω στα 1200 με 1250 στη θέση Τραυλιό.

Η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, (οικογενειακή) που την έχτισαν οι 

Τσοβηλαίοι της Σενίτσας. 

Σημειώνω ότι, η οροσειρά απο τον Πεζόβολο έως και εκεί που χαμηλώνουν τα βουνά, 

προς την πλευρά του χωριού Καρτέρι, υπάρχουν ακόμη δυο εκκλησίες. Η του Αγίου 

Δημητρίου, πάνω απο τον οικισμό της  Μηλοκοκκιάς του Μαργαριτίου, και μια ακόμη 

η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, η οποία είναι πίσω απο το  όρος Πεζόβολος, προς την

μεριά της Παλαιόπαργας (Υπαργος).

Μια παλιά φωτό από την Αγία Παρασκευή, 

(δεξιά απεικονίζεται ο Γεώργιος Καρδάνης).

Άποψη απο το Ελευθέρι, (Βρύσες), η φωτογραφία είναι απο την συμπατριώτισσα 

μας Μαρία B. Τσάνη.

Από μαρτυρίες των γεροντότερων, ξέρουμε ότι, η ελιές του Ελευθερίου  της Πάργας 

και της γύρω περιοχής είναι φυτεμένες το 1100 μ.χ. από τους Ρωμαίους. Αυτό 

σημαίνει ότι στο Ελευθέρι ήταν κάποια αρχαία πόλη  που αργότερα καταστράφηκε και 

σήμερα δεν γνωρίζουμε ποιά. Πιθανόν να ήταν η Λιμναία που αναφέρεται από πολλούς 

ιστορικούς στην περιοχή μας, αλλά λόγο ανεπαρκών στοιχείων δεν την έχουν προσδιορίσει 

κάπου. Παλαιότερες ιστορικές πηγές αναφέρουν ότι η αρχαία Ελαιατιδα, περιοχή

στην οποία βρίσκετε το χωριό Ελευθέρι, πήρε το όνομα της  από τις πολλές ελιές !!!

Ο Άγιος Δημήτριος στο Ελευθέρι:

Από ότι γνωρίζω, η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου στο Ελευθέρι είναι (οικογενειακή), έχει 

κτιστεί από τους Τσοβηλαίους σε δικό τους ιδιόκτητο χώρο. Αυτό αποτελεί ένα τρανό 

παράδειγμα για τις Ελληνοχριστιανικές παραδόσεις που διατηρούσαν οι κάτοικοι της περιοχής

σε αυτό τον τόπο, τότε που όλα (τάσκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά), οι κάτοικοι 

της περιοχής μας με ηρωισμό και αυταπάρνηση κράτησαν τα ελληνοχριστιανικά ιδανικά τους.

Την άνοιξη του 2014, ζήτησα απο τον συμπατριώτη μας Μάρκο Θάνο να μου βγάλει κάποιες 

φωτογραφίες με την εκκλησία του Αγίου Δημητρίου του Ελευθερίου, καθότι θα επισκέπτονταν

το χωριό του. Ο Μάρκος μου έστειλε κάποιες φωτογραφίες και μαζί, κάποιες πληροφορίες 

που του ζήτησα κατόπιν για την εκκλησία.

Μου είπε λοιπόν τα εξής:

<<Για τον Αη Δημήτρη, γνωρίζω λίγα μόνο πράματα: Οι οικογένειες  των Τσοβιλαίων 

    ηρθαν στη Σενίτσα γύρω στο 1850 μ.Χ , από το χωριό Μπελεσάτι, που ήταν απέναντι 

    από το χωριό Καρβουνάρι....... Έφυγαν από το Μπελεσάτι ...όταν αρνήθηκαν να υποκύψουν 

    στις εντολές των τότε αρχόντων της Παραμυθιάς Πρόνιο και Μαζάρ ,που ήθελαν να 

    δημεύσουν τις περουσίες των Χριστιανων, οι οποίοι δεν εδέχοντο να αλλαξοπιστήσουν.. 

    και να γίνουν Μουσουλμάνοι...... Αντέδρασαν..... τσακώθηκαν..... και μετά ...πήραν όσο 

    βιό μπορούσαν να πάρουν και έφυγαν νύχτα...και μέσω Καλοδικίου έφτασαν στη Σενίτσα! 

     Εγκαταστάθηκαν σε μία μεγάλη έκταση στο κάτω μέρος του χωριού, και για να μη πληρώνουν 

    το χαράτσι στους Άγάδες του Μαργαριτίου ΄εχτισαν την εκκλησία στη μνήμη του προστάτη τους.

   ¨Αη Δημήτρη!!... .,.όπου δήλωσαν πως και τα κτήματά τους είναι της εκκλησίας του Αη Δημήτρη!.. 

    Νομίζω, ότι ακριβέστερες και περισσότερες πληροφορίες...γιατί είχαν για προστάτη τους 

    τον Αη Δημήτρη ...κλπ... μπορεί να μας δόσουν οι σημερινοί απόγονοι των Τσοβιλαίων!..

    (Ο Μπάμπης, ο Βαγγέλης, ο Βασίλης, ο Θανάσης ,...κλπ...) >>.

Η Εκκλησία του Αγίου Αθανασίου

Στην φωτογραφία κάτω βλέπετε τον ενοριακό Ιερό Ναό του Αγίου Αθανασίου του 

Ελευθερίου. Πότε ακριβώς κτίστηκε δεν γνωρίζουμε, οι παραδόσεις λένε ότι κτίστηκε 

το 1550, η, το 1600, βέβαιο είναι ότι, όταν ο εθναπόστολος Κοσμάς ο Αιτωλός το έτος 1779 

πέρασε απο το Ελευθέρι, και όρισε σχολική επιτροπή για το χτίσιμο δημοτικού σχολείου,

η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου υπήρχε.

Η νέα εκκλησία της Αγίας Παρασκευής στο Ελευθέρι, και αριστερά το καμπαναριό 

της εκκλησίας που γέρνει επικίνδυνα.

Η εκκλησία Αγίου Κοσμά του Αιτωλού

Στη Σενίτσα (Ελευθέρι) -Μαργαριτίου.

 Έχει κτιστεί από τον Ευάγγελο Θ. Θάνο, στη τοποθεσία Λιοφάτα, στην πέτρα όπου 

ξεκουράστηκε, δίδαξε, και έβαλε Σταυρό ο Πατροκοσμάς..Γύρω από την πέτρα αυτή 

ο τόπος ευωδίαζε και ευωδιάζει συχνά!!! Οι κάτοικοι. αποδίδουν την ευωδία αυτή από 

παράδοση ως ευλογία του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού!!!

Όπως είναι γνωστό, ο Πατροκοσμάς πέρασε απο την περιοχή μας δυο φορές, μια το 1776 

και μια το 1779. Περιοδεύοντας στα χωριά της τότε επικράτειας του Μαργαριτίου, ο Άγιος 

Κοσμάς πέρασε και κήρυξε τον λόγο του Θεού στο Λιβαδάρι, όπου μίλησε στους 

συγκεντρωμένους κατοίκους κάτω απο τον ίσκιο μιας μεγάλης γκορτσιάς, και στην

Σενίτσα (Ελευθέρι), στην θέση Λιοφάτα. Στην Σενίτσα, υπάρχουν πληροφορίες ότι ο 

Πατροκοσμάς παρέμεινε για κάποιες μέρες. Συγκεκριμένα, ο Αντώνης Γκίνης, εγγονός του 

Παπά-Νεόφυτου, ισχυρίζεται ότι ο Άγιος Κοσμάς διανυκτέρευσε στην οικεία του Ιερέα Γκίνη.

Διευκρίσεις: <<Από την παπαδογενιά των Γκιναίων, τρία ήταν τα ονόματα που πολύ παλιά 

κυριαρχούσαν. Και αυτά ήταν ο Παπά-Σταύρος, ο Παπά-Νικόλας και ο Παπά-Γιώργης. Οι 

πληροφορίες είναι συγκεχυμένες, καθότι οι αφηγήσεις των παλαιότερων, δεν ξεκαθαρίζουν 

σε ποιά χρονολογία έζησαν αυτοί οι παλαιοί κληρικοί, (εννοώ πιο πριν απο αυτούς που 

αναφέρονται στο Πεντικονταστάριο που επικαλείται ο ιστορικός Σπύρος Μουσελίμης). 

Ο αρχαιότερος που αναφέρεται στο Πεντηκονταστάριο, ήταν ο Παπά-Σταύρος Γκίνης 

ο οποίος είχε γεννηθεί το έτος 1838. Το έτος 1868 γεννήθηκε ο γιός του Παπά-Σταύρου 

ο Νικόλαος, παπάς και αυτός. Υποθέτουμε ότι ο πατέρας του Παπά-Σταύρου, που γεννήθηκε 

το 1838, πρέπει να ονομάζονταν Γεώργιος, η, Νικόλαος. Σίγουρο είναι ότι το 1779 που ο Άγιος 

Κοσμάς  πέρασε απο την Σενίτσα, φιλοξενήθηκε στο σπίτι του ιερέα Γκίνη, όπως προαναφέραμε,

δεν γνωρίζουμε όμως το όνομα του, εάν δηλαδή ήταν ο Γεώργιος, η, ο Νικόλαος>>.

Ο Θύμιος Νάστας γραμματέας του χωριού, είχε ακούσει ότι την επιστολή πρός τους Σενιτσιώτες 

 ο Πατροκοσμάς την είχε γράψει όταν βρίσκονταν στην Σενίτσα, φιλοξενούμενος στο σπίτι του 

Ηλία Πιέτρη, εύπορου κατοίκου της Σενίτσας την εποχή αυτή!!! Κρίμα που δεν έχουμε 

περισσότερα στοιχεία για αυτούς τους παλιούς Σενιτσιώτες!!! Επισκεύθηκε επίσης το 

Μαργαρίτι όπου μίλησε στο συγκεντρωμένο πλήθος κάτω στην μεγάλη πλατεία που σήμερα 

βρίσκετε ο υπεραιωνόβιος πλάτανος του Μαργαριτίου, όπου εκτός απο τους χριστιανούς 

κατοίκους, την ομιλία του παρακολούθησαν και πολλοί μουσουλμάνοι της περιοχής αυτής που

παρότι ήταν μωαμεθανοί στο θρήσκευμα, σέβονταν την αγιοσύνη του Πατροκοσμά!!!

 (Εδώ βλέπουμε ένα σημάδι κρυπτοχριστιανισμού που παρά το πέρασμα των χρόνων, οι 

μουσουλμάνοι κάτοικοι της περιοχής αυτής, γνώριζαν απο που προέρχονταν)!!! Από 

μαρτυρίες του Ευθυμίου Νάστα, κατοίκου Ελευθερίου ο οποίος είχε διατελέσει γραμματέας 

του χωριού του επί σειρά ετών, είχε ακούσει ότι ο Πατροκοσμάς είχε επισκεφθεί και την 

Καταβόθρα Μαργαριτίου, παρότι εκεί ζούσαν μόνο μουσουλμάνοι, (εξισλαμισμένοι κάτοικοι

σε παλαιότερες εποχές). Με το δεδομένο ότι η Σενίτσα την περίοδο αυτή ήταν ένα αμιγές 

χριστιανικό κεφαλοχώρι, και γειτνιάζοντας με την Βενετοκρατούμενη Πάργα, συγκλίνουν 

όλες οι μαρτυρίες ότι εκεί μπορούσε να είχε διανυκτερεύσει ο Πατροκοσμάς κάνοντας τις 

περιοδείες του στην ευρύτερη περιοχή, χωρίς να κινδυνεύει άμεσα απο τους εχθρούς του.

Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι μέχρι την δεκαετία του 1960, υπήρχαν ηλικιωμένες γυναίκες 

που είχαν απο τις γιαγιάδες τους φυλαχτά, απο τότε που  πέρασε ο Άγιος απο τα χωριά μας.

Αγιογραφία του Κοσμά του Αιτωλού

Ένα απο τα πολλά βιβλία που έχουν κατά καιρούς γραφτεί για τον Άγιο Κοσμά, κυκλοφόρησε 

το 2010 απο τον Πλαταριώτη και συνεργάτη στα Νέα του Μαργαριτίου κ. Χρήστο Στεφ. Ευαγγέλου 

σε συνεργασία με τον Δήμο Μαργαριτίου. Στην φωτό όπως βλέπετε, διακρίνεται το δημοτικό

σχολείο που χτίστηκε απο τους παλιούς Σενιτσιώτες, μετά απο παρότρυνση του Αγίου Κοσμά, 

ο οποίος στο πέρασμα του από την Σενίτσα, αφού κήρυξε τον λόγο του Θεού, όρισε επιτροπή 

απο τους κατοίκους του χωριού για το κτίσιμο Σχολείου !!! 

Από μία πλειάδα βιβλίων που αναφέρονται στο βίο και την δράση του Εθναπόστολου Κοσμά 

του Αιτωλού, μόνο σε τούτο το βιβλίο διακρίνουμε μια αμφιλεγόμενη αμφισβήτηση του 

συγγραφέα, (για το εάν ο Άγιος Κοσμάς πέρασε από την Σενίτσα Μαργαριτίου και έστειλε και

επιστολή, ή αν πρόκειται για την Σενίτσα της Βορείου. Ηπείρου...Και μήπως, μετά το 

πέρασμα του Άγιου Κοσμά οι κάτοικοι της Σενίτσας Βορ, Ηπείρου έφυγαν από εκεί , και 

ήρθαν εδώ, κι' έδωσαν το όνομα του χωριού τους στο νέο τόπο ως Σενίτσα Μαργαριτίου). 

Με αφορμή την γκρίζα αυτή αμφισβήτηση και τις ανακρίβειες του συγγραφέα, οι κάτοικοι της  

περιοχής μας ήταν επόμενο να δυσαρεστηθούν και να αντιδράσουν άμεσα. Με σαφήνεια και  

γλαφυρότητα παρουσιάζουν πειστικά στοιχεία, ντοκουμέντα και μαρτυρίες που αποδεικνύουν 

ότι σε τούτη τη Σενίτσα Μαργαριτίου πέρασε, δίδαξε, και φιλοξενήθηκε ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, 

ότι συνέβαλε να χτισθεί Σχολείο και όρισε προς τούτο σχολική επιτροπή, και ότι έστειλε στους 

κατοίκους της εδώ Σενίτσας σχετική επιστολή,

Ο συμπατριώτης μας Μάρκος E. Θάνος γνωστός για την ευαισθησία του στα ιστορικά θέματα 

που αφορούν την ιδιαίτερη πατρίδα του το Ελευθέρι (Σενίτσα), για το ανωτέρω θέμα που 

προέκυψε απο το (αθέλητο θέλω να πιστεύω ατόπημα  του συγγραφέα του βιβλίου για τον

Άγιο Κοσμά και το πέρασμα του απο την Σενίτσα, κ. Χρ. Ευαγγέλου), έχει κάνει μια 

σπουδαιότατη εργασία και βάζει τα πράγματα στη θέση τους!!! Απαντώντας και 

αποδεικνύοντας με σαφήνεια, ότι ο Πατροκοσμάς, πέρασε απο την Σενίτσα Μαργαριτίου, 

δίδαξε,  εισηγήθηκε την ίδρυση του Σχολείου και φιλοξενήθηκε επίσης στο χωριό αυτό. 

Για να διαβάσετε την σπουδαία αυτή εργασία πατήστε εδώ που γραφει:

 

Ιστορικά θέματα Μάρκος E. Θάνος

 

Το παλιό Δημοτικό σχολείοο του Ελευθερίου

Πρωτοκτίστηκε το 1779 με την παρότρυνση και συμβολή του ΠΑΤΡΟΚΟΣΜΑ (Άγιος Κοσμάς 

ο Αιτωλός). Ήταν λιθόκτιστο, δυόροφο. Αρχικά, ο επάνω όροφος χρησίμευε για αίθουσα 

Σχολείου, και το ισόγειο ως καφενείο για έσοδα της Εκκλησίας. Αργότερα έγινε το ισόγειο 

αίθουσα Σχολείου, και ο επάνω όροφος. γραφείο του Δασκάλου. Το 1932 έγινε επέκταση του 

Σχολείου με δύο άλλες ισόγειες μεγάλες αίθουσες διδασκαλίας. Σημειώνεται ότι, από το αρχικό 

κτίσμα σώζονται σήμερα μόνο τα θεμέλια του Σχολείου (που δεν φαίνονται), και τμήμα της 

λιθόκτιστης σκάλας που ανέβαινε για το γραφείο του δασκάλου (το οποίο δεν υπάρχει πια)..

(Η φωτογραφία είναι απο το αρχείο του συμπατριώτη μας Μάρκου E. Θάνου).

Μια ακόμη άποψη του Δημοτικού Σχολείου Ελευθερίου, που σύμφωνα με τις παραδόσεις

κτίστηκε το 1779, με προτροπή του Εθναπόστολου Αγίου Κοσμά του Αιτωλού.

Φωτογραφία από το αρχείο μας: Βρύσες Ελευθερίου, Πυργί, Καλοδίκι και στο

βάθος τα Όρη του Σουλίου.

 

Κάτω, άποψη του κάμπου Ελευθερίου, που παρά τα έργα που έχουν γίνει, σε έντονες 

βροχοπτώσεις πλημμυρίζει και δημιουργεί τεράστια προβλήματα στους κατοίκους της 

περιοχής μας.

Το ουράνιο τόξο στον κάμπο Ελευθερίου και στο βάθος το Μαργαρίτι.

Ιστορικές αναφορές για το Ελευθέριο από τον Μάρκο Θάνο

                          
    Παιδικές θύμισες από τον πόλεμο του 1940.
         Ήμουν μόλις έξι χρονών στο χωριό μας Σενίτσα (Ελευθέρι) όταν οι Ιταλοί μας
   κήρυξαν τον πόλεμο το 1940. Στις ημέρες, εβδομάδες, μήνες, και χρόνια κατοχής που
  ακολούθησαν αυτόν τον πόλεμο έχουν καταγραφεί μέσα μου εικόνες ανεξίτηλες που δεν
  τις σβήνει ο χρόνος!...
        Αυτές οι εικόνες περνούν συχνά στο νου μου, σαν κινηματογραφική ταινία και
  μου δημιουργούν την αίσθηση πως ξεφυλλίζω μέσα μου σελίδες από «Βιβλίο με
  παιδικές θύμισες!...».
        Κάποιες από αυτές τις θύμισες με γεγονότα εκείνης της εποχής περιγράφω εδώ,
  για να τα θυμούνται οι παλαιότεροι, όπως τα ζήσαμε τότε, αλλά και για να τα μαθαίνουν
  οι νεότεροι,. με την ευχή να μη τα ζήσουν ποτέ!... 

                       1. Οι πρώτες ημέρες του πολέμου

        Οκτώβριος 1940. Ήταν απόγευμα, όταν πήγαινα με τα πόδια μου πίσω από τον

  Καρά, το άλογό μας, που ήταν φορτωμένο με δύο μεγάλα τσουβάλια καλαμπόκια, και

  πλησίαζα από τον κάμπο στο χωριό. Πιο μπροστά από εμένα, αλλά και πιο πίσω, ήταν

  κι άλλοι χωριανοί που πηγαινοερχόταν με τα άλογά τους ή τα γαϊδούρια τους,

  κουβαλώντας τα στάχυα καλαμποκιών από τον κάμπο στο χωριό μας.

        Όταν λοιπόν πλησίαζα έξω από το χωριό, βρήκα σταματημένους πολλούς. που

  δεν φωνασκούσαν τούτη τη φορά, όπως συνέβαινε συνήθως άλλες φορές όταν έβρισκες

  πολύ κόσμο μαζεμένους στη μέση του δρόμου!... Συνειδητοποίησα ξαφνικά πως

  μπροστά μου κάτι κακό έχει συμβεί, διότι, σαν μικρός που ήμουν, είχα συνδέσει την

  ησυχία ή τα ψιθυρίσματα του μαζεμένου κόσμου μόνο με κάποιο μεγάλο δυστύχημα ή

  έγκλημα!... Αλλιώς, η συγκέντρωση ήταν με φωνασκίες για παραμικρή αιτία.

         Πλησίασα σιωπηρός να ακούσω, γιατί μιλούσαν τόσο σιγά και γιατί τα πρόσωπα

  όλων ήταν περίλυπα!...

        Άκουσα να λένε πως αυτό που γίνεται είναι καταστροφή και μεγάλη συμφορά για

  όλους μας!... Έλεγαν πως γίνεται ΠΟΛΕΜΟΣ, πως γίνεται επιστράτευση, πως κλείνουν

  τα Σχολεία, πως θα φύγουν κι άλλα παλληκάρια του χωριού να πάνε στον

  πόλεμο!... κ.λπ.

         Ρώτησα, κάποιον από τους μεγάλους, τι σημαίνουν όλα αυτά που λένε. Μου

  εξήγησε ότι ένα ξένο κράτος, η Ιταλία, μας κήρυξε πόλεμο, δηλαδή μας επιτίθεται με

  όπλα για να μας πάρει τα μέρη μας και ότι εμείς οι Έλληνες αμυνόμαστε, δηλαδή

   αντιστεκόμαστε και εμείς με όπλα για να μη τους αφήσουμε να μπουν μέσα στην

  Πατρίδα μας!... Όμως, όλα αυτά σημαίνουν καταστροφές, θάνατοι, συμφορές!...

         Επιστράτευση, μου είπε, σημαίνει ότι γίνεται συγκέντρωση όλων των δυνάμεων

  του κράτους (ανθρώπων, ζώων, όπλων, εφοδίων τροφών και άλλων.) για να

  πολεμήσουν και να αποκρούσουν τον εχθρό.

        Εκείνη την ώρα κατάλαβα πως οι δυνατές και συνεχείς βροντές που ακουγόταν

  μακριά προς βορειοδυτικά. δεν ήταν μπουμπουνητά (αστραπές), αλλά ήταν από τα

  κανόνια και τις βόμβες του πολέμου!

         Θυμάμαι, πως εκείνο το βράδυ, καθώς και τις επόμενες μέρες, κόσμος

  πολύς ξημεροβράδιαζε στον κάμπο για να προλάβει να μάσει τα καλαμπόκια,

  όσα ακόμη δεν είχαν θεριστεί, και να τα μεταφέρει στο χωριό!

         Σημειώνω εδώ, ως παρένθεση, ότι τα καλαμπόκια στον κάμπο τα θερίζαμε

  εκείνα τα χρόνια το φθινόπωρο, διότι τα χωράφια σπέρνονταν αργά το Μάιο ή Ιούνιο

  μήνα, επειδή τα νερά του λιμνάζοντα κάμπου καθυστερούσαν να φύγουν και να

   αποστραγγίσουν τα χωράφια.

        Όταν όμως οι βροχές του φθινοπώρου ήταν συνεχείς και ισχυρές καιλίμναζε

  μέρος του κάμπου ή βάλτωναν τα χωράφια, τότε υπήρχε μεγαλύτερη κίνηση στον

  κάμπο. Δούλευαν μέρα - νύχτα για να προλάβουν να θερίσουν τακαλαμπόκια και να τα

  κουβαλήσουν στο χωριό.

        Έτσι, τούτη τη βραδιά πολλές οικογένειες δεν κοιμήθηκαν, διότι συνέχιζαν να

  μαζεύουν τα καλαμπόκια όλη νύχτα στον κάμπο,μήπως η επαύριο ήταν χειρότερη

  μέρα!... Ξενύχτησαν λοιπόν όχι λόγω βροχής αλλά λόγω του πολέμου!...

         Θυμάμαι, πως εκείνο το βράδυ στην οικογένειά μας ξεφλούδιζαν στάχυα στα

  κατώγια των σπιτιών μας. Δεν τραγουδούσαν και δεν έλεγαν αστεία και ιστορίες, όπως

  έκαναν όλες τις άλλες νύχτες, αλλά μιλούσαν συνεχώς για τον πόλεμο.

         Συνήθιζαν εκείνα τα χρόνια να θερίζουν την ημέρα στο κάμπο τα καλαμπόκια, να

  τα κουβαλούν με τα ζώα στο χωριό, κι ύστερα την νύχτα μαζεύονταν η οικογένεια με

  συγγενείς και φίλους για να ξεφλουδίσουν τα στάχυα. Κοιμόντουσαν λίγες μόνο ώρες

  πριν από την χαραυγή, και μόλις «λαλούσαν οι πετεινοί» τα χαράματα σηκώνονταν πάλι

  για να πάνε όλοι μικροί και μεγάλοι στη δουλειά!...

        Τούτη τη βραδιά δεν ήταν πολύς κόσμος στο ξεφλούδισμα. Ήταν μόνο καμιά

  δεκαριά άτομα έναντι των δεκαπέντε ή είκοσι που μαζευόντουσαν τις άλλες βραδιές.

  (Η οικογένειά μας τότε, η γιαγιά μας, τα τέσσερα παιδιά της, οι νύφες της και εμείς

  τα παιδιά ξεπερνούσαμε τα είκοσι πέντε άτομα). Έλλειπαν λοιπόν τούτη τη νύχτα

  εκείνοι που ήταν στα ζώα, και εκείνοι που είχαν πάει να βοηθήσουν μία οικογένεια να

  θερίσουν και να κουβαλήσουν με τα άλογά μας τα καλαμπόκια του! Εμείς τα μικρά

  παιδιά, κατά το ξεφλούδισμα, συνήθως βοηθούσαμε στο να γεμίζουμε τσουβάλια με

  «τσέφλα» που έβγαζαν οι μεγάλοι από το ξεφλούδισμα (τσέφλισμα) των σταχυών.

  βοηθούσαμε, αλλά και παίζαμε μέσα στα τσέφλα. κριβόμενοι μέσα στο σωρό τους

  κάποιες φορές.

        Όμως, τούτη τη βραδιά δεν υπάρχουν κέφια για χαρές. Οι μεγάλοι δουλεύουν

  και σιγομιλούν, ενώ εμείς τα παιδιά δουλεύουμε σιωπηλά και προσπαθούμε να

  καταλάβουμε τις ανησυχίες που έδειχναν τα περίλυπα πρόσωπα των μεγάλων! Όταν

  κατά διαστήματα ακούγονταν αεροπλάνα,σιωπούσαμε αρχικά όλοι, και αναμέναμε με

  κομμένη την ανάσα μήπως ακούσουμε βόμβες.Μετά βγαίναμε έξω, για να δούμε την

  λάμψη, το πλήθος και την κατεύθυνση των αεροπλάνων.

       Το πρωί, η άλλη ημέρα, εμάς τα μικρά παιδιά μας βρήκε να κοιμόμαστε μέσα στα

  τσέφλα.ενώ οι μεγάλοι δεν είχαν κοιμηθεί καθόλου!...

        Τούτο το πρωί τα πάντα είναι διαφορετικά. Ο χωροφύλακας είχε έρθει νύχτα στο

  χωριό και έδωσε τις ατομικές κλήσεις στα παλληκάρια που επιστρατεύτηκαν για τον

  πόλεμο. Τα Σχολεία έκλεισαν κι ο κόσμος ήταν αναστατωμένος. Πρώτη έγνοια όλων

  ήταν η προστασία της ζωής, και μετά η μέριμνα για τα ζώα, καθώς και ο εφοδιασμός.

  για τις δύσκολες ημέρες που έρχονται.

        Λίγες ημέρες μετά την κήρυξη του πολέμου στη γειτονιά μας έχει μαζευτεί πολύς

  κόσμος που σιγομιλούν και δακρύζουν! Πήγα στην αυλή του σπιτιού όπου ακούγονταν

  κλάματα! Εκεί ένοιωσα πράγματι την συμφορά που φέρνει ο πόλεμος! Στις μάχες με

  τους Ιταλούς είχε σκοτωθεί ένα παλληκάρι από το χωριό μας!...Είχε σκοτωθεί ο

  Γιώργος Ντάσης!... Εδώ όμως, δεν βρίσκω δύναμη και λόγια για να περιγράψω

  την εικόνα της οδύνης!...

         Συνεχίζω με περιγραφή άλλων περιστατικών.

        Μία ημέρα ήμασταν στον ελαιώνα και μαζεύαμε ελιές.

         Σημειώνω, πως στην οικογένειά μας μικροί και μεγάλοι, πηγαίναμε πάντα για

  δουλειά. Ο πατέρας μου με τα αδέλφια του είχαν από κοινού την περιουσία

  (χωράφια, ζώα, ελιές. κ.λπ.) και την οικονομική διαχείριση (κουμάντο) είχε ο

  μεγαλύτερος αδελφός τους ο Βασίλης.

        Ο Μπάρμπα Βασίλης, εμάς τα μικρά παιδιά των 6-10 χρονών μας είχε βάλει να

  μαζεύουμε ελιές σε ξεχωριστή ελιά. Όταν νομίζαμε ότι είχαμε τελειώσει ένα δέντρο,

  τότε περνούσαν οι μεγάλοι και μάζευαν ότι εμείς δεν είχαμε μάσει καλά.

         Ξαφνικά το μεσημέρι, ξανά ακούγονται βουητά από αεροπλάνα μακρυά στον

  ουρανό προς Κέρκυρα και Γιάννενα, και ακούγονταν οι βόμβες που έριχναν!

  Κάποια στιγμή εμφανίζονται στον ουρανό άλλου είδους αεροπλάνα. Βλέπαμε πως 

περιτριγύριζαν και ανεβοκατέβαιναν ανακατεμένα τα αεροπλάνα και ακούγαμε

τους κρότους των μυδραλλιοβολισμών.Γίνονταν αερομαχίες.Βλέπαμε και φλόγες

στον ουρανό και καταρρίψεις αεροπλάνων.

        Εμείς τα μικρά νομίζαμε ότι αυτό το κακό γίνεται αρκετά μακριά από εμάς. Όμως,

  κάποια στιγμή μερικά αεροπλάνα πλησιάζουν προς την περιοχή μας. και όταν

  πέρασαν επάνω από το Μαργαρίτι έρριξαν μερικές βόμβες, οι οποίες έσκασαν έξω

  από τα σπίτια στην κάτω άκρη του χωριού. Ο κρότος από τις βόμβες ήταν

  τόσο δυνατός, που αισθανθήκαμε τον τρόμο και τον φόβο της συμφοράς τόσο

  κοντά μας.Φοβισμένοι, εμείς τα παιδιά, πλησιάσαμε τον Μπάρμπα Βασίλη και

  του είπαμε, πως αφού γίνεται πόλεμος, γιατί μαζεύουμε ελιές και δεν

  φεύγουμε για το χωριό;

         Και ο Μπάρμπα Βασίλης μας εξήγησε: παιδιά μου, κι αν εμείς σταματήσουμε να

  δουλεύουμε, ο πόλεμος δεν θα σταματήσει!... Αν πάμε τώρα στο χωριό, θα

  κινδυνεύουμε πιο πολύ, διότι εκεί, στις πόλεις και χωριά ρίχνουν βόμβες τα αεροπλάνα,

  και όχι στους ελαιώνες. Εδώ κάτω από τις ελιές δεν μας βλέπουν τα αεροπλάνα, είπε.

  Αλλά το πιο σημαντικό, μας τόνισε ο Μπάρμπα Βασίλης, είναι πως δεν ξέρουμε πόσο

  καιρό θα διαρκέσει ο πόλεμος. Είναι λοιπόν ανάγκη, τώρα στην αρχή, να δουλέψουμε

  πιο εντατικά για να μαζέψουμε τη σοδειά και να έχουμε τρόφιμα αν επιδεινωθεί η

  κατάσταση στη συνέχεια του πολέμου.

         Αν δεν δουλέψουν οι οικογένειες, θα κινδυνεύουν σε λίγο καιρό να πεθάνουν

  από την πείνα!... είπε.

        Πράγματι ο πόλεμος συνεχιζόταν για μήνες στα χιονισμένα βουνά της Ηπείρου

  και της Αλβανίας, όπως μας έλεγαν οι μεγαλύτεροι.

        Θυμάμαι, στα παλιά χρόνια, πως τις μεγάλες νύχτες του χειμώνα, αφού τελείωνε

  το τσέφλισμα και το ξεκόκισμα (με δάρτι) των καλαμποκιών, οι γυναίκες και κυρίως

  τα κορίτσια μαζευόντουσαν παρέες σε κάποια σπίτια και έγνεθαν μαλλιά με τις ρόκες

  τους ή έπλεκαν μάλλινες κάλτσες, φανέλες και ζηλέδες (πουλόβερ - καζάκιες)

  για τα προικιά τους!... Έγνεθαν και έπλεκαν με τραγούδια, ιστοριούλες και αστεία,

  μέχρι μεταμεσονύχτιες ώρες, πάντα υπό το φως λυχναριών με λάδι ή πετρόλαδο

  (πετρέλαιο). Όμως τούτο το χειμώνα ξενυχτούσαν, αλλά δεν τραγουδούσαν και δεν

  αστειεύονταν.Τώρα, οι περισσότερες γυναίκες στο χωριό μας ξενυχτούν και πλέκουν

  σιωπηλά μάλλινες κάλτσες, φανέλες, και ζηλέδες, όχι για τις οικογένειές τους, αλλά για

  τους φαντάρους μας που πολεμούν τον εχθρό στα ελληνοαλβανικά σύνορα. μες στη

βαρυχειμωνιά!...

        Εμάς τα παιδιά, στην αρχή του πολέμου, μας έπιανε δέος όταν βλέπαμε

  αεροπλάνα να πετούν,να κάνουν αερομαχίες και να σκάνε οι βόμβες που

  έρριχναν μακριά από εμάς. Ύστερα όμως συνηθίσαμε και χαζεύαμε με τις λάμψεις

  και τις καταρρίψεις αεροπλάνων!...

        Ακούσαμε αργότερα, ότι τους Ιταλούς τους νικήσαμε και τους διώξαμε πολύ

  μακριά, και ότι ο πόλεμος γίνεται τώρα μακριά από εμάς στην Αλβανία. Όμως οι

  μεγαλύτεροι εξακολουθούσαν να είναι ανήσυχοι!...

        Την άνοιξη του 1941 δεν ακούγαμε αεροπλάνα και δεν βλέπαμε να γίνονταν

  αερομαχίες και βομβαρδισμοί. Νόμισα τότε ότι τελείωσε ο πόλεμος!...

        Έτσι, μια ημέρα που πήγαινα στον κάμπο, συνάντησα κοντά στα λιβάδια

  τέσσερα παλικάρια από το χωριό μας που επιστρέφανε ποδαράτοι από τον πόλεμο.

  Ήταν με την στρατιωτική στολή τους, αλλά χωρίς τα δίκοχα καπέλα τους. Μετά,

  πιο πέρα είδα κι άλλους. κι άλλους να γυρίζουν ποδαράτοι!...

        Τι παράξενα συναισθήματα αντίκρισα τότε! Εγώ έδειχνα χαρούμενος επειδή

  νόμιζα πως οι χωριανοί μου γύριζαν από τον πόλεμο νικητές, υγιείς και υπερήφανοι

  και ότι ο πόλεμος είχε τελειώσει!...

        Τα παλικάρια όμως έδειχναν πως δεν ήταν χαρούμενοι! Ήξεραν ότι ο πόλεμος

  δεν τελείωσε. Απλώς είχε υποχωρήσει ο Ελληνικός Στρατός από την Βόρειο Ήπειρο,

  επειδή στην Μακεδονία μας επιτέθηκε ο Γερμανικός Στρατός με ισχυρότερες δυνάμεις

  και εισέβαλε στην Ελλάδα....Τώρα επίκειται να είμαστε υπό την κατοχή των Ιταλών

  και των Γερμανών!...

        Στα χωριά μας ο φόβος ξαπλώθηκε όταν ήρθαν τα χαμπέρια πως οι

  Τουρκοτσάμηδες στην ευρύτερη περιοχή μας, συνεργάζονται με τον κατακτητή.

         Τούτες οι πληροφορίες αύξησαν τις ανησυχίες στο χωριό. Από τότε, εμείς τα

  παιδιά δεν κυκλοφορούσαμε πια έξω από το χωριό κοντά στο δρόμο που

   ακολουθούσαν οι Τουρκαρβανίτες από Μαργαρίτι, Λιουβαράτι (Καταβόθρα), και

  Μαζαρακιά για Πάργα. Δεν ξαναπήγα πια στον πατέρα μου, που είχε το καφενείο και το

  χάνι πλάι στην εκκλησία της Αγ. Παρασκευής στις βρύσες, και που για τότε ήταν πολύ

   μακριά από το χωριό, και έτσι τα έκλεισε! Δεν ξαναβρέθηκα πια στις βρύσες για να

  βλέπω ανάμεσα στους Τουρκοτσάμηδες καβαλαραίους και πανέμορφες γυναίκες

   με μεταξωτά φορέματα, να πίνουν νερό με κούπες πάνω στο άλογο και να διακρίνω 

  κάτω από το πολύχρωμο διαφανές φερετζέ τους τα βαμμένα χείλη 

  και την ξωτική ομορφιά τους!...

                      2. Θύμισες. από τα χρονια κατοχής

        Και να, κάποια μέρα έφθασε «χαμπέρι» (πληροφορία) πως έρχονται για το

  χωριό μας οι Ιταλοί με Τουρκαρβανίτες. Ξυπνήσαμε πριν ξημερώσει και φύγαμε πολλά

   γυναικόπαιδα για το Λιβαδάρι, που είναι πιο ψηλά από το χωριό μας στους πρόποδες

  του βουνού Μπετζεβελιό. Περάσαμε το Λιβαδάρι και πήγαμε πάνω από την εκκλησία

  Προφήτη Ηλία στη ρίζα του Μπετζεβελιού, μέσα σε μία μεγάλη σπηλιά. Εκεί μείναμε

  αρκετές ημέρες, κι έβλεπα κατακόρυφα περί τα 500 μέτρα πάνω από το κεφάλι μας το

  Μπετζεβελιό και με έπιανε δέος! Οι μεγάλοι μας διαβεβαίωναν πως εκεί ήμασταν

  ασφαλείς, διότι από πάνω μας ήταν ο Μπετζεβελιός και στις γύρω πλαγιές ήταν ένοπλες

  ομάδες αντρών από τη Σενίτσα και το Λιβαδάρι. Εκεί είδα μια μέρα αρματωμένους τον

  θείο μου (αδελφό της μητέρας μου) Βασίλη Νικολάου με τον ξάδερφό του Αντώνη

  Νικολάου (οπλαρχηγό) και άλλους άνδρες.

        Όταν είχαμε ξαναγυρίσει στο χωριό, είδα μια μέρα φάλαγγες ιταλικών

  αυτοκινήτων να περνούν απέναντι στη Δημοσιά από το Μαργαρίτι προς

  Πάργα και Πρέβεζα.Κι ένα πρωί είδα Ιταλούς φαντάρους στην αυλή

  του Σχολείου μας. Μερικά παιδιά πλησιάσαμε να τους δούμε από κοντα.

  Μας μίλησαν με γελαστό πρόσωπο για να μη φοβόμαστε.

        Την άλλη μέρα άκουσα να με φωνάζει ένας Ιταλός φαντάρος στην εξώπορτα της

  αυλής μας: «Πίκολο, πίκολο, οβο, όβο, ίο παγκάρε.». Δηλαδή κάπως έτσι: «Μικρέ,

  μικρέ,... αυγό, αυγό,. Εγώ πληρώσω.». Η γιαγιά μου, ενενήντα χρονών τότε, μου

  έδωσε πέντε αυγά να του τα δώσω, χωρίς να πάρω λεπτά.

        Τις επόμενες ημέρες είδα μαζεμένο πολύ κόσμο στην αυλή του Σχολείου. Οι

  Ιταλοί είχαν μαζέψει τους προεστούς του χωριού, ένας από τους οποίους ήταν και

  ο μεγαλύτερος αδελφός του πατέρα μου Βασίλης Θάνος καθώς και ο

  παπά Χρήστος (Iερέας Χρήστος Γκίνης).

        Πάλι κάποια παιδιά πλησιάσαμε δειλά - δειλά να δούμε τι γίνεται.Είδαμε τότε

  ότι στο πλευρό των Ιταλών ήταν αρκετοί Αρβανιτοτσάμηδες (Τουρκαρβανίτες) από τα

  χωριά Λιουβαράτι (Καταβόθρα), Μαργαρίτι, και Μαζαρακιά. Οι Τουρκαρβανίτες φώναζαν

  στους προεστούς, ότι οι Ιταλοί θέλουν να παραδώσουν οι χωριανοί μας ότι οπλισμό

  έχουν. Παραξενευτήκαμε από την διαφορά συμπεριφοράς Ιταλών και Αρβανιτοτσάμιδων!...

  Οι Ιταλοί, αν και ήταν κατακτητές, είχαν ήρεμο ύφος, ενώ οι Αρβανιτοτσάμηδες έδειχναν

  άγριο ύφος! και μάλιστα μερικοί παρά ήταν άγριοι. και φοβέριζαν.

        Μετά λίγη ώρα οι Ιταλοί άρχισαν να κάνουν σκοποβολή. Έβαζαν μία πέτρα ίση

  με κεφάλι ανθρώπου σε απόσταση 50 μ. και μία άλλη σε απόσταση 100 μ. από την

  αυλή του Σχολείου προς την πλαγιά, κοντά στα αποχωρητήρια. Σημάδευαν με όπλο την

«Ιταλική αραβίδα». Έδιναν και στους Τουρκαρβανίτες να σημαδεύουν, αλλά δεν τα

κατάφερναν και τόσο καλά.

        Από τις ντουφεκιές μαζεύτηκε κι άλλος κόσμος, που παρακολουθούσε την

   (σκοποβολή),μεταξύ των οποίων και ο πατέρας μου Βαγγέλης Θάνος.

  Ο πατέρας μου ήταν καλός κυνηγός και άριστος σκοπευτής. (Η Σενίτσα είχε τότε λίγους

  καλούς κυνηγούς, αλλά πολλούς καλούς σκοπευτές. Πρώτος όμως όλων ήταν ο Νίκος

  Τζανής και μετά ο πατέρας μου).

        Ο πατέρας μου, καθώς παρακολουθούσε το σημάδι, μερακλώθηκε. και με

  νοήματα ζήτησε από έναν Ιταλό Αξιωματικό, να του δώσει την «ιταλική αραβίδα» για να

  ρίξει κι αυτός. Ο Ιταλός έδωσε την αραβίδα στον πατέρα μου, του έδειξε το σημείο που

  γονάτιζαν οι άλλοι σκοπευτές και του έκανε νόημα να γονατίσει για να ρίξει. Ο πατέρας

  μου έκανε νόημα ότι δεν θέλει να γονατίσει αλλά να ρίξει όρθιος, ο Ιταλός γέλασε και

  του επέτρεψε να σημαδέψει όρθιος. Ο πατέρας μου δεν σημάδεψε αμέσως,αλλά

  έδειξε στον Αξιωματικό μία μικρή πέτρα, ίση με ένα κοτσύφι, και ζήτησε να την βάλουν

  επάνω στην πέτρα που ήταν στα 50 μ.

        Ο Ιταλός Αξιωματικός ξαναγέλασε δυνατά και έδωσε την μικρή πέτρα σε ένα

  φαντάρο να την τοποθετήσει επάνω στην πέτρα που ήταν στα 50 μ. Όταν ο φαντάρος

  Ιταλός έβαλε το μικρό σημάδι επάνω στην μεγαλύτερη πέτρα, εμένα μου δημιούργησε

  την αίσθηση σαν να έβλεπα στα 50 μ. ένα κοτσύφι επάνω σε ανθρώπινο κεφάλι!...

        Ο Αξιωματικός έδωσε με νεύμα εντολή στον πατέρα μου να ρίξει. Ο πατέρας μου

  όρθιος σημαδεύει και ρίχνει με την «ιταλική αραβίδα» που τόσο τον είχε μερακλώσει!...

  Με το μπάμ (κάουου) το κοτσύφι διαλύθηκε, έγινε πούπουλα!... Θέλω να πω, πως η

  μικρή πέτρα διαλύθηκε και έγινε θρύψαλα!... Και ενώ ο Ιταλός Αξιωματικός φώναζε

   «μπράαβοο»(!), ο πατέρας μου γονάτισε έρριξε και στην μακρυνή πέτρα που ήταν στα

  100 μ. Την πέτυχε και την μακρυνή πέτρα «με την πρώτη»

  και αμέσως σηκώθηκε όρθιος.

        Ο Αξιωματικός, πλησίασε τον πατέρα μου, τον συγχάρηκε λέγοντας πολλές φορές

  μπράβο - μπράβο .ενώ οι Τουρκαρβανίτες λύσσαξαν από το κακό τους κι έμειναν για

  λίγο άφωνοι!... Μετά, ένας από τους Τουρκαρβανίτες μονολογώντας με άγρια φάτσα

  και φθόνο είπε: «Και σου λένε μετά οι Σενιτσώτες, πως τάχα δεν έχουν ντουφέκια!...»

        Εκείνη την στιγμή ο Μπάρμπα Βασίλης (μεγαλύτερος αδελφός του πατέρα μου),

  πλησίασε και τράβηξε από το χέρι τον πατέρα μου στην άλλη άκρη της αυλής του

  Σχολείου. του δίνει ένα χαστούκι. (κάτι σαν παρατήρηση ή σαν μπράβο!...) και

  χαμηλόφωνα του λέει: «Φύγε γρήγορα και εξαφανίσου, διότι τώρα κινδυνεύεις να σε

  σκοτώσουν από τον φθόνο τους οι Τουρκαρβανίτες και όχι οι Ιταλοί. Φύγε αμέσως από

  το χωριό και πήγαινε στην Παλιοσενίτσα.» είπε. Έτσι ο πατέρας μου

  έφυγε από το χωριό και γλύτωσε!...

        Ειδικά για τους Αρβανιτοτσάμηδες (Τουρκαρβανίτες) θυμάμαι, πως μερικοί από

  αυτούς ήταν πιο επικίνδυνοι από τους Ιταλούς κατακτητές. Λεηλατούσαν οικογένειες

  Χριστιανών, στα γύρω χωριά και έκαναν πολλές δολοφονίες Χριστιανών.

         Σημειώνω εδώ πως, εκείνη την εποχή στην περιοχή μας, το Μαργαρίτι κατοικείτο

  από Χριστιανούς και Τουρκαρβανίτες, ενώ η Καταβόθρα μόνο από Τουρκαρβανίτες. Το

  χωριό μας Σενίτσα (σημερινό Ελευθέρι), που συνόρευε με την Καταβόθρα, κατοικείτο

  μόνο από Χριστιανούς και δεν είχε ούτε έναν Τουρκαρβανίτη. Επίσης και το Λιβαδάρι

  είχε μόνο Χριστιανούς.

        Εκεί, στα όρια του χωριού μας με την Καταβόθρα, στην τοποθεσία «Σιούρι -

  Χωνεύτρα», έγινε μία νύχτα ένα θλιβερό περιστατικό με τους Τουρκοτσάμηδες: Στη

  στάνη του Σταύρου Μπότσου (παιδί 17 χρονών) ένας Τουρκαρβανίτης πήγε την νύχτα

  και προσπάθησε να τον ξεγελάσει και να τον παρασύρει, για να τον πάει πιο πέρα, όπου

  περίμεναν να τον απαγάγουν άλλοι Αρβανιτοτσάμιδες.Όταν ο Σταύρος κατάλαβε και

  αρνήθηκε να τον ακολουθήσει, ο Τουρκαρβανίτης έβγαλε μαχαίρι για να τον

  μαχαιρώσει. Ο Σταύρος αντιστάθηκε, έπιασε το μαχαίρι από «την κόμψη» και πάλεψαν.

  Στην πάλη ο Σταύρος έρριξε χάμω τον Τουρκοτσάμη και τον έσπρωξε κάτω

  από ένα μικρό βράχο. Αμέσως μετά τραυματισμένος από τις μαχαιριές, γύρισε στην

  στάνη για να πάρει τον μικρότερο αδελφό του Κώστα και ήρθαν νύχτα στο χωριό.

        Μία άλλη μέρα άκουσα πυροβολισμούς στον κάμπο. Το απόγευμα έμαθα πως

  είχαν πάει δύο Αρβανιτοτσάμηδες να σκοτώσουν τον Σπύρο Τσοβίλη, αλλά αυτός

  οπλοφορούσε και έγινε μάχη μεταξύ τους. Είδα πως κουβαλούσαν χωριανοί μας σε

  ξύλινο αυτοσχέδιο φορείο τον Σπύρο Τσοβίλη βαριά τραυματισμένο!

        Επίσης αργότερα,οι Τουρκαλβανοί συνάντησαν στην Αγία Κυριακή τον χωριανό 

  μας Αναστάση Βάσσιο και τον δολοφόνησαν.

        Μία άλλη φορά είχα ακούσει ντουφεκιές απέναντι στην άλλη πλευρά του κάμπου.

  Έμαθα την επόμενη ημέρα πως οι Τουρκαλβανοί είχαν δολοφονήσει στη θέση

  «Κούλιες» δύο Χριστιανούς από το Μαργαρίτι,οι οποίοι έρχονταν από το Φανάρι με τα

  άλογά τους φορτωμένα τρόφιμα.

        Έλεγαν τότε, πως αρχηγός των Αρβανητοτσάμηδων για τις δολοφονίες και λεηλασίες

  ήταν κάποιος Γιασίν Σαντικ από το Μαργαρίτι. Αυτόν τον Γιασίν, μία ημέρα που γύριζε

  από λεηλασίες στα χωριά του Φαναρίου, τον σκότωσε, σε καρτέρι, ο Βασίλης Μπαλούμης

  από το Σπαθαράτι (Σπαθαραίοι).                       

        Ένα βράδυ που γύριζα από την «Βρογκοπίγκα» όπου είχαμε τις στάνες για τα

  γιδοπρόβατα και μάντρες για τις αγελάδες, βρήκα στην αυλή των σπιτιών μας

  περί τους είκοσι ξένους ανθρώπους. Η ΜΑΝΑ (!) μου, που ήταν η αρχημαγείρισσα

  στις τέσσερις οικογένειες των Θαναίων, είχε ξανά ανάψει τον μεγάλο φούρνο

  εκτάκτως και έβαλε να ψηθούν πολλά μεγάλα ταψιά με ψωμιά και φαγητά.Όταν

  την ρώτησα γιατί ξαναφουρνίζει νυχτιάτικα, αφού ήδη είχε φουρνίσει το πρωί

  (συνήθως φούρνιζε κάθε μέρα λόγω μεγάλης οικογένειας), μου εξήγησε πως ήταν

  για να φάνε οι ξένοι, που είχαν έρθει από την Πάργα, όπου λόγω του πολέμου είχε

  πέσει μεγάλη πείνα! Τότε θυμήθηκα τα λόγια του Μπάρμπα Βασίλη για την πρόβλεψη

  της πείνας από τον πόλεμο!

         Ανάμεσα στους φιλοξενούμενους ήταν και η οικογένεια του Βασίλη Μήτση με τα

  παιδιά του. Με αυτά τα παιδιά εμείς οι μικρότεροι είχαμε συνδεθεί πολύ!. Όταν η

  οικογένεια Μήτση είχε επιστρέψει αργότερα στη Πάργα, ένα από τα παιδιά του, ο

  Βαγγέλης Μήτσης, βρέθηκε σκοτωμένος στον καταυλισμό των Ιταλών!. Ο σκοτωμός

  του Βαγγέλη Μήτση μας είχε πονέσει πολύ, κι εμείς τα παιδιά τον κλαίγαμε για

  πολύ καιρό!...

        Ένα καλοκαίρι η οικογένεια Θαναίων και του Μήτη Χήρα είχαμε τα ζώα μας στο

  Καλοδίκι. Οι δύο οικογένειες συνδεόταν φιλικά και είχαν μεταξύ τους αμοιβαία μπέσα

  και αλληλεγγύη! Η οικογένεια του Δημήτρη Χήρα ήταν, ο ίδιος με την γυναίκα του και

  τον μικρό μοναχογιό τους Λεωνίδα, καθώς και η χήρα γυναίκα του αδελφού του με τις

  δύο κόρες της Χρύσα και Αθηνά. Οι στάνες μας ήταν πολύ κοντά (ανάμεσα από τις δύο

  λίμνες) και κάθε ημέρα ήμασταν μαζί.

        Κάποια ημέρα στις στάνες, η Αθηνά Χήρα, που ήταν πέντε χρόνια μεγαλύτερή

  μου, μου είπε να την ακολουθήσω και να πάμε για μία δουλειά που της είχε πει ο

  ξάδελφός μου Νάσης (Θανάσης) Θάνος (20 χρονών τότε). Χωρίς να ξέρω για ποια

  δουλειά πάμε, την ακολούθησα στο δημόσιο χωματόδρομο (αυτοκινητόδρομο),

  που εκείνη την εποχή (1942) περνούσε ανάμεσα από τις δύο λίμνες. Στην πλαγιά από

  Καλοδίκι προς Πυργί η Αθηνά σταμάτησε στη μέση της Δημοσιάς και μου είπε να την

  βοηθήσω να απλώσουμε πρόκες που κρατούσε στην ποδιά της.Μου υπέδειξε να

  μη σκορπάμε τις πρόκες αλλά να τις βάλουμε όρθιες με την κεφαλή προς τα κάτω

  και το μυτερό μέρος προς τα επάνω. Οι πρόκες ήταν με μεγάλη κεφαλή, σαν

   αυτές που πετάλωναν τα άλογα ή βάζανε σε τσαρούχια εκείνη την εποχή. Τις 

  απλώναμε σε μήκος περίπου 15 μέτρα και σε όλο το πλάτος του δρόμου. Ενώ

  βοηθούσα να απλώνουμε πρόκες στο δρόμο την ρώτησα γιατί το κάνουμε αυτό,

  κι αυτή αντί να μου εξηγήσει μου φώναξε δυνατά να βιαστούμε και να κάνουμε

  ότι της είχε πει ο Θανάσης. Μου είπε μάλιστα να μη ξαναρωτήσω και να μη πούμε

  σε κανέναν ότι εμείς βάλαμε τις πρόκες στο δρόμο.

        Έτσι, απλώσαμε γρήγορα τις πρόκες και αμέσως μετά με πήρε από το χέρι κι

  ανεβήκαμε ψηλά στον βραχώδη λόφο που ήταν περί τα 100 μ. επάνω από τον

  δρόμο. Όταν διαμαρτυρήθηκα γιατί πήγαμε στον λόφο και δεν επιστρέψαμε στις

  στάνες, μου είπε, πως αν πηγαίναμε στις στάνες, θα κινδυνέψουμε να μας σκοτώσουν

  οι ταλοί. Μου εξήγησε στη συνέχεια ότι τις πρόκες που βάλαμε θα τις πατήσουν σε

  λίγο ιταλικά αυτοκίνητα που θα περάσουν από Ηγουμενίτσα - Μαργαρίτι για Πάργα

  και ότι μερικά από αυτά θα πέσουν στο γκρεμό και θα καταλήξουν στην λίμνη

  που είναι περί τα 10 μ. κάτω από το δρόμο.

        Πράγματι, ακούσαμε να πλησιάζουν ιταλικά αυτοκίνητα και με κομμένη την

  ανάσα παρακολουθούσαμε τα πρώτα από αυτά να πλησιάζουν τις πρόκες!... Και

  ξαφνικά, τα δύο πρώτα αυτοκίνητα που πέρασαν στη ζώνη με τις απλωμένες

  πρόκες έγειραν το ένα προς την πλευρά της λίμνης και το άλλο προς την

  πλευρά του βουνού. και ακινητοποιήθηκαν!... Μετά σταμάτησαν και

  τα άλλα αυτοκίνητα που ακολουθούσαν.

        Τα δύο αυτοκίνητα δεν έπεσαν στην λίμνη.

        Απλώς, είχαν κλατάρει τα λάστιχα από τις πρόκες, και επειδή τα αυτοκίνητα δεν

  είχαν μεγάλη ταχύτητα, λόγω του κακόδρομου, κατάφεραν να σταματήσουν πριν

  να φύγουν από τον δρόμο. Μόλις σταμάτησαν, οι Ιταλοί φαντάροι σκόρπισαν στην

  άκρη του δρόμου προς το βουνό και έσκυψαν παίρνοντας θέσεις μάχης! Όμως,

  πριν να σκύψουν οι Ιταλοί, εγώ νόμισα πως θα ανέβαιναν στον λόφο, όπου

  ήμασταν με την Αθηνά, και έτσι αυθόρμητα από ένστικτο διάσωσης έκανα

  να σηκωθώ για να τρέξω προς τα επάνω. Ευτυχώς, η Αθηνά ψύχραιμα με έπιασε

  δυνατά και με κράτησε ακίνητο! «Αν κουνηθούμε ή αν ακουστούμε

  θα μας σκοτώσουν» είπε!

        Οι Ιταλοί, αφού άλλαξαν ρόδες και καθάρισαν τον δρόμο, συνέχισαν την

  πορεία τους προς Πάργα.

  Λίγες μέρες αργότερα, ένα μεσημέρι που έκανα πως κοιμόμουν, άκουσα από τον

  ξάδελφό μου Θανάση που μιλούσε με κάποιον μεγαλύτερο ότι «Το σαμποτάζ» με τις

  πρόκες το είχε σχεδιάσει ο μεγαλύτερος αδελφός του ο Δάσκαλος Νίκος Θάνος.

  Έλεγε ακόμη ο Θανάσης, πως μία άλλη μέρα αυτός με την Χρύσα (αδελφή

  της Αθηνάς Χήρα) είχαν βάλει πρόκες και είχε κλατάρει τότε μία μόνο ρόδα.

        Τότε συνειδητοποίησα, πως είχε αρχίσει από τον ελληνικό λαό

  αντίστασημε κάθε μέσο και τρόπο κατά των κατακτητών.

                3. Αντίσταση. Εξορίες. Πυρπολισμός της Σενίτσας

        Κάποια ημέρα είδα πάλι πολύ κόσμο μαζεμένους στην αυλή του Σχολείου.

  Μερικά παιδιά προσπαθήσαμε να πλησιάσουμε αλλά δεν μας άφησαν να πάμε κοντά.

  Από πολύ μακριά όμως ακούγαμε δυνατές φωνές και βογκητά....Από τους μεγαλύτερους

  μάθαμε ότι οι Τουρκαρβανίτες με τους Ιταλούς είχαν πιάσει πολλούς άνδρες από το

  χωριό μας και τους έδερναν... για να μαρτυρήσουν και να παραδώσουν αν έχουν όπλα ή

  να ονοματίσουν χωριανούς που είχαν όπλα.

        Τελικά πήραν καμιά δεκαριά άνδρες στην καζέρνα (στρατώνας) στο Μαργαρίτι.

  Μερικούς από αυτούς τους έστειλαν εξορία στο Μεσολόγγι. Δύο από αυτούς, ο

  γείτονάς μας Ηλίας Κυριάκης και ο Πάσχος Κίτσος, πέθαναν από τις κακουχίες και την

  πείνα στο Μεσολόγγι.

        Ήξεραν οι Τουρκαρβανίτες ότι οι Σενιτσώτες είχαν ντουφέκια και δεν τολμούσαν

  να ορμήσουν στο χωριό μας για λεηλασίες χωρίς τους Ιταλούς. Ήξεραν ότι είχαν

  συγκροτηθεί ένοπλες ομάδες αντίστασης και προστασίας του χωριού.

        Έτσι μια μέρα ήρθαν πάλι με Ιταλούς κάμποσοι Τουρκοτσάμηδες και φώναξαν

  τους προεστούς του χωριού. Ήξεραν ακόμη ότι στο χωριό είχε μεγάλη πέραση ο

  λόγος του προεστού Βασίλη Θάνου και του ιερέα Χρήστου Γκίνη. Ζήτησαν λοιπόν

  από αυτούς τους δύο να προστάξουν τους οπλαρχηγούς των ομάδων να έρθουν στο

  χωριό. Οπότε, ο Βασίλης Θάνος έγραψε σημείωμα με συνθηματικό τρόπο, όπως

  προνοητικά είχε συνεννοηθεί με τους οπλαρχηγούς ότι: «άμα λάβουν το γράμμα.

  ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ. να αργήσουν. ΝΑ ΠΑΝΕ στο χωριό.». Πήραν οι καπεταναίοι

  (οπλαρχηγοί) το σημείωμα και κατάλαβαν ότι ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΑΝΕ στο χωριό διότι

  κινδυνεύουν. Ένας από αυτούς, ο Νάσης Μπάκας, είπε στον κομιστή να πει στο

  χωριό, πως αυτός θα βρει και τους άλλους. και άμα τους βρει θα έλθουν όλοι

  στο χωριό.

        Βρισκόμουν στην Παλιοσενίτσα όταν έφθασε η φήμη από το χωριό, πως οι

  Τουρκαρβανίτες είχαν κάψει ζωντανό στον φούρνο του τον Βασίλη Θάνο, επειδή δεν

  είχε παραδώσει τους οπλαρχηγούς Νίκο Τζανή, Θανάση Μπάκα, Θωμά Νάκη και

  Αντώνη Νικολάου.

        Για τρεις ημέρες κλαίγαμε τον Μπάρμπα Βασίλη!...

         Είχε συμβεί το εξής περιστατικό: Οι Τουρκαλβανοί κατάλαβαν πως δεν

  μπόρεσαν να ξεγελάσουν τους οπλαρχηγούς για να τους ζαπώσουν - γραπώσουν

  (αρπάξουν στα χέρια τους). Έτσι ζήτησαν από τους Ιταλούς να προστάξουν τον

  Βασίλη Θάνο να πάει ο ίδιος να βρει τους οπλαρχηγούς και να τους φέρει στο χωριό.

  Όμως, ο Βασίλης Θάνος όταν βρήκε τους οπλαρχηγούς στο βουνό τους επέστησε

  την προσοχή, να μη γελαστούν με κανένα τρόπο και να μη πέσουν στα χέρια των

  Τουρκαλβανών! Συνεννοήθηκαν πάλι, πως θα πει στους Ιταλούς πως βρήκε μόνο

  τον Νάση Μπάκα, ο οποίος ανέλαβε να βρει και τους άλλους για να έρθουν όλοι στο

   χωριό.

        Νύχτωνε, όταν ο Βασίλης Θάνος πλησίαζε στο χωριό. Λίγο πριν τα πρώτα σπίτια,

  βγήκε μπροστά του μία γερόντισσα χωριανή, η Πύλιο Μπέλλαινα (γυναίκα Σπύρου

  Μπέλλου) και τον σταμάτησε: «Αδελφέ Βασίλη, του λέει, γύρνα πίσω, μη μπαίνεις στο

  χωριό διότι πιο πέρα σε περιμένουν να σε ζαπώσουν τρεις Τουρκαρβανίτες και να σε

  κάψουν ζωντανό στον φούρνο σου, αν αυτή τη φορά δεν τους φέρεις τον Νάση Μπάκα,

  Νίκο Τζανή και Θωμά Νάκη. Τους άκουσα που έλεγαν, πως τούτη τη φορά δεν μας 

   γλιτώνει ο Τσίλης (Βασίλης) Θάνος, θα τον πάμε απευθείας να τον ρίξουμε ζωντανό 

  στο φούρνο του, που καίει συνέχεια. και δεν τον αφήνουμε ζωντανό να παρουσιαστεί

  στους Ιταλούς.» του είπε.

        Τότε ο Βασίλης Θάνος, ξαναγύρισε στους καπεταναίους και κατάστρωσαν νέα

  σχέδια για ενέργειες και καραούλια. ώστε ανά πάσα στιγμή να είναι έτοιμοι για μάχες.

        Η Σπύρο Μπέλλαινα όμως προτού ακόμη προειδοποιήσει η ίδια τον Βασίλη Θάνο,

  είχε φοβηθεί μήπως δεν τον δει να περνάει κοντά της, γι' αυτό είχε πει σε δύο άλλους

   χωριανούς που έβγαιναν από το χωριό για Παληοσενίτσα, τα όσα είχε ακούσει από τους

  Τουρκαρβανίτες, ότι θα ψήσουν τον Βασίλη Θάνο. Έτσι, όταν δεν φάνηκε για τρεις 

  μέρες ο Βασίλης Θάνος, νόμισαν οι χωριανοί μας, πως τον είχαν ζαπώσει (γραπώσει) και

  τον είχαν κάψει οι Τουρκοτσάμηδες στον φούρνο του ζωντανό!...

        Θυμάμαι, πως τους Νάση Μπάκα και Νίκο Τζανή τους είχα ιδεί εκείνη την εποχή

   αρματωμένους μία μέρα στο πηγάδι Τόροβα, ψηλά στην πλαγιά του βουνού Κρανιά.

        Οι καπεταναίοι με τις ένοπλες ομάδες στις κορυφογραμμές γύρω από την Σενίτσα

  φόβιζαν τους Τουρκαρβανίτες και δεν τολμούσαν να έλθουν στο χωριό μας

  χωρίς τους Ιταλούς!...

        Τον χειμώνα 1942-1943, κάποια μέρα που βρισκόμουν στον ελαιώνα μας, στην

  Ουντράσα, είδα να πέφτουν από τον ουρανό κάτι σαν πλατανόφυλλα. Τρέξαμε με τα

  ξαδέλφια μου και πήγαμε εκεί που έπεσαν για να δούμε τι ήταν!...Βρήκαμε κάτι χαρτιά,

   σαν σελίδες τετραδίου γραμμένα με ελληνικά γράμματα!... Μας εξήγησαν οι μεγαλύτεροι

  πως αυτά ήταν προκηρύξεις που είχαν ρίξει τα Αγγλικά αεροπλάνα. Οι προκηρύξεις,

  καλούσαν τον Ελληνικό Λαό, να αντισταθεί στους κατακτητές με επιθέσεις και 

  δολιοφθορές με κάθε τρόπο!...

        Εκείνη την ημέρα συνειδητοποίησα, πως οι πρόκες που βάλαμε με την Αθηνά 

  Χήρα στο δρόμο για να κλατάρουν και να ανατραπούν τα ιταλικά αυτοκίνητα ήταν 

   δολιοφθορά (σαμποτάζ) κατά του εχθρού. και ότι οι αρματωμένοι οπλαρχηγοί Μπάκας, 

  Τζανής, Νάκης, Νικολάου με τους ένοπλους άνδρες ήταν μέρος της αντίστασης κατά 

  των κατακτητών!..

        Το 1943 έφυγαν από τα μέρη μας οι Ιταλοί και άκουσα να λένε οι μεγαλύτεροι

  πως σε λίγες μέρες θα έρθουν οι Γερμανοί κατακτητές, που ήδη είχαν καταλάβει την

  Ελλάδα από το 1941. Μάθαμε πως οι Γερμανοί είναι πολύ πιο σκληροί και καταστροφικοί

  σε όσους τους έφερναν αντίσταση!... Θέλω να πω, πως πριν να έρθουν οι Γερμανοί

  στα μέρη μας, είχε έρθει γρηγορότερα ο φόβος που σκορπούσαν.

        Μία ημέρα, μερικά παιδιά, παίζαμε στην γειτονιά μου στη ρούγα Μπρέγκου του χωριού.

  Ακούγαμε πολύ μακριά μυδραλλιοβολισμούς και ξαφνικά είδαμε φάλαγγες οχημάτων να

  περνούν απέναντι στη Δημοσιά από Μαργαρίτι για Πάργα. Το βουητό τους ήταν τόσο

  δυνατό που μας προκάλεσαν τρόμο. Κι ενώ κοιτάγαμε φοβισμένοι τα παράξενα αυτά

  οχηματοφόρα που περνούσαν, κάποια στιγμή δύο από αυτά βγήκαν από την Δημοσιά και

  έστριψαν προς την κατεύθυνση του χωριού μας,διασχίζοντας χωράφια, θάμνους, όχθες!...

  Τρομάξαμε από την θέα αυτή, και στη σκέψη ότι τα μεγάλα αυτά ερπιστριοφόρα ΘΗΡΙΑ

  έρχονταν προς εμάς, αυτόματα κινηθήκαμε και ανεβήκαμε στο λιθόκτιστο τοίχο του

  σοκακιού της ρούγας!... Έτσι ακριβώς όπως κάναμε όταν βλέπαμε να περνούν μπροστά

  μας γαϊδούρια με πολλά ξύλα φορτωμένα!... Όμως, τα ερπιστριοφόρα όταν έφτασαν στην

  βαθιά νερομάνα, με νερά που έρρεαν από λίμνη Καλοδίκι προς Κάμπο, γύρισαν στη Δημοσιά

  και συνέχισαν την πορεία τους προς Πάργα.

        Όπως έχω προαναφέρει, οι Τουρκαρβανίτες δεν τολμούσαν να έρθουν για λεηλασίες

  στο χωριό μας. Υπήρχαν όμως και φιλήσυχες οικογένειες από αυτούς, που είχαν

  επικοινωνία με τους προεστούς του χωριού, κι έτσι μαθαίναμε στο χωριό τις κινήσεις τους.

        Κάποια μέρα γίνεται αναστάτωση στο χωριό, διότι οι προεστοί έμαθαν ότι επίκειται 

   εισβολή των Γερμανών με σκληροπυρηνικούς Αλβανοτσάμηδες στα χωριά των καπεταναίων

  Σενίτσα και Λειβαδάρι!...Έτσι, αποφάσισαν οι προεστοί να φύγουμε όλοι από το χωριό 

  και να πάμε ψηλά προς Παληοσενίτσα και Τραβουλιό.

         Εκατοντάδες γυναικόπαιδα εγκαταλείπαμε το χωριό και περνούσαμε πάνω από

  τους ελαιώνες για να πάρουμε την στράτα προς Παληοσενίτσα. Ήμουν στο τελευταίο

  τσούρμο που τρέχαμε στην πλαγιά,και έμεναν λίγα ακόμη μέτρα για να εξαφανιστούμε

  από την θέα της Δημοσιάς, καλυπτόμενοι πίσω από λόφους, όταν ακούμε ομοβροντίες

   μυδραλλιοβολισμών. Μας κούφανε το κροτάλισμα των πυροβολισμών που νομίσαμε

  πως ήταν κοντά μας, ενώ στην πραγματικότητα προερχόταν από την Δημοσιά απέναντι

  από το χωριό μας. Δευτερόλεπτα μετά τις συνεχείς ομοβροντίες ακούμε σύντομα

  σφυρίγματα (σσίφ - σσίφ) και σύννεφο σκόνης σηκώνεται μέσα στο τσούρμο των

  ανθρώπων!... Έχω ακόμη την αίσθηση της εικόνας,που είδα να περνούν μπροστά μου

  δεκάδες πυρακτωμένες βολίδες, που σκάλιζαν το έδαφος και σήκωναν σύννεφο σκόνης,

  έτσι που δεν έβλεπα να προχωρήσω.Όμως έτρεχα, όταν αισθάνθηκα να τραβιέται για

  δέκατα δευτερολέπτου το σακάκι μου, και στη συνέχεια άκουσα την ξαδέλφη μου Μαρία

  να φωνάζει: Ωχ, καίει το πόδι μου!... Μέσα από αυτό το πανδαιμόνιο με σύννεφο σκόνης

  και εκκωφαντικό κροτάλισμα των μυδραλλιοβόλων περάσαμε και καλυφθήκαμε πίσω

  από τον λόφο!... Πριν να συνεχίσουμε την στράτα για Παληοσενίτσα καταμετρήθηκαν τα

  μέλη των οικογενειών!...Εκείνη την ημέρα είχαμε όλοι «θαυματερή» ΤΥΧΗ!...

  Δεν σκοτώθηκε κανένας!... Μόνο το μάλλινο, από άσπρο βιλάρι, σακάκι μου, είχε μια

  τρύπα από «κάψιμο» πυρακτωμένης βολίδας στην κάτω δεξιά τσέπη και επίσης ένα

  δυνατό έγκαυμα από βολίδα υπήρχε στην γάμπα σε ένα πόδι της ξαδέλφης μου Μαρίας!..

         Θυμάμαι την ΜΑΝΑ (!) μου, εκείνη την ημέρα, που ήταν βαριά φορτωμένη με

  τρόφιμα για τους ένοπλους άνδρες του χωριού μας στα βουνά! Είχα δεί κι άλλες φορές

  να ζαλικώνονται (φορτώνονται) άνδρες, ή, γυναίκες, για να πάνε τρόφιμα στους άνδρες

  που ήταν στους λόφους φρουροί γύρω από το χωριό. Όμως τούτη την ημέρα υπάρχει

  πανικός. και ποιός να σκεφθεί να πάρει τρόφιμα για τους άλλους!... Ήταν «ο σώζων

  εαυτόν σωθείτω»!... Κι όμως η μητέρα μου, είχε στην αγκαλιά της «κοπανέλι»

  (τυλιγμένη με σκουτιά) το τριών μηνών κοριτσάκι της, ενώ στην πλάτη τη είχε βαρύ

  φορτίο με τρόφιμα για τους φρουρούς του χωριού!

        Σε ένα ίσιωμα, πριν την Παληοσενίτσα, βοήθησα την μητέρα μου παίρνοντας το

  μωρό από την αγκαλιά της και το κουβάλησα περίπου 200 μ. Όμως «τα σανδάλια» μου,

   που ήταν από «γελαδοτόμαρο», με δυσκόλευαν να περπατώ και κόντεψα να σωριαστώ 

  δύο φορές χάμω με το μωρό!...

        Στην Παληοσενίτσα ο κόσμος διανυχτέρευσε κοντά στις στάνες που υπήρχαν 

  πολλές εκείνη την εποχή. Στην στάνη μας «Λιούτσα» θυμάμαι πως ήρθαν μαζί μας

  πολλές οικογένειες.

        Την άλλη μέρα, αφού περάσαμε από την εκκλησία της «ΠΑΝΑΓΙΑΣ» για 

  προσκύνηση και επίκληση της βοήθειάς της, μετακινηθήκαμε πιο ψηλά προς

  «Φρούγκο» και «Πακουριάθι». Από το Πακουριάθι, που είναι κοντά στο πηγάδι 

  «Τόροβα», βλέπαμε να καίγεται το σπίτι μας καθώς και άλλα σπίτια του χωριού μας 

  από τους Γερμανούς και τους Τουρκοτσάμηδες. Στη συνέχεια πήγαμε ακόμη πιο 

  ψηλά στη σπηλιά «Πουλίθι».

        Μέσα από την σπηλιά «Πουλίθι» κάποια μέρα ακούσαμε ποδοβολητά αλόγων 

  και φωνές Γερμανών,οι οποίοι με την βοήθεια χαρτών ακολούθησαν την 

  στράτα Σενίτσα - Παναγία Παληοσενίτσας - Πηγάδι Τόροβα (εποχιακή πηγή το 

  χειμώνα και πηγάδι το καλοκαίρι) , Πακουριάθι, Πουλίθι, κορυφογραμμή για Αγία!

  Δεν μας αντιλήφθηκαν!...

        Η τροφοδοσία στη σπηλιά Πουλίθι γινόταν με ψωμί μπομπότα, που την έψηναν στην 

  γάστρα στις στάνες «Λιούτσα» και «Κατσιδιάρη» στην Παληοσενίτσα. Εκεί στην 

  Παληοσενίτσα είχαν προβλέψει οι μεγαλύτεροι και είχαν προωθήσει αρκετά τσουβάλια 

 με καλαμποκίσιο αλεύρι!... Σημειώνω ιδιαίτερα πως στην κατοχή η Παληοσενίτσα ήταν το 

 καταφύγιο του χωριού, όπου ήταν συνέχεια ο περισσότερος πληθυσμός του χωριού, 

 καθώς και χιλιάδες γιδοπρόβατα και εκατοντάδες αγελάδια.(Οι Θαναίοι είχαμε 

 τότε περί τα τετρακόσια πρόβατα, εξήντα αγελάδια και διακόσια γίδια.

 Αχ, γι' αυτά τα γίδια έκλαιγα αυτές τις ημέρες στην σπηλιά, διότι μας τα άρπαξαν

 οι Τουρκαρβανίτες στη γέφυρα Μούρι (Πυργί) όπου «προχθές»

 τα είχαμε πάει για νερό.)

        Μετά από λίγες μέρες φύγαμε από σπηλιά Πουλίθι και διαμέσου κορυφογραμμής 

 Τραβουλιού και Παλιόπαργας πήγαμε στη τοποθεσία Σαρακήνικο, στο μπαξέ του

 Θανάση Γκιοχάλα, κοντά στη θάλασσα (χωριό Ανθούσα). Θυμάμαι τον Θανάση Γκιοχάλα 

 με όπλο και χιαστί «γκιορντάνια» (ταινίες) στο στήθος με πολλά φυσίγγια!... 

 Ήταν κι αυτός αντιστασιακός!...

         Αργότερα, που είχαμε γυρίσει στο χωριό, μάθαμε πως τον Θανάση Γκιοχάλα τον

  σκότωσαν οι Γερμανοί. Σημειώνω, πως στο χωριό Ανθούσα, έγινε τότε και η βάπτιση

  της αδελφούλας μου.

                                       4. Ξεχωριστές εικόνες από την Κατοχή.

                                  Αποχώρηση Γερμανών και Τουρκοτσάμηδων

        Θυμάμαι ότι, στα χρόνια Κατοχής, οι μεγαλύτεροι προσπαθούσαν να μη 

  μαθαίνουμε εμείς τα παιδιά τις δυσάρεστες ειδήσεις.

        Όμως εμείς, στα περίλυπα πρόσωπά τους, βλέπαμε την αβεβαιότητα και τον φόβο 

  που είχαν για τις εξελίξεις. Βλέπαμε την θλίψη τους όταν μάθαιναν τις δολοφονίες

  που έχω προαναφέρει από τους Τουρκοτσάμηδες και εκτελέσεις από τους κατακτητές. 

   Τέτοιες εικόνες θλίψης έδειχναν τα πρόσωπα των μεγάλων όταν έμαθαν και για 

   τις δολοφονίες του παπα-Ανδρέα από το Καρτέρι, του προέδρου και του παπά από 

  το Σπαθαράτι, ενός πατέρα με τον γιο του από την Πάργα, του Πασχάλη Τσαλούκα 

  από Μορφάτι και άλλων πολλών στην ευρύτερη περιοχή μας.

        Δεν ξεχνάω την εικόνα θλίψης στην οικογένειά μας, όταν έμαθε την εκτέλεση 

  με τους «49» από τους Γερμανούς στην Παραμυθιά, του Δάσκαλου Περικλή Κακούρη 

  από το Μαργαρίτι, που ήταν φίλος της οικογένειάς μας!...

        Υπήρχε όμως και μια ημέρα χαράς στο χωριό μας, όταν ο προεστός Βασίλης Θάνος

  είχε απελευθερώσει από τους Τουρκοτσάμηδες στο Μαργαρίτι τον μικρό Χρήστο 

  Μπαλούμη, παιδί του οπλαρχηγού Βασίλη Μπαλούμη από το Σπαθαράτι. Τον

  Χρήστο Μπαλούμη τον είχαν απαγάγει Τουρκοτσάμηδες και τον πήγαν στο Μαργαρίτι

  για να τον σκοτώσει η Μάνα ενός Τουρκοτσάμη, που είχε σκοτωθεί σε συμπλοκές στις 

  εξορμήσεις που έκαναν για λεηλασίες και δολοφονίες στο Φανάρι -Σπαθαράτι - Μορφάτι.

        Η χαροκαμένη όμως ΜΑΝΑ (!) δεν σκότωσε το παιδί και τον κράτησε όμηρο!... Όταν 

  ο Βασίλης Θάνος έμαθε ότι το παιδί ήταν όμηρος στο Μαργαρίτι, τότε πήγε ο ίδιος στο

 Μαργαρίτι και μεσολάβησε να ελευθερώσει και να φέρει ζωντανό (!) το παιδί 

 στο χωριό μας! Ύστερα τον προώθησε στην οικογένειά του στο Σπαθαράτι!...

        Για τον προεστό Βασίλη Θάνο, μεγαλύτερο αδελφό του πατέρα μου, μένουν 

 ανεξίτηλες οι εικόνες μέσα μου, για την σοφία του, την μεγαλοσύνη του, και 

 φιλανθρωπία του στα χρόνια κατοχής. Θυμάμαι, που μας έστελνε συχνά, νυχτερινές 

 ώρες να πάμε γιαούρτι και γάλα, από τα γιδοπρόβατά μας,σε οικογένειες που 

 είχαν άρρωστα παιδιά, ή σε άλλες οικογένειες που λιμοκτονούσαν από την 

 πείνα! Μας έστελνε νυχτερινές ώρες, επειδή, όπως μας έλεγε ο Μπάρμπα 

 Βασίλης, έπρεπε να σεβαστούμε την αξιοπρέπεια και την υπερηφάνεια της κάθε 

 οικογένειας που είχε ανάγκες για βοήθεια!...

        Έχω ακόμη ζωντανές τις εικόνες, που έβλεπα να έρχονται στον Μπάρμπα Βασίλη

 κάποιοι χωριανοί, για να του δώσουν ένα χωράφι και να τους δώσει αυτός ένα τορβά

 ή ένα «δριμόνι» καλαμπόκι!...Κι ο Μπάρμπα Βασίλης τους έλεγε: «Πάρε καλαμπόκι τώρα

 για τα παιδιά σου και κράτησε και το χωράφι σου, αλλά όμως να το δουλέψεις, για να

 σου δώσει αυτό καλαμπόκι να μεγαλώσεις τα παιδιά σου!...»

         Σε άλλες περιπτώσεις, κάποιοι του έδιναν ελαιόδεντρα για λίγο λάδι. κι ο Μπάρμπα

 Βασίλης τους έδινε λάδι και τους έλεγε να κρατήσουν τις ελιές, αλλά να τις περιποιούνται,

 για να τους δώσουν αυτές λάδι την άλλη χρονιά, για τα παιδιά τους!

        Θυμάμαι μία άλλη φορά, που ένας οικογενειάρχης του έδινε το μοναδικό του βόδι

 για ένα τσουβάλι καλαμπόκι, κι ο Μπάρμπα Βασίλης του έδωσε το καλαμπόκι που

 χρειαζόταν για τα παιδιά του και του έδωσε κι ένα βόδι από τα δικά μας. για να 

 μπορέσει ο οικογενειάρχης να κάνει «ζευγάρι» με το δικό του βόδι και να οργώνει 

 έτσι μόνος του τα χωράφια του!...

        Ο προεστός Βασίλης Θάνος δεν ήθελε να μιλάμε για την Μεγαλοσύνη του.

 Πίστευε ότι «το καλό έχει αξία να γίνεται!..και όχι απλά να λέγεται!...»

 γι' αυτό εδώ σταματάω.

        Το καλοκαίρι του 1944 που ήδη ήμουν 10 χρονών, θυμάμαι πως πολλοί άνδρες 

 του χωριού μας ήταν αντάρτες στα γύρω βουνά και πολεμούσαν τους Γερμανούς 

 και Τουρκοτσάμηδες. Κάποια μέρα ακούστηκε πως οι Γερμανοί ετοιμάζονται 

 να φύγουν από τα μέρη μας και ότι μαζί με αυτούς θα φύγουν και οι 

 Τουρκοτσάμηδες. Πράγματι μία μέρα παρατήρησα πως οι ντουφεκιές ακουγόταν 

 πολύ μακριά, ενώ στον κάμπο προς περιοχή Καταβόθρας - Μαργαριτίου δεν 

 φαινόταν πια ούτε άνθρωποι ούτε και ζώα!... Κι όταν δεν ακουγόταν πια ντουφεκιές, 

 είδα κόσμο - μπουλούκια να περνούν απέναντι στη Δημοσιά από Καλοδίκι 

 προς Μαργαρίτι - Καταβόθρα. Μετά, είδα να καίγονται τα σπίτια στο 

 Μαργαρίτι - Καταβόθρα - Βράστοβο.Αργότερα έμαθα πως ο κόσμος 

 που μπήκε και έκαψε τα σπίτια των Τουρκοτσάμηδων. ήταν αγανακτισμένοι 

 από τα χωριά του Φαναρίου και Σπαθαράτι για εκδίκηση από τις λεηλασίες 

 και δολοφονίες που είχαν κάνει στα χωριά τους οι Τουρκοτσάμηδες.

        Ο πόλεμος και η κατοχή είχαν πια τελειώσει!... Από τα μέρη μας είχαν φύγει οι

  Ιταλοί πριν ένα χρόνο και τώρα έφυγαν πια και οι Γερμανοί και οι Τουρκοτσάμηδες.

  Οι μεγαλύτεροι μας εξήγησαν πως οι Τουρκοτσάμηδες εγκατέλειψαν τα μέρη μας, 

  επειδή είχαν συμμαχήσει με τους Ιταλούς και Γερμανούς κατακτητές και είχαν προβεί σε

  εγκληματικές πράξεις στους Χριστιανούς Έλληνες στην ευρύτερη περιοχή μας!...

        Ύστερα από αρκετές ημέρες, που πήγαμε στην στάνη μας στο Σιούρι, στα όρια

 Σενίτσας - Λιουβαράτι, βρήκαμε εκεί ένα γνώριμό μας!... Βρήκαμε ένα μεγαλόσωμο

 Τσομπανόσκυλο τον «Λάτσιο», που λιαούριζε (αλυχτούσε δυνατά)!... Έκλαιε λυπητερά!

 Αναζητούσε το κοπάδι του!... Τα αφεντικά του Λάτσιου (οικογένεια Ομέρ Αγά) ήταν από

 το Μαργαρίτι, που τους χειμώνες έφερναν τα πρόβατά τους κοντά στην στάνη μας. Τα

 καλοκαίρια εμείς πηγαίναμε τα πρόβατα στο Καλοδίκι, ή στη Μάντουκα, ή στο Ταμπάνι

 (Θέμελο Φαναρίου), ενώ η οικογένεια Ομέρ Αγά πήγαινε σε κάποιες άλλες περιοχές

 Μαργαριτίου. Φαίνεται, πως όταν έφυγαν οι Τουρκοτσάμηδες με τα ζώα τους και το άλλο

 βιος τους, ο Λάτσιος ίσως δεν ήταν κοντά στο κοπάδι του, ή ίσως γύρισε από τον δρόμο,

 στην αναμπουμπούλα που πιθανόν επικρατούσε. και έτσι «έχασε ο Σκύλος τον Αφέντη

 του!».

        -Τι παράξενα αισθήματα!... Το λυπητερό ουρλιαχτό ενός τσομπανόσκυλου, που

 έχασε το κοπάδι του, εμένα μου φαινόταν πως έμοιαζε με λυπητερό κλάμα παιδιού που

 έχασε αγαπημένα του πρόσωπα!... Ακούγαμε, εμείς τα παιδιά τα «κλάματα του

 Λάτσιου» και συγκινηθήκαμε, για τον πόνο που εκδήλωνε αυτός ο σκύλος!...

        Τον πλησιάσαμε και τον χαϊδέψαμε.κι αυτός αισθάνθηκε πως τον

 συμπονούσαμε, τον παρηγορούσαμε και τον αγαπούσαμε.και σταμάτησε να

 αλυχτάει!... Μετά, με σιγανό κλαψούρισμα άρχισε να χαϊδεύεται στα πόδια μας.κι

 έμεινε κοντά μας!

Ελευθέρι - Αύγουστος 1996                                  

                                                                                               Μάρκος Θάνος

 Η άκρως ενδιαφέρουσα εργασία (ΠΑΙΔΙΚΕΣ ΘΥΜΙΣΕΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ 1940)

που σας παρουσιάζουμε για το Ελευθέρι (πρώην  Σενίτσα), είναι εξολοκλήρου

από τον συμπατριώτη μας Μάρκο  E. Θάνο. 

Η γλαφυρότητα με την οποία εξιστορεί ο συγγραφέας τα συνταρακτικά γεγονότα που 

πέρασαν οι κάτοικοι του Ελευθερίου στα σκληρά και αιματοβαμμένα χρόνια της κατοχής, 

(μέσα από την παιδική ματιά ενός μικρού παιδιού), αποτελεί ένα ιστορικό κειμήλιο 

για το Ελευθέρι, κάνοντας γνωστές πάρα πολλές πτυχές της εποχής αυτής. 

Ο Μάρκος Θάνος, γεννημένος εκεί στις κακοτράχαλες λιθαριές της Σενίτσας και 

γόνος της μεγάλης οικογένειας των Θαναίων, έζησε και ένιωσε τα βιώματα της 

περιόδου αυτής, σε μια τρυφερή ηλικία και με τον μοναδικό του τρόπο που τα 

εξιστορεί, σε κάνει να τα νιώσεις τόσο έντονα, σαν να βρισκόσουν ο ίδιος εκεί!!! 

Στο κλείσιμο της εργασίας του αυτής, ο Μάρκος Θάνος με συγκλονιστική αφήγηση,

μας φανερώνει τα τραύματα που άφησε η τριπλή κατοχή και η αναίσχυντη συμπεριφορά 

των Αλβανοτσάμηδων προς στους συντοπίτες τους. Τραύματα που έμειναν ανεξίτηλα

στη παιδική του ψυχή. Η αναφορά του στα <<Παράξενα αισθήματα... και το λυπητερό 

κλάμα του τσομπανόσκυλου (Λάτσιου)>>, μαρτυρούν με απόλυτο τρόπο την καταστροφή 

και την δυστυχία που φέρνει ο πόλεμος εκατέρωθεν!! 

Εύχομαι και ευελπιστώ, να ακολουθήσουν και άλλοι συμπατριώτες μας το 

παράδειγμα αυτό, ούτως ώστε ο ιστορικός του μέλλοντος να έχει στη διάθεση του,

όσα περισσότερα ιστορικά στοιχεία για το Περήφανο και Αδούλωτο Ελευθέρι, 

που με τους αγώνες για την ελευθερία και την πίστη του στα ελληνοχριαστιανικά

ιδανικά του,αποτελεί ένα κορυφαίο δείγμα Πατριωτισμού στην περιοχή μας!!! 

Η παρούσα εργασία έχει δημοσιευθεί στο παρελθόν και σε Θεσπρωτικές 

εφημερίδες, όπως τα Νέα του Μαργαριτίου. 

Παρουσίαση: Θωμάς Στ. Γκίνης Οκτόμβριος 2013

 Ένα ιστορικό βιβλίο για το Ελευθέρι έγραψε ο Αθανάσιος Αηδόνης Νάκης, με τίτλο 

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΜΑΡΓΑΡΙΤΙΟΥ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ 

ΚΑΙ Η ΤΟΠΙΚΗ ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ. 

Και υπότιτλο 

1941-1945: ΘΩΜΑΣ ΝΑΚΗΣ 1ος ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΑΚΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, 

20-04- 1941 βγήκε στο βουνό.

Βιογραφικό Σημείωμα του κ. Αθανασίου-Αηδόνι Νάκη.

Ο Αθανάσιος-Αηδόνης Νάκης είναι συνταξιούχος εκπαιδευτικός της Πρωτοβάθμιας 

Εκπαίδευσης. Αφού τελειωσε την Ζ.Π.Ακαδημία των Ιωαννίνων, διορίστηκε 

δάσκαλος σε διάφορα χωριά της Θεσπρωτίας, για μικρό χρονικό διάστημα

και μετέπειτα  μετατέθηκε στο Αγρίνο, όπου, υπηρέτησε για αρκετά χρόνια. 

Ως ενεργός δάσκαλος βραβεύτηκε απο το Υπουργείο Παιδείας για δραστηριότητες 

εσωσχολικές και εξωσχολικές. Ως επί σειρά ετών εκλεγμένος Πρόεδρος του 

Πανηπειρωτικού Συλλόγου Αιτωλοακαρνανίας, βραβεύτηκε ο Σύλλογος του απο 

την Πανηπειρωτική Συνομοσπονδία Ελλάδος με χρηματικό έπαθλο για της 

δραστηριότητες του Συλλόγου. 

Εχρημάτισε επί σειρά ετών εκλεγμένος αντιπρόεδρος του Μορφωτικού Κοινωνικού 

Συνδέσμου Αγρινίου και περιχώρων. Έχει διοργανώσει σε αρκετές περιοχές της Ηπείρου, 

στορικές εκδηλώσεις και ομιλίες, όπως στο Αγρίνιο, στην Μαζαρακιά και στο Μαργαρίτι με 

θέματα ιστορικά που στο παρελθόν απασχόλησαν την Ήπειρο και συγκεκριμένα την Θεσπρωτία. 

Στο βιβλίο του που απαρτίζεται απο 317 σελίδες, αποτυπώνεται ο πόνος του για την Θεσπρωτία 

και ιδιαιτερα το Ελευθέρι απο όπου κατάγεται, το οποίο είχε στο παρελθόν να αντιμετωπίσει 

τον τρισυπόστατο εχθρό στην περίοδο της κατοχής, τους Ιταλογερμανούς και τους 

συνεργάτες τους, μουσουλμάνους Τουρκαλβανοτσιάμηδες της Θεσπρωτίας.

Με την οξυδέρκεια του εκπαιδευτικού που τον διακρίνει, ο δάσκαλος, μεταφέρει στις

νεότερες γενιές τα σκληρά βιώματα που έζησε σαν παιδί στην κατοχή στο Ελευθέρι, 

και τους ηρωικούς αγώνες των προγόνων μας για την λευτεριά της πατρώας μας γης.

(Στην φωτογραφία το βιβλίο του Αθανασίου- Αηδόνι Νάκη, για το Ελευθέρι).

Το βιβλίο  στο μεγαλύτερο μέρος του αναφέρεται γενικά στη Θεσπρωτία κατά την περίοδο 

της κατοχής, και ο συγγραφέας κάνει ιδιαίτερη μνεία στον Οπλαρχηγό του Ελευθερίου 

Θωμά Νάκη, τον οποίο κατατάσσει ως τον πρώτο αντιστασιακό στην Ελλάδα. 

Σε μια δίωρη συνάντηση που είχαμε με τον Αθανάσιο Νάκη τον Αύγουστο του 2013 μου

εξέθεσε τις άπόψης του και ορισμένα ιστορικά στοιχεία που έχει ιδιαίτερα για τον θείο του 

Θωμά Νάκη. Από ότι γνωρίζουμε, μέχρι σήμερα είναι το πρώτο βιβλίο που έχει γραφτεί 

για το Ελευθέρι και είχε την καλοσύνη να μου το χαρίσει, γνωρίζοντας το ενδιαφέρον μου 

για τα ιστορικά της περιοχής μας.

Άποψή μου είναι ότι η ιστορία κάθε χωριού και ειδικά του Ελευθερίου, δεν ολοκληρώνεται 

με ένα βιβλίο, καθότι δεν έχει γίνει συστηματική έρευνα απο κάποιον συντοπίτη μας. 

Δεν συμπεριλαμβάνει στο βιβλίο αυτό τις εμπειρίες και τις μαρτυρίες των παλαιότερων

συμπατριωτών μας. Δεν αναφέρεται επίσης καθόλου η ιστορία του

Ελευθερίου απο ιδρύσεως του μέχρι σήμερα.

 Για αυτό το λόγο ο συγγραφέας, στη σελίδα 5 του βιβλίου αναφέρει:

 << Προσωπικά θα είμαι ευτυχής, αν οι άλλοι που θα ακολουθήσουν, διορθώσουν τα 

αθέλητα σφάλματα αυτής της εργασίας, που είναι καθαρά έργο αγάπης και προσφοράς 

για τον τόπο μας, και συμπληρώσουν τις έλλείψεις μας >>.

Παρά τις κάποιες σημαντικές ελλείψεις, το βιβλίο αυτό αποτελεί ένα  έναυσμα και ένα 

κάλεσμα προς τους νεότερους, να ασχοληθούν με την ιστορία του Ελευθερίου, που απο 

ότι έχουμε υπόψιν μας διαδραμάτισε ένα ηγετικό ρολο απο το 1400 και εντεύθεν στην 

περιοχή μας και σαν κεφαλοχώρι με αμιγές χριστιανικό πληθυσμό, όχι μονο κράτησε τα

ελληνοχριστιανικά ιδανικά του, αλλά, με το παράδειγμα του, εμψύχωνε και τα αλλα μικρά 

χωριά της περιοχής, τα οποία ταυτίστηκαν και συμπορεύτηκαν στο πέρασμα των

αιώνων με τους άγώνες των κατοίκων του Ελευθερίου.

Το πέρασμα του Ιεραπόστολου Κοσμά στο Ελευθέρι, (που σύμφωνα με κάποιες ιστορικές πηγες,

ήταν στέλεχος μιάς εννεαμελούς ομάδας με κυρίως εθνική αποστολή,να προστατεύσει τον 

πληθυσμό της Ηπείρου),  οι πολλαπλές εκκλησίες, οι δολοφονίες προκρίτων του Ελευθερίου, 

που αναφέρονται απο τους ιστορικούς και πολλά αλλα, θα μπορούσαν να προστεθούν στην  

εργασία αυτή του κ. Αθανασίου-Αηδόνι Νάκη.

Παραταύτα δεν παύει να αποτελεί ένα  σημαντικό γεγονός και προσθέτει με τον τρόπο 

του ο συμπατριώτης μας, ένα λιθαράκι στα όσα μέχρι σήμερα γνωρίζουμε. Την άποψη μου 

αυτή την εξέθεσα κατ,ιδίαν στον συγγραφέα, ο οποίος με πληροφόρησε ότι το βιβλίο θα βγεί  

και σε δεύτερη έκδοση, και είναι πρόθυμος να συμπεριλάβει στο βιβλίο του, ότι άλλο ιστορικό 

στοιχειο υπάρχει για τον τόπο μας. Όσον αφορά τον υπότιτλο που κατατάσσει τον Θωμά Νάκη 

ως τον πρώτο αντιστασιακό στην Ελλάδα, θεωρώ ότι αυτό πρέπει να αποδεικνύεται με 

αδιάσειστα στοιχεία και μαρτυρίες, καθότι στην Θεσπρωτία ειδικά, τον τίτλο αυτό επισημος 

απο την πολιτεία, αλλά και όλους ανεξαιρέτως τους ιστορικούς της Ελλάδος, τον έχουν 

ο αείμνηστος Βασίλης Μπαλούμης απο τους Σπαθαραίους, και ο Κωνσταντίνος Γεωργίου,

ο γνωστός Κώτσιο-Νικόλας απο το χωριό Προδρόμι της Παραμυθιάς.

Στην περιοχή της Σενίτσας, η οποία στο παρελθόν ήταν το μεγαλύτερο χωριό με αμιγές 

χριστιανικό πληθυσμό και πολλά ντουφέκια, όπως έλεγαν οι παλαιοί, είχαμε τους Οπλαρχηγούς 

Νικόλαο Τζανή, Θωμά Νάκη και Αθανάσιο Μπάκα. Εκτως  αυτων, σημαντικότατο ρόλο στα 

γεγονότα της κατοχής διεξήγαγε και ο Ιερέας του Ελευθερίου, Χρήστος Γκίνης. 

Από μαρτυρίες του πατέρα μου Στέφανου Γκίνη, ο οποίος ήταν για εννιά χρόνια ενεργό μέλος 

της Εθνικής Αντίστασης Ελευθερίου, 1941-1949, θυμάμαι που μου έλεγε ότι ο Νικόλας Τζανής 

και ο Θωμά Νάκης, είχαν περισσότερη εκτίμηση και επιρροή, έναντι του νεαρού τότε 

Θανάση Μπάκα. Ο Νικόλαος Τζανής σαν υπαστυνόμος της περιοχής Μαργαριτίου, ήταν 

διοικητής λόχου στην περίοδο αυτή, κάτω απο τις διαταγές του Συνταγματάρχη Αριστείδη Κρανιά. 

Στο στρατοδικείο των Αλβανοτσιάμηδων που έγινε στη Παραμυθιά, ο Βασίλης Μπαλούμης 

και ο Νικόλαος Τζανής, παρευρίσκονταν εκεί ως διοικητές λόχου, 

αναφέρει ο Χρήστος Δημητριάδης στο βιβλίο του 

ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΘΕΣΠΡΩΤΩΝ σελίδα 120.

Από την πλευρά μας χαιρετίζουμε και καλωσορίζουμε την έκδοση του βιβλίου για το Ελευθέρι, 

και ευελπιστούμε ο συγγραφέας στην δεύτερη έκδοση που προφανώς θα ακολουθήσει, 

να προστεθούν όλα τα ιστορικά που έχουν σχέσει με την Σενίτσα, όπως αναφορές της 

Τούλας Στεφανίδου στο βιβλίο της που έχει εκδώσει για το Μαργαρίτι, του ιστορικού 

Σπύρου Μουσελίμη, του Ιωάννου Βαρβιτσιώτη, και ιδιαίτερα των παλαιότερων κατοίκων 

του Ελευθερίου !!! Πολλά απο αυτά τα έχουμε αναρτήσει στην παρούσα ιστοσελίδα, 

τα οποία αποτελούν  έρευνα και συλλογή πληροφοριών εδώ και πολλά χρόνια.

(Φωτογραφία απο την συνάντηση μας με τον συγγραφέα του βιβλίου για το Ελευθέρι 

κ. Αθανάσιο-Αηδόνι Νάκη τον Αύγουστο του 2013).

Επιμέλεια: Θωμάς Στ. Γκίνης Σεπτέμβριος του 2013

Βρύσες και Λιβαδάρι

Άποψη απο το Πυργί και στο βάθος ο κάμπος Ελευθερίου και Μαργαριτίου.

ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΩΝ ΥΠΕΡ ΠΑΤΡΙΔΟΣ ΠΕΣΟΝΤΩΝ 1940 1949.

Αυτά γράφει στο Ηρώο που βλέπετε και αναφέρεται φυσικά στους προγόνους μας 

συμπατριώτες που έδωσαν την ζωή τους για την ελευθερία της πατρίδας μας. Με το 

αίμα των Ηρώων αυτών ποτίστηκε το δέντρο της Λευτεριάς στο αδούλωτο Ελευθέρι.

(Φωτό από την νεαρή Μαρία B. Τσάνη).

Έχοντας υπόψιν το Ηρώο αυτό που στήθηκε προς τιμήν των πεσόντων εκείνη την περίοδο 

και γνωρίζοντας αρκετά για αυτή την παλιά ιστορία από τον Πατέρα μου, ρώτησα να μάθω 

κάτι περισσότερο για αυτούς τους συμπατριώτες μας που πέθαναν για τα Ελληνοχριστιανικά 

ιδανικά. Βρισκόμενος λοιπόν σε ένα συγγενικό σπίτι στο Ελευθέρι αρχίσαμε την κουβέντα με  

μια σεβάσμια  γηραιά κυρία. Η κ Χρυσαυγή, που τα έζησε όλα αυτά από κοντά, μου διηγήθηκε 

πως στην κατοχή που η Ελλάδα ήταν σε πόλεμο με τους Ιταλογερμανούς κατακτητές, κάποιοι

θρασύδειλοι Αλβανοτσάμηδες που το 1912 είχαν δηλώσει Έλληνες και ότι θα πολεμούσαν στο 

πλευρό της μητέρας Πατρίδας Ελλάδας, βρήκαν την ευκαιρία να βγάλουν τα κρυμένα 

ανθελληνικά τους αισθήματα κατά των συγχωριανών τους, πιστεύοντας ότι με την βοήθεια 

των Ιταλογερμανών φασιστών θα προσαρτούσαν την Ελληνικότατη αυτή περιοχή στην Αλβανία.

Το Ελευθέρι στην κατοχή 1942

Το καλοκαίρι του 1942 Ιταλικό απόσπαμα πλαισιωμένο από οπλισμένους μουσουλμάνους 

Τσιάμηδες των περιοχών Φιλιατών, Παραμυθιάς, Ηγουμενίτσας και Μαργαριτίου πηγαίνουν

στο Ελευθέρι και μαζεύουν όλους τους άρρενες κατοίκους στο Δημοτικό Σχολείο του χωριού

και με συνεργό κάποιον ντόπιο Εφιάλτη που δεν θα αναφέρω το όνομα του, απαιτούν να 

τους παραδώσουν τα όπλα που είχαν οι Σενιτσιώτες.  Στην απάντηση των Σενιτσιωτών

ότι (εμείς δεν έχουμε όπλα και ασχολούμαστε μόνο με τα κοπάδια μας και τα ελάχιστα 

χωράφια για να επιβιώσουμε), πετάχτηκε ο ντόπιος αυτός προδότης και τους φώναζε στα 

Ελληνικά: <<Παραδώστε τα όπλα, παραδώστε τα όπλα>>, με μίσος και κακεντρέχια προς

τους συγχωριανούς του. Στην επιμονή των κατοίκων ότι δεν έχουν όπλα, οι Ιταλοί με τους 

ντόπιους μουσουλμάνους και τον προδότη του Χωριού μετά από υπόδειξη του τελευταίου

συνέλαβαν τους κάτωθι Σενιτσιώτες Πατριώτες : 

Δημήτριος Χήρας, Ηλίας Κυριάκης, Πάσχος Κίτσος, Θωμάς Κίτσος,

Θωμάς Σιάνος, Σπύρος Σιάνος και Χρήστος Βασιλείου.

Όλους αυτούς τους μετέφεραν στο Μεσολόγγι, εκτός του Δημητρίου Χήρα που αφέθηκε 

ελεύθερος λόγο ηλικίας (ήταν γέροντας), στο Ιταλικό στρατόπεδο αιχμαλώτων πολέμου 

που είχαν ίδρύσει εκεί για αυτό το σκοπό. Στο στρατόπεδο αυτό που ήταν γνωστό για 

την σκληρή μεταχείριση των αιχμαλώτων, πέθαναν δυο από τους Σενιτσιώτες 

αιχμαλώτους πολεμου, οι Ηλίας Κυριάκης και Πάσχος Κίτσος. 

Οι υπόλοιποι κρατήθηκαν στο τρατόπεδο αυτό και υπέστησαν απίστευτες κακουχίες 

και βασανιστήρια μέχρι την απελευθέρωση όπου επέστρεψαν στο Ελευθέρι. 

Αυτά τα γεγονότα που αποτελούν ιστορικά κειμήλια για την περιοχή μας, μου 

αφηγήθηκε η γηραιά και σεβάσμια κυρία Χρυσαυγή .... στις 23 - 7 - 2008. Στην 

εύλογη ερώτηση μου τι απέγινε με τον προδότη; Μου απάντησε ότι μετά από συμβούλιο

των γερόντων του Χωριού, αποφάσισαν να μην τον καταγγείλουν στις Ελληνικές 

Αρχές (διότι ήταν βέβαιο ότι θα καταδικάζονταν σε θάνατο και θα εκτελούνταν

όπως του άξιζε), λυπούμενοι την οικογένεια του. Δεν τον ενόχλησαν αλλά ούτε και 

τον έκαναν παρέα, μέχρι που πέθανε ζούσε αποκομμένος από την τοπική κοινωνία.

Όσον αφορά τα όπλα που είχαν οι Σενιτσιώτες δεν τα παρέδωσαν παρότι βασανίστηκαν

και φυλακίστηκαν. (Αυτό μας θυμίζει την αγέρωχη και περήφανη συμπεριφορά των 

Σουλιωτών απέναντι στον Γεώργιο Μπότσαρη που τα είχε βρεί με τον Αλή Πασά, 

προδίδοντας τους συντρόφους του όταν εμφανίστηκε στις ελιές εκεί στη Λιθίτσα της Πάργας,  

που είχαν μαζευτεί οι Σουλιώτες περιμένοντας να φύγουν για τα Επτάνησα, πετάχτηκε ένας 

Σουλιώτης και είπε του Τζαβέλα, <<...Καπετάνιε νάτος τι τον κοιτάς και δεν του ρίχνεις μιά ..>> 

Και ο Καπετάνιος Τζαβέλας του απάντησε: << ....άστον, θα τον βασανίσει η μοίρα του για 

όλη του τη ζωή για αυτό το κακό που μας έκανε....., >> εννοώντας την απόσυρση του 

Γιώργου Μπότσαρη με τα παλικαρια του, αδυνατίζοντας έτσι την πολεμική ισχύ των 

υπολοίπων Σουλιωτών απέναντι στον παμπέσι Αλή Πασά, που τότε ήταν σε πόλεμο 

με τους Σουλιώτες, με αντάλλαγμα τσιφλίκια στο Βουλγαρέλη).

Αυτή την τακτική επέλεξαν και οι Σενιτσιώτες τότε αποφεύγοντας να ασχοληθούν 

με αυτό το σκουλήκι. Έχουμε υπόψιν τις σατανικές μεθόδους που χρησιμοποιούσαν 

τότε οι Αλβανοτσάμηδες με απειλές και δολοφονίες ώστε να αποσπούν 

πληροφορίες από κάποιους κατοίκους για την αντιστασιακή δράση που έκαναν 

οι κάτοικοι του χωριού, αλλά, το αδίκημα της εσχάτης προδοσίας είναι βαρύτατο 

και τιμωρείται με εκτέλεση σε περίοδο πολέμου. Να υπενθυμίσουμε εδώ ότι έναν 

παρόμοιο Εφιάλτη που είχαν και οι Παραμυθιώτες ονόματι  Σαλούκα τον εκτέλεσαν 

αφού πέρασε πρώτα από στρατοδικείο στην Παραμυθιά την ίδια περίοδο.

Από ότι βλέπουμε στο Ηρώο, τα θύματα στο Ελευθέρι κατά την περίοδο της 

τρισυπόστατης κατοχής και του εμφυλίου πολέμου, ήταν: 

Οι Γεώργιος Ντάσης, Ηλίας Κυριάκης, Αναστάσιος Βάσιος, Αθανάσιος Θάνος, 

Θεόδωρος Μήτρος, Ευάγγελος Νάσκας Σπυρίδων Λιοπιάρης, και Κυριάκης Κυριάκης. 

Αυτή η ταπεινή αναφορά στα ονόματα τους ας είναι ένα κεράκι στη μνήμη τους, που με την

θυσία τους, μας άφησαν τις ιερές παρακαταθήκες, τις οποίες οφείλουμε να να διαφυλάξουμε 

εμείς οι επόμενες γενεές. Υπάρχουν πληροφορίες, ότι θα θύματα ήταν περισσότερα, δεν 

γνωρίζω για πιο λόγο δεν αναφέρονται, όπως για παράδειγμα το όνομα του Πασχάλη 

Σαράντη, ο οποίος δολοφονήθηκε απο τους αλβανοτσιάμηδες στην Αγία Κυριακή Πάργας, 

μαζί με τον Μορφατιώτη Δημήτριο Τζήμα.

Παρένθεση: <<Τον Δεκέμβριο του 2013 άρχισα να συλλέγω στοιχεία για τον πρώτο

Έλληνα Πρόεδρο του Μαργαριτίου, τον γνωστό στους παλαιότερους Χαράλαμπο 

(Λιάμε) Σούλη. Ο δικηγόρος στον Άριο Πάγο κ. Σπυρίδων Σούλης, εγγονός του 

Χαράλαμπου, κάτοικος Κέρκυρας που δικηγορεί στην Αθήνα, μου έστειλε πολλά 

ιστορικά ντοκουμέντα για τον παππού του τον Λιάμε τον οποίο είχαν επικηρύξει 

οι τουρκαλβανοτσιάμηδες του Μαργαριτίου, διότι ως Πρόεδρος της κοινότητας τότε 

του Μαργαριτίου, ο Χαράλαμπος Σούλης δεν προσυπέγραψε την προσάρτηση της 

περιοχής μας στην Αλβανία, πράγμα που επιτακτικά του ζητούσαν οι μουσουλμάνοι 

Μαργαριτιώτες. Αυτό τους εξαγρίωσε και τον κυνηγούσαν για να τον σκοτώσουν. 

Ο Χαράλαμπος Σούλης συνεννοημένος με τις Αντάρτικες Ομάδες της περιοχής μας, και

 ιδιαιτερα με τον Οπλαρχηγό Βασίλη Μπαλούμη, αγωνίζονταν να αποτρέψει τα ανθελληνικά 

σχέδια των τουρκαλβανών. Τότε οι τουρκαλβανοί του Μαργαριτίου τον καθαίρεσαν 

παράνομα απο το αξίωμα του Προέδρου και έβαλαν μουσουλμάνους για την διοίκηση 

του χωριού. Παράλληλα αρχησαν να του στήνουν ενέδρες με σκοπό να τον σκοτώσουν.

Ο Χαρ. Σούλης αναγκάστηκε να φύγει απο το χωριό, και τότε εντάχθηκε στις 

Αντάρτικες Ομάδες της περιοχής Λάκας Σουλίου. Οι Μαργαριτιώτες μουσουλμάνοι, 

τότε τον επικήρυξαν με μεγάλο χρηματικό ποσό. Κάποια ημέρα ο Λιάμε Σούλης 

ήρθε μυστικά στο Λιβαδάρι και στην Σενίτσα, και επισκέφθηκε τον έμπιστο φίλο του,

τον Τσιάβο (Σταύρο) Καρδάνη, και του ζήτησε να τον βοηθήσει ώστε να καταφέρει 

να πάρει την οικογένεια του, η οποία έμενε στο Μαργαρίτι. Εκεί που συζητούσαν 

στο σπίτι του Σταύρου Καρδάνη, τους επισκέφθηκε ο γνωστός καταδότης του 

χωριού, και είδε τον επικηρυγμένο Χαράλαμπο Σούλη. 

Ο Σταύρος Καρδάνης και ο Λιάμες κατάλαβαν τον σκοπό της επίσκεψης του καταδότη, 

και του ζήτησαν να αποχωρήσει, και ο Σταύρος Καρδάνης απευθυνόμενος προς αυτόν 

του είπε: 

<<πρόσεξε μην κάνεις καμιά παλιοδουλειά γιατί θα έχεις να ξεκαθαρίσεις με εμένα>>. 

Ο καταδότης έφυγε με σκυμμένο το κεφάλι και πήγε άμέσως στο Μαργαρίτι και 

ειδοποίησε τους μουσουλμάνους Ετσεβίτ Χούσα και την παρέα του, ότι ο καταζητούμενος 

Χαράλαμπος Σούλης βρίσκετε στην περιοχή μας... ελπίζοντας να πάρει ένα μέρος

απο την επικήρυξη (χρηματικό ποσο). Το μεσημέρι της ίδιας ημέρας που οι Έλληνες Χαρ. 

Σούλης και Τσιάβο Καρδάνης πήγαιναν προς το Μαργαρίτι, για να πάρουν την οικογένεια 

του Χαράλαμπου, όπως είχαν σχεδιάσει, λίγο πιο πέρα απο την εκκλησία της Παναγίας στον

οικισμό Κένταλι του Μαργαριτίου, οι μουσουλμάνοι είχαν στήσει ενέδρα στον Χαράλαμπο 

Σούλη με σκοπό να τον σκοτώσουν. Επακολούθησε μάχη σώμα με σώμα και με την βοήθεια 

του Τσιάβο Καρδάνη, γλίτωσε τον βέβαιο θάνατο ο Χαράλαμπος Σούλης...

Εκτός απο τον δικηγόρο Σπυρίδωνα Σούλη, αυτά μού τα επιβεβαίωσαν και ο Μαργαριτιώτης 

Δημήτριος Κακούρης κάτοικος Ηγουμενίτσας σήμερα, ο Μαργαριτιώτης Θεοφάνης 

Παπαδιαμάντης, και ο Κωνσταντίνος Σούλης γιός του Χαράλαμπου ο οποίος σήμερα 

διαμένει στην Κέρκυρα>>. 

Συνεπώς αυτά τα οποία μας αφηγήθηκε η Χρυσαυγή, ήταν μόνο ένα μικρό μέρος 

απο την ανθελληνική δράση του καταδότη της περιοχής μας. (Περισσότερα για 

την ιστορία του Χαράλαμπου Σούλη, δείτε στην κατηγορία ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ, 

Χαράλαμπος (Λιάμες) Σούλης).

(Η προσθήκη της παρένθεσης αυτής έγινε τον Δεκέμβριο του 2013, μετά απο 

νεότερα στοιχεία για το συγκεκριμένο θέμα).

Όσον αφορά τους μουσουλμάνους Τσιάμηδες που ζούσαν στην περιοχή μας 

(οι οποίοι είχαν αλλαξοπιστήσει σε παλαιότερες εποχές, ορισμένοι από συμφέρον 

και ορισμένοι από βία και απειλές από το οθωμανικό καθεστώς τότε), 

στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο 1912 είχαν ταχθεί με το μέρος της Τουρκίας.  

Με την λήξη του πολέμου δήλωσαν Έλληνες, και όταν τους αφαιρέθηκαν τα 

απέραντα τσιφλίκια που είχαν αποκτήσει κλέβοντας και αρπάζοντας από τους 

συγχωριανούς τους Έλληνες και από τα κτήματα των εκκλησιών και των 

Μοναστηριών μας,προσεταιρίστηκαν τους Ιταλούς, (οι οποίοι Ιταλοί παίζοντας

βρώμικο παιχνίδι σε βάρος της τραυματισμένης τότε από τους πολέμους 

Ελλάδας, κατέστρωσαν το σχέδιο να προσαρτήσουν την Θεσπρωτία στην 

Αλβανία. Αυτά τα σχέδια ισχύουν μέχρι και σήμερα και το τελευταίο διάστημα τα 

αναζωπυρώνουν!!! 

Νέοι και νέεςι της περιοχής μας, από εσάς περιμένουμε να φανείτε αντάξιοι των

προγόνων σας όταν χρειαστεί.

Μεταφορά από Θωμάς Στ.Γκίνης. Μάρτης 2011

Η δολοφονία του Δήμου Γκίνη, Προέδρου Ελευθερίου 1822

Η δολοφονία του (Δήμου) Γκίνη, προεστού της Σενίτσας, ήταν ένα πραγματικό γεγονός 

το οποίο είχε συμβεί, διότι το είχαν ακούσει όλοι οι κάτοικοι της περιοχής απο τους

παλαιότερους. Ιδιαίτερα οι επόμενες γενεές των Γκιναίων, την ιστορία αυτή την είχαν 

πάντα σαν θέμα συζήτησης, όταν συναντιόντουσαν με τους στενούς συγγενείς τους 

και άνοιγαν την κουβέντα για τα περασμένα. Έτσι αυτή η ιστορία του δολοφονηθέντος 

προεστού της Σενίτσας, έφτασε μέχρι την δικιά μας εποχή, που μας τα μολογούσαν οι 

παλαιότεροι όπως ακριβώς τα είχαν ακούσει.

Με μια μικρή διαφορά όσον αφορά το όνομα Δήμος, που για εμάς δεν υπήρξε 

ποτέ. Ο δολοφονηθείς ήταν ο Αθανάσιος Γκίνης ο 1ος  (Nάση Λιόλιος), 

και όχι ο Δήμος!

Θα μεταφέρω  όμως πρώτα τα γεγονότα όπως τα είχε γράψει ο δάσκαλος και ιστορικός

Σπύρος Μουσελίμης το 1978 στο βιβλίο του (Αρχαιότητες Της Θεσπρωτίας) στη σελίδα 

171 και 172. Ας δούμε λοιπόν πρώτα τι έγραψε ο Σπύρος Μουσελίμης για την ιστορία 

αυτή:

<<....Το νέο χωριό στα πρόθυρα του Μαργαριτίου είχε να παλέψει δόντι με δόντι με τους 

ντόπιους αγάδες οι οποίοι έβαλαν τα δυνατά τους να το ταπεινώσουν προβαίνοντας 

σ'απειλές, διώξεις, αρπαγές και δολοφονίες. Μαρτυρική ζωή περνούσαν οι δύστυχοι 

κάτοικοι. Δεν περνούσε μέρα να μη συμβεί κακό στο χωριό.  Στις 9 του Μάη 1822 

δολοφονούν τον Δήμο Γκίνη προεστό του χωριού ενώ κοιμόταν στο ύπαιθρο, στο γρέκη 

κοντά στα πρόβατα του. Οι συγγενείς του δολοφονημένου διαμαρτυρήθηκαν για το 

φόνο του Γκίνη στον Αργέρ-μπέη στο Μαργαρίτι.  <<επήγαμαν στον Αργέρ-μπέη>> λέει 

η ενθύμηση. Ο μπέης τούτος κρατούσε  το ελληνοχριαστιανικό  όνομα Αργύρης.>>. 

Πάρα κάτω συνεχίζει ο ιστορικός:

Η μεταφορά είναι όπως ακριβώς την διαβάζουμε στο βιβλίο:

<<1822 div="">

κεερθαμαντοβραδικαροπροεξημερονετοχριστοφορουτηνημερατου

χριστοφορουκονεθαψαμαντοδημοοπεσκοτοθηκε

σταπροβατατουηαληησητροφητουεπετατηκανκεκατοσεκημοτανκετον

επηραν....ραστοπιλεβροστηπαλασκακετουιβηκεπερα (ασυνάρτητες πεντέξη λέξεις) >>.

 Ακολουθεί η μετάφραση του ανορθόγραφου κειμένου 

απο τον συγγραφέα Σπ. Μουσελίμη:

  <<1822 9="" div="">

Αργέρ-μπέη και έρθαμαν βράδυ καιρό προ έξη μερών του Χριστόφορου. Την ημέρα 

του Χριστόφορου τον εθάψαμαν το Δήμο, οπ'εσκοτόθηκε στα πρόβατα του. Οι άλλοι 

σύντροφοι του επετάτηκαν (επετάχτηκαν) και κατός  (καθώς) εκοιμόταν και τον επήραν 

(τα μολύβια) στο πιλεβρο (πλευρό) στην παλάσκα και του εβγήκε πέρα.....>>

(Δεν διατιριέται η ονορθογραφία του κεμένου).

Παρένθεση. Υπόψην ότι ο Σπ. Μουσελήμης γράφει πως στο πεντηκονταστάριο, ¨

Εκδοση Βενετίας 1778, υπάρχει άλλη  ενθύμιση ευχολογίου,που λείπουν όμως οι δύο

πρώτες σελίδες και μιλάει για την παπαδογεννειά του Παπα-Γκίνη, 

όπου είναι παππούς παπάς, πατέρας παπάς και γιός παπάς...)

(Αντιγραφή απο το πρώτο εξώφυλλο του Πεντικοντασταρίου,

έκδοση Βενετίας του 1778). 

<<Άλλη ενθύμιση επί ευχολογίου του οποίου λείπουν οι δυο πρώτες 

σελίδες, έκδοση Βενετίας, ......(μιλάει για την παπαδογεννιά του Παπά-Γκίνη)....>>

(Για την Παπαδογεννιά των Γκιναίων θα αναφερθούμε προσεχώς σε άλλη εργασία 

που ετοιμάζουμε για τους Παπάδες της Παλαιάς Σενίτσας). Τα γεγονότα τα οποία

εξιστορεί ο έγκριτος και σεβαστός Σπύρος Μουσελίμης, δεν συμφωνούν απόλυτα

με της αφηγήσεις των συγγενών μας, (αναφορικά με το όνομα Δήμος).  Δεν μας 

πληροφορεί επίσης ο ιστορικός, που, βρήκε την έκδοση αυτή;; Του την έδειξε κάποιος;

Και ποιός ήταν αυτός;;; 

(Συμπεραίνουμε  λοιπόν ότι στη δεκαετία του 1960 που ο Σπύρος Μουσελίμης γύριζε 

όλα τα χωριά  της Θεσπρωτίας και κατέγραφε τα πάντα, πέρασε απο την Σενίτσα και 

είδε την παλιά έκδοση Βενετίας του 1778 στο σπίτι του Σενιτσιώτη Ιερέα Γκίνη. Αυτό ομως 

δεν το αναφέρει ο συγγραφέας στο βιβλίο του).

Στην σπουδαία και ιστορική αυτή ενθύμηση, ο συγγραφέας γράφει ότι:

<<1822 9="" font="" nbsp="">

Αργέρ-μπέη και έρθαμαν βράδυ καιρό προ έξη μερών του Χριστόφορου. Την ημέρα 

του Χριστοφόρου τον εθάψαμαν το Δήμο, οπ'εσκοτώθηκε στα πρόβατα του>>.

Αυτά διαβάζουμε στα γραπτά του ιστορικού Σπύρου Μουσελίμη για την δολοφονία 

του Δήμου, πράγμα το οποίο αμφισβητείται απο τους Γκιναίους, καθότι το όνομα

Δήμος δεν υπήρξε ποτέ. Ο δολοφονηθείς ήταν ο Αθανάσιος Γκίνης ο 1ος.

Ας δούμε όμως και τις αφηγήσεις των συγγενών μας αναφορικά με την δολοφονία 

του (Δήμου Γκίνη), όπως οι παλαιότεροι τα είχαν ακούσει και μας τα μετέφεραν απο

γενιά σε γενιά: 

Όταν πρωτοδιάβασα το βιβλίο του Σπύρου Μουσελίμη το έτος 1978 όπου αναφέρεται 

στο θέμα αυτό, επειδή ο πατέρας μου Στέφανος είχε αποβιώσει πιο πριν (το 1973), 

ρώτησα την θεία μου Αναστασία Γκίνη (Τσίτσα). Της εξήγησα, τι γράφει ο ιστορικός, 

για την παλιά ιστορία που άπειρες φορές μου είχε μιλήσει, ότι ....εκεί στην Κλήνια της

Παλαιάς Σενίτσας, έχουν σκοτωθεί τρείς άνδρες απο το σόι των Γκιναίων. 

Όταν λοιπόν της ανέφερα το όνομα Δήμος Γκίνης,με κοίταξε περίεργα και

μου απάντησε.

<<Εκεί σκοτώθηκε πρώτα ο Nάση Λιόλιος, που τον φώναζαν και Νάς-Θωμά. 

Το όνομα που μου λες τώρα πρώτη φορα το ακούω, εμείς ποτέ δεν είχαμε στο

σόι μας όνομα Δήμος. Εάν υπήρχε, θα ήταν γραμμένο στο δευτέρι της γιαγιάς μου, 

το οποίο παρέλαβα εγώ. Κανένα απο τα παιδιά που ακολούθησαν δεν βαπτίστηκε 

με αυτό το όνομα, κάποιο λάθος έχει γίνει>> μου απάντησε! 

Μου υπενθύμισε ότι για τον Nάση Λιόλιο που σκοτώθηκε εκεί, γνώριζε τα γεγονότα πολύ 

καλά και ο άνδρας της αδελφής της, της Χρυσαυγής, ο Σπύρος Κυριάκης, (Πήλιο Τσιάκης). 

Μου υπενθύμισε επίσης ότι η οικογένεια των Γκιναίων ήταν πολύ μεγάλη και για πολλά 

χρόνια, έκαναν κουμάντο στο χωριό. Ότι είχαν φιλίες με τους Σουλιώτες, και οτι ο Κίτσιο 

Τζαβέλας είχε φιλοξενηθεί πολλές φορές στις στάνες των Γκιναίων στην Παλιά Σενίτσα. Δεν 

θυμόταν χρονολογία για την δολοφονία του Nάση Λιόλιου, αλλά είχε ακούσει ότι αυτός είχε 

απογόνους τους Γεώργιο και Θωμά. Πέρα απο τις μαρτυρίες των συγγενών μου, το γεγονός 

ότι ένας πρόεδρος της Παλαιάς Σενίτσας που ήταν  ο Νάση Λιόλιος σκοτώθηκε εκεί τα παλιά 

χρόνια, το γνωρίζουν όλοι οι ηλικιωμένοι κάτοικοι του χωριού Ελευθερίου, σήμερα. 

Αυτή την διασαφήνιση δεν την είχα κάνει στο παρελθόν, διότι, ήθελα πρώτα να ερευνήσω 

για το εάν υπήρχε παλαιότερα το όνομα Δήμος, στο σόι των Γκιναίων. Πουθενά δεν 

μνημονεύεται αυτό το όνομα, ούτε στα Μητρώα υπάρχει καταγραμμένο. Συνεπώς το 

όνομα Δήμος Γκίνης δεν υπήρξε ποτέ. Η ιστορική αναφορά του συγγραφέα Σπύρου Μουσελίμη 

στο όνομα Δήμος, είναι λανθασμένη, και το πραγματικό όνομα ήταν ο Αθανάσιος Γκίνης.

Το Χρονικό της δολοφονίας του Αθανασίου Γκίνη του 1ου, (η, Δημου).

. Η θεία μου Αναστασία ήταν κατηγορηματική και έλεγε ότι:

<<Αυτός που σκοτώθηκε στην Κλήνια, ήταν ο Νάς-Θωμάς, (του Θωμά), και όταν τον 

έφεραν στο χωριό  σκοτωμένο,  φορτωμένο σε ένα μουλάρι, στην κάπα του, μέτρησαν 

εννιά τρύπες απο τις σφαίρες που είχε δεχθεί, μετά απο ενέδρα και προδοσία του 

μουσουλμάνου (ισμεκιάρι) βοσκού, τον οποίο είχε στη δούλεψη του. Ο βοσκός αυτός, 

την συγκεκριμένη ημέρα είχε βρέξει το όπλο του αφεντικού του, με το νερό που είχε στο 

παγούρι του ο Αθανάσιος Γκίνης, και όταν οι τούρκοι πλησίασαν εκεί που κοιμόταν το 

μεσημέρι ο Αθανάσιος στην στάνη του, τα σκυλιά μυρίστηκαν τους τούρκους και όρμησαν 

κατά πάνω τους, τότε πετάχτηκε ο Αθανάσιος, άρπαξε το ντουφέκι του, αλλα αυτό δεν άναβε. 

Ο Αθανάσιος κατάλαβε τι είχε κάνει ο τσομπάνος του, διότι είχε απομακρυνθεί απο το αφεντικό 

του, και παρακολουθούσε την άνιση μάχη, που ο Αθανάσιος έδινε με το πιστόλι του, μόνος του, 

έναντι επτά, η, οχτώ τούρκων. Ο Αθανάσιος παρότι είχε πληγωθεί σε πολλά σημεία του σώματος

του, εξακολουθούσε να μάχεται, και σε κάποια στιγμή, γύρισε και φώναξε στον τσομπάνο του, 

<<Αχ μωρέ ζαγάρι, εσύ μου την έκανες την βρομοδουλειά...>> Οι κάτοικοι της Σενίτσας, παρότι 

άκουγαν τις ντουφεκιές, στο χωριό, δεν είχαν καταλάβει ακριβώς τι γινότανε.  Την ώρα της 

συμπλοκής, ένας κάτοικος της Σενίτσας ο οποίος είχε τα πρόβατα του σε άλλο σημείο και αρκετά

μακριά, ακούγοντας τις ντουφεκιές οι οποίες διήρκησαν σχεδόν για δυο ώρες, γνώριζε ότι εκεί είχε 

τα πρόβατα του ο Nάση Θωμάς και κατέβηκε γρήγορα στο χωριό και ειδοποίησε τους χωριανούς 

για τον πόλεμο που είχε ανοίξει ο χωριανός τους, και τον άμεσο κίνδυνο που διέτρεχε διότι ήταν 

μόνος του. (Το όνομα του κατοίκου δεν το θυμόταν η θεία μου Αναστασία, αλλά όπως είχε ακούσει, 

κατέβηκε στο χωριό και ειδοποίησε τους χωριανούς). ...Τότε πήγε κάποιος στο καφενείο, και 

φώναξε σε ορισμένους που ήταν εκεί, <<τι κάθεστε μωρέ, ο Νάση Λιόλιος έχει ανοίξει πόλεμο για 

τα λιβάδια, τρέξτε να τον βοηθήσετε>>. 

Όταν οι χωριανοί έφτασαν στο σημείο της συμπλοκής, τον βρήκαν βαριά πληγωμένο, (είχε δεχθεί 

εννιά σφαίρες στο κορμί του, αλλά ζούσε ακόμη), τα σκυλιά της στάνης, αλιούριζαν (έκλαιγαν) τρία 

μερόνυχτα, για το χαμό του αφεντικού τους...Οι Σενιτσιώτες, και πρωτίστως οι συγγενείς του, μετά 

απο την αποτρόπαια δολοφονία του προεστού τους, όχι μόνο δεν πτοήθηκαν αλλά έγιναν ακόμη 

πιο μαχητικοί, και φυσικά ορκίστηκαν εκδίκηση! Ο προδότης τσομπάνος, ονομάζονταν Κιαζήμ, και 

απο τότε εξαφανίστηκε απο τα χωριά μας, και σύμφωνα με πληροφορίες είχε πάει στο Καρβουνάρι.

Μετά απο τρία χρόνια εμφανίστηκε σε κάποιον γάμο των  μουσουλμάνων στην Καταβόθρα,  αφού 

τελείωσε ο γάμος και επέστρεφε στο Καρβουνάρι απο τον δρόμο που οδηγεί στο πηγάδι της 

Ζούπας, πάνω απο το Μαργαρίτι, τον βρήκαν οι δικοί του σκοτωμένο! 

Τότε η Τζενταρμερία (Αστυνομία) του Μαργαριτίου έψαχνε να βρεί τους δράστες, στο σόι των 

Γκιναίων, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Επειδή γνώριζαν τι είχε κάνει αυτός στο παρελθόν, το 

θεώρησαν βεντέτα, και έτσι έκλεισε το θέμα.  Εξάλλου οι τούρκοι είχαν πετύχει τον 

σκοπό τους, σκοτώνοντας τον  Πρόεδρο, ένα απο τα καλύτερα ντουφέκια της Σενίτσας!>>

Την ιστορία για την δολοφονία του  Αθανασίου Γκίνη την έχω ακούσει από την γιαγιά μου 

Ελένη, σύζυγο του Ιωάννη Γκίνη και από την θεία μου Αναστασία Γκίνη σύζυγο του Ευαγγέλου 

Τσίτσα, τον πατέρα μου Στέφανο καθώς και από τον Πήλιο Τσάκη (Σπύρο Κυριάκη). Δράστες 

ήταν οι αλβανοτσάμηδες της Καταβόθρας. 

Επισήμανση: Την στιγμή της δολοφονίας του Νάση Λιόλου, (που ο ιστορικός Σπ. Μουσελίμης 

τον αναφέρει Δήμος), παρευρίσκετο και άλλος μουσουλμάνος βοσκός απο την Μηλοκοκκιά 

Καταβόθρας, ο οποίος δεν συμμετείχε στο έγκλημα, αλλά όσα είδε και άκουσε, τα είπε σε 

καφενείο του Μαργαριτίου, λίγες ημέρες αργότερα, και πρόσθεσε ότι: 

<< Οι Γκιναίοι αυτή τη δουλειά θα την ανταποδώσουν με αίμα, για αυτό φυλαχτείτε>>.

Ο λόγος που σκότωσαν τον Αθανάσιο ήταν ο εξής. 

Το 1820 ήρθε μυστικά στην Σπλάντζα (Αμμουδιά) ο οπλαρχηγός του γένους μας 

Θεόδωρος Κολοκοτρώνης για να συνεννοηθεί με τους Σουλιώτες για τον κοινό αγώνα.

Στην συνάντηση πήραν μέρος και πέντε Σενιτσιώτες  μεταξύ αυτών και ο Αθανάσιος Γκίνης

ως Πρόεδρος του χωριού , καθώς  και Μορφατιώτες και Παργινοί. (Τα χωριά 

Σπαθαράτι, Μορφάτι Λιβαδάρι και Σενίτσα αποτελούσαν μια ασπίδα προστασίας για 

τους Σουλιώτες ως προς την επικοινωνία τους με τους Παργινούς). Πέρα από αυτό 

ο Αθανάσιος Γκίνης ως αρχηγός του χωριού είχε βάλει σύνορα στους Καταβοθριώτες 

μουσουλμάνους και δεν τους άφηνε να βόσκουν τα ζώα τους στον ελληνικό 

χώρο που είχε καθορίσει ο ίδιος. Το όριο ήταν στη θέση Κλήνια πάνω από την

χωνεύτρα της Καταβόθρας.  Οι μουσουλμάνοι μαθαίνοντας την δράση του Αθανασίου  

Γκίνη και έχοντας το θέμα με τα όρια της βοσκής τον δολοφόνησαν σε ενέδρα.

Μετά τον θάνατο του  Αθανασίου Γκίνη τα όρια παρέμειναν στο ίδιο μέρος διότι τα 

πρόσεχαν οι άλλοι Σενιτσιώτες. 

17 χρόνια αργότερα πάλι στο ίδιο σημείο το 1839 ο γιός του ,Αθανασίου  ο Γεωργιος, 

δολοφονείται για τα βοσκοτόπια, όπου είχε έριδες με τους μουσουλμάνους 

Καταβοθριώτες.Μετά απο την δολοφονία και του Γεωργίου, την αρχηγία στην

οικογένεια ανέλαβε ο μικρότερος αδελφός του ο Θωμάς

Ο Θωμάς Γκίνης  ήταν γνωστός σε όλους τους παλαιότερους κατοίκους της 

περιοχής μας με το παρατσούκλι Θωμά-Ντόμορις, ο οποίος είχε σε όλη του 

τη ζωή πόλεμο με τους  εξισλαμισμένους κατοίκους της περιφέρειας Μαργαριτίου. 

Οι τούρκοι, όπως τους έλεγαν τότε οι δικοί μας, έτρεμαν από το φόβο τους όταν 

άκουγαν το όνομα του, κατάφεραν όμως να τον σκοτώσουν και αυτόν με προδοσία 

σε ενέδρα που του είχαν στήσει  το 1860.

Ο καλύτερος του φίλος και συναγωνιστής ήταν κάποιος Σταύρος (Τσιάβος) 

Λιοπιάρης κάτοικος Ελευθερίου. Σύμφωνα με τις αφηγήσεις των παλαιότερων,

σε κάθε σόι στο χωριό αυτό ήταν και ένας μπροστάρης, που  αναλάμβανε την 

προστασία για το δικό του σόι και το χωριό του γενικότερα. Ο τρόπος που ζούσαν

και διοικούσαν στο Ελευθέρι και στα γειτονικά χριστιανικά χωριά ήταν ακριβώς 

ο ίδιος και  πανομοιότυπος με τα ήθη και έθιμα της Σουλιώτικης συμπολιτείας.

Ο οπλαρχηγός του γένους μας Θεόδωρος Κολοκοτρώνης είχε επισκεφτεί τα 

μέρει μας δυο φορες. Την πρώτη για να εντάξει τους Σουλιώτες στον κοινό 

αγώνα το 1820, πράγμα το οποίο και έγινε, και η δεύτερη για να συνενοηθεί 

με τους αγάδες της περιοχής Μαργαριτίου και ιδιέταιρα με τους Τσαπαραίους, 

εκμεταλλευόμενος την έχθρα τους προς τον Αλή Πασά, αλλά και προς τον 

σουλτάνο. Ο Κολοκοτρώνης συνεννοημένος με τους φιλικούς, προσπάθησε να 

πάρει με το μέρος του τους αγάδες αυτούς. 

Τελικά η προσπάθεια αυτή δεν τελεσφόρησε. Είναι γνωστό ότι οι αγάδες της

περιοχής Μαργαριτίου, οι οποίοι είχαν υπό τον έλεγχο την περιοχή , από Λούρο 

έως και Αργυρόκαστρο δρούσαν με πρωταρχικό σκοπό τα δικά τους συμφέροντα. 

Γνώριζαν από που προέρχονταν και για αυτό πήγαιναν με όποιον πίστευαν

ότι θα τους εξασφαλίσει τα απέραντα τσιφλίκια τους. Δεν είχαν ιδανικά, την 

πατρίδα και την πίστη τους τα είχαν χάσει, το μόνο που τους ενδιέφερε ήταν το 

ατομικό τους συμφέρον. Για αυτό το λόγο σε όλοι τους την διαδρομή, 

άλλαζαν πάντα στρατόπεδο. Αυτό κράτησε μέχρι την ημέρα που ο Αλής 

των Ιωαννίνων κατάφερε και τους έβαλε όλους στο χέρι και τα απέραντα 

τσιφλίκια, τους τα άρπαξε. Ο τελευταίος και πιο ισχυρός αγάς που 

υποτάχθηκε τότε στον Αλή ήταν ο Χασάν (Ιωάννης) Τσαπάρης, γιός του 

Σουλεημάν της Καταβόθρας Μαργαριτίου το 1811.

Έχουμε και ένα γράμμα ντοκουμέντο της εποχής αυτής στη διάθεση μας και το 

δημοσιεύουμε πάρα κάτω, όπου φαίνεται ότι οι αγάδες του Μαργαριτίου ζητούν 

βοήθεια από τον Βάυλο της Κέρκυρας και από τους Σουλιώτες για να μην πέσουν στα

αδίστακτα χέρια του αιμοβόρου Αλή Πασά. (Το 1811 την Κέρκυρα και τα παράλια του

Ιονίου τα εξουσίαζαν οι Αγγλογάλλοι και οι Ρώσοι). Έτσι με την αλλαγή αυτή εξουσίας, 

οι κάτοικοι των χριστιανικών χωριών της περιοχής μας, αλλά και των μουσουλμάνων

απόκτησαν άλλους δυνάστες μετά το 1811. Τα χωράφια στο Καλοδίκι και στον εύφορο 

κάμπο Μαργαριτίου και Ελευθεριου, τώρα τα νοίκιαζαν από ανθρώπους του Αλή των

Ιωαννίνων με σκληρότερους όρους από πριν. Έτσι άρχισαν καινούρια κυνηγητά και

δολοφονίες κατά των χριστιανών που αντιστάθηκαν. 

Τότε έφυγαν και αρκετοί μουσουλμάνοι πλούσιοι που του είχαν πάει κόντρα και σαν 

επικιριγμένοι κατέφυγαν στη Νεάπολη της Ιταλίας όπου βρησκονται μέχρι σήμερα. 

Τότε έφυγαν και οι περισσότεροι χριστιανοί κάτοικοι του Μαργαριτίου, με αποτέλεσμα 

να μείνουν στο Μαργαρίτι μόνο το 20% χριστιανοί. Για τα χωριά μας, Ελευθέρι, Λιβαδάρι, 

Μορφάτι, Σπαθάρατι και Καρτέρι, όλα αμιγές χριστιανικά η ζωή συνέχισε να κυλά 

στα κατσάβραχα τρώγοντας γκόρτσα και πίνοντας νερό από τα σπιθάρια της οροσειράς

του Πεζόβολου και της Κρανιάς. Πάμφτωχοι αλλα Λεβέντες, έτσι κράτησαν άσπιλα 

τα ελληνοχριστιανικά ιδανικά τους !!! Τα μεγάλα κεφάλια όπως τους αποκαλούσαν 

τότε στα χωριά μας οι περισσότεροι ήταν αγράμματοι, όμως την ιστορία τους την 

γνώριζαν πολύ καλά. Τα ελληνοχριστιανικά ιδανικά τους ήταν υπεράνω όλων !!! Με 

κυριότερο όπλο την πίστη τους σε αυτά τα ιδανικά κατάφεραν και ελευθέρωσαν την 

περιοχή τους από κάθε λογής δυνάστες.

ΓΡΑΜΜΑ ΤΩΝ ΑΓΑΔΩΝ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΙΟΥ ΠΡΟΣ 

ΤΟΝ ΓΕΝΙΚΟ ΑΡΜΟΣΤΗ ΜΠΕΝΑΚΗ ΣΤΗΝ ΚΕΡΚΥΡΑ

(Το γράμμα είναι γραμμένο στα ελληνικά, έτσι όπως τα μιλούσαν τότε οι αγάδες 

της περιοχής Μαργαριτίου. Το μεταφέρουμε αυτούσιο) :

<<Εξοχότατε καβαλιέρ κηνεράλ κόνσουλο Μπενάκη. 

Ακριβώς σε χαιρετούμε και τα  μάτια σου γλυκοφιλούμε με αγάπην πολλήν. 

Λαουράτι 18 αυγούστου 1805. Με το φιλικών μας γράμμα σου δίδομε την είδησιν, 

ότι ο χτρός μας Τούρκων και Ρωμιων Αλή Βεζύρης μας εγίνηκε πολύ φόρτωμα, 

και μας επλάκωσε τα τσεφλίκια μας, και χαλέυει να μας πάρη τον τόπο μας 

όλον και εμάς, και εμείς αυτόν δεν τον δεχόμαστε, καλλίτερα τόχομε να χαθούμε 

όλοι μας, παρά να κάμομε αφέντη αυτόν τον τύραννoν,  και εμείς εχτές πέφτει (πέμπτη) 

πουρνού επιάσαμεν το ντουφέκι εδώ εις το Μαργαρίτι, και επήραμε τα σπίτια 

του Αχμέτ Μπέη, που είναι με τον Βεζύρη, και η δουλειά η δικη μας δεν έμεινε σε άλλον, 

παρά πόλεμων έχομε με αυτόν, όσο να μπορέσομε, και το θάρρος όλων εις τον Θεόν 

και εις την εξοχότητα σας τόχομε.

Διά τούτο σας είχε εγγράψει της απερασμεναις ο Χασάν Αγά Τσαπάρης να μας βοηθήσετε, 

και ο καβαλιέρ Μπενάκης του αποκρίθηκε ότι κάθε βοήθεια να την χαλέψωμεν από τον 

Αυτολάχ Μπέγη (Μπέη) όπου είναι βασιλικός άνθρωπος και εμείς εστειλαμε τον Μουσά 

Αγά Τσαπάρη και τον εκουβέντιασε και του εγύρεψε βοηθών, και ο Μπέγης, από τον 

μπολή (πολύ) τον φόβο που έχει από τον Βεζύρη, δε μας έδωσε κανένα βοηθό, αλλά 

ούτε γράμμα μας έδωσε εις την Εξοχότητα σας. 

Όμως η δουλειά η εδική μας δεν έμεινε σε άλλον παρά εις το ειδικό σας βοηθό (βοήθεια), 

και σας παρακαλούμε διά όνομα του Βασιλείου σας, να μας βρεθείτε βοηθοί, εις ότι μας

κάνει χρεία, και μη μας αφήσετε να μας ζαπώσει τέτοιος τύραννος Βεζύρης, διότι τους 

κακούς στοχασμούς όπου έχει ημπορείτε να τους καταλάβετε. Αυτού στέλνομε τον 

Μουσά Αγά Τσαπάρη, διά να σας κουβεντιάσει τα πάντα στοματικός, και ως φίλοι μας 

αγαπημένοι όπου είστε, μη μας λείψετε από ότι σας ζητήσομε, και  με κάθε ογλιγωράδα.  

Ταύτα και μένομε όλοι εις την αγάπη σας>>. 

Ακολουθούν οι υπογραφές: 

<<Χασάν Τζαπάρης, Χασάν Προνιος, Μουσά Ρούσης, Σένης του Αχμέτ Αγά, 

Κάσο Μουτζάνας (τζιντάρης του κάστρου Παραμυθιάς), Μπουλά Χαλίλης, 

Μπάκο του Μουσά Αγά, Μπάλιο Χούσιας, σένσουλος, 

Τούσσας (Αναστάσιος) Μανόπουλος>>. 

Σειμ.  Η ανακάλυψη και δημοσίευση εγγράφων και δημοσιευμάτων των σχετικών με 

το Μαργαρίτι κα την περιοχή του αποτελεί στόχο και επιδίωξη μας γιατί θα συμβάλλουν

στην συγγραφή της ιστορίας του τόπου μας.

Πηγές: Απο τον Β τομο σελ. 354 και 355 του συγγράμματος 

ΔΟΚΙΜΙΟΝ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ του ΙΩΑΝΝΗ ΦΙΛΙΜΩΝΑ.

Διευκρινίσεις: 1) Η μάχη που έγινε στο Μαργαρίτι, όπως προκύπτει απο τον γράμμα 

των αγάδων, εναντίον του Αχμέτ Μπέη που ήταν άνθρωπος του Άλή-Πασά, 

έγινε στο σημείο που είναι σήμερα η διακλάδωση, όπως βγαίνουμε απο το Μαργαρίτι 

και πάμε για την Ηγουμενίτσα, (στου Γιαννέλου). Εκεί απέναντι, προς την μεριά 

του κάμπου, και που παλαιότερα περνούσε το καλντερίμι για την Καταβόθρα, ήταν

ένα καστρόσπιτο το οποίο διατηρούνταν μέχρι την δεκαετία του 1980. 

Σε αυτό το σπίτι-κάστρο έγινε η μάχη, εκεί ήταν ταμπουρωμένος ο Αχμέτ Μπέης με κάποιους 

δικούς του. Τελικά οι αγάδες που δεν ήθελαν την κυριαρχία του Αλή-Πασά, διότι γνώριζαν 

καλά τα σχέδια του, εκπόρθησαν το καστρόσπιτο, και το έκαψαν, ο δε Αχμέτ Μπέης, 

κατάφερε και γλίτωσε, χάνοντας όλους τους άνδρες που υπερασπίζονταν το 

καστρόσπιτο του. Σε αυτή την μικρή αλλα σπουδαίας σημασίας συμπλοκή αναφέρεται

και ο ιστορικός Αραβαντινός, ο Χριστόφορος Περαιβός και πολλοί άλλοι ιστορικοί.

2) Οι οικογένεια των Τσαπαραίων, και ο τελευταίος αγάς, ο Χασάν Τσαπάρης, ήταν ο

τελευταίος αγάς που υποτάχθηκε στον Αλή-Πασά, καθότι ενώ είχε συμφωνήσει με 

τους άλλους αγάδες να μην υποταχθούν στον Αλή-Βεζίρη, αυτοί τον πρόδωσαν.

Τότε ο Αλή-Πασάς του πήρε τα παιδιά και την σύζυγο του ομήρους στα Ιωάννινα, και έτσι 

υποχρεώθηκε να υποταχθεί έχοντας απομείνει ολομόναχος σε όλη την Ήπειρο. 

Δεν ήταν αντίθετος μόνο κατά του Αλή-Πασά, αλλά και εναντίον της τουρκικής διοικήσεως. 

Προσπαθούσε να τα έχει καλά με τους Βενετούς, αλλά μετά την κατάρρευση της Βενετίας 

το 1797, και την επικράτηση των Αγγλογάλλων, δεν μπορούσε πλέον να εφαρμόσει 

το σχέδιο του, το οποίο ήταν να καταφέρει να περισώσει την τεράστια έκταση που 

είχε αποκτήσει η οικογένεια του. Για την ανταρσία του αυτή κατά του Αλή-Πασά, που 

θεωρητικά εκτελούσε εντολές της τουρκίας, ο Τσαπάρης, στάλθηκε αιχμάλωτος 

στην Σμύρνη και μετά στην Κωνσταντινούπολη, όπου τελικά διατελούσε σε κατ' οίκον 

περιορισμό απο το τουρκικό καθεστώς. Όσον αφορά τις σχέσεις του με τον 

χριστιανικό πληθυσμό, θεωρείτο μετριοπαθείς, και ήπιος έναντι των άλλων

φατριών που καταδυνάστευαν τότε το ελληνικό στοιχειο.

Από το γράμμα αυτό των Αγάδων της Περιοχής Μαργαριτίου και Παραμυθιάς προς τους 

νέους Διοικητές της Κέρκυρας, βγαίνουν πολλά συμπεράσματα. Ας κρατήσουμε τα 

τρία κυριότερα. 1) Ότι οι Αγάδες αυτοί, ενδιαφέρονταν πρωτίστως για τα απέραντα 

τσιφλίκια τους, και ήταν πρόθυμοι να συνθηκολογήσουν με οποιονδήποτε τους στήριζε.

2) Υπήρχε η δυνατότητα να συμπράξουν με τον Κολοκοτρώνη, κατά της Οθωμανικής 

εξουσίας, και 3) Διαπιστώνεται η παντοδυναμία που είχε αποκτήσει ο Αλή-Πασάς, που δεν 

λογάριαζε ούτε την Τουρκία τότε που τον είχε διορίσει Βεζίρη στο Πασαλίκι των Ιωαννίνων. 

Όσο για τον Αχμέτ Μπέη που διαβάζουμε στο γράμμα, ((ότι του πήρανε τα σπίτια καθότι 

ήταν άνθρωπος του Βεζίρη)), θα τον συναντήσουμε και πάλι λίγα χρόνια αργότερα στο 1817, 

όταν έγινε η επαίσχυντη παραχώρηση της Πάργας, από τους Άγγλους στους Τούρκους, όπου

ο Αχμέτ Μπέης Επίτροπος πλέον της Τουρκίας, εγκατεστημένος στο Μαργαρίτι, συνυπέγραψε 

την Συνθήκη παραχώρησης μαζί με τον Άγγλο Επίτροπο Cartwight στις 17 Ιουλίου του 1819  

στα Ιωάννινα. 

Πιθανότατα αυτός Αχμέτ Μπέης να ήταν Μαργαριτιώτης. Παρακάτω θα σας παρουσιάσουμε 

και κάποια ακόμη ιστορικά στοιχεία που έχουμε, σχετικά με την παραχώρηση- πώληση της 

Πάργας, η οποία είχε στην επικράτεια της όλα τα χριστιανικά χωριά, όπως Σενίτσα, 

Λιβαδάρι, Ζέρι, Αγιά, Ράπεζα  (Ανθούσα), κλπ.

Επιμέλεια:  Θωμάς Στ. Γκίνης 2009

 ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΣΤΑ ΑΜΙΓΕΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΧΩΡΙΑ ΤΗΣ

ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΑΣ ΑΠΟ ΤΗΣ  9-8-1447  ΕΩΣ  21-2-1913

Στο σπάνιο και άκρως ενδιαφέρον Τεύχος της 

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ, 

με τίτλο ΕΚΘΕΣΙΣ ΤΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ ΤΗΣ ΠΑΡΓΑΣ, 

<<Όσα συνέβησαν πριν και μετά την παραχώρησιν της Πάργας>>, 

που είχε εκδοθεί στα γαλλικά στο Παρίσι το έτος 1820, και μεταφράστηκε από τον 

Παργινό Ιωάννη Βαρβιτσιώτη το 1851, και σελίδα 8, έχουμε μια σαφέστατη εικόνα, 

όσον αφορά τον τρόπο διακυβέρνησης, και που υπάγονταν τα αμιγές χριστιανικά 

χωρια που γειτνίαζαν με την Πάργα τα οποία ήταν: 

Η Αγιά, η Ράπεζα, (Ανθούσα), Η Ντόμπρα (Καλή), το Λιβαδάρι, η Σενίτσα 

συμπεριλαμβανομένου και του Πυργιού (Μούρι), το Ζέρι, το Φανάρι, το Γουρί και

το Τσιφλίκι. (Υπάρχει και ένας παλιός χάρτης της εποχής του 1600, για τα παράλια

της δυτικής Ηπείρου, όπου αναφέρονται αρκετά χωριά τα οποία ήταν στην οροσειρά 

του Μπιτζεβελιού και της Κρανιάς τον οποίο θα δούμε παρακάτω).

ΠΑΡΕΝΘΕΣΗ: 

<Ο χάρτης που βλέπετε κάτω, δείχνει την περιοχή των δυτικών παραλιών της Ηπείρου. 

Επειδή εάν έβαζα όλη την φωτό δεν θα διακρίνατε τα γράμματα, έκανα μεγέθυνση για 

να δούμε τα χωριά της άλλοτε επαρχίας Μαργαριτίου. Είναι της εποχής του 1600-1750. 

Εδώ έχουν καταγραμμένο ακόμη και τον μικρό οικισμό της Κένταλης (Scandali) 

Μαργαριτίου, το Γερακάρι, το Μούρι, την Σενίτσα (Senica), την Ζέρεζα-Ζέρι (Saraza),

την Αγία Κυριακή Πάργας  (Shnidela), και το όρος  Πεζόβολο, την Κρανιά, την Γκιωγκίνα,

το Γουρί (Guria), την Ανθούσα (Rapeza), την Αγιά  (Αja), την Καταβόθρα  (Lugarat), κλπ. 

Η κόκκινες γραμμές, δείχνουν τον ποδαρόδρομο που ακολουθούσαν οι Σουλιώτες, 

ξεκινώντας απο το Σούλι κατέβαιναν στην Γλυκή, στην Ποταμιά, στην Κυψέλη (Turkopaluko),

στο Μορφάτι, και απο το σημείο που σήμερα είναι η διακλάδωση Πάργας Πρέβεζας στην

τοποθεσία Μάντουκα περίπου, έβγαιναν στο Λιβαδάρι, και απο εκεί στην Παλιόπαργα. 

Ο άλλος δρόμος δείχνει την  κατεύθυνση για την Αμμουδιά (Splantza). Υπάρχει ακόμη ένας 

χάρτης που δείχνει την ίδια περιοχή, με τα ίδια χωριά που αφορούν την εργασία μας. Από ότι 

διαπιστώνω τον χάρτη αυτόν τον έκαναν χρήση οι Αυστριακοί, μετά το 1750, που σημαίνει 

ότι ο χάρτης είναι προγενέστερης εποχής, πιθανόν απο τους Βενετούς.  Η μαρτυρίες λοιπόν 

των παλαιότερων κατοίκων της Σενίτσας  και του Λιβαδαρίου, που μας έλεγαν ότι στις  στάνες 

της Παλιοσενίτσας, φιλοξενούνταν οι Σουλιώτες, και είχαν στενή συνεργασία μεταξύ τους 

καθώς και μια πρόσφατη ιστορία με τον θρυλικό Σενιτσιώτη Νάνο Σεφέρη, που συμπολεμούσε

με τους Σουλιώτες,πηγαίνοντας στο Σούλι τις νύχτες και συμμετείχε στα γιουρούσια που έκαναν 

οι Σουλιώτες στα χωριά των τουρκαλβανών, είναι γεγονότα που συνέβησαν εκείνη την περίοδο.

(Για τον Νάνο Σεφέρη, θα διαβάσετε προσεχώς στην ιστοσελίδα μας, 

στην κατηγορία ΕΛΕΥΘΕΡΙ)>.

 

Όπως όλοι γνωρίζουμε, η Πάργα αποτελούσε τμήμα της Δημοκρατίας της Βενετίας, 

από το έτος 1401. έως το 1797, η περιοχή των χριστιανικών χωριών που αναφέρονται 

στο κείμενο παρακάτω, υπάγονταν στην περιφέρεια της Πάργας και συνεπώς, 

αποτελούσαν μέρος των Βενετικών κτήσεων. Μετά την κατάρρευση της δημοκρατίας 

του Αγίου Μάρκου (Βενετίας) το 1797, την περιοχή των Ιονίων Νήσων συμπεριλαμβα-

νομένης και της Πάργας με την επικράτεια της, δηλαδή τα μικρά αμιγές χριστιανικά 

χωρια που ήταν σκαρφαλωμένα στις πλαγιές του Μπιτζεβελιού, της Κρανιάς και της 

Ντόμπρας, όλες αυτές οι πρώην Βενετικές Κτήσεις περιήλθαν στην Γαλλία με την 

Συνθήκη του καμποφόρμιου, που για μικρό διάστημα κυριαρχούσε ο Μέγας Ναπολέων.

Το 1798 η Αγγλία, η Ρωσία και η Τουρκία έδιωξαν τους Γάλλους απο τα Ιόνια Νησιά, 

η Πάργα με την επικράτεια της παρέμειναν στους Γάλλους μέχρι τις 22 Μαρτίου 

του 1814, τότε η γαλλική φρουρά αποτελούμενη από 450 άνδρες εκδιώχθηκε από 

την Πάργα καιη πόλη της παραδίδεται στους Άγγλους. Τότε βρήκε την ευκαιρία

ο Αλή  Πασάς και κατέλαβε την Πρέβεζα, κατέσφαξε τη γαλλική φρουρά και τους

κατοίκους της πόλης και στράφηκε κατά της Πάργας, στέλνοντας απειλητικά γράμματα

στους Παργινούς και τους καλούσε  να υποταχθούν, διαφορετικά θα πάθαιναν ότι 

έπαθε και η Πρέβεζα. 

Στο βιβλίο ``Έκθεσις των γεγονότων της Πάργας``, υπάρχουν αρκετές επιστολές του 

Αλή Πασά προς τους Παργινούς και απαντητικές από τους Παργινούς που δεν 

υπάκουαν στο κάλεσμα του και ότι ήταν αποφασισμένοι να πολεμήσουν για την

ελευθερια τους. Μια από τις επιστολές αυτέςείχε στείλει ο Αλή Πασάς από το 

Μαργαρίτι, όπου καλούσε τους Παργινούς να πάνε να τον συναντήσουν και 

να υποταχθούν στο Πασαλίκι του. 

Στις 21 Μαρτίου του 1800, η Ρωσία παρέδωσε στην Τουρκία τις πρώην Ηπειρωτικές 

Βενετικές Κτήσεις, σε αντάλλαγμα της Τουρκίας, η οποία άνοιξε τα στενά του 

Βοσπόρου στους Ρώσους. Οι κτήσεις αυτές ήταν, Η Πρέβεζα, η Πάργα, η Βόνιτσα

και το Βουθροτό της Βορείου Ηπείρου. Σε αυτή τη νέα κατάσταση που διαμορφώθηκε 

για τα χωριά της περιοχής μας, η Τουρκία για να αποφύγει τυχόν επαναστάσεις,

εκ μέρους των Ελληνοχριστιανικών πόλεων, τους παραχώρησε θρησκευτικές 

ελευθερίες, και στην Πάργα τοποθετήθηκε ένας Τούρκος διοικητής του κάστρου και 

η φρουρά αποτελείτο από Παργινούς. Το 1806 εξεράγγη πόλεμος μεταξύ Ρωσίας και 

Τουρκίας, και τότε  ο Αλή Πασάς, για να προλάβει τους Ρώσους, καταλαμβάνει την 

Πρέβεζα, την Βόνιτσα και το Βουθρωτό. 

<<Διευκρίνιση: Στην  χρονολογία 9-8-1447, επικυρώθηκε η αποδοχή τουαιτήματος

    των Παργίων προς την Δημοκρατία της Βενετίας και έκτοτε η Πάργα με την 

    περιφέρεια της ανήκε στις Βενετικές Κτήσεις. Το αίτημα είχε υποβληθεί απο τους 

    Παργινούς στις 21 -3- του 1401. Από το 1447 λοιπόν που η Πάργα αποτελούσε 

    τμήμα της Δημοκρατίας του Αγίου Μάρκου, ήταν επόμενο ότι τα κοντινά χωριά 

    της περιοχής, είχαν κάποια αμυδρή ελπίδα και βοήθεια. Πρωτίστως πέτυχαν να 

    αποφύγουν τους εξισλαμισμούς που παρατηρήθηκαν στα κοντινά όρια τους !!! >>

Στο το βιβλίο του C.P.de BOSSET, Η ΠΑΡΓΑ ΚΑΙ ΤΑ ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ, 

μετάφραση του Αλέξη Ζώτου, ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΑΡΓΙΩΝ ΑΘΗΝΑΣ, 

σελ. 62, γράφει: 

<<Το 1500 η Πάργα κατελήφθη από τους Τούρκους που την έκαψαν και στη 

    συνέχεια την εγκατέλειψαν. Ξανακτίστηκε το 1571 από τους Παργινούς και 

    οχυρώθηκε από τους Βενετούς. Στον αιώνα που ακολούθησε, οι κάτοικοι των 

    γειτονικών περιοχών επεδίωξαν να γλυτώσουν από τους διωγμούς των Τούρκων 

    ζητώντας την προστασία της Δημοκρατίας της Βενετίας. Το ένα μετά το άλλο, 

    αρκετά χωριά προσχώρησαν στη δικαιοδοσία της Πάργας. Τα χωριά ήταν: 

    Η Αγιά, η Σενίτσα (Ελευθέρι) συμπεριλαμβανομένου και του Μουρίου (Πυργί), 

    το Λιβαδάρι, το Ζέρι, η Ντόμπρα (Καλή), το Γουρί, το Φανάρι και το Τσιφλίκι>>. 

Αυτά πληροφορούμαστε από το βιβλίο του BOSSET, το χωριό Τσιφλίκι, που 

αναφέρει μας είναι άγνωστο προς το παρόν.

(Για το χωριό Τσιφλίκι, ρώτησα την Φρειδερίκη Σταμάτη κάτοικο Ελευθερίου, το 

καλοκαίρι του 2014, και η κυρία Σταμάτη μου είπε ότι: υπάρχει τοποθεσία Τσιφλίκι 

στην πλαγιά, επάνω απ τον κάμπο του Ελευθερίου, μισή ώρα δρόμος απο το χωριό και 

εκεί υπάρχουν χτήματα που ανήκουν στους Ελευθεριώτες σήμερα).

Γνωρίζουμε όμως, ότι το όριο των χριστιανικών περιοχών, ήταν ακριβώς στη γέφυρα 

του Μουρίου (Πυργιού), γνωρίζουμε επίσης από μαρτυρίες των παλαιότερων ότι οι

ελιές της Σενίτσας (Ελευθερίου), είναι φυτεμένες από το 1100 που τις μετέφεραν οι 

Ρωμαίοι, (ίσως να εννοούσαν ότι μια συγκεκριμένη ποικιλία ελιάς να μετέφεραν), 

διότι όλοι γνωρίζουμε ότι οι βουνοπλαγιές της περιοχής μας είναι γεμάτες από αγριελιές 

από τα αρχαία χρονια!!! 

Στο βιβλίο του BOSSET δεν αναφέρονται οι πηγές για την επικράτεια της Πάργας, 

πιθανόν να είναι από το τεύχος της Βιβλιοθήκης Ιστορικών Μελετών, όπου όπως 

βλέπετε γράφει σχεδόν τα ίδια για τα παραπάνω χωριά. Η επίθεση που δέχθηκε η Πάργα 

το 1500, ορμητήριο είχε το Τουρκοκρατούμενο Μαργαρίτι και το 1571 οι Βενετοί 

επιτέθηκαν κατά του Μαργαριτίου, και κατεδάφισαν ολοσχερώς το κάστρο της 

κωμόπολης αυτής, εκδιώκοντας τους Τούρκους.  (Είναι το γνωστό θέμα για την άλωση 

του κάστρου Μαργαριτίου). 

Το 1573 όμως, οι Βενετοί παραχώρησαν το Μαργαρίτι στους Τούρκους. Για την ιστορική 

άλωση του κάστρου Μαργαριτίου, στα δυο παραπάνω βιβλία δεν γίνετε καμιά αναφορά, 

παρότι τις επιχειρήσεις τις έκαναν οι Βενετοί με τους Κερκυραίους και 

τους Παργινούς, για να προστατεύσουν τις Βενετικές Κτήσεις.

Σημαντικότατη επισήμανση: 

Σύμφωνα με πηγές απο τα Βενετικά Αρχεία, και σε εργασία για τον Καπετάν Πέτρο Λάντζα 

<< ΑΠΟ ΤΗ ΓΑΛΗΝΟΤΑΤΗ ΣΤΟΝ ΚΑΘΟΛΙΚΟΤΑΤΟ. ΟΙ ΦΟΥΡΤΟΥΝΕΣ 

ΤΟΥ ΚΑΠΕΤΑΝ ΠΕΤΡΟΥ ΛΑΝΤΖΑ» 

«Θησαυρίσματα» τεύχ.30 Έτος 2000 του καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης 

Κου Παναγιώτη Ιωάννου, στη μάχη για την άλωση του φρουρίου Μαργαριτίου

το 1571, εκτός απο τους Βενετούς Διοικητές, ήταν και ο Κερκυραίος (με καταγωγή 

απο την Πάργα) Πέτρος Λάντζας, ο οποίος τότε δούλευε για λογαριασμό των Βενετών,

και μάλιστα ήταν διορισμένος Διοικητής στην περιφέρεια Πάργας. Όταν το 1573 οι 

Βενετοί συνθηκολόγησαν με τους Οθωμανούς, παρεχώρησαν την περιοχή Μαργαριτίου 

σε αυτούς και συγκεκριμένα το φρούριο του Μαργαριτίου. 

Τότε ο Καπετάν Πέτρος Λάντζας, διαφώνησε με την παραχώρηση της περιοχής 

αυτής στους Οθωμανούς και έφυγε απο την υπηρεσία της Δημοκρατίας του Αγίου Μάρκου 

(Βενετίας) και προσχώρησε στους Ναπολιτάνους, που είχαν και αυτοί ενδιαφέρον για τα 

παράλια του Ιονίου. Ο Πέτρος Λάντζας ήταν ένας διακεκριμένος και ικανότατος 

Καπετάνιος, που έδρασε εκείνη την περίοδο στις Ηπειρωτικές Ακτές απο την Χειμάρρα έως 

την Πρέβεζα, και στην Κέρκυρα, κάτω απο τις εντολές των Βενετών και μετέπειτα των 

Ναπολιτάνων και τελευταία των Ισπανών. Υπάρχουν επίσης πληροφορίες, ότι αυτός μαζί 

με τον Διονύσιο τον αποκαλούμενο Φιλόσοφο η, Σκυλόσοφο προετοίμασαν την εξέγερση 

που έγινε το 1611 στην Χόϊκα της Παραμυθιάς! Περισσότερα για τον γενναίο αυτόν 

Καπετάνιο, που ο πατέρας του ήταν Παργινός και διετέλεσε και διοικητής της 

Πάργας, θα βρείτε στην ιστοσελίδα: www.museum-corfu.gr  

Διαβάζοντας το σπάνιο αυτό βιβλίο, αντλούμε αρκετές πληροφορίες σχετικά με την 

 διακυβέρνηση των χωριών της περιοχής μας, η οποία σύμφωνα με τα γραφόμενα 

 του βιβλίου, από το 1401, έως το 1797, η περιοχή των χριστιανικών χωριών που 

αναφέρονται στο κείμενο παρακάτω, υπάγονταν στην περιφέρεια της Πάργας και συνεπώς,

αποτελούσε μέρος των Βενετικών κτήσεων. Μετά την κατάρρευση της δημοκρατίας του 

Αγίου Μάρκου(Βενετίας)  το 1797, την περιοχή των Ιονίων Νήσων συμπεριλαμβανομένης 

και της Πάργας με την επικράτεια της, δηλαδή τα μικρά αμιγές χριστιανικά χωριά που ήταν 

σκαρφαλωμένα στις πλαγιές του Μπιτζεβελιού, της Κρανιάς και της Ντόμπρας, όλες αυτές 

οι πρώην Βενετικές Κτήσεις περιήλθαν στην Γαλλία με την Συνθήκη του 

καμποφόρμιου, που για μικρό διάστημα κυριαρχούσε ο Μέγας Ναπολεων. 

Το 1798 η Αγγλία, η Ρωσία και η Τουρκία έδιωξαν τους Γάλλους απο τα Ιόνια Νησιά, 

η Πάργα με την επικράτεια τη περιήλθαν στους αγγλορώσους τώρα.

 

 ΠΑΡΓΑ 1817

Ο άγγλος στρατηγός Metlant, στέλνει στην Πάργα τον Αντισυνταγματάρχη Bosset με 

τριακόσιους στρατιώτες, και τον διατάζει να αναγγείλει την παραχώρηση που έκανε η 

Αγγλία στην Τουρκία, διαμήνυσαν επίσης στους Παργινούς ότι σε περίπτωση ανυπακοής,

η Αγγλία δεν πρόκειται να τους συνδράμει, καθόσον η τύχη τους είχε οριστικά 

αποφασιστεί !!! Αυτή η προκήρυξη προς τους Παργινούς δόθηκε στις 19 Μαρτίου 

του 1817. Τους διεμήνυσαν επίσης ότι όσοι Παργινοί ήθελαν να φύγουν μπορούσαν να 

το κάνουν και για τις περιουσιες τους θα αποζημιώνονταν. Αυτή ήταν η προστασία που 

οι Άγγλοι πρόσφεραν στους Παργινούς και στα κοντινά χωριά της !!! 

Με την δυσάρεστη αυτή κατάσταση που διαμορφώνεται στα μέρη μας, αρχίζουν 

πάλι τα βάσανα και οι ταπεινώσεις για τους κατοίκους των περιοχών μας. 

Στις 17 Φεβρουαρίου 1814  ο Αλή Πασάς επιτέθηκε κατά της Αγιάς και της 

Ανθούσας (Ράπεζας) κατασφάζοντας πολλούς απο τους κατοίκους των χωριών 

αυτών. Μέχρι την εποχή αυτή, επισήμος τα χωριά μας, ήταν υπόδουλα στους 

ανωτέρω κυβερνήτες, μέχρι την ημέρα που η ιστορική και μαρτυρική Πάργα παραχω-

ρήθηκε απο τους Άγγλους στους Τούρκους με τον γνωστό επαίσχυντο τρόπο που 

πολλοί απο εμάς γνωρίζουμε. Αυτή η άθλια εκ μέρους των Άγγλων πράξη τελέστηκε 

στις 18 Μαρτίου του 1818 και η Συνθήκη υπογράφτηκε στα Ιωάννινα.

Για το γεγονός αυτό, στο βιβλίο του Παργινού Ιωάννου Βαρβιτσιώτη 

ΕΚΘΕΣΙΣ ΤΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ ΤΗΣ ΠΑΡΓΑΣ 

που προαναφέραμε και στη σελ 22 γράφει:

<<....Ο Αλής ωφελήθη της απορίας και αμηχανίας είς ήν ήτο βεβυθισμένος 

        τότε ο Αρχηγός των εν τη Ανατολή Γαλλικών δυνάμεων Donzelo. Κυριεύει 

        εξ εφόδου την Αγιάν, χωρίον κείμενον εις τα μεθόρια, την 17 Φεβρουαρίου 

       1814. Οι εγκάτοικοι ή, αιχμαλωτίζονται ή σφάζονται. Tινές εστάθησαν 

       ευτυχείς τόσον ώστε να σώσουν εαυτούς εις τας Νήσους, ή, να 

        εγκλεισθώσην εις το φρούριον των φίλων των Παργίων. Το χωριό 

       Ραπέζης υπέκυψεν εις την ιδίαν τύχην. Φρούριον εκτίσθη κατεσπευσμένος 

       υπό του Αλή επί τινός λόφου, όθεν και εφορμά κατά της υπό των Γάλλων 

       κατεχόμενης χώρας, άνευ προκλήσεως ή, τινός προκηρύξεως.>>

 Λόγο των δυσχερειών που προέκυψαν κατά την αποτίμηση των οικιών και 

κτημάτων της Πάργας, δεν επετράπη η είσοδος των Τούρκων στην πόλη, της 

Πάργας και  αντιπροσωπεία αποτελούμενη απο 60 Τούρκους υποχρεώθηκε να 

παραμείνει στο γειτονικό Μαργαρίτι, <<απέχον πέντε μίλια της Πάργας>>, αναφέρεται 

στην σελ. 37 του βιβλίου. Τελικά την 9την Μαΐου του 1819 αποχωρούν και οι τελευταίοι 

τριάντα υπερασπιστές Παργινοί, που είχαν υποχρεωθεί να μείνουν εκεί απο τους Άγγλους, 

και την μαρτυρική πόλη της Πάργας καταλαμβάνει ο Αλή Πασάς.

 (Κάτω μια αναπαράσταση της παραχώρησης-πώλησης της Πάργας, η οποία θα στιγματίζει 

αιωνίως τους γκάνγκστερς της Γηραιάς Αλβιόνας. Ταυτόχρονα για την Σενίτσα και τα 

υπόλοιπα αμιγές χριστιανικά χωριά, της περιοχής, η αναίσχυντη πώληση της Πάργας  απο 

τους Άγγλους στους Τούρκους και τον Αλή-Πασά, σηματοδοτεί για την περιοχή μας νέες 

σφαγές, προπηλακισμούς και δολοφονίες).

Η φυγή των Παργίων

Της πηγές αυτές τις αντλούμε από το βιβλίο του C.P. de BOSSET, 

Η ΠΑΡΓΑ ΚΑΙ ΤΑ ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ, που έχει μεταφρασει 

ο ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΑΡΓΙΩΝ ΑΘΗΝΑΣ,

και από ένα σπάνιο ιστορικό βιβλίο της Βιβλιοθήκης Ιστορικών Μελετών, 

μετάφραση του  Παργινου Ιωάννου Βαρβιτσιώτου 1851  : 

ΕΚΘΕΣΙΣ ΤΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ ΤΗΣ ΠΑΡΓΑΣ,

Τα ιστορικά  στοιχεία συμπληρώθηκαν στην εργασία μας 

 τον Μάιο του 2013 Θωμάς Στ. Γκίνης

Το γνήσιο αντίγραφο που παραθέτω παρακάτω είναι από το ανωτέρω βιβλίο της 

Βιβλιοθήκης Ιστορικών Μελετών, το οποίο εκδόθηκε στο Παρίσι το 1820, 

και μεταφράστηκε από τον Παργινό Ιωάννη Βαρβιτστιώτη το 1851. 

Διαβάζοντας το σπάνιο αυτό βιβλίο, αντλούμε αρκετές πληροφορίες σχετικά με 

την διακυβέρνηση των χωριών της περιοχής μας, η οποία σύμφωνα με τα γραφόμενα 

του βιβλίου, από το 1401, έως το 1819, η περιοχή των χριστιανικών χωριών που αναφέρονται 

στο κείμενο παρακάτω, υπάγονταν στην περιφέρεια της Πάργας και συνεπώς, αποτελούσε 

μέρος των Βενετικών κτήσεων. Μετά το 1819, που την Πάργα παρέλαβε ο Αλη-Πασας, 

στην ουσία κατήργησε την Συνθήκη αυτή και τα χωριά μας περιήλθαν στη δικαιοδοσία του. 

Μετά την εξόντωση του Σατράπη της Ηπείρου το 1822, με ειδικό διαταγμα της Τουρκίας,

τα αμιγές χριστιανικά χωριά της περιοχής μας, εξακολουθούσαν να είναι όπως και με το

προηγούμενο καθεστώς. Πλήρωναν τον ίδιο φόρο όπως και πριν και δεν επιτρέπονταν 

να κατοικήσουν στα χωριά αυτά μουσουλμάνοι. Αυτό κατοχυρώθηκε με 

ειδική Συνθήκη της Τουρκίας την οποία σας παρουσιάζουμε.

 

Στην σελ. 209 και 210 διαβάζουμε: 

21 Μαρτίου του 1800, ΣΥΝΘΗΚΗ ανάμεσα στις Βασιλικές Αυλές της Αγίας Πετρούπολης 

και της Κωνσταντινούπολης για τα Ιόνια Νησιά.

<<Άρθρο 8, Για τις περιοχές της Πρέβεζας, Πάργας, Βόνιτσας και του Βουθρωτού που 

αποσπάσθηκαν από την βενετία, που βρίσκονταν στην ηπειρωτική χώρα και συνορεύουν 

με την Αλβανια, καθώς επίσης για τις κτήσεις τους και τα εδάφη που κατέχουν, ισχύουν

τα ίδια με τα κράτη της Υψηλής Πύλης στην οποια και θα ανήκουν στο εξής. 

Όσοι κάτοικοι αυτών των χωριών ασπάζονται την Χριστιανική θρησκεία θα διατηρήσουν 

τα ίδια θρησκευτικά και νομικά προνόμια με τους Χριστιανούς των Πριγκιπάτων της 

Μολδαβίας και της Βλαχιας. Επίσης δεν πρόκειται να γίνει καμια αλλαγή στο ισχύον 

καθεστώς αστικής και ποινικής δικονομίας, στο χαρακτήρα της ιδιοκτησίας και στο 

καθεστώς κληρονομιάς. Απαγορεύτεται επίσης στους μουσουλμάνους να αποκτησουν 

περιουσια, η, να εγκατασταθούν σε αυτές της χώρες, η, περιοχές. Θα είχαν όμως 

μουσουλμάνο διοικητή. 

Άρθρο 9: της Συνθήκης, αναφέρει ότι η Τουρκια υπόσχεται να διατηρησει και 

στο μέλλον όσα ίσχυαν μέχρι τώρα σχετικά με την θρησκευτική λατρεία των Ραγιάδων 

που κατοικούν στις παρα πάνω περιοχές, Έτσι έχουν την άδεια να επανιδρύσουν τις 

εκκλησιες τους και να κτυπούν τις καμπάνες τους χωρίς καμια απόλυτος παρενόχληση

από τους μουσουλμάνους. 

Στο Αρθρο 10, αναφέρει ότι: Η Υψηλή Πύλη θα εισέπρατε τον ίδιο φόρο που εισέπραταν και 

οι Βενετοι από τις περιοχές Πρέβεζας, Πάργας, Βόνιτσας και Βουθρωτού.Την Συνθήκη 

επικύρωσε μετέπειτα και η Μεγάλη Βρετανία, στην οποια περιήλθαν οι ανωτέρω κτήσεις.>>.

Όπως προκύπτει από τα γραφόμενα της Συνθήκης αυτής, η περιοχή των Ελληνικών χωριών

που υπάγονταν στην Πάργα, ζούσε κάτω από αυτό το καθεστώς θεωρητικά, αλλα,  το δικαίωμα 

αυτο δεν το σεβάστηκαν οι μουσουλμάνοι των γειτονικών χωριών. Μας είναι γνωστό ότι ο 

Ελληνοχριστιανικός πληθυσμός, εκδιώχθηκε, σφαγιάστηκε και τα κτήματα τους αρπάχθηκαν από 

τους Τουρκαλβανούς, ιδιαιτερα στις εύφορες περιοχές.

Τότε πολλοί Χριστιανοί, για να μη χασουν τα κτήματα τους, τα έκαναν δωρεές στα μοναστήρια 

και στις εκκλησιες τους, με την ελπίδα να τα γλιτώσουν, όπου όμως και εκεί οι μουσουλμάνοι 

καταστρατηγοντας τις Συνθήκες αυτές και (λαδώνοντας) τις ξένες Αρχές Εξουσίας, κατάφερναν 

να τα αρπάζουν όλα.

Ένα παράδειγμα για το πώς αλλοίωναν τους όρους της συνθήκης οι μουσουλμάνοι προύχοντες 

που κατοικούσαν στα διπλανά χωριά με μικτή σύνθεση χριστιανών και μουσουλμάνων, έχουμε 

για την κωμόπολη του Μαργαριτίου, όπου κατήργησαν την εκκλησία του Αγίου Βασιλείου και του 

Αγίου Γεωργίου, και επέτρεπαν στους χριστιανούς συντοπίτες τους να εκκλησιάζονται στο μικρό 

εκκλησάκι της Παναγίας, έξωθεν του χωριού, κοντά στον οικισμό Κένταλη του Μαργαριτίου.

 Εκεί οι χριστιανοί είχαν μεταφέρει την καμπάνα του Aη Βασίλη, επειδή η καμπάνα ήταν μεγάλη και 

ακούγονταν αρκετά δυνατά, οι μουσουλμάνοι, υποχρέωσαν τους χριστιανούς, να την αντικαταστήσουν 

με άλλη μικρότερη. 

Διευκρίνιση: Η παλιά εκκλησία του Αγίου Βασιλείου, ήταν στο κέντρο του χωριου, πιθανότατα εκεί 

που σήμερα βρίσκετε ο μοναδικός σωζόμενος μιναρές. Εκεί λίγο πιο κάτω ήταν και υπάρχει ακόμη 

ο αιωνόβιος Πλάτανος του Aη Βασίλη, όπως έλεγαν οι παλαιότεροι.

 Ο δε ιερός Ναός του Αγίου Γεωργίου, ήταν εκεί που σήμερα βρίσκετε το Σπίτι του Παιδιού, δίπλα 

στο νέο Δημαρχείο που πρόσφατα κτίστηκε το 2012. Ο υπέργηρος συμπατριώτης μας Δημήτριος 

Mάτης, μας δίνει αυτές τις πληροφορίες για τις παλιές εκκλησίες του Μαργαριτίου.

Έτσι γλίτωσαν μονο κάποιες μικρές Ελληνοχριστιανικές εστίες, όπως στα Όρη του Σουλίου 

και στα Όρη της Κρανιάς, της Ντόμπρας και του Μπιτζεβελιου, οι οποιες πάλευαν καθημερινά 

με τον δυνάστη κατακτητή και κράτησαν τα Ελληνοχριστιανικά ιδανικά μέχρι την απελευθέρωση.

Μετά τον θάνατο του Αλή -Πασά το 1822, η τύχη των χωριών μας, ήταν στα χέρια του 

Τούρκου διοικητή της Πάργας και του Διοικητή των Ιωαννίνων. Οι κάτοικοι των χωριών

μας ζούσαν σύμφωνα με την Συνθηκη του Πασάροβιτς, οι οποια τους παραχωρούσε τα 

γνωστά προνόμια, όπως παραπάνω είδαμε. Αυτά τα προνόμια όμως άλλαζαν τακτικά, 

ιδιαιτερα όταν οι Τούρκοι διαπίστωναν εξεγέρσεις στην περιοχή μας απο το 1822 

και μετέπειτα. Η ιδέα ομως της οριστικής απελευθέρωσης απο τον Οθωμανικό ζυγό 

είχε φουντώσει και απο το 1821 με την Επανάσταση του Ελληνικού Έθνους, ήταν θέμα 

χρόνου η πολυπόθητη Λευτεριά.

Η Φιλική Εταιρεία, στην οποία ήταν μυημένοι αρκετοί κάτοικοι της περιοχής μας, όπως 

ο Φιλικός Φίλιππος Μαργαρίτης,γόνος της μεγάλης οικογένειας Μαργαρίτη, απο την οποία 

πήρε το όνομα και η κόμη του Μαργαριτίου, ήταν μυημένος στην Φιλική Εταιρία, και διέθεσε

όλη του την περιουσία στον Αγώνα για την ελευθερία της πατρίδας.

Τότε άρχισε να αλλάζει και η συμπεριφορά των εξισλαμισμένων Τουρκαλβανοτσιάμηδων 

στην περιοχή μας, οι οποιοι προσπαθούσαν να προστατέψουν τις τεράστιες περιουσιες

τις οποιες είχαν αρπάξει σε προηγούμενες εποχές απο τους χριστιανούς συντοπίτες τους. 

Τα εύφορα χωράφια μπορούσαν οι πρόγονοι μας να τα δουλεύουν πληρώνοντας τους 

σχετικούς δυσβάστακτους φόρους στους νέους φεουδάρχες της περιοχής μας.

Παράλληλα διαπιστώνουμε ότι οι προεστοί της Σενίτσας, διαδραματίζουν όλο και 

περισσότερο ενεργό ρόλο, όχι μόνο στην περιοχή τους, αλλά και γενικότερα. 

Στην περίοδο που διαδραματίζονταν το δράμα της πώλησης της Πάργας το 1817, 

οι Σενιτσιώτες είχαν τον Παπά-Νικόλα Γκίνη στην Πάργα. 

Ο Παπά-Νικόλας δεν έχουμε στοιχεια για το ποτε γεννήθηκε, είχε γιο τον Παπά-Σταύρο, ο οποιος 

γεννήθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου του 1838, και νυμφεύτηκε την Χρυσαυγή του Γεωργίου Τσάνη 

απο το Μούρι το έτος 1861, αναφέρει ο ιστορικός Σπύρος Μουσελίμης στο βιβλίο του 

Αρχαιότητες της Θεσπρωτίας, σελ. 172. Τις σπουδαίες αυτές ιστορικές πληροφορίες για 

την παπαδογενιά των Γκιναιων και τον θάνατο του Δήμου, η, Αθανασίου  Γκίνη, ο οποίος 

σκοτώθηκε στην Κλήνια απο τους Τούρκους το 1822, τις έχει ο Σπύρος Μουσελίμης απο το 

Πεντικονταστάριο, έκδοση Βενετίας του 1778 και απο άλλη ενθύμηση επί Ευχολογίου έκδοση 

Βενετίας, όπου αναφέρει για την παπαδογενιά των Γκιναίων. της Σενίτσας. 

(Παρένθεση. Υπόψην ότι ο Σπ. Μουσελήμης γράφει πως στο πεντηκονταστάριο, ¨Εκδοση 

Βενετίας 1778, υπάρχει άλλη  ενθύμιση ευχολογίου,που λείπουν όμως οι δύο πρώτες σελίδες 

και μιλάει για την παπαδογεννειά του Παπα-Γκίνη, όπου είναι παππούς παπάς, πατέρας παπάς 

και γιός παπάς...)

Σχετικά με τα ιστορικά της παπαδογενιάς των Γκιναίων, γνωρίζω πολύ καλά, ότι

ο Παπά -Χρήστος Γκίνης που γεννήθηκε στις 23 Δεκεμβρίου, ημερα κυριακή το 1896, 

είχε αντίγραφα του Πεντοκοντασταρίου των  ιστορικών εκδόσεων της Βενετίας.

Γνωρίζω επίσης ότι ο Άγιος Κοσμάς στο πέρασμα του απο την Σενίτσα, φιλοξενήθηκε

στο σπίτι του Ιερέα Γκίνη !!! Σήμερα μας είναι άγνωστο που κατέληξαν αυτά τα ιστορικά 

ντοκουμέντα. Εύχομαι και πιστεύω αυτά τα ιστορικά κειμήλια να υπάρχουν σε κάποια 

οικογένεια των Γκιναίων της Σενίτσας, της Καταβόθρας, η, του Μαργαριτίου.

Έχουμε συγκεντρωσει αρκετά ιστορικά για τους Γκιναίους της Σενίτσας και 

ιδιαιτερα για την παπαδογενια, έχουμε πληροφορίες απο συγγενικά πρόσωπα, 

ότι ένας Ιερωμένος απο την γενιά αυτή, κάποιος Παπα-Νικόλας πριν το 1800, 

ήταν Αρχιεπίσκοπος στην Κωνσταντινούπολη. 

Αυτό διασταυρώνεται απο το γεγονός ότι ο Παπά-Σταύρος, είχε εγκατασταθεί 

στην Κωνσταντινούπολη μετέπειτα. Περισσότερα θα γράψουμε αφού 

ολοκληρώσουμε την εργασία μας.

Στην φωτογραφία κάτω, ένα βιβλίο με βιογραφίες αγίων το οποίο έχει γράψει ένας 

καλόγερος λίγο πριν το 1900, το οποίο συνάντησα κάπου και μου επετράπη

να το φωτογραφίσω,το οποίο έχει σχέση με την παπαδογενιά των Γκιναίων.

Κάτοψη της τρίτης σελ. του παραπάνω βιβλίου.

Την αναφορά σχετικά με την παραχώρηση-πώληση της Πάργας, την θεωρώ αναγκαία, 

στην παρούσα εργασία για το Ελευθέρι, διότι έτσι μπορούμε να κατανοήσουμε 

ακριβέστερα την διακυβέρνηση που είχαν τα χωρια της περιοχής μας απο τους 

διαφορους  κατακτητές της εποχής αυτής, δηλαδή απο το 1401

μέχρι την απαλευθέρωση στις 23 Φεβρουαρίου του1913.

 

ΝΕΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ ΤΗΣ 

ΣΕΝΙΤΣΑΣ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΤΟΥ ΕΤΟΥΣ 1562

Νέα ιστορικά στοιχεία για το Ελευθέρι (πρώην Σενίτσα), και τους κατοίκους της. Από αυτά τα 

άγνωστα μέχρι σήμερα ιστορικά  στοιχεία, προκύπτουν πολλά συμπεράσματα που μας βοηθούν 

να κατανοήσουμε πληρέστερα τους αγώνες των κατοίκων της δυτικής παραλιακής περιοχής της

Θεσπρωτίας. Σας τα παραθέτουμε όπως τα βρίσκουμε σε εγκυρότατες ιστορικές πηγές.

Πηγες: από το βιβλίο του Βασίλη Κραψίτη, Η ιστορία του Μαργαριτίου, σελ. 43 έως 46,

  από το βιβλίο του Κώστα Δ. Μέρτζιου: (Το εν Βενετία Κρατικόν Αρχείον),

 και απο τα Ηπειρωτικά Χρονικά 1940 τομ. 5 σελ 9 .

<<Στα τραγικά εκείνα χρόνια, καταφυγή των Θεσπρωτών προς διατήρηση της θρησκείας τους 

και διάσωση της ζωής τους υπήρξε η Πάργα και η Κέρκυρα, όπου η κυριαρχία των Βενετών 

διασφάλιζε σ' αυτούς προϋποθέσεις εργασίας και οικογενειακής τους εγκαταστάσεως. 

Αποκαλυπτικό των συνθηκών διαβιώσεως στη διάρκεια του ΙΣΤ' αιώνα εκείνων που διατήρησαν 

τη χριστιανική θρησκεία Θεσπρωτών είναι και το κατώτερο συμβάν όπως προκύπτει απο τα 

Αρχεία της Βενετίας. Ήτοι: Την 10 Ιουνίου 1562, ο Μπάυλος της Κέρκυρας, αναφέρει

(βλ. υπ' αριθ. 3 χαρτοφύλακα του Αρχείου της Βενετίας) ότι εκδόθηκε διάταγμα με το οποίον 

απελάθησαν οι κατωτέρω Θεσπρωτοί: ΝΙCA GIOCOMUNI απο το Ελευθεροχώρι, 

Στέλιος PETRIBUNZA, DINO CONDI απο τη Σενίτσα, γιός του ΖΕRBΙSΙΑ απο την Αγιά, 

GIANNI ΤUSSA, STAMATI GIANNI, Γεώργιος Αρμούρης, GUMA BOSSI, MIZZI, απο τη Σενίτσα, 

Γιάννης Κουρτέσης απο Ελευθεροχώρι, Παύλος ZERBISSA, Σταμάτης Καίσαρης, 

Νίκος Δήμας απο Κούτσι, Γιάννης Δήμας, Γιαν. Γιανναράκος, απο την Αγιά.... 

Οι ανωτέρω βάλθηκαν σε παντοτινή υπερορίαν και τους απηγορεύετο να βάλουν το πόδι των 

εις την πόλιν και την νήσον της Κέρκυρας.... Ήσαν δε ούτοι συνολικός 30 άτομα. 

Η πιό πάνω αναφορά έφερε τις υπογραφές των: NICOLO DANDULO, Μπαύλου 

και Γενικού Προβλεπτή, του Ν. ΜΟLΕΝΙGO, συμβούλου και του Ν. Χαλικιόπουλου, βοηθού 

Γραμματέα. Όλοι όσοι καδικάστηκαν  με μερικούς άλλους απο τα Χωριά των Ιωαννίνων, υπέβαλαν 

το 1562 αναφορά κοινή στον Μπάυλο της Κέρκυρας με την οποία παραδέχθηκαν ότι μερικοί τους, 

λόγο μεγάλης φτώχειας και για τη συντήρηση των πολυάριθμων οικογενειών τους που είχαν 

πάντα μαζί τους, έκλεψαν στην Κέρκυρα μερικά ζώα. Οι περισσότεροι τους όμως δήλωσαν, 

ότι δεν γνώριζαν το λόγο της εκτοπίσεως τους. Ειδικά ανέφεραν ότι είχαν επιστρέψει απο τα 

χωριά τους που κατέχονταν απο τους Τούρκους, γιατί δεν μπορούσαν να υπομείνουν την

ακατονόμαστη τυραννία των απίστων κυριάρχων, η, δέ επιθυμία τους ήταν να πεθάνουν κάτω

απο τη σκιά της Βενετίας, γί αυτό και θερμά παρακαλούσαν, όπως τους ξαναδεχθούν στην Κέρκυρα.

Πρόσθετα παρακαλούσαν τον Μπάυλο, όπως αντί της ποινής του να κωπηλατούν 18 μήνες

τις γαλέρες, εργασία την οποία δεν γνώριζαν, θα μπορούσαν στο ίδιο διάστημα της ποινής τους 

να εργάζονται στο να βγάζουν απο το βουνό πέτρα, χρήσιμη για τα κάστρα τους.

Ο καινούργιος Μπάυλος της Κέρκυρας AGOSTIN SANDRO, σε κείμενο, ημερομηνίας 28-6- 1563, 

αναφοράς του προς τον Δόγη της Βενετίας με την οποία διαβίβαζε την πιό πάνω αναφορά των

Θεσπρωτών που διάμεναν στην Κέρκυρα, διευκρίνιζε, ότι όλοι αυτοί ήταν εξαθλιωμένοι, και 

είχαν ένα σωρό μικρά παιδιά που έφεραν μαζί τους. Ειδικά τόνιζε, ότι του παρουσιάστηκαν 

πολλές γυναίκες των Θεσπρωτών αυτών με εξαθλιωμένα ένα σωρό μικρά παιδιά τους και 

θρηνούσαν συλλογικά και απελπιστικά. Ικέτευαν, όπως και επαναγκατασταθούν στην Κέρκυρα, 

γιατί ο μεγαλύτερος φόβος τους ήταν :<<...οι άνδρες τους αναγκαστούν να γίνουν Τούρκοι>>...

Από τις ίδιες πηγές αντλούμε σημαντικότατες πληροφορίες για την περιοχή

του Μαργαριτίου. Σας τις παραθέτουμε αυτούσιες: 

<<Τα γεγονότα της αναρχικής διαβιώσεως των μπέηδων και αγάδων της Θεσπρωτίας, 

μάλιστα σε έννοια περίπου αυτονομίας, κατά το έτος 1733, έχουν την προϊστορία τους 

σε όλη τη διάρκεια του ΙΖ αιώνα, όπως προκύπτει απο διάφορα έγγραφα του Αρχείου 

της Βενετίας. Συγκεκριμένα, ο Μπάυλος της Κέρκυρας ανάφερε στο Δόγη της Βενετίας: 

α) Την 30 Μαρτίου του 1631. Υποβάλλει αναφορά του Διοικητή Πάργας με την οποία 

του γνωρίζει, ότι: <<Ήλθε διαταγή απο την Κωνσταντινούπολη να καταστρέψουν το Μαργαρίτι, 

το οποίο απέχει λίγα μίλια απο την Πάργα>>. Η εδώ αναφορά έχει ως εξής:

<<Πάργα 8 Μαρτίου 1631. Με επιστολές του απο την Κωνσταντινούπολη, ο γιός του Μουσταφά

Tσιαούς, γνωρίζει ότι έλαβε Βασιλική Διαταγή να σφάξει όλους τους Μαργαριτιώτες απο τα εφτά

χρόνια και άνω>>.

Επίσης στο ίδιο κείμενο πληροφορούσε και τα εξής κατωτέρω: 

<<Ήλθε και ένας Τούρκος, ο Καπετάν Πασάς και διώχνει τους Τούρκους  απο τα μέρη των 

με τον στρατόν που έφερε...>>. 

β) Την 26 Απριλίου 1631, ο Mπάυλος της Κέρκυρας αναφέρει τα εξής: 

Ο πασάς που στάλθηκε απο την Κωνσταντινούπολη για την καταστροφή του Μαργαριτίου,

ήρθε επί τέλους στην Παραμυθιά με ικανόν αριθμόν ανδρών. Επειδή όμως η απόσταση 

Παραμυθιάς και Μαργαριτίου είναι μικρή, διαδόθηκε αμέσως το γεγονός της αφίξεως του 

πασά και έτσι οι κάτοικοι του Μαργαριτίου διασώθηκαν στα γύρω βουνά εγκαταλείψαντες 

τα σπίτια τους. Η δε αναφορά συνεχίζει: 

Κατά συνέπειαν ο πασάς δεν θα δυνηθεί να εκτελέσει την Βασιλικήν Διαταγήν παρά μόνον

κατά των κενών οικιών των' αλλά πιστεύεται, ότι και αυτό θ' αποφευχθεί με καμιάν γενναίαν 

προσφοράν χρήματος.

 γ) Κέρκυρα 1642 Ιανουαρίου 4. (Χαρτοφύλακας υπ' αριθ. 22) :

Ο πρωτόπαπας της Πάργας Μιχαήλ Ποπώρης και οι αντιπρόσωποι αυτής Σίμων Δημουλίτσας

και Ιάκωβος Κολούλης, παραπονούνται κατά των γειτόνων τους κατοίκων του Μαργαριτίου... 

δ) Κέρκυρα 1668 Νοεμβρίου 23: Πληροφορούμαστε, ότι ο Μεχμέτ πασσάς, που επονομάζεται 

Χουσούπ, στάλθηκε στα Ιωάννινα να παραχειμάσει και έχει εντολή να να καταστρέψει το Μαργαρίτι.

Ο μέγας Αυθέντης βρίσκεται στη Λάρισσα>>. 

Πηγες: από το βιβλίο του Βασίλη Κραψίτη, Η ιστορία του Μαργαριτίου, σελ. 43 έως 46.

  από το βιβλίο του Κώστα Δ. Μέρτζιου: Το εν Βενετία Κρατικόν Αρχείον, 

και απο τα Ηπειρωτικά Χρονικά 1940 τομ. 5 σελ 9 κ,ε.

(Επισήμανση: Η ανακάλυψη του ανωτέρω ιστορικού στοιχείου, που αναφέρεται σε κατοίκους

της πρώην Σενίτσας την περίοδο του 1562,  είναι τεραστίας σημασίας. Τα ονόματα στα

οποία αναφέρονται, όπως <<Στέλιος PETRIBUNZA, ΝΤΙΝΟ CONDI απο τη Σενίτσα και 

GIANNI ΤUSSA, STAMATI GIANNI GUΜΑ BOSSI, MIZZI, απο τη Σενίτσα>>, 

μας θυμίζουν επίθετα που και σήμερα ακόμη υπάρχουν. 

Οι δε αναφορές σε Χωριά όπως η Αγιά και το Κούτσι, μας βεβαιώνουν ότι πρόκειται για 

την περιοχή της περιφέρειας Μαργαριτίου. Είναι σημαντικό να πούμε εδώ ότι σε

ιστορική εργασία καθηγητού Πανεπιστημίου της Κρήτης, την οποία έχει αναδημοσιεύσει 

στο Ιστορικό Μουσείο της Κέρκυρας η κυρία Τίνα Πετσάλη, γίνετε λόγος για την αρπαγή 

ανδρών απο τα δικά μας Χωριά στην περίοδο 1400, έως και 1700, τους οποίους 

σιδεροδέσμιους στα πόδια, τους έστελναν να κωπηλατούν σε διάφορα πλοία των 

εκάστοτε κατακτητών και τον κουρσάρων.

(Το άρθρο αυτό στηρίζεται κυρίως στην εξαιρετική δημοσίευση 

<< ΑΠΟ ΤΗ ΓΑΛΗΝΟΤΑΤΗ ΣΤΟΝ ΚΑΘΟΛΙΚΟΤΑΤΟ.ΟΙ ΦΟΥΡΤΟΥΝΕΣ ΤΟΥ 

ΚΑΠΕΤΑΝ -ΠΕΤΡΟΥ ΛΑΝΤΖΑ» 

«Θησαυρίσματα» τεύχ.30 Έτος 2000 του καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης

Κου Παναγιώτη Ιωάννου>>  

Επίσης το εμπόριο πώλησης κωπηλατών, ήταν μάστιγα για τις παραθαλάσσιες περιοχές.

Αυτό κόπασε κάπως όταν τα πλοία τους άρχισαν να κινούνται με ατμομηχανές. 

Αυτό συνέβαινε στα νησιά του Ιονίου, και του Αιγαίου πελάγους, καθώς και στις παράλλιες 

ακτές της δυτικής Ηπείρου! Στο ίδιο δημοσίευμα αντλούμε σημαντικότατες πληροφορίες 

που αφορούν την άλωση του κάστρου Mαργαριτίου το 1571, με αρχηγό τον Παργινό

Πέτρο Λάντζα, οποίος ήταν αρχικά Διοικητής της τότε περιφέρειας Μαργαριτίου και Πάργας,

υπό τις διαταγές των Βενετών. Οταν οι Βενετοί με την συντήκει του 1573 παραχώρησαν 

το Μαργαρίτι στους Τούρκους, ο Πέτρος Λάντζας τσακώθηκε με αυτούς και στράφηκε

εναντίον τους στρατευμένος αρχικά στους Ναπολιτάνους και αργότερα στους Ισπανούς.

Ο Πέτρος Λάντζας ήταν αυτός που προετοίμασε την εξέγερση μαζί με τον Διονύσιο τον 

Φιλόσοφο με το γνωστό κίνημα του 1611. Για την σπουδαία ιστορία του Παργινού 

Πέτρου Λάντζα, θα διαβάσετε σημαντικότατα ιστορικά γεγονότα 

που αφορούν την περιοχή μας στην ιστοσελίδα: www.corfu-museum.gr

ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑΣ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ

 ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΓΚΙΝΗ του 2ου 1935

Το ιστορικό αυτό είχε ως εξής:

Αφηγήσεις από την Αναστασία Θωμ. Γκίνη και 

την Ελένη (Χαλκη) Γκίνη, σύζυγο του Ιωάννη.

Ένα ανοιξιάτικο πρωινό ο Αθανάσιος Γκίνης και ο αχώριστος φίλος του Δημήτριος Χήρας, 

πήγαν στο Μαργαρίτι για ψώνια και για να βγούν στο καφενείο. Κάθισαν στο καφενείο

του Βαγγέλη Τέκα (Μπουτσέα), το οποίο ήταν απέναντι από το πηγάδι της αγοράς, όπου 

είναι και σήμερα ακόμη. Στο παντοπωλείο του Ανδρέα Πάκου που ήταν ακριβώς δίπλα 

στο πηγάδι, και επάνω στον μπάγκο του μαγαζιού καθόταν ο Γιασίν Σαντ ί κ πρόεδρος

και αγάς του Μαργαριτίου σταυροπόδι και έπινε ρακί περιτριγυρισμένος από κάποιους 

έμπιστους υποτακτικούς του. Είδε τους Σενιτσιώτες στο απέναντι καφενείο και σκέφτηκε 

να σκοτώσει τον πρόεδρο της Σενίτσας, ταπεινώνοντας έτσι το χριστιανικό αυτό χωριό 

που του πήγαινε πάντα κόντρα και να εκφοβίσει τους κατοίκους του.

Στο καφενείο του χριστιανού Βαγγέλη Τέκα, σύχναζαν  συνήθως οι περισσότεροι 

χριστιανοί, αλλά και κάποιοι μουσουλμάνοι από το Παλαιόκαστρο και την Καταβόθρα 

οι οποίοι ήταν γνωστοί και φίλοι με τους χριστιανούς. Ο Σαντίκ προσπαθούσε με κάθε 

τρόπο, να σκοτώσει τον πρόεδρο του Ελευθερίου. Δεν τολμούσε όμως φανερά, 

φοβούμενος τα αντίποινα από τους Σενιτσιώτες. Φώναξε λοιπόν έναν από τους 

μπράβους του και αφού τον κέρασε δυο κούπες ρακί για να πάρει θάρρος του είπε: 

Να, εκεί κάθεται, και του έδειξε τον Γκίνη, πάρε το πιστόλι μου και ρίξτου πισώπλατα 

και μετά εξαφανίσου για  τρείς μέρες. Ο μουσουλμάνος με χέρι που έτρεμε (διότι γνώριζε 

τον κίνδυνο που διέτρεχε) πήγε και σημαδεύοντας ρίχνει δύο φορές, αλλά αντί να πετύχει 

τον Γκίνη πέτυχε έναν μουσουλμάνο από το Παλαιόκαστρο που κάθονταν πάρα δίπλα. 

Ο Γκίνης και ο Χήρας  έπεσαν στο δάπεδο ακαριαία και πρώτος σηκώθηκε ο Χήρας,  άρπαξε 

τον μουσουλμάνο από τον γιακά και τον αφόπλισε. Βλέποντας ότι σηκώθηκε και ο φίλος του,

Γκίνης άδειασε το όπλο από τις σφαίρες και του είπε: να πας να πείς σε αυτόν που σε έστειλε 

ότι οι Σενιτσιώτες είναι άντρες και άμα θέλει να έρθει ο ίδιος να μετρηθούμε. Στην συνέχεια 

αφού τον έβρισε χυδαία τον άφησε να φύγει. Από τους πυροβολισμούς τραυματίστηκε ένας 

μουσουλμάνος από το Παλαιόκαστρο. Ο Γιασίν Σαντίκ που παρακολουθούσε την σκηνή από 

απέναντι κατέβηκε ντροπιασμένος από τον μπάγκο που κάθονταν και έφυγε για το σπίτι του.

Η ΔΟΛΟΦοΝΙΑ ΤΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΓΚΙΝΗ του 2ου

Προέδρου του Ελευθερίου 1936.

Το 1936 ο μουσουλμάνος πρόεδρος του Μαργαριτίου Γιασίν Σαντίκ (ένα χρόνο μετά την απόπειρα

δολοφονίας κατά του Αθανασίου Γκίνη) κάλεσε τους προεστούς της γύρω περιοχής στο Μαργαρίτι 

προσχηματικά να συζητήσουν. Η συνάντηση έγινε στο σπίτι της Αϊσέ, κόρης του Γιασίν Σαντίκ.

(Στο φαγητό που είχαν παραθέσει για τους καλεσμένους δηλητηρίασαν τον Αθανάσιο Γκίνη 

πρόεδρο του Ελευθερίου). Αφού τελείωσε το γεύμα, ο Γκίνης έφυγε με το άλογο του και κατευθύνθηκε 

προς το Γερακάρι για να επισκεφθεί τον πρώτο ξάδερφο του Ιωάννη που είχε αγοράσει εκεί  σπίτι, 

από μουσουλμάνο ο οποίος έφυγε οικειοθελώς για την Τουρκία προβλέποντας τα γεγονότα που

επακολούθησαν αναφορικά με τους τουρκαλβανοτσιάμηδες. 

Στο δρόμο της επιστροφής για το Γερακάρι,αισθάνθηκε αδιαθεσία και στην τοποθεσία (Δεξιά Πέτρα), 

λίγο πριν το Γερακάρι έπεσε απο το άλογο του. Ο ξάδερφος του Ιωάννης βλέποντας ότι αργούσε να 

επιστρέψει, ανησύχησε και ξεκίνησε αυτός για το Μαργαρίτι από τον ποδαρόδρομο που μέχρι και 

σήμερα υπάρχει. Φτάνοντας λοιπόν στην Δεξιά Πετρα βλέπει το άλογο  δίπλα στο αφεντικό του 

ανήσυχο και κατάλαβε ότι κάτι συνέβη. Βρίσκει τον Αθανάσιο πεσμένο κάτω να ψυχορραγεί. 

Είχε κάνει εμετό και ο Ιωάννης πρόσεξε ότι είχε φάει μεταξύ άλλων και αυγά βραστά από 

τα οποία στο γεύμα (συμπτωματικά δεν εφαγε κανένας άλλος καλεσμένος)........ Βλέποντας τον 

επικείμενο θάνατο του, τον φόρτωσε στο άλογο  και ξεκίνησε για το Γερακάρι. Μέχρι να τον πάει 

ως εκεί, στα πρόθυρα του οικισμού ο Θανάσης ξεψύχησε, πρόλαβε όμως να του πεί που ήταν 

καλεσμένος. 

Το πρόσωπο του ήταν μελανιασμένο  από το δηλητήριο. Η γυναίκα του Αθανασίου η Βασιλική, 

βλέποντας τον άνδρα της  τελειωμένο και οδυρόμενη από τον χαμό του συζύγου της, είπε στον 

Ιωάννη, ότι οι μουσουλμάνοι του Μαργαριτίου την σκότωσαν τον άνδρα της. Συγκεκριμένα είπε:

<<αυτά τα ζαγάρια στο Μαργαρίτι μου φαρμάκωσαν τον άνδρα μου>>.

Την γνωμάτευση του θανάτου, έκανε  ο  μουσουλμάνος γιατρός, του Μαργαριτίου  Γιαγιάς 

Αχμέτ Κασήμ  αδελφός του Αβδουλάχ, ο οποίος φανερά δεν είπε τι συνέβη διότι φοβόταν 

τους ομοϊδεάτες του μουσουλμάνους.Το είπε όμως  αργότερα στην οικογένεια μας ο Γιάννης 

Στεφανίδης που ήταν και αυτός γιατρός  στο Μαργαρίτι.

<<Λίγες ημέρες αργότερα μαθεύτηκε ότι την δολοφονία αυτή την είχε σχεδιάσει ο Γιασίν 

Σαντικ και ο Λιούτ Ρώιμπας μαζί με τα τέσσερα αδέρφια του. Ένα μήνα αργότερα, ο Λιούτ Ρώιμπας

βρέθηκε σκοτωμένος σε κάποιον ελαιώνα>>.

Αυτήν την αφήγηση του θανάτου του Αθανασίου Γκίνη, μου την είχε κάνει η γιαγιά μου Ελένη, σύζυγος 

του Ιωάννου Γκίνη, εξαδέλφου του Αθανασίου. Ο Ιωάννης,  (παππούς του γράφοντος, ήταν πολύ στενά 

δεμένος με τον εξάδελφο του Αθανάσιο και η απώλεια του εξαδέλφου του, του στοίχισε πολύ, για αρκετές

εβδομάδες δεν μπορούσε να ξεχάσει τη δολοφονία του εξαδέλφου του Αθανασίου. Η σύζυγος του η Ελένη 

του επισήμανε ότι έπρεπε να προσέχει διότι ήταν ο επόμενος στόχος. Αυτό είχε ακουστεί απο την μεριά 

των μουσουλμάνων, διότι γνωρίζοντας, ότι ο Ιωάννης δεν θα άφηνε την υπόθεση αυτή χωρίς απάντηση, 

προσπαθούσαν να τον τρομοκρατήσουν διαδίδοντας ότι μετά τον Αθανάσιο, αυτός ήταν ο επόμενος στόχος.

Στις προτροπές τις συζύγου  του Ελένης ο Ιωάννης της απάντησε: <<Το αίμα πληρώνεται με αίμα>>! 

Ξέρω ποιός ευθύνεται για αυτή την βρομοδουλειά που έγινε σε βάρος μας, αλλά είναι πονηρός και 

έβαλε άλλον. Με αυτό εννοούσε, ότι γνώριζε ότι την απόφαση για την δολοφονία του Προεστού του 

Ελευθερίου, την είχε αποφασίσει ο Γιασίνης, αλλά επειδή τον σύμφερε να φαίνεται ότι δεν συμμετείχε

σε ακρότητες και δολοφονίες, κατάφερε και έπεισε τους αδελφούς Ρώιμπα να διαπράξουν αυτοί, 

την δολοφονία του Αθανασίου Γκίνη. 

Στις επίμονες ερωτήσεις που κάνανε  τα εγγόνια προς τη Γιαγιά τους Ελένη, για το ποιός σκότωσε τον 

μουσουλμάνο Ρώιμπα, η απάντηση ήταν: << δεν ξέρω, ξέρω μόνον ότι τον βρήκαν σκοτωμένο στην 

τοποθεσία Λάκα Γερακαρίου, λίγο πιο πάνω απο την τοποθεσία Γιωρίτσα>>. Για την ίδια υπόθεση είχα 

ρωτήσει αργότερα και τον Θείο μου Σπυρίδωνα Γκίνη, παρουσία της Γιαγιάς θέλοντας να μάθω ποιός

(πλήρωσε το αίμα με αίμα),  με κοίταξε στα μάτια με ένα βλέμμα κοφτερό σαν μαχαίρι και με ένα ύφος 

αυστηρό μου είπε: <<Εσυ τι νομίζεις; θα αφήναμε αυτή τη δουλειά έτσι να μας  ντροπιάζουν αυτοί οι 

μουσουλμάνοι; Στους Γκιναίους δεν περνάνε αυτά>>. 

Τότε η Γιαγιά τον μάλωσε λέγοντας του, ότι αυτά δεν πρέπει να τα μεταδώσουμε στα παιδιά μας!

Αυτή ήταν η συμπεριφορά των μουσουλμάνων τσάμηδων που είχαν παραμείνει στην περιοχή μας

και είχαν δηλώσει Έλληνες. Το αποκορύφωμα των πράξεων τους το είδαμε στην περίοδο

1940 με 1944 όπου με βοήθεια από τους Τούρκους και τους Ιταλογερμανούς φασίστες αιματοκύλισαν 

τον τόπο διαπράττοντας τα πιο φρικαλέα εγκλήματα κατά των συγχωριανών τους.

Η δολοφονία του προέδρου του Ελευθερίου ήταν προσχεδιασμένη από τους  ηγέτες των 

αλβανοτσιάμηδων με πρωτοστατούντες τους Γιασίν Σαντίκ και Αβδουλάχ Κασήμ 

στην προσπάθεια τους να εντάξουν την περιοχή στην Αλβανία, υποστηριζόμενοι τότε 

ιδιαίτερα από τους Ιταλούς τους Αυστριακούς και τους Τούρκους. Έτσι οι αλβανοτσάμηδες 

πίεζαν τους προεστούς των χριστιανικών Κοινοτήτων να υπογράψουν ότι ήθελαν την ένταξη

αυτή. Αυτές τις αποφάσεις οι αλβανοτσάμηδες τις παρουσίαζαν σε ιταλικές και αυστριακές 

εφημερίδες της εποχής και σε αναφορές ότι δήθεν η Ελλάδα καταπίεζε τις (εθνικές τους 

μειονότητες). Στην περιοχή μας είχαν βάλει στόχο το Καρτέρι και το Ελευθερι.

 Για αυτό το λόγο σκότωσαν στο Καρτέρι  το 1942 τον Παπανδρεα, το ίδιο έκαναν και στο 

Ελευθέρι αλλά με τρόπο που να μην μπορεί να αποδειχθεί, διότι οι Σενιτσιώτες είχαν πολλά 

ντουφέκια και φοβόταν μια ανοιχτή αναμέτρηση μαζί τους. Η παμπέσικη δολοφονία του 

Αθανασίου Γκίνη που τον δηλητηρίασαν οι μουσουλμάνοι, βάζοντας στα βραστά αυγά 

δηλητήριο, και που συμπτωματικά κανένας απο αυτούς δεν έφαγε,  συζητιόταν επί πολλά 

χρόνια στην περιοχή μας. Ορισμένοι πρόσθεταν, η, αφαιρούσαν κάτι  απο τα όσα γνωρίζουμε. 

Είχε ακουστεί ότι ο Προεστός του Ελευθερίου, είχε βάλει στο μάτι μια μουσουλμάνα η οποία 

ήταν συγγενής του Σαντίκ. Οι περισσότεροι όμως συμφωνούσαν ότι ο κύριος λόγος που 

αποφάσισαν να τον δολοφονήσουν, ήταν η άρνηση του να προσυπογράψει την δήλωση ότι 

δέχονταν την προσάρτηση της Κοινότητας του στην Αλβανία . Σύμφωνα με τους έλληνες 

ιστορικούς, κανένας έλληνας Πρόεδρος, δεν προσυπόγραψε τέτοια δήλωση.

Για την δολοφονία του προεστού του Ελευθερίου,υπάρχει μια ακόμη αξιόπιστη μαρτυρία του 

Στέφανου Γκίνη, γιού του Ιωάννου. Ο Στέφανος Γκίνης είχε αρρωστήσει απο βαριά πνευμονία. 

(Εκείνη την περίοδο του 1950,γιατρούς στο Μαργαρίτι είχαμε τους Γιάννη Στεφανίδη και τον 

Λευκιμιώτη Κώστα Γκούση). Ο Στέφανος μετά απο μια θεραπεία που είχε κάνει, δεν καλυτέρευσε 

η υγεία του. Τότε ο Γιάννης Στεφανίδης που είχε το σπίτι του στην επάνω πλατεία του Μαργαριτίου,

κράτησε τον Στέφανο Γκίνη στο σπίτι του, διότι διαπίστωσε ότι η συνθήκες διαβίωσης του Στέφανου 

στο φτωχικό του σπίτι ήταν ακατάλληλες και ο Στεφανίδης τον κράτησε στο δικό του σπίτι,και τον 

παρακολουθούσε στενά. Έτσι γλίτωσε τότε ο Στέφανος, και καλυτέρευσε η υγεία του. 

Τότε τον επισκέπτονταν και ο  Κώστας Γκούσης. Σε κάποια συζήτηση,  ο Στέφανος τον ρώτησε για

τον θάνατο του Θείου του Αθανασίου, θέλοντας να μάθει λεπτομέρειες, ο Κώστας Γκούσης του είπε:

<< Έλα μωρέ Στέφανε, τι τα θέλεις τώρα αυτά τα παλιά, τον δηλητηρίασαν τον άνθρωπο, του έβαλαν 

δηλητήριο στα αυγά. και πρόσθεσε ο Γκούσης:  δεν πρόσεχε και αυτός, τους έμπαινε πολύ στη μύτη...>>

(Ο Γιαγιάς Αχμέτ Κασήμ, ήταν ένας απο τους καλύτερους πρακτικούς  γιατρούς της περιοχής 

Μαργαριτίου, της εποχής αυτής με πατροπαράδοτες συνταγές, που κρατούσαν απο γενιά 

σε γενιά οι προκάτοχοι του).

Παρένθεση: 

Η εκτέλεση του Γιαγιά Κασήμ

Ο Μαργαριτιώτης Γιαγιάς Αχμέτ Κασήμ και ο Τεφίκ Κεμάλ προεστός του Καρβουναρίου, 

στις 12-1- του 1942 είχαν πάει στην Παραμυθιά μαζί με τον φίλο τους Λιάκο Λίχου Αμπάζ, 

στο καφενείο του Σωτήρη Τριανταφυλλου, και γιόρταζαν την   αποφυλάκιση του φίλου τους 

Λιάκου απο τις Ιταλικές Αρχές και τον εφοδιασμό του με άδεια οπλοφορίας. Εκεί πήγε και

ο χωροφύλακας Ηλίας Νίκου να πιεί καφέ. Οι μουσουλμάνοι τον πρόσβαλαν με άσχημες 

βρισιές. Ο Ηλίας Νίκου φεύγει και στην αγορά της Παραμυθιάς συναντιέται με τον Κώτσιο

Νικόλα,  (Κωνσταντίνο Γεωργίου)  και του εξιστόρησε την προσβολή που του έκαναν οι 

μουσουλμάνοι στο καφενείο. 

Αποφασίζουν να ξεπλύνουν την ντροπή. Οπλίζονται, ο Νίκου με το όπλο του και ο Κώτσιο

Νικόλας με το περίστροφο του και συναντούν τους μουσουλμάνους  καθώς  έβγαιναν απο 

την Πόλη πενήντα μέτρα απο το ιταλικό Στρατόπεδο. με προορισμό το Καρβουνάρι και το

Μαργαρίτι έφιπτοι καβάλα στα άλογα τους. Ο Τεφίκ Κεμάλ μόλις τους αντίκρισε, αρχίζει ξανά 

τις προσβολές  τραβώντας το πιστόλι του..   Οι δυο έλληνες που δεν περίμεναν να πέσουν απάνω 

τους, καθώς σχεδίαζαν να τους συναντήσουν σε σημείο που δεν θα υπήρχε κόσμος, αιφνιδιάστηκαν.

Ο  ΤεφίκΚεμάλ τους ρώτησε γιατί ξαναγύρισαν με σαρκασμό, παίζονταν με το περίστροφο του. 

Οι έλληνες του απάντησαν ότι ξέχασαν να πάρουν κάτι. Τότε ο Κεμάλ τους είπε ειρωνικά να το 

πάρετε και άμα θέλετε πάρτε και την δική μου ...κάνοντας μια άσεμνη χειρονομία γελώντας δυνατά 

και σαρκαστικά. Τότε ο Κώτσιο.Νικόλας τραβάει αστραπιαία το πιστόλι του και του τραβάει μια βολή, 

πετυχαίνοντας τον στο κεφάλι, και ο Κεμάλ πέφτει ξερός κάτω χωρίς να βγάλει άχνα. Ο Κασίμης μόλις 

ένιωσε το χάρο δίπλα του, άνοιξε το στόμα του και φώναξε <

μια δεύτερη βολή, τον πετυχαίνει ακριβώς στο ανοιχτό του στόμα. Η σφαίρα του βγήκε απο τον κρόταφο,

και έπεσε και αυτός νεκρός......

Περισσότερα για τον θάνατο του Γιαγιά Κασήμ , διαβάστε στην κατηγορία ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ, 

Οπλαρχηγός Κωνσταντίνος Γεωργίου (Κώτσιο-Νικόλας)

Πηγές: Απο το βιβλίο (Στα Απόσκια του Κουρίλα) σελ. 186, του Μάριου Μπίκα.

Να κάνω εδώ μια διευκρίνιση:

Εύλογα θα αναρωτηθει ένας νέος σήμερα, διαβάζοντας αυτά τα γεγονότα, ότι αφού ελευθερωθήκαμε 

το 1913 πως είναι δυνατόν να συνέβαιναν αυτά στην περιοχή μας; Να εξηγήσουμε λοιπόν την περίοδο

εκείνη η Ελλάδα τραυματισμένη από τους προηγούμενους πολέμους, και έχοντας ανοιχτό το θέμα της 

Βορείου Ηπείρου, το θέμα των Δωδεκανήσων που ήταν ακόμη υπό Ιταλική κατοχή κλπ, προσπαθούσε

στη Θεσπρωτία να μην δίνει αφορμές στους Αλβανοτσιάμηδες να κάνουν παραστάσεις 

σε διεθνής οργανισμούς.

Για αυτό το λόγο τους ικανοποιούσε κάθε αίτημα τους, σε Κοινότητες που υπερίσχυε το μουσουλμανικό 

στοιχείο τους επέτρεπε να έχουν την τοπική διοίκηση στα χέρια τους και να  διορίζουν αυτοί τους 

υπαλλήλους των διάφορων υπηρεσιών. Οι τράπεζεςτους παρείχαν χαμηλότοκα δάνεια κλπ, σε αντίθεση 

με τους έλληνες που έπαιρναν πολύ λιγότερα!!! Αυτή την ανοχή των Ελληνικών Αρχών οι αλβανοτσιάμηδες 

την εκμεταλλεύονταν στο έπακρο υποστηριζόμενοι όπωςπροείπα από τους γνωστούς Ιταλοαυστριακούς. 

Ευτυχώς για εμάς που ο Βασίλης Μπαλούμης (ο πρώτος Αντιστασιακός στην Θεσπρωτία όπως 

παραδέχονται όλοι οι ιστορικοί μας)με αφορμή τις δολοφονίες συγγενικών του προσώπων και την αρπαγή 

μέρους του κοπαδιού του, αφού πήρε εκδίκηση, βγήκε αντάρτης στο βουνό  δείχνοντας δυναμικά πλέον το 

δρόμο που έπρεπε να ακολουθήσουν όλοι οι Θεσπρωτοί, πράγμα το οποίο και έγινε. Τα χωριά μας ίδρυσαν

αντιστασιακές ομάδες οι οποίες αργότερα εντάχθηκαν στηνοργάνωση του ΕΔΕΣ με τον Ναπολέων Ζέρβα 

και ελευθερώθηκε η Θεσπρωτία. Το ΕΑΜ είχε ιδρυθεί λίγους μήνες νωρίτερα από τον ΕΔΕΣ, και είχε 

μεγάλο ποσοστό συμμετοχής των συμπατριωτών μας. Όταν όμως οι συμπατριώτες Θεσπρωτοί είδαν την 

θέσει του ΕΑΜ που πήρε στο θέμα των αλβανοτσιάμηδων, δέχονταν δηλαδή τότε το ΕΑΜ την αυτοδιάθεση 

των αλβανοτσιάμηδων,έχασε τα δυο τρίτα των πολεμιστών του οι οποίοι εντάχθηκαν τότε στον ΕΔΕΣ.

Έγγραφα και στοιχεία υπάρχουν πάρα πολλά για την διεθνιστική αυτή άποψη που διακατείχε τότε την 

ηγεσία του ΕΑΜ, συγκεκριμένα τον ΕΛΑΣ. Μια άποψη άκρως επικίνδυνη για την Θεσπρωτία και την Ελλάδα 

γενικότερα. Αυτό όμως είναι ένα τεράστιο θέμα και ας το αφήσουμε να το αναπτύξουν κάποιοι ειδικοί.

 ΣΤΗ ΣΕΝΙΤΣΑ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ

Από το ημερολόγιο της Τούλας-Όλγας Στεφανίδη:

<<Δεν πήγαινε άλλο, ο φόβος και η αγωνία αύξανε και αποφάσισαν να φύγουν. 

Μια κουβέντα ήταν αυτή, θα αφήνανε τα σπίτια τους, τα πάντα και θα προσφιγγεύανε.

Ώρες δύσκολες και αποφασιστικές. Το αποφασίσανε, λίγα χιλιόμετρα μακριά τους, 

ποδαρόδρομο θα φτάνανε στην Ελεύθερη Ελλάδα. Στη Σενίτσα, στο σημερινό Ελευθέριο. 

Τους καλοδέχτηκαν τους πρόσφυγες, γνωστοί τους ήταν, συγγενείς, 

κουμπάροι, σέμπροι. Η καθημερινότητα όμως σκληρή, δύσκολη. Το νερό 

έπρεπε να έρθει στο σπίτι με τη βαρέλα και τα ξύλα, οι ασφάκες συνήθος για μαγείρεμα 

και για το φούρνο πρόβλημα. Στην κορυφή του βουνού δένουν σφιχτά το δέμα με τις 

ασφάκες και προσπαθούν να το κυλήσουν να φτάσει μόνο του κάτω χαμηλά.

Κάποτε έφτανε, άλλοτε λυνότανε στο δρόμο. Θυμάμαι εκείνα τα πέτρινα χρόνια, την 

Θωμέσια, τη μάνα του Θύμιου, όλες τις γυναίκες τις βασανισμένες από την 

ανέχεια, την υπερκόπωση, την τυραγνία της ζωής. Τον Κίτσο, ένα ηλιόλουστο πρωινό 

να καθαρίζει το όπλο του. Κάθομαι και παρακολουθώ. Στο σχολείο μας μαθαίνανε 

σκοποβολή, δεν τα κατάφερνα όμως. Τώρα έπρεπε να προσπαθήσω. 

Η Πανάγιω πήρε το μάουζερ του αδελφού της, έριξε και πέτυχε το στόχο. 

Θέλησα να δοκιμάσω, το κλώτσισμα όμως με τρόμαξε, δεν ξαναεπιχείρησα. 

Και γελούσε η Πανάγιω και επέμενε: Ξαναδοκίμασε πάλι. Τόσο ήταν, δεν

ξαναεπιχείρησα. Και παρακάτω συνεχίζει η κ. Στεφανίδη. Μέναμε στο σχολείο, 

τράβηξα από το πάτωμα ένα σανίδι και έκρυψα το ημερολόγιο μου. Σε λίγο 

ήρθαν οι Γερμανοί, ζητώντας με νοήματα γάλα, ευτυχώς η σανίδα δεν κουνήθηκε, 

όταν ένας ακούμπησε ακριβώς εκεί τυχαία το όπλο του. Σπαζοχολιάσαμε. 

Στην ίδια αίθουσα του σχολείου απεσταλμενος από τους Μαργαριτιώτες

μουσουλμάνους ήρθε ο Τζαφέρ Καραμέτος και συνομίλησε με τον Γιάννη Στεφανίδη, 

τον Σύκο Μπέη, τον Γεράσιμο Πρίφτη και τον Βασίλη Κακούρη, να τους εγγυηθούν

για να μην φύγουν. Δεν συμφωνήσανε. Ξαναήρθε πάλι ο Καραμέτος, δεν 

συμφωνήσανε πάλι. Κανένας από αυτούς δεν ζη. Για αυτό και όσα ακολούθησαν 

θα γράψει η ιστορία. Εμείς είχαμε δεύτερη προσφυγιά, στην Πάργα>>.... 

Αυτά μας πληροφορεί αγαπητοί συμπατριώτες η Μαργαριτιώτησα Τούλα, κόρη του γιατρού στο

Μαργαρίτι τότε Γιάννη Στεφανίδη, για τα δύσκολα χρόνια της τριπλής κατοχής, από τους 

Ιταλογερμανούς και τους Αλβανοτσιάμηδες συνεργάτες τους. Στις συναντήσεις αυτές εκτώς των 

προεστών του Μαργαριτίου που αναφέρει η κ. Στεφανίδου συμμετείχε και η ομάδα των Οπλαρχηγών 

με αρχηγό τον Αθανάσιο Μπάκα, ο Παπά-Χρήστος Γκίνης και το συμβούλιο του χωριού

Όσο για την αποτυχία των συναντήσεων, απέτυχε διότι οι Σενιτσιώτες με τους Μαργαριτιώτες 

απαίτησαν (και ορθός), να δικαστούν όσοι είχαν διαπράξει εγκλήματα, βιαιοπραγίες και κλεψιές

ζώων κατά των χριστιανών κατοίκων  της περιοχής μας, πράγμα το οποίο οι αλβανοτσιάμηδες δεν 

αποδέχθηκαν, και έτσι ακολούθησαν τα γερμανικά στρατεύματα και πήγαν στον αγύριστο !

Αυτά για να μαθαίνουν οι νεότεροι.

Υπάρχουν και άλλα ιστορικά που αναφέρονται στην περήφανη Σενίτσα τα οποία εν καιρό θα  

αναρτηθούν.

Και κάτι σχετικό με το όνομα Καραμέτος: Το καλοκαίρι του 2009, αυτοκίνητο με αλβανικές πινακίδες, 

πήγε στην Κένταλη Μαργαριτίου και έβγαλε φωτογραφίες. (Εγώ προσωπικά γνωρίζω ακριβώς ποιοί 

έμεναν κάποτε εκεί, και φεύγοντας έκαψαν το ένα μεγάλο σπίτι, ξέροντας ότι δεν πρόκειται να γυρίσουν 

ποτέ πια). Μαργαριτιώτης μου μετέφερε το γεγονός, ότι οι επιβάτες του αυτοκινήτου έβγαλαν εκεί 

φωτογραφίες, το θέμα ψάχθηκε και ανακαλύψαμε ότι η γυναίκα που έβγαλε τις φωτογραφίες 

στην Κένταλη, ήταν κάποια Αλβανοτσιάμησα με το επώνυμο Καραμέτου. 

Τα συμπεράσματα δικά σας.

Η ΓΙΩΡΙΤΣΑ (ΝΤΑ ΦΙΛΙΑ)

ΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΤΗΣ ΓΙΩΡΙΤΣΑΣ

Στα μισά του οδικού δρόμου από Μαργαρίτι προς Ελευθέρι Θεσπρωτίας στη δεξιά μεριά του δρόμου,

είναι η τοποθεσία Γιωρίτσα, (κτήμα του Μοναστηριού). Στα ριστερά του δρόμου, δηλαδή επάνω ακριβώς 

απο την τοποθεσία Γιωρίτσα, στα 500 μέτρα απόσταση περίπου, υπάρχει ένα ίσιωμα που λέγεται Λακκιά 

του Μοναστηριού. Εκεί περνάει και το μονοπάτι που συνδέει την  Γιωρίτσα με τον οικισμό της Κένταλης 

Μαργαριτίου, που χρησιμοποιούσαν οι κάτοικοι του οικισμού όταν πήγαιναν στον κάμπο του Ελευθερίου  

Μαργαριτίου.

Εκεί ήταν κάποτε το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου που η ιστορία του χάνεται στα βάθη των περασμένων 

αιώνων. Ήταν  επάνω από το δρόμο αριστερά, 500 μέτρα περίπου σε ένα επίπεδο μέρος (Λακκιά του 

Μοναστηριού ), και από κάτω ήταν τα κτήματα του, εκεί που μέχρι και σήμερα υπάρχει η πηγή και τα 

πλατάνια. (Όταν έφτιαξαν το δημόσιο δρόμο οι εργάτες της ΜΟΜΑ το 1968, στην Γιωρίτσα, βρήκαν κάτι 

καπάσες πήλινες , σε βάθος δυο μέτρα από την επιφάνεια της γης, ήταν από το παλιό μοναστήρι που της χρησιμοποιούσαν για να αποθηκεύουν το λάδι και διάφορα άλλα τρόφιμα).

Σήμερα εκτώς απο  αυτά που προανέφερα και ορισμένα ευρήματα που έβρισκαν οι βοσκοί στην Λακκιά 

του Μοναστηριού, δεν βλέπουμε παλιά κτίσματα. Γνωρίζουμε όμως ότι ο βοσκός Γεώργιος Παπαρούνας 

είχε βρεί εκεί σπασμένο θυμιατήρι, και ο  Θεόδωρος Ιω.Γκίνης, είχε βρεί μεταλλικά σκεύη κατεστραμμένα. 

Εκεί στην εποχή του 1930, φαίνονταν ακόμη οι πέτρινες πλάκες απο το προάβλιο του Μοναστηριού. Ενώ 

στην γύρο περιοχή υπάρχει αρκετή βλάστηση, στο σημείο αυτό δεν συναντούμε δέντρα όπως 

Γκορτσιές και άλλους θάμνους. 

(Η οικογένειες των Γκιναίων της Κένταλης είχαν κτήματα στην Γιωρίτσα, την οποία  ονόμαζαν και 

Nταφίλια. Όταν πηγαινοερχόμασταν  με τα πόδια, απο την  Κένταλη στην Γιωρίτσα ,και περνούσαμε 

στη Λακκιά του Μοναστηριού, ακολουθώντας το μονοπάτι, οι ηλικωμένοι και ιδιαίτερα οι γιαγιάδες και 

οι μητέρες μας έκαναν το σταυρό τους όταν φτάναμε στην Λακκιά του Μοναστηριού!

Όπως μας μολογούσαν, το ίδιο έκαναν και ορισμένες μουσουλμάνες. Αυτό μας βεβαιώνει για δύο 

πράγματα: 1) Γνώριζαν την ύπαρξη του Μοναστηριού, και σέβονταν την αγιοσύνη του, και 2) 

διακρίνουμε σε αυτή την περίπτωση τον κριπτοχριστιανισμό που ένιωθαν, καθότι όλοι αυτοί που 

παλαιότερα ζούσαν εκεί ήταν χριστιανοί, και  όταν οι Τσιφλικάδες αλλαξοπίστησαν, παρέσυραν 

και τους κολίγους που εργάζονταν στα κτήματα τους.

(Για την ύπαρξη του Μοναστηριού του Αγίου Γεωργίου, στην Γιωρίτσα επικαλούμαι και τις μαρτυρίες 

των Μαργαριτιωτών κατοίκων Δημητρίου Μάτη, και Δημητρίου Κακούρη, οι οποίοι μου είπαν

ότι:<<εκτώς απο το Μαναστήρι της Γιωρίτσας  υπήρχε στο Μαργαρίτι, στην τοποθεσία Σπίτι Του

Παιδιού που σήμερα χτίστηκε το νέο Δημαρχείο και συγκεκριμένα, απέναντι ακριβώς απο το σπίτι του

Ιωάννου Γκίνη, ήταν ο Πλάτανος και δίπλα του η Εκκλησία του Αγίου Γεωργίου που αργότερα 

μετατράπηκε σε Τζαμί  στην περίοδο των εξισλαμισμών το έτος 1732>>).

Αναφέρουμε επίσης ότι για το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου στο Μαργαρίτι αναφέρεται και η ιστοσελίδα 

Αγιορείτικο Βήμα. Με τους εξισλαμισμούς, της περιοδου 1611-1732, η εκκλησία  μετατράπηκε σε τέμενος 

των μουσουλμάνων του Μαργαριτίου. Την ίδια τύχη είχε προφανώς και το Μοναστήρι στην Γιωρίτσα, 

το οποίο το γκρέμισαν και άρπαξαν τα κτήματα του.

Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΓΙΩΡΙΤΣΑ (ΝΤΑ ΦΙΛΙΑ)

Στα μισά του οδικού δρόμου από Μαργαρίτι προς Ελευθέρι Θεσπρωτίας στη δεξιά μεριά του δρόμου, είναι 

η τοποθεσία Γιωρίτσα. Τα κτήματα στην Γιωρίτσα τα είχε αγοράσει  ο Ιωάννης Θωμ. Γκίνης , από τους 

Μπομπαίους σύμφωνα με ένα συμβόλαιο που έχω από  τον συμβολαιογράφο Κωνσταντίνο Γάσπαρη στην

Πάργα με ημερομηνία και χρονολογία 20-Αυγούστου 1924),

Στην πηγή (μπουρίμα) ακριβώς, είχαν κτήματα οι Γκιναίοι της Κένταλης Μαργαριτίου, ο Στέφανος, ο Σπύρος

και ο Θεόδωρος. Δίπλα είχε ο Αναστάσιος Νάκης, από κάτω είχε ο Ηλίας Τσοβίλης και ο Αηδόνης Μουσελίμης. 

Λίγο πιο πέρα ο Κώστας Κυριάκης τα χωράφια του με μια αχλαδιά στη μέση του χωραφιού. Από δεξιά μεριά 

ήταν το χωράφι του Στέργιο Χήρα, και απέναντι στα 1500 μέτρα είχε τον καλύτερο μπαξέ του κάμπου όλου, 

ο μερακλής Σπύρος Κυριάκης  (Πήλιο Τσάκης).

Δίπλα απο τον μπαξέ του Σπύρου Κυριάκη, ήταν τα χωράφια του Γκλάνου, και αρκετά πιο πέρα, κάτω απο 

τον αρχαίο οικισμό Τούρι, ήταν ο μύλος του Κόρακα και τα χωράφια του Κόρακα. Αυτά τα ελληνικά επίθετα 

υποδηλώνουν και μαρτυρούν ότι αυτοί ήταν έλληνες που αργότερα εξισλαμάσθησαν κάτω απο συνθήκες 

βίας και τρομοκρατίας.

Τα ζεστά μεσημέρια του καλοκαιριού η πηγή με το παγωμένο νερό εκτός από τους προαναφερόμενους 

καλλιεργητές μάζευε και περαστικούς ταξιδιώτες και κάποιους τσομπαναραίους. Θυμάμαι τον γέροντα 

Σπύρο Τσοβίλη, με τα τραύματα του από τον πόλεμο. Έρχονταν ο Βαγγέλης Τσίτσας από την Αγία 

Κυριακή και συναντιόνταν εκεί στην πηγή με τον μπατζανάκη του Σπύρο Κυριάκη και τον Αποστόλη 

Αθανασίου (Μπουζμπάρδη), επίσης μπατζανάκη του.

Οι γυναίκες τους, (θείες μου όλες), ήταν κόρες του Θωμά Γκίνη από την Παλιά Σενίτσα, η Αναστασία 

η Γεωργία και η Χρυσαυγή. Εκεί λοιπόν όταν μαζεύονταν όλοι αυτοί, άκουγες της καλύτερες ιστορίες 

για την Παλιά Σενίτσα, το παλιό Γερακάρι, το Λιβαδάρι, την Αγία Κυριακή, τον οικισμό του Ζέρι κλπ.

Ο πιο καλός αφηγητής ήταν ο Πήλιο Τσάκης και η Αναστασία (Γκίνη) Τσίτσα. Εμείς τα παιδιά, ένα 

κοπάδι ολόκληρο τους ακούγαμε με το στόμα ανοιχτό όταν εξιστορούσαν παλιές ιστορίες  που

είχαν ακούσει από τους παππούδες τους.

(Η γιαγιά μου Ελένη, μια αντρογυναίκα από τη φύση της, τους υπενθύμιζε επιτακτικά ότι πρέπει να 

ελειώσουν το σκάλισμα του καλαμποκιού...) Κρίμα που δεν μπόρεσε κάποιος να καταγράψει όλα 

αυτά που μολογούσαν τότε αυτοί οι γέροντες. Από αυτούς έχω ακούσει αυτά τα λίγα και σας τα 

μεταφέρω για να μην χαθούνε.

Πάνω απο τα χωράφια που ήταν ο σορός με τις πέτρες, (απομεινάρι ενος παμπάλαιου νερόμυλου 

όπως έλεγαν), φύτευαν ντομάτες, αγγούρια, πιπεριές μελιτζάνες, μπάμιες και κολοκύθια. Αυτά όλα 

εξακολουθούσαμε να τα καλλιεργούμε μέχρι και το έτος 1970. Το όργωμα των χωραφιών γίνονταν με 

το παραδοσιακό αλέτρι και τα μεγαλόσωμα βόδια που κρατούσαν ειδικά για αυτό τον σκοπό. Ορισμένοι

χρησιμοποιούσαν άλογα και γαιδουρομούλαρα. Τους θερινούς μήνες, τα μεσημέρια που μαζεύονταν

στην μπουρίμα, (πηγή), έκοβαν τα μυροδάτα σαγρί πεπόνια, και τα καρπούζια, που προηγούμενος 

τα άφηναν στις νεροπηγές για να δροσιστούν και φίλευαν τους αρκετούς περαστικούς και γνωστούς 

που τύχαινε να βρίσκονται εκεί. 

Μια σπάνια φωτογραφία από το αρχείο μας: από αριστερά η Ελένη (Χαλκή), σύζυγος του Ιωάννη 

Γκίνη, η Αναστασία (Γκίνη), σύζυγος του Ευαγγέλου Τσίτσα, και η αδελφή της Αναστασίας, η 

Χρυσαυγή (Γκίνη), σύζυγος του Σπύρου Κυριάκη.

Στο σκάλισμα των χωραφιών  οι γυναίκες, πολλές φορές ζαλικωμένες τα μωρά τους, δούλευαν απο το 

πρωί μέχρι το βράδυ, ξυπόλυτες. Πολλές φορες το σκάλισμα και το θέρισμα, γίνονταν ομαδικά με τους

κατόχους των γειτονικών χωραφιών για το κοινό συμφέρον όλλων. Τα παιδιά βοηθούσαν ρίχνοντας 

το σπυρί, (καλαμπόκι). 

Τα μεγαλύτερα παιδιά όπως ο Θανάσης του Αηδόνι Μουσελίμη, και ο Γιάννης του Στέφανου Γκίνη,

ξεκούραζαν τους πατεράδες τους στο όργωμα, η, στο καθάρισμα των χαντακιών ώστε να στραγγίζει 

το χωράφι όπως έλεγαν, πράγμα απαραίτητο για την καλλιέργεια. Από τότε και μετέπειτα τα χωράφια 

μας ερήμωσαν λόγο της μετανάστευσης των χωρικών στις βιομηχανικές πόλεις της Ευρώπης>>.

Σημείωση: (Τα κτήματα αυτά στο παρελθόν ανήκαν στο Μοναστήρι του  Αγίου Γεωργίου, το οποίο 

βρισκόταν 700 μέτρα πιο πάνω, όπως πήγαινε ο ποδαρόδρομος απο την Γιωρίτσα προς την Κένταλι. 

Η γιαγιά Ελένη είχε δίκιο όταν έλεγε ότι ήταν βακούφικα τα κτήματα της Γιωρίτσας και το όνομα 

(Γιωρίτσα) το πήρε απο το Μοναστήρι του Aη Γιώργη. Το σημείο που σήμερα  βρίσκονται τα χωράφια 

αυτά, ονομάζονταν και Νταφίλια, που σημαίνει μέρος με νεροπηγές. Εκεί που αρχίζει το χωράφι των

Γκιναίων, παλιά υπήρχε νερόμυλος σε ένα πεζούλη υπερυψωμένο, και οι πέτρες βρίσκονται ακόμη 

εκεί μέχρι σήμερα. 

Για την ύπαρξη του νερόμυλου, μου είχε μιλήσει και ο πατέρας μου Στέφανος. Το Μοναστήρι λοιπόν 

του Αγίου Γεωργίου ήταν αρκετά εύπορο με χωράφια, νερόμυλο και κοπάδια ζώων, όπως τα περισσότερα 

της εποχής αυτής. (Τα κτήματα γίνονταν δωρεά στα Μοναστήρια απο τους χριστιανούς για να μην τους 

τα αρπάξουν οι συντοπίτες τους μουσουλμάνοι που είχαν αλλαξοπιστήσει στην περίοδο 1611, μετά το 

αποτυχημένο κίνημα του Διονυσίου του Φιλοσόφου, έως και 1850).

Στο κτήμα του Στέφανου Γκίνη στην Γιωρίτσα, λίγα μέτρα πριν μπούμε στο χωράφι, το οποίο 

συνόρευε με το χωράφι του Ηλία Τσοβήλη και του Αηδόνι Μουσελίμη, ήταν το δέση, (γωνία όπου

συγκέτροναν το νερό για πότισμα των χωραφιών εκ περιδρομής).Τα επάνω πεζούλια ήταν γεμάτα 

οπωροφόρα δέντρα, όπως ροδακινιές, κυδωνιές, μηλιές, καρυδιές, σταφιλιές, συκιές, και κυπαρίσσια 

που θύμιζαν την ύπαρξη του μοναστηριού και τεράστια πλατάνια.

Σήμερα, εκτός από κάτι ελιές και τα πλατάνια δεν βλέπεις τίποτα άλλο λόγο της μαζικής μετανάστευσης 

των κατοίκων στη δεκαετία του 1960 που τα εγκατέλειψαν όλα και ξενιτεύτηκαν. Η μπουρίμα όμως

με το νερό που πηγάζει είναι ακόμη εκεί μάρτυρας για να μας θυμίζει τα περασμένα.

 Για την αγοραπωλησία των κτημάτων στη Γιωρίτσα , ο πατέρας μου Στέφανος Ιω.Γκίνης

δείχνοντας μου και το συμβόλαιο,  μου είχε πεί όσο ήταν εν ζωή τα εξείς:

<<Την  Γιωρίτσα, την έχομε απο τους Μπομπαίους. Ο Ιωάννης Γκίνης (πατέρας μου), είχε δώσει

στον Θωμά Μπόμπη από το Ελευθέριο την Κλήνια (κτήμα με ελιές δεξιότερα απο την Παλαιά 

Σενίτσα),  και κάποια γελάδια, και αγόρασε το  κτήμα στην Γιωρίτσα, αποτελούμενο απο 

ποτιστικά  χωράφια με αρκετές νεροπηγές, και απο την επάνω μεριά προς τον δημόσιο δρόμο, 

κάποια ξερικά χωράφια με δέντρα, όπως ελιές, σταφιλιές αχλαδιές, και αμυγδαλιές. 

Στα ξερικά χωράφια, σπέρναμε καπνό, σιτάρι, φακές, λινάρι και μπιζέλια. Στα ποτιστικά,

σπέρναμε καλαμπόκι, φασόλια ποτιστικά, μποστάνι με τα υπέροχα και πεντανόστιμα σαγρί

πεπόνια , και καρπούζια.Στις άκρες των χωραφιών θυμάμαι, βάζαμε ηλιόσπορους, και αυτά 

τα φασόλια, τα (ζοριάρικα) τα οποία σκαρφάλωναν στα καλαμπόκια, και το φασόλι τους 

έφτανε το μισό μετρο>>.

Οτα τον ρώτησα για πιο λόγο αγόρασαν το κτήμα της Γιωρίτσας , μου είπε ότι:

<<Ο πατέρας μου είχε ακούσει απο τους παλαιότερους, ότι στο Γερακάρι ζούσε η 

οικογένεια τους, και όταν οι γείτονες τους εξισλαμίστηκαν, οι Γκιναίοι τσακώνονταν 

καθημερινά και αναγκάστηκαν να φύγουν μαζί με μια ακόμη οικογένεια απο άλλο σόι, 

και εγκαταστάθηκαν στην Παλιοσενίτσα, που εκεί είχαν τα ξαδέρφια τους>>.

Η γιαγιά Ελένη θεωρούσε ότι το κτήμα στην Γιωρίτσα ήταν βακούφικο (κτήμα εκκλησιαστικό)  

που δεν έπρεπε να οικειοποιηθεί και μάλωνε ότι κακός το αγόρασαν, για αυτό δεν είχε πολύ 

σοδειά!!! Τα καλαμπόκια όμως ξεπέρναγαν τα δύο μέτρα.

 

(Κάτω: φωτό από την πηγή στην Γιωρίτσα, διακρίνεται ο τοίχος όπως ήταν πριν 50 χρόνια).

Η νεροπηγή της Γιωρίτσας: 

Το 1960 ήμουν επτά χρονών, εκεί περνούσαμε τα καλοκαίρια λόγο των χωραφιών που καλλιεργούσαν 

οι γονείς μας. Ακριβώς στον τοίχο που φαίνεται στην φωτογραφία, ήταν μια μεγάλη μαύρη συκιά,

και δεξιότερα ο τεράστιος πλάτανος, που οι χωρικοί ξεκουράζονταν τα μεσημέρια του καλοκαιριού.

Ο τείχος πατούσε σε μια σχετικά μεγάλη άσπρη πέτρινη πλάκα που απο  κάτω της  πήγαζε η πηγή.

Εκεί πλάταινε και πιο κάτω δημιουργούσε μια μικρή λιμνούλα,όπου πότιζαν τα γελάδια. Το νερό 

κατεβαίνοντας δεξιά, έπεφτε στο χαντάκι του χωραφιού του Τάση Νάκη, και κατέληγε στο δέση 

πιο κάτω. Ένα μεσημέρι, πήγα να πιώ νερό στην πηγή. (Τότε έπρεπε να σκύψουμε όπως τα γελάδια,

και ακουμπώντας την μούρη μας πίναμε το δροσιστικό νερό για να ξεδιψάσουμε).

Αφού χόρτασα, το μάτι μου έπεσε κάτω απο τον τοίχο, ακριβώς εκεί που ανάβλυζε το νερό, 

σε απόσταση τρείς πιθαμές απο το πρόσωπο μου και με τρόμο είδα μια οχιά, κουλουριασμένη 

σε μια πέτρα κάτω απο το άνοιγμα του τοίχου που έβγαινε το νερό, να με κοιτάζει με το 

τριγωνικό της κεφάλι ανασηκωμένο και την μαύρη γλώσσα της έξω, έτοιμη να μου επιτεθεί εάν 

έκανα καμιά κίνηση απειλητική. Το χρώμα της ήταν σκούρο καφέμαυρο και άσπρο με εκείνα  

τα χαρακτηριστικά σχέδια σε ζικ ζακ.

Ήξερα ότι αν δεν την πειράξεις δεν σου επιτίθεται, εκτός εάν είναι στη φωλιά της και έχει μικρά 

φιδάκια, τότε είναι επικίνδυνη. Δεν με δάγκωσε, παρότι ήταν λιγότερο απο μισό μέτρο απο το 

πρόσωπο μου καθώς έσκυψα να πιώ νερό. Εγώ μαθημένος απο την ζωή στην ύπαιθρο της 

εποχής αυτής, τρόμαξα, αλλά δεν ταράχθηκα, ήξερα πως έπρεπε να αντιδράσω, απομακρύνθηκα

προσεκτικά χωρίς πανικό και έτσι γλίτωσα το τσίμπημα της οχιάς, που θα ήταν ίσως μοιραίο.

Έτσι ζούσαμε κάποτε μαθημένοι και εξοικειωμένοι με τα φίδια που κατέβαιναν στην Γιωρίτσα 

απο της πλαγιές, λόγο των πολλών νεροπηγών και την δροσιά που έβρισκαν εκεί. Σε όποια άκρη

του χωραφιού και στα χαντάκια αν έψαχνες, έβρισκες απο όλα τα ήδη φιδιών,

και ειδικά της οχιές και της δρογκαλιές !

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΠΑΛΙΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΑΠΟ

 ΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΙ  ΚΑΙ ΤΟ ΠΥΡΓΙ

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΘΑΝΟΣ  1881 - 1984

Μια παλιά φωτογραφία από τα Νέα του Μαργαριτίου δημοσιευμένη από τον Μάρκο Θάνο, 

όπου απεικονίζει τον Βασίλειο Θάνο κάτοικο του Ελευθερίου. Ο Βασίλειος Θάνος, στην 

εποχή του διαδραμάτισε σημαντικότατο ρόλο στην τοπική κοινωνία της Σενίτσας σαν πρόεδρος

του χωριού αλλά και σαν ένας σεβάσμιος γέροντας μετέπειτα που όλοι τον συμβουλεύονταν 

και άκουγαν την σοφή γνώμη του. Ήταν ένα από τα μεγάλα (κεφάλια) (όπως έλεγαν τότε) στο

χωριό και μαζί με τους συγχωριανούς του κατάφεραν στα δύσκολα εκείνα χρόνια να κρατήσουν 

την Σενίτσα ελεύθερη!!! 

Για αυτό ονομάστηκε το χωριό Λευτέρι αργότερα το 1928.Γεννήθηκε το 1881 και απεβίωσε 

το 1984. Από ότι γνωρίζω, οι Θαναίοι κάποτε κατοικούσαν στην Μαζαρακιά, και όταν η 

Μαζαρακιά εξισλαμίστηκε, η οικογένεια των Θαναίων ήρθε και εγκαταστάθηκε στην παλιά 

Σενίτσα όπου ήταν  συγκεντρωμένοι και άλλοι χριστιανοί από την Ντόμπρα, τον Βραχονά και

την Ζέρεζα, χωριά τα οποία τα χάλασαν οι Τούρκοι με τους εξισλαμισμένους την εποχή αυτή!!! 

Έτσι λοιπόν η οικογένεια των Θαναίων όπως και οι άλλες της παλιάς Σενίτσας, κράτησαν τα  

Ελληνοχριστιανικά τους ιδανικά υπερασπιζόμενοι την Πατρίδα τους και την ελευθερία τους. 

Άραγε σκέφτονται οι νέοι μας σήμερα τα τόσα πάνδεινα που πέρασαν οι πρόγονοι μας για 

να είμαστε σήμερα εμείς ελεύθεροι ;

ΦΩΤΟ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΟΥ ΜΑΡΚΟΥ Ε. ΘΑΝΟΥ

Μια πολύ ωραία φωτογραφία εποχής του 1960 με συγχωριανούς μας απο

το Ελευθέρι, η οποία είναι βγαλμένη στο Λιβαδάρι την Δευτέρα του Πάσχα , όπως

μας πληροφορεί ο Μάρκος. Από αριστερά όπως κοιτάζετε, απεικονίζονται οι:

Κώστας Λιοπιάρης, Μάρκος Θάνος, Βαγγέλης Μπαϊκούσης, Νάσης Χαλκής, 

Κώστας Τζανής, και Πέτρος Λιοπίάρης.

Σίγουρα ο συμπατριώτης μας ο Μάρκος θα έχει πολλά να μας διηγηθεί για την 

σπουδαία φωτογραφία, π.χ. γιατί βρέθηκαν στο Λιβαδάρι, ήταν κάποιο γλέντι, 

κάποιο προσκύνημα στον Aη Ηλία του Λιβαδαρίου, η, κάποια ονομαστική εορτή;

ΦΩΤΟ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΟΥ ΜΑΡΚΟΥ Ε. ΘΑΝΟΥ

Στο Πανηγύρι του Αη-Λιά, στο Λιβαδάρι 1958.

" Μια ωραία συντροφιά!!!...για εμπόδιο στη λησμονιά!!!,...

" Είναι, όρθιοι από αριστ. προς΄δεξιά,Σωτήρης Νικολάου,Κίτσιος Λουκούμης , Μάρκος Θάνος, 

Σταυρούλα Θάνου, Αποστόλης Νικολάου, Ευδοκία Θάνου, Γιώργος Θάνος, Πηνελόπη Δήμου

(από Παραμυθιά), Ανδρέας Θάνος, και κάτω, Μαρία Νικολάου, Καλλιόπη Θάνου.

ΦΩΤΟ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΟΥ ΜΑΡΚΟΥ Ε. ΘΑΝΟΥ

Στην παραπάνω φωτογραφία απεικονίζονται οι μαθητές του Ελευθερίου εποχής 1956 περίπου. 

Σύμφωνα με τις πληροφορίες του Μάρκου Θάνου, είναι οι: Αθανάσιος (Αηδόνης) Νάκης,

Χρήστος Μπότσος, Σπυρίδων Δούκας, Μάρκος Μπάκας, Γεώργιος Κίτσος,  Αντώνιος Δούκας,

και Μάρκος Θάνος, οι οποίοι σπούδαζαν στο Γημνάσιο Παραμυθιάς.

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΧΗΡΑΣ

Στην φωτογραφία απεικονίζεται ο Δημήτριος Χήρας με 

την σύζυγο του Βασιλική (το γένος Τζήμα).

Ο Δημήτριος Χήρας με την σύζυγο του. Ένας ακόμη παλιός Σενιτσιώτης που δεν λογάριαζε τον 

μουσουλμανικό κίνδυνο του Μαργαριτίου. Μαζί με τον αχώριστο φίλο του, τον Αθανάσιο Γκίνη, 

πρόεδρο της Σενίτσας στην εποχή του 1938, πήγαιναν οπλισμένοι στα καφενεία του 

Μαργαριτίου που αφεντικό ήταν ο περιβόητος τρομοκράτης Γιασίν Σαντίκ, χωρίς να τολμήσει

κανένας να τους ενοχλήσει φανερά. 

Ο Δημήτριος Χήρας ήταν αυτός που παρέλαβε τον αιχμάλωτο γιό του Οπλαρχηγού μας Βασίλη 

Μπαλούμη Χρήστο, από το Σπαθαράτι, τον οποίον είχαν απαγάγει οι μουσουλμάνοι του Μαργαριτίου 

με αρχηγό τους τον Γιασίν Σαντικ, για να τρομοκρατήσουν τον Βασίλη Μπαλούμη. Ο μικρός Χρήστος 

Μπαλούμης φιλοξενήθηκε στη Σενίτσα για μια εβδομάδα ώσπου κατέβηκε από τα βουνά όπου έκανε 

αντίσταση η οικογένεια Μπαλούμη και τον παρέλαβε. Κατά την ιταλογερμανική κατοχή το 1942 

συνελήφθη στο Ελευθέρι μαζί με άλλους συγχωριανούς του, έπειτα από υπόδειξη των αλβανοτσιάμηδων.

ΟΙ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ, ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΣΑΝΗΣ, ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΟΥΡΗΣ

(φωτο του Ναπ. Τσανη)

Από ότι έχουμε ακούσει, τον Χαράλαμπο Κυριάκη τον είχαν πιάσει όμηρο οι λήσταρχοι Ρεντζαίοι 

και ζητούσαν λίρες για την απελευθέρωση του στην κατοχή. Με την παρέμβαση του ιταλού 

διοικητή της Πάργας ο οποίος τα άρπαξε σαν μαφιόζος που ήταν, συμβιβάστηκαν σε μικρότερο 

ποσό και τον άφησαν ελεύθερο..

Η φωτό είναι από το διαδίκτυο και απεικονίζει Ελευθεριώτες της διασποράς.

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ( ΓΚΙΝΗ ) ΤΣΙΤΣΑ

(φωτο-αρχειο-Θωμας Στ. Γκινης)

Η Αναστασία Γκίνη, κόρη του Θωμά, γεννήθηκε στο Ελευθέρι το 1897 και απεβίωσε στο 

Μαργαρίτι στις 1-10- 1995 σε ηλικία 97 ετών. Η Αναστασία παντρεύτηκε τον Λιβαδαριώτη 

Ευάγγελο Ιωαν. Τσίτσα, έναν πανέξυπνο άνθρωπο για την εποχή του. Χάριν στις προσπάθειες

του συζύγου της αγοράστηκε η Αγία Κυριακή από τους Λιβαδαριώτες παλαιότερα η οποία

αποτελούσε τσιφλίκι κάποιας τουρκάλας. Την εποχή του 1924 ο Βαγγέλης Τσίτσας 

εξουσιοδοτημένος από τους συγχωριανούς του πήγε στην Αθήνα και διαπραγματεύτηκε 

την αγορά του χωριού από τον δικηγόρο της τουρκάλας σε λίρες. 

(Περισσότερα για τον Ευάγγελο Τσίτσα, δείτε στην κατηγορία Αγία Κυριακή Πάργας). 

Η Αναστασία με τον άνδρα της, μην έχοντας παιδιά, ιοθέτησαν τα τέσσερα κορίτσια 

του κουνιάδου της Νικολάου όντας ορφανά, και τα μεγάλωσαν. Το σπίτι τους στην 

Aγία Κυριακή, ήταν το αρχοντόσπιτο της περιοχής και ανιχτό σε κάθε επισκέπτη. 

Το σημαντικότερο προσόν αυτής της θαυμάσιας γυναίκας ήταν που θυμόταν όλα τα

παλιά που είχαν συμβεί στην περιοχή και γνώριζε τα πάντα για τους προγόνους της. 

Από την πανέξυπνη αυτή γυναικα έχουμε τις σημαντικότερες πληροφορίες για τις παλιές 

ιστορίες της Παλαιάς Σενίτσας την οποίες εξιστορούμε.  Από ότι μου είχε πεί, σχολείο πήγε

στο Λιβαδάρι όταν αυτό πρωτοϊδρύθηκε το 1909 και δάσκαλο είχε κάποιον Παναγιώτη 

από την Αγιά Πάργας. Πήγε μόνο μέχρι την δευτέρα τάξη. Από την οικογένεια αυτή

ευεργετήθηκαν πολλές οικογένειες στα περασμένα και δύσκολα χρόνια. Η Αναστασία 

Γκίνη κατ' επιθυμίαν της, ενταφιάστηκε στην εκκλησια του Προφήτη Ηλία στο Λιβαδάρι, 

στον τάφο του συζύγου της Ευαγγέλου Τσίτσα. Στον ίδιο τάφο, μεταφέρθηκαν και 

τα οστά του αδελφού της Ιωάννη, και της κόρης του Παρασκευής, όπως η Αναστασία

επιθυμούσε,οι οποίοι είχαν ενταφιαστεί στον Άγιο Δημήτριο του Ελευθερίου.

ΧΡΗΣΤΟΣ ΖΑΧΟΣ  ΚΑΙ ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΣΑΝΗΣ

(φωτο Ναπ. Τσανη)

Οι Βασίλειος Τσάνης και Χρήστος Ζάχος στην Πάργα με τα περίφημα πεπόνια του κάμπου Ελευθερίου.

ΜΙΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΚΕΙΜΗΛΙΟ ΠΟΥ ΑΠΕΙΚΟΝΙΖΕΙ ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ 

ΚΑΙ ΤΟΥ ΛΙΒΑΔΑΡΙΟΥ ΤΗΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ ΤΟΥ 1950

ΦΩΤΟ-ΑΡΧΕΙΟ-ΘΩΜΑΣ ΣΤ. ΓΚΙΝΗΣ

Για να περιγράψουμε όσους απο τους εικονιζόμενους γνωρίζουμε, βάλαμε τους αριθμούς. 

Λοιπόν το No1 είναι ο Κωνσταντίνος Απ. Αθανασίου, No2 είναι ο Στάυρος Λιοπιάρης, 

No3  είνα ο Γιάννης Χαλκής, No4 η Φροσύνη Ν. Τσίτσα, No5 Ο Σπυρίδων K. Κυριάκης, 

No 6 η Σταματία Ν. Τσίτσα, No7 Ο Ευάγγελος Τσίτσας, Νο8 Ο Βασίλειος Τσάνης, No9 και 

No13 μοιάζουν με τις αδελφές του Γιάννη Χαλκή (Μπαλάνη), No10 είναι ο Ευάγγελος Θάνος, 

No 14 είναι  η Ελένη, (κόρη του Σπύρου Λιοπιάρη και της Χρύσας Χήρα, No15 είναι ο Στάυρος 

Βασιλείου, Νο16 μοιάζει με την Ελένη, συζ. Στάυρου Παπαδόπουλου, Νο17 μοιάζει με τον 

Ευάγγελο Αναστασίου (γραμματέα Κοινότητας Λιβαδαρίου. Πίσω απο το No 8 είναι ένας που 

κοιτάζει τον Βαγγέλη Αναστασίου με το No17, και μοιάζει να είναι ο αδελφός του Βαγγέλη 

ο (Μήτης) Δημήτρης. Πίσω απο τα Να7 και Νο 8, η γυναικα που πιάνει το κεφάλι της, 

μοιάζει να είναι η Δάφνη, (κόρη του Γιάννη Νικολού, και σύζηγος. του Κίτσιο Λουκούμι).

Το No19 μοιάζει με την Αθηνά Χήρα, συζ, του Κίτσιου Μπάκα. Πίσω απο τα Να 18 και 19 είναι 

δύο γυναίκες που μοιάζουν με τις αδελφές Φροσύνη και Βασιλική Λύκα, (η Βασίλω, γυναίκα του 

Βασίλη Τσοβίλη, είναι αυτή που κάθεται  πιο πίσω). Αν δούμε προσεκτικά την φωτογραφία βλέπουμε

ότι οι εικονιζόμενοι φορούν καλοκαιρινά ρούχα. Αυτό σημαίνει ότι ήταν σε κάποιο πανηγύρι, η, σε άλλη 

κοινωνική εκδήλωση η οποία εκδηλώθηκε τους καλοκαιρινούς μήνες. Επάνω απο το No 8 διακρίνεται 

ένα άλογο φορτωμένο και δεξιά του ενας τοίχος με ρωγμή απο κάποιο κτίριο. 

Επάνω απο το No 18, διακρίνεται μια φοράδα με ένα μικρό αλογάκι και εκεί υπάρχει άλλο ενα κτίριο. 

Ενδιάμεσα απο τα άλογα είναι κενός χώρος. Αυτή η τοποθεσία ίσως θυμίζει κάτι στους παλαιότερους 

που θυμούνται τον χώρο στο Ελευθέρι. Η πλειονότητα των εικονιζόμενων είναι Ελευθεριώτες, 

συνεπώς, η φωτογραφία είναι βγαλμένη στο Ελευθέρι.Ορισμένους απο τους εικονιζόμενους τους 

αναγνώρισε ο συμπατριώτης μας Μάρκος Θάνος απο το Ελευθέρι, και ο συμπατριώτης μας Γιάννης 

Στ. Γκίνης απο το Μαργαρίτι, και ο υποφαινόμενος τους οποίους γνώριζα λόγο συγγένειας. 

Με όλα αυτά τα δεδομένα  εάν σκευτούμε τα πανηγύρια που γίνονται στο Ελευθέρι, τους καλοκαιρινούς 

μήνες, τότε υποθέτουμε ότι είναι του Αγίου Αθανασίου στις 2 Μαΐου, η,  της Αγίας Παρασκευής στις 26 Ιουλίου.

Εάν όμως ήταν κοινωνική εκδήλωση, τότε θα πρέπει με δυσκολία, να υπολογίσουμε που ήταν τα δύο κοντινά

κτίρια που πολύ αμυδρά διακρίνονται τα άλογα. Αυτές τις λεπτομέρειες τις βλέπουμε εάν μεγενθύνουμε την 

φωτογραφία την αρχική έκδοση.  

Φυσικά δεν αποκλείουμε το ενδεχόμενο, η φωτογραφία να είναι απο ένα σημείο στην Αγία Κυριακή 

(σήμερα Πάργας), όπου εκεί δίπλα στις βρύσες γίνονταν το πανηγύρι της εκκλησίας του Χωριού, και δίπλα 

υπήρχε ένα παλιό ελαιοτριβείο, όπου λόγο συγγένειας των κατοίκων της Αγίας Κυρακής, με τα διπλανά 

Χωριά του Ελευθερίου και του Λιβαδαρίου, σε κάθε κοινωνική εκδήλωση μαζεύονταν όλοι μαζί. Για τα 

ονόματα ορισμένων γυναικών που μας λέει ο Μάρκος ότι μοιάζουν, εννοείτε ότι δεν είναι σίγουρος εάν

είναι όντως σωστά τα ονόματα. 

Όπου γράφουμε ότι είναι ο τάδε, εκεί είμαστε βέβαιοι για το όνομάτους. Θα ήταν ενδιαφέρον εάν κάποιος

μας δώσει περισσότερες πληροφορίες για αυτή την σπάνια φωτογραφία της εποχής του 1950 περίπου, 

όπου απεικονίζονται τόσα πολλά αγαπητά και προσφιλή μας πρόσωπα!

Η σπουδαία φωτογραφία με τα προσφιλή μας πρόσωπα, που όταν την κοιτάζεις σου έρχονται στο 

νού σου παλιές νοσταλγικές θύμισες μιάς περασμένης και αξέχαστης εποχής.

ΕΛΕΝΗ (ΧΑΛΚΗ) ΓΚΙΝΗ

Η Ελένη το γένος Χαλκή, γεννήθηκε στο Λιβαδάρι, το έτος 1892 στις 26 Ιουλίου σύμφωνα με το 

παλιό μητρώο Μαργαριτίου και Ελευθεριου και απεβίωσε στο Μαργαρίτι το έτος 1978. Τα νεανικά 

της χρόνια τα έζησε στο Λιβαδάρι βοηθώντας τους γονείς της, οι οποίοι ασχολούνταν με την  

κτηνοτροφία και λιγότερο με την γεωργία.  Παρότι ήταν αναλφάβητη, μπορούσε και διάβαζε τα 

ονόματα των προσφιλών πρόσωπον που είχαν  αποδημήσει, από το μικρό δεύτερη που φύλαγε 

πάντα με ιδιαίτερη επιμέλεια και μας το έδειχνε σε εμάς τα εγγόνια της, αναφέροντας τις ιστορίες 

για το κάθε όνομα. 

Στο δεξί της χέρι είχε χαραγμένα ανεξίτηλα τα γράμματα X και Ο , δηλαδή Χριστιανή Ορθόδοξη, 

ούτος ώστε σε περίπτωση παιδομαζώματος και βίαιου εξισλαμισμού, να γνωρίζει την προέλευση

της. Αυτό το έκαναν με το εξής τρόπο. Έτριβαν το κάρβουνο και το έκαναν σκόνη. Στην συνεχεια 

έκαιγαν την αιχμή μιας βελόνας και τσιμπούσαν το χέρι, αφού άρχιζε να ματώνει, τότε με την βελόνα 

μια στην καρβουνόσκονη μια στο χέρι, έγραφαν τα αρχικά που  ήθελαν τα οποία έμεναν ανεξίτηλα 

σε όλη τους τη ζωή.

Παντρεύτηκε στο Ελευθερι σε ηλικία 19 ετών τον Ιωάννη Θωμ. Γκίνη το 1911. Απέκτησαν τρία 

αγόρια και δυο κορίτσια τους Στέφανο, Σπύρο, Θεόδωρο, Βαιλική και Παρασκευή. Η Ελένη ήταν 

δυναμική και μαχητική γυναικα και στην οικογένεια είχε αφοσιωθεί με υπέρμετρο ζήλο. Το 1926 

μετοίκησαν στο Γερακάρι, όπου είχαν αγοράσει ένα σπίτι από μουσουλμάνο που έφυγε για 

την Τουρκια. 

Το σπίτι αυτό που τα ερείπια του σώζονται ακόμη και σήμερα, ήταν παλαιότερα χριστιανική

εκκλησία την οποία οι μουσουλμάνοι είχαν μετατρέψει σε σπίτι. Αυτό διαπιστώθηκε πολύ 

αργότερα, όταν ο γιός της Στέφανος όργωνε τον κήπο για να σπείρουν καπνό και φακές, έβρισκε 

μεταλλικά αντικείμενα από εκκλησιαστικά σκεύη, όπως ένα ολόκληρο μανουάλι και διάφορα άλλα 

μικροαντικείμενα όπως μας έλεγαν. 

Η αυλή του σπιτιού αυτού ήταν μεγάλη και στρωμένη με τεράστιες πέτρινες πλάκες. Γύρω γύρω 

στον κήπο ήταν φυτεμένα από παλαιότερα, τεράστια κυπαρίσσια και δάφνες. Εκεί βρήκαν επίσης 

και δύο πέτρινους κύλινδρους που χρησιμοποιούνταν για κάποιον αλευρόμυλο, η, ελαιο-

πιεστήριο, τις οποίες πέτρες αυτές τις πούλησαν στην Πάργα. 

Το 1938 έχασε σε δυο εβδομάδες πρώτα  τον άνδρα της Ιωάννη και μετά την μικρή κόρη της

Παρασκευή. Με τα γεγονότα της κατοχής και τους προπηλακισμούς από τους αλβανοτσάμηδες, 

αναγκάστηκαν να φύγουν και να εγκατασταθούν αρχικά στο Πυργί (Μούρι) Ελευθερίου, στο σπίτι 

της αδελφής του άνδρα της, της Ελισάβετ Μούρη (Τσάνη). (Η Ελισάβετ επειδή είχε χάσει νωρίς 

τον άνδρα της, έμενε εκεί μαζί με την κόρη της Αθηνά και τον γαμπρό της Αθανάσιο Χαρ.Δούκα, 

που ήταν σώγαμπρος στο σπίτι της Ελισάβετ). 

Εκεί γεννήθηκε ο πρώτος εγγονός της Ελένης, ο  Ιωάννης  του Στέφανου Γκίνης, Αυτό έγινε στις 26 

Αυγούστου του 1942. Η θεία Ελισάβετ τότε βοήθησε τους στενούς συγγενής της και τους πρόσφερε 

στέγη και όλα τα χρειαζούμενα, ώστε τα παιδιά του μοναδικού αδελφού της του Ιωάννου Θωμ.Γκίνη, 

βρήκαν καταφύγιο. Όπως μου έλεγε η Γιαγιά μου Ελένη, τότε όλες οι κουνιάδες της την στήριξαν και

την βοήθησαν να προστατέψει την οικογένεια της. Αφού παρέμειναν εκεί αρκετές ημέρες, αργότερα 

εγκαταστάθηκαν στο παλιό ερειπωμένο σπίτι που είχαν στο Ελευθέρι, πολύ κοντά στο σπίτι του 

Σπυρίδωνα K. Κυριάκη, ο οποίος είχε παντρευτεί την  αδελφή του Ιωάννου Θωμ. Γκίνη, 

την Χρυσαυγή. 

Επειδή τότε οι αλβανοτσιάμηδες, έχοντας σύμμαχους τους γερμανούς,  είχαν ξεθαρρέψει και 

κυκλοφορούσαν όλοι οπλισμένοι και τρομοκρατούσαν τους κατοικους της περιοχής, η Ελένη Γκίνη 

πήγαινε την νύχτα στο Καλοδίκι και έκοβε παπύρι για να σκεπάσουν πρόχειρα το εγκατελειμμένο

πατρικό τους σπίτι στο Ελευθέρι  το οποίο ήταν σχεδόν μισογκρεμισμένο. 

Η Ελένη με τα τέσσερα πλέον παιδιά της και ένα κοπάδι γελάδια έπρεπε να συντηρήσει την 

οικογένεια. Το καλοκαίρι του 1942 γερμανοί και μουσουλμάνοι τους άρπαξαν τα γελάδια 

όλο το κοπάδι 30 περίπου και άλλα 25 της Σουζάνας του Σπύρου Νάκη. (Η Σουζάνα,τότε ήταν

και η εμπειρική μαμή της περιοχής μας). 

Τα ζώα που τους άρπαξαν οι εχθροί, τα οδήγησαν μέσο κιάφας του Ζέρη στην Αγία Κυριακή 

Πάργας και τα έκλεισαν σε έναν κήπο κάτω ακριβώς από το καφενείο που είχε ο Κώστας 

Χαλκής (Κότσι-Αντώνης). Αυτό το έμαθε η Ελένη και είπε στην Σουζάνα: πάμε το βράδυ να τα 

ξαναπάρουμε πίσω. 

Η Σουζάνα με δισταγμό συμφώνησε και ξεκίνησαν τη νύχτα και οι δύο από το Λιβαδάρι με 

τα πόδια για την Αγία Κυριακή. Αφού έφτασαν στο κέντρο του χωριού, είδαν τους στρατιώτες 7,

η, 8 άτομα κάτω από την εκκλησία, που ήταν παλιά οι βρύσες του χωριού να συζητούν μεταξύ 

τους και 5 μουσουλμάνους από τους οποίους οι δύο ήταν γνωστοί διότι βοσκούσαν πρόβατα 

στο Γερακάρι παλαιότερα. 

Οι δύο γυναίκες σκυφτές και από ελιά σε ελιά κρυβόμενες όπως κατέβαιναν από το σπίτι του 

Βαγγέλη Τσίτσα, περίμεναν μήπως έφευγαν κάποιοι από τους στρατιώτες, διότι εκεί κοντά ήταν 

και ένα σρατιωτικό όχημα. Αφού περίμεναν αρκετά, οι στρατιώτες ξάπλωσαν κάτω από της 

συκκιές  που υπήρχαν εκεί κοντά, και δύο έμειναν να φυλάνε σκοπάι.

Η Ελένη είδε ότι ήταν η κατάλληλη ώρα και λέει στην φιλενάδα της, πάμε να τα πάρουμε. Η Σουζάνα

της είπε:  Γιάννενα φοβάμαι, αν μας σκοτώσουν τι θα γίνουν τα παιδιά μας ; Τότε η Ελένη της 

απάντησε: Πήγαινε λίγο πιο πάνω και αν ακούσεις ντουφεκιές να ξέρεις ότι με σκότωσαν, και να

φροντίσεις τα παιδιά μου διότι δεν είναι ακόμη ώριμοι άντρες και κατηφόρισε. 

Κοντοστάθηκε για μια στιγμή και γυρίζει και δίνει στη Σουζάνα έναν σουγιά, πάρε αυτό της είπε,   

δεν ξέρεις τι μπορεί να σε βρεί. Η Σουζάνα της απάντησε: όχι κράτατο εσύ μήπως το χρειαστείς. 

Τότε γυρίζει η Ελένη και της δείχνει ένα μαχαίρι που κάποτε είχε ο άντρας της λέγοντας της: 

Eγώ έχω κάνει το κουμάντο μου και εξαφανίστηκε μέσα στη νύχτα.

Πέρασε σε απόσταση από τους φύλακες, πήγε από την κάτω μεριά του καφενείου στο μικρό κήπο 

που είχαν κλείσει τα ζώα οι στρατιώτες,άνοιξε αθόρυβα την ξύλινη πόρτα, έβαλε μπροστά την 

αγελάδα που ήταν πάντα πρώτη, την Σιέγκα, και χαμηλόφωνα σχεδόν ψιθυριστά τα καλούσε να 

ξεκινήσουν. 

Τα ζώα την γνώρισαν και ως εκ θαύματος δεν μούγκρισε κανένα, παρά μόνο πήραν το δρόμο της

επιστροφής για το Λιβαδάρι. Όταν έφτασαν στην κιάφα του Ζέρη και είχε πια ξημερώσει, άκουσαν 

ντουφεκιές κάτω στο χωριό. Τότε παρουσιάστηκε και η Σουζάνα που περίμενε με την ψυχή στο 

στόμα για την άκρως επικίνδυνη αυτή έκβαση του επιχειρήματος !!!  

Από τα ζώα έλειπαν τρία, τα καλύτερα μοσχάρια τα οποία τα είχαν μεταφέρει στην Πάργα 

οι γερμανοί για τον λόχο τους. Το κοπάδι με τα γελάδια τα οδήγησαν στην Παλεοσενίτσα, 

 στην θέση Τραυλιό από τον φόβο δεύτερης αρπαγής.

Όταν η Ελένη παρουσιάστηκε στο χωριό, οι άντρες την παρατήρησαν και ο Βαγγέλης 

Τσίτσας της είπε: (Τι πήγες και έκανες μωρή, αν σε έβλεπαν θα σε σκότωναν,..) διότι δεν 

τους ζήτησε βοήθεια για το επιχείρημα αυτό και η Ελένη τους απάντησε: Εμείς οι Γκιναίοι για 

τέτοια μικροπράγματα δεν ξεσηκώνουμε όλο το χωριό. Έχετε όμως το νού σας τώρα μην

έρθουν και μας χαλάσουν το χωριό.

Με τις  τέσσερις κουνιάδες της (αδελφές του άντρα της) τα πήγαινε πολύ καλά, καθότι αυτές 

την θαύμαζαν για την γενναιότητα και την περηφάνια της. Αλλά και αυτές όμως ανταπέδιδαν

την τιμή τους προς το πρόσωπο της, καθότι ήταν η μοναδική τους νύφη. Στους γάμους και στις

ονομαστικές εορτές, έκανε κουμάντο σε όλο το σόι της, κανένας δεν τολμούσε να παραβεί τις 

εντολές της, ήθελε πάντα να παρουσιάσει το καλύτερο φαγητό και την νοικοκυροσύνη στα 

σπίτια των παιδιών της. 

Μεγάλη αδυναμία είχε στον αδελφό της Γιώργο Χαλκή, ο οποίος είχε εγκατασταθεί στην Αγία 

Κυριακή. Η Ελένη μαζί με τις κουνιάδες της, Ελισάβετ, Αναστασία, Χρυσαυγή και Γεωργία , 

κρατούσαν την συγγένεια μέχρι και στα τέταρτα ξαδέρφια τότε, και τιμούσαν το σόι τους σε όλες 

τις χαρές και τις λύπες. 

Αναπολώντας όλα αυτά τα περασμένα, (επισκέψεις σε γιορτές, γάμους και κηδείες) εκείνης της 

εποχής, νιώθεις πόσο ξέφτισαν αυτά τα αισθήματα σήμερα, που ορισμένοι κοντινοί συγγενής, δεν 

γνωρίζονται καν μεταξύ τους

Από την γιαγιά Ελένη, έχω την μαρτυρία για την αρχική καταγωγή των Γκιναίων. Μου έλεγε, όπως 

είχε ακούσει απο τον πεθερό και την πεθερά της, αλλά και απο τους άλλους συγγενείς του άνδρα της,

ότι οι Γκίναίοι προέρχονται απο την Γκινικάστρα. Ενοούσε το Αργυρόκαστρο της Βορείου Ηπείρου, το

οποίο στο απώτερο παρελθόν (1222) ήταν το κάστρο που κατείχε ο Αλέξανδρος Γκίνης στην εποχή

του Δεσποτάτου της Ηπείρου. 

Ήταν η μοναδική γυναίκα που ξεχώριζε με το ντύσιμο της, διότι φορούσε το πουκάμισο της 

κεντημένο μπροστά με δύο αράδες υφασμάτινα κουμπιά, και στο κεφάλι έδενε το μαντίλι της 

στο μέτωπο, και όχι πίσω όπως οι άλλες γριές της εποχής της. Έλεγε επίσης ότι το σόι του 

πατέρα της προέρχονταν απο την Δράγανη (σήμερα Αμπελιά). Με τις νυφάδες των παιδιών

της, την Χάϊδω, την Τάσιο και την Ρίνα, καλά τα πήγαινε, παρότι άστραφτε και βροντούσε 

καμιά φορά. Σύντομα όμως άλλαζε και τους μιλούσε με πατρική στοργή και αγάπη, και τις 

συμβούλευε μέχρι τα γεράματα της.

Μετά το  1944 εγκαστάθηκε με τα παντρεμένα πλέον παιδιά της, στην Κένταλη, οικισμό του 

Μαργαριτίου αποτελούμενο από επτά σπίτια. Μέχρι τα γεράματα της, την θυμάμαι που επενέβαινε 

σε όλα τα ζητήματα και σε περίπτωση διαφωνίας έδινε την τελική λύση, στην οποία τα παιδιά της

υπάκουαν. Τα τελευταία δέκα χρόνια της ζωής της έμενε στην οικογένεια του μικρότερου γιού της 

Θεόδωρου, (λόγο του ότι αυτός έπασχε από χρόνια πάθηση) και ως μητέρα, ένιωθε ότι είχε ακόμη 

την ανάγκη της βοήθειας της,  χωρίς να ξεχωρίζει τα υπόλοιπα εγγόνια της.

Ένα χρόνο πριν αποδημήσει η γιαγιά Ελένη μου χάρισε έναν τορβά φτιαγμένο στον αργαλειό 

από γίδινο μαλλί, τον οποίο είχε πάρει προίκα στο γάμο της το 1911 και έναν χαλκωματένιο τέντζερη 

τα οποία είναι για μένα οικογενειακά κειμήλια.

 

Η Σέγκα:

Στην φωτογραφία, δεξιά όπως κοιτάζετε απεικονίζεται η αγελάδα Σέγκα, η οποία ήταν για την 

οικογένεια μας ένα απο τα ιερότερα και αγαπημένα μας όντα. Από την Σέγκα, που το όνομα της

σημαίνει Ροδιά, προήλθε σχεδόν όλο το κοπάδι και τα βόδια που όργωναν τα χωράφια οι 

γονείς μας. Από το γάλα της γλυκιάς Σέγκας μεγαλώσαμε όλοι στην οικογένεια. Όταν ήμασταν 

μικρά και την πλησιάζαμε μας κοιτούσε με αγάπη και μας έγλειφε το κεφάλι με την τεράστια 

γλώσσα της δείχνοντας μας την αγάπη της όπως έκανε και στο μικρό μοσχαράκι της. Ήταν τόσο 

ήρεμη και τόσο ήσυχη και ήμερη που νόμιζες ότι ήταν άνθρωπος και καταλάβαινε ότι της έλεγες. 

Αυτή οδηγούσε όλο το κοπάδι που την ακολουθούσε πιστά. Την αγαπούσα σαν την μητέρα μου! 

Στο κέντρο της φωτογραφίας, απεικονίζεται η γιαγιά Ελένη  με το παραδοσιακό αργυροκαστρίτικο 

γιλέκο και σε αυτήν χρωστάμε ετούτες τις θύμισες.

Επιμέλεια: Θωμάς Στ. Γκίνης Ιούνιος 2009

ΑΦΙΕΡΩΜΑ  ΣΤΟΝ  ΣΠΥΡΙΔΩΝΑ  Κ. ΚΥΡΙΑΚΗ

Ο Σπύρος Κυριάκης,  κάτοικος Ελευθεριου,(Πήλιος  Τσιάκης όπως τον φώναζαν),  γεννήθηκε

το έτος 1898 και απεβίωσε στο Ελευθέρι το έτος 1994 σε ηλικία 96 ετών. 

Ήταν γιός του Κωνσταντίνου Κυριάκη. Ήταν παντρεμένος με την Χρυσαυγή, κόρη 

του Θωμά Γκίνη, κατοίκου Ελευθερίου. Η σύζυγος του Σπύρου Κυριάκη, είχε γεννηθεί 

το έτος 1900, και απεβίωσε το έτος 1971, σε ηλικία 71 ετών. Ο Σπύρος και η Χρυσαυγή απέκτησαν

τρία παιδιά: Την Ολγα, τον Νικόλαο και την Αρετή. Ο Πήλιος Τσιάκης όπως τον φωνάζανε παλιά,

ήταν ο καλύτερος καλλιεργητής στο Ελευθέρι στην εποχή του και χαρακτηρίζονταν για την 

μεθοδικότητα του, την εργατικότητα του και τον καλοσυνάτο και ήπιο χαρακτήρα του.

(Στην φωτογραφία κάτω, απεικονίζεται ο Σπύρος Κυριάκης 

με την πρωτότοκη κόρη του Ολγα).

Μαζί με την οικογένεια του, διατηρούσαν τον περίφημο μπαξέ τους στον κάμπο του Ελευθερίου, στο

σημείο που σήμερα λέμε στον μπαξέ του Πήλιο Τσιάκη, δηλαδή ενδιάμεσα απο την τοποθεσία

Γιωρίτσα, και συγκεκριμένα κάτω ακριβώς απο το σημείο που βρίσκετε η εκκλησία του Aη Γιάννη 

στο Γερακάρι, χαμηλά.  στον κάμπο.

Εκεί ο δραστήριος και μερακλής ΣπύροςΚυριάκης, καλλιεργούσε τα χωράφια του με έναν μοναδικό 

τρόπο που μόνο αυτός τότε χρησιμοποιούσε, και παρήγαγε απ, όλα τα αγροτικά προϊόντα, απο 

μποστανικά μέχρι σιτάρι, ρύζι, καλαμπόκι, φασόλια, και όλα τα σιναφή, όπως ντομάτες, μελιτζάνες, 

πιπεριές, μπάμιες κλπ. Εκεί θυμάμαι είχα δη και το πρώτο και μοναδικό Ροδάνι που τότε 

χρησιμοποιούσε για να αντλεί το νερό απο ένα πηγάδι που είχε φτιάξει, για το πότισμα των

χωραφιών του.

(Το ροδάνι είναι ένας μηχανικός και χειροκίνητος τρόπος απο την εποχή του Αρχιμήδη, για να αντλήσεις

νερό και να το μεταφέρεις όπου χρειάζεσαι για το πότισμα). Αυτό το είχε φτιάξει μόνος του ο πανέξυπνος 

και δραστήριος Σπύρος Κυριάκης. Όταν ήμουν μικρός,πήγαινα εκεί (καθότι η σύζυγος του, η Χρυσαυγή, 

ήταν αδελφή του Παππού μου Ιωάννη Γκίνη), και η θεία μου η, πάντα με καλοδέχονταν και με φίλευε με

φαγητό και φρούτα απο τον περίφημο κήπο τους που διατηρούσαν εκεί.

Πάντα είχε ένα κομμάτι πίτα περίσσεμα για όποιο παιδί πήγαινε στο περιβόλι τους, όπου είχαν και 

(κονάκι) για να διανυχτερεύουν εκεί ιδιαίτερα τα καλοκαίρια. Εκεί εκτός απο τα περίφημα αγροτικά 

προϊόντα που καλλιεργούσαν, είχαν πάπιες, και χήνες, που για πρώτη φορά είχα αντικρίσει. Το ροδάνι 

το είχε φτιάξει το 1962, όπως μου είπε ο γιός του ο Νίκος.

Εκεί ο καλοσυνάτος αυτός άνθρωπος δούλευε απο το πρωί μέχρι το βράδυ και η τάξη και η φροντίδα 

που επικρατούσε στο κτήμα του, ήταν μοναδικό παράδειγμα για όλη την περιοχή μας. 

(Στην φωτογραφία κάτω, απεικονίζεται η σύζυγος του Σπύρου Κυριάκη η Χρυσαυγή, κατάκοιτη, 

λίγες ημέρες πριν αποδημήσει, τον Ιανουάριο του 1971, αριστερά η κόρη τους Ολγα και 

δεξιά ο Σπύρος Κυριάκης).

O σεβάσμιος και εργατικότατος Σπύρος Κυριάκης, εργάζονταν στο κτήμα του  μέχρι και το 1980

τότε θυμάμαι ο γιός του ο Νίκος, με ένα τρίκυκλο με αργή κίνηση της εποχής αυτής πωλούσε τα 

προϊόντα του σε διάφορα χωριά της περιοχής μας, έφτανε μέχρι και στα Ιωάννινα, και η διαδρομή 

διαρκούσε δυόμισι ώρες με το αργοκίνητο τρίκυκλο που οδηγούσε ο Νίκος. 

Στην διάρκεια της Μικρασιατικής εκστρατείας ο Σπύρος Κυριάκης είχε λάβει μέρος και είχε φθάσει 

μέχρι το Αφυών Καραχισάρ, όπως με πληροφόρησε στις 7- 5- 2014 ο γιος του Νικόλαος. (Εκείνη 

την περίοδο είχαν λάβει μέρος και άλλοι συγχωριανοί μας απο την Σενίτσα στον πόλεμο). Πέρα 

απο εξαίρετος οικογενειάρχης ο Σπύρος Κυριάκης  ήταν και ένας βασικός αφηγητής που με

μεγάλη ακρίβεια εξιστορούσε τις παλιές ιστορίες που γνώριζε για όλα τα παλιά, που είχαν γίνει 

στην περιοχή μας,  εκεί στην μπουρίμα, (πηγές της Γιωρίτσας), τόπος συνάντησης πολλών κατοίκων

της περιοχής μας.

Εκεί στα καυτά μεσημέρια του καλοκαιριού, εκτός απο τους περαστικούς, που πηγαινοέρχονταν 

απο και προς Μαργαρίτι, Ελευθέρι και Μορφάτι, σύχναζαν οι κάτοικοι που είχαν τα χωράφια τους, 

όπως οι Γκιναίοι,οι Κυριακαίοι, ο Αηδόνης Μουσελίμης, ο Ηλίας Τσοβίλης, ο Κώτσιο Τσοβίλης, 

ο Πήλιο Τσοβίλης, οι Χηραίοι, οι Νακαίοι, και πολλοί άλλοι συγχωριανοί μας.

Η ιστορία για τον συμπαθέστατο και καλοσυνάτο Πήλιο Τσιάκη, θα συνεχιστεί, δεν τελειώνει εδώ.

Ετούτο το μικρό αφιέρωμα ας είναι ένα κεράκι στην μνήμη του.

Οι σπάνιες και μοναδικές φωτογραφίες που μου παραχώρησε ο Νικόλαος Κυριάκης μετά αποδική 

μου επιθυμία, είναι  μια φωνή απο το μακρινό παρελθόν,  προς τις νεότερες γενεές, ώστενα μην 

ξεχάσουμε εμείς οι νεότεροι τους προγόνους μας!

Μια σπάνια φωτογραφία κειμήλιο που μας παραχώρησε ο συγγενής μας Νικόλαος Κυριάκης  απο 

το Ελευθέρι. Εδώ απεικονίζονται όπως κοιτάζετε απο δεξιά, προς αριστερά: Η Ελισάβετ Γκίνη (είχε 

παντρευτεί τον Δημήτριο Δήμα που αργότερα πήρε το επίθετο Μούρης (Τσάνης), η Αναστασία Γκίνη 

(Τσίτσα), η Χρυσαυγή Γκίνη (Κυριάκη), και η Θεοδώρα Γκίνη (Αθανασίου).Οι τέσσερις αυτές αδελφές, 

ήταν κόρες του Θωμά Αθ. Γκίνη,του Θωμά Ντόμορι, όπως τον αποκαλούσαν τότε. Ο Θωμας, 

(προπάππους μου), είχε και έναν γιό (τον παππού μου Ιωάννη).

Η Ελισάβετ ήταν παντρεμένη με τον Δημήτριο Δήμα, όπως προανέφερα , και κατοικούσαν στο Ελευθέρι.

Η Αναστασία, ήταν σύζυγος του Ευαγγέλου Τσίτσα, και κατοικούσαν στο Λιβαδάρι αρχικά, και μετά 

στην Αγία Κυριακή  Πάργας. Η Χρυσαυγή, ήταν σύζυγος του Σπύρου K.Κυριάκη  και κατοικούσαν στο 

Ελευθέρι, και η Θεοδώρα, ήταν σύζυγος του Αποστόλη Αθανασίου, και κατοικούσαν στο Λιβαδάρι.

 

 Ο Βαγγέλης Δήμας: 

Στις 17-3-2014, ζήτησα απο τον αδελφό μου Ιωάννη, να επικοινωνήσει με τον εγγονό της θείας 

μας Ελισάβετ. Ο Γιάννης λοιπόν επικοινώνησε με τον Δημήτριο Δούκα, γιό του Αθανασίου και της 

Αθηνάς, η οποία Αθηνά ήταν κόρη της Ελισάβετ. Ο Δημήτριος Δούκας είπε στον αδελφό μου:

-<<Όπως έχω ακούσει απο τους παλαιότερους συγγενείς μου, στο Μούρι, (σήμερα Πυργί) είχε έρθει 

ο Ευάγγελος Δήμας, απο την Καταβόθρα Μαργαριτίου. Έφυγε απο το χωριό του, διότι είχε κάποια 

προβλήματα με τους μουσουλμάνους εκεί και εγκαταστάθηκε στο Μούρι με το επώνυμο Δήμας. 

Τότε άλλαξε το επίθετο σε Τσάνης. Είχε τρία αγόρια και ένα κορίτσι. Τα αγόρια ήταν ο Δημήτριος ο 

οποίος παντρεύτηκε την Ελισάβετ Γκίνη, ο Ιωάννης και ο Γρηγόρης. 

Το κορίτσι, (δεν θυμάμαι το όνομα της), ήταν η μάνα του Σπύρου Αθανασίου. Τα παιδιά του Βαγγέλη 

Δήμα στο Μούρι ήταν γνωστά με το επίθετο Μούρης, δηλαδή, Δημήτριος Μούρης, Γληγόρης Μούρης 

και Γιάννης Μούρης. Δεν γνωρίζω εάν το επίθετο Τσάνης το άλλαξαν τα παιδιά, η, ο πατέρας τους 

ο Βαγγέλης. Ο Δημήτριος Μούρης, είχε παντρευτεί την Ελισάβετ, κόρη του Θωμά Γκίνη απο το Ελευθέρι

και απεβίωσε σχετικά νέος. Απέκτησαν τρείς κόρες, την Αθηνά, την Ολγα και ακόμη μια που παντρεύτηκε 

τον Θανάκο. Η Ολγα είχε παντρευτεί στο Καρτέρι. Η Αθηνά παντρεύτικε τον Αθανάσιο Χαρ. Δούκα 

κάτοικο Ελευθερίου>>. 

Αυτά τα πολύτιμα στοιχεία μας δίνει ο Δημήτριος Αθ. Δούκας για τον παππού του απο το σόι της 

μητέρας του Αθηνάς. Επειδή η Ελισάβετ και ο Δημήτριος δεν είχαν αγόρια, πήραν σώγαμπρο τον 

Αθανάσιο Χαρ. Δούκα, ο οποίος έμενε πλέον στο σπίτι των γονιών της γυναίκας του Αθηνάς.

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΔΟΥΚΑΣ

(Ο Χαράλαμπος Δούκας είχε πέντε παιδιά ήτοι, τέσσερα αγόρια και μια κόρη. 

Αυτά ήταν: 1) ο Αθανάσιος, 2) η Βαρβάρα, 3) ο Νικόλαος, 4) ο Μιχαήλ, και,5) ο Αντώνης).

1) Ο Θανάσης, ειχε παντρευτεί την Αθηνά Δήμα στο Μούρι (Πυργί), 2) Η Βαρβάρα, είχε παντρευτεί 

τον Σπύρο Τσάνη (αδερφό του Θωμά Τσάνη ) στο Μούρι. 3) Ο Νίκος, είχε παντρευτεί την Βαρβάρα 

του Κίτσιο Κυριάκη στο Ελευθέρι. 4) Ο Μιχάλης  είχε παντρευτεί την Πανάγιω, του Τσιολή Μυλιώνη 

από το Λιβαδάρι. 5) Ο Αντώνης είχε παντρευτεί την Χρυσούλα του Κίτσιο Μάτη,στο Μαργαρίτι.

 Όπως βλέπετε οι πληροφορίες αυτές δεν περιέχουν χρονολογίες γεννήσεως, γάμων κλπ. 

Ο συμπατριώτης μας Μάρκος E. Θάνος σε τηλεφωνική επικοινωνία που είχαμε στις 23-3- 2014 

με πληροφορεί ότι ο Χαράλαμπος Δούκας, είχε λάβει μέρος στον πόλεμο της Μικράς Ασίας, παρέα 

με τον Βαγγέλη Θάνο, τον Χρήστο Γκίνη και τον Θωμά Δούκα. Όταν ο Χρήστος Γκίνης και ο Θωμάς 

Δούκας επέστρεψαν απο τον πόλεμο χειροτονήθηκαν Ιερείς. 

Σύμφωνα με τα γραφόμενα του ιστορικού Σπύρου Μουσελίμη στο βιβλίο του Αρχαιότητες της Θεσπρωτίας 

και σελ. 172 ο Παπα-Χρήστος εχειροτονήθη στις 12 Νοεμβρίου του έτους 1922. 

Πιθανόν τότε να χειροτονήθηκε και ο Παπα-Θωμάς Δούκας......

Ευχαριστώ τον θείο μου Νικόλαο Κυριάκη για τις σπάνιες φωτογραφίες που μου έστειλε,  είναι μοναδικά 

ιστορικά αλλά και οικογενειακά κειμήλια που απεικονίζουν τα αγαπημένα πρόσωπα των προγόνων μας!

Ευχαριστώ τον συγγενή μου Δημήτριο Αθ. Δούκα για τις πολύτιμες πληροφορίες που μου έδωσε σχετικά 

με την οικογένεια Δήμα που εγκαταστάθηκαν στο Πυργί (Μούρι) πριν απο 130 χρόνια περίπου

Ευχαριστώ επίσης τον ξάδελφο μου Αθανάσιο Θεοδ. Γκίνη που με βοήθησε για την παραλαβή του 

φωτογραφικού υλικού που μου εμπιστεύθηκε και μου παραχώρησε ο Νικόλαος Κυριάκης, το οποίο 

εμπλουτίζει την άγνωστη ιστορία των κατοίκων του Ελευθερίου, της Δημοτικής Ενότητας Μαργαριτίου.

 Επιμέλεια: Θωμάς  Στ. Γκίνης, Μάης 2014

.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΑΕΙΜΝΗΣΤΟ ΝΑΝΟ ΣΕΦΕΡΗ

(Άγνωστες  σελίδες ιστορίας και αγώνων των Ελευθεριωτών για την

ελευθερία της περιοχής τους).

Ο οπλαρχηγός Νάνο Σεφέρης απο την Σενίτσα (1)  (Ελευθέριον Θεσπρωτίας).

Έχοντας ακούσει απο τους παλαιότερους συμπατριώτες μας για τον θρυλικό Σενιτσιώτη οπλαρχηγό 

Νάνο Σεφέρη στην εποχή του 1800 κάποιες συγκεχυμένες ιστορίες, αποφάσισα να απευθυνθώ σε 

έναν απόγονο της οικογένειας Σεφέρη τον Θωμά, και στον Μάρκο E.Θάνο 81 ετών, κάτοικο Ελευθερίου 

ο οποίος θυμάται τις αφηγήσεις των παλαιότερων, σχετικά με τον Νάνο Σεφέρη, οι οποίοι μου

αφηγήθηκαν τα ακόλουθα:

 (1) Σενίτσα ονομάζονταν  παλαιότερα το Ελευθέριον  της επαρχίας Μαργαριτίου.

 Πηγές: απο τον Θωμά Δημ.Σεφέρη, στις 18 Δεκεμβρίου του 2014 μετά απο τηλεφωνική επικοινωνία 

που είχα μαζί του μου είπε τα εξής:

 <<Ο Νάνο Σεφέρης έζησε στην εποχή του 1815, ίσως και νωρίτερα όπως έχω ακούσει. Ήταν τοπικός

οπλαρχηγός και πολεμούσε μαζί με τους Σουλιώτες. Το όνομα Νάνος πιθανόν να το είχε επειδή ήταν

κοντόσωμος. Έφευγε νύχτα απο την Σενίτσα, και πήγαινε στο Σούλι (κάπου έξη ώρες ποδαρόδρομο) 

και βοηθούσε τους Σουλιώτες σε διάφορες μάχες και αιφνιδιαστικές νυχτερινές επιδρομές που έκαναν 

οι Σουλιώτες στους Τουρκοτσιάμηδες της περιοχής Μαργαριτίου.

Ήταν γεροδεμένος,  και είχε υπερβολική δύναμη, παρότι ήταν σχετικά κοντόσωμος. Στις μάχες που 

έπαιρνε μέρος ήταν τόσο γρήγορος που οι εχθροί του τον έχαναν απο τα μάτια τους  και τα βόλια τους 

δεν έπιαναν ποτέ.  Οι αγάδες του Μαργαριτίου, τους οποίους γνώριζε προσωπικά, γνώριζαν τις

εξαιρετικές πολεμικές του ικανότητες και προσπαθούσαν να τα έχουν καλά μαζί του. Παράλληλα 

προσπαθούσαν να τον δελεάσουν με χρήματα και αξιώματα, αλλά πάντοτε αποτύγχαναν μπροστά 

στην πεισματική άρνηση του.

Κάποια ημέρα τον πλησίασε ένας  φίλος του αγάς απο το Μαργαρίτι, και τον παρακάλεσε να πάει 

στο Μαργαρίτι και να κουβεντιάσει με τους αγάδες που έκαναν κουμάντο στην περιοχή, ώστε να 

βρεθεί ένας τρόπος και να μην έχουν έριδες με τους Σενιτσιώτες, καθότι όπως έλεγαν τους θεωρούσαν

φίλους τους και δεν ήθελαν να έχουν πόλεμο  αναμεταξύτους σαν γείτονες που ήταν, ανεξάρτητα απο 

την διαφορά εθνικότητας και θρησκείας. Τον παρακάλεσε επίσης με επιμονή όταν παρουσιαστεί στους

αγάδες να μην πάει με συνοδεία και οπλισμένος, αλλά να πάει σαν φίλος μόνος του και άοπλος.

Παράλληλα ο φίλος του, του υπόσχονταν ότι δεν επρόκειτοι να κινδυνεύσει η ζωή του, διότι οι αγάδες 

προσπαθούσαν να έχουν φιλικές σχέσεις με τους  Σενιτσιώτες όπως έλεγαν. Ο φίλος του του έδωσε 

επίσης τον λόγο του (μπέσα για μπέσα όπως έλεγαν τότε), ότι οι αγάδες ήθελαν να συνάψουν φιλία με 

τους γείτονες τους, και ότι δεν κινδύνευε η ζωή του. Ο Νάνος Σεφέρης, παρότι γνώριζε τις πονηριές των Τουρκοτσιάμηδων, βασίστηκε στην προσωπική και δοκιμασμένη φιλία που είχε με τον αγά αυτόν,

Για να τον πείσει ο φίλος του αγάς, τον διαβεβαίωνε ότι στη συνάντηση θα παρευρίσκετο και ο ίδιος 

προσωπικά εκεί, (ο αγάς αυτός δεν είχε μέχρι τότε δείξει εχθρικές διαθέσεις κατά των γειτόνων 

χριαστιανών κατοίκων της περιοχής, ήταν ήσυχος και σεβαστός στην περιοχή),  ώστε εάν προέκυπτε 

κάτι, θα μεσολαβούσε αυτός προσωπικά. Έτσι ο Νάνος βασιζόμενος στην φιλία που είχε με τον άνθρωπο

αυτόν, πείστηκε να πάει στο Μαργαρίτι, στο σπίτι του αγά που εκανε κουμάντο στο Μαργαρίτι, ο οποίος

έμενα στην τοποθεσία Τοπόλια,, (στην έξοδο του δημόσιου δρόμου, όπως πηγαίνουμε απο το Μαργαρίτι 

για την Ηγουμενίτσα). 

Αποφάσισε λοιπόν να πάει στη συνάντηση αυτή με την προσδοκία να σταματήσουν τις δολοφονίες που

διέπρατταν οι μουσουλμάνοι Τσιάμηδες σε βάρος των χριστιανών κατοίκων, χωρίς αυτό να σήμαινε ότι 

θα απεμπολούσαν τα δικαιώματα τους οι Σενιτσιώτες. Οι χωριανοί του τον προέτρεψαν να μην πάει 

διότι κινδυνεύει η ζωή του, καθότι αυτοί δεν κρατάνε το λόγο τους, είναι παμπέσιδες και πονηροί. 

Ο Νάνος Σεφέρης τους είπε ότι βασίζεται στον φίλο του ο οποίος μέχρι τότε δεν είχε δώσει αφορμή για

εχθρικές διαθέσεις εναντίον των γειτόνων του. Βασιζόμενος λοιπόν στη φιλία τους, δεν άκουσε τους

χωριανούς του και πήγε άοπλος όπως του είχε ζητήσει ο φίλος του.

Μόλις έφθασε στο σπίτι του αγά στην Τοπόλια, τον περίμεναν πέντε έξη στην αυλή και ενώ προσποιούνταν 

να τον καλωσορίσουν, ένας απο αυτούς έβγαλε τον ταμπάκο (ψιλοκομμένος καπνός για στρήψιμο

τσιγάρου), δήθεν να του προσφέρει και ξαφνικά τον φύσηξε μπροστά στα μάτια του Νάνου, με αποτέλεσμα 

να τον τυφλώσει προς στιγμήν. (Ο ταμπάκος, όταν έρθει σε επαφή στα μάτια, τσούζει αφάνταστα και χάνεις 

την όραση σου). Στον αιφνιδιασμό αυτό που του έκαναν τον έπιασαν όλοι μαζί τον έδεσαν με αλυσίδες και 

τον παρουσίασαν στον αγά τους.

Ο Νάνος Σεφέρης, δεν πτοήθηκε και ούτε ενέδωσε στις απαιτήσεις των τούρκων , με αποτέλεσμα να τον

φυλακίσουν σε ένα υπόγειο του καστρόσπιτου που είχε ο αγάς, και έβαλαν δυό  φύλακες  να τον φυλάνε. 

Πόσες ημέρες κρατήθηκε φυλακισμένος ο Νάνος χωρίς τροφή και νερό δεν γνωρίζω, αλλά κατάφερε να 

αιφνιδιάσει τον έναν φύλακα του γρονθοκοπώντας τον θανάσιμα, και τον δεύτερο φύλακα που έτρεξε να 

βοηθήσει τον σύντροφο του, τον έπνιξε με τις αλυσίδες που είχε στα δεμένα ακόμη χέρια του.

Οι μαρτυρίες λένε ότι είχε και στα πόδια του αλυσίδες, βγήκε έξω και προβλιματίστικε πιο δρόμο να 

πάρει για την Σενίτσα. Εάν πήγαινε προς τη μεριά του Μαργαριτίου, θα τον έπιαναν πιο πέρα άλλοι 

τούρκοι, εάν πάλι πήγαινε προς την Καταβόθρα, θα τον έπιαναν άλλοι που πηγαινοέρχονταν στον 

πολυσύχναστο  δρόμο. Έτσι αποφάσισε να πάρει κατεύθυνση προς την Ρόδεζα  (χωράφια στον κάμπο 

του Μαργαριτίου), με σκοπό να βγεί  στην χωνεύτρα της Καταβόθρας, και απο εκεί να φτάσει στη Σενίτσα.

Όταν οι τούρκοι διαπίστωσαν την απόδραση του, και βρίσκοντας τους δυο φύλακες του νεκρούς, άρχισαν

να τον κυνηγούν στον κάμπο. Ο Νάνο Σεφέρης αλυσοδεμένος ακόμη έτρεχε να γλιτώσει, στον κάμπο, 

για κακή τύχη, έπεσε επάνω σε έναν γύφτο, που ερχόταν με το γαϊδούρι του φορτωμένο τσάλμα 

(καλαμιές απο στάχυα καλαμποκιού, τα οποία τα κόβουν για να γίνει το στάχυ μεγαλύτερο εξοικονομώντας 

η καλαμποκιά δυνάμεις). Οι τούρκοι που τον κυνηγούσαν φώναζαν στον γύφτο στα αρβανίτικα, 

(βράβε μπρέ βράβε μπρέ) που θα πει: σκοτωσέτον μωρέ σκοτωσέτον μωρέ. 

Τότε ο γύφτος του έριξε με το ντουφέκι του και τον σκότωσε απο κοντινή απόσταση, φοβούμενος 

να τον πλησιάσει περισσότερο. Εκεί στο χωράφι αυτό υπήρχε ένας τεράστιος πλάτανος, οι τούρκοι 

τον κρέμασαν στον πλάτανο  για εκφοβισμό και τρομοκράτηση των χριαστιανών κατοίκων.

Ο άτυχος Νάνο Σεφέρης παρέμεινε εκεί κρεμασμένος για περίπου έξη ημέρες, και το σώμα του 

φυλάσσονταν απο οπλισμένους μουσουλμάνους του Μαργαριτίου. Αυτό το τραγικό τέλος είχε 

ο Σενιτσιώτης Νάνο Σεφέρης. Ο πλάτανος εξακολουθούσε να υπάρχει μέχρι την εποχή του 1950 

περίπου ίσως και παραπάνω. Τότε, ο εκλιπών σήμερα Πρόεδρος της Κοινότητας του Μαργαριτίου 

Χρήστος Νικολάου, πήγε και έκοψε τον πλάτανο, διότι πιθανόν να εμπόδιζε στις καλλιέργειες,.

Όταν το έμαθε αυτό  ο Μήτ Γκίνης  (Δημήτριος Γκίνης, αδελφός του αείμνηστου Παπά-Χρήστου Γκίνη) 

που γνώριζε καλά την ιστορία του Νάνο Σεφέρη,  έγινε επεισόδιο,  μάλωσε με τον Πρόεδρο, λέγοντας του:

....<<Τι πήγες και έκανες μωρέ, έκοψες τον πλάτανο του Νάνο Σεφέρη, που έχει τόσο μεγάλη ιστορία;......>>

Στις, 18.3.2015 που ξαναμίλησα με τον Θωμά Σεφέρη, μου είπε ότι :

<<μετά το θάνατο του Νάνο Σεφέρη, οι Σενιτσιώτες του είχαν βγάλει και τραγούδι το οποίο τραγουδούσαν...>> 

επίσης μου είπε ότι ο Μήτ Γκίνης γνώριζε περισσότερα για τον Νάνο και ο Θωμάς είχε σκοπό να ρωτήσει

τον γιό του Μήτ Γκίνη τον Νεόφυτο μήπως αυτός θυμόταν κάτι ακόμη. 

(Ο Σταύρος (Νάνος) Σεφέρης, ηταν  πρόεδρος του Ελευθερίου το 1961, τότε έγινε η διάνοιξη του δρόμου 

του Ελευθερίου...) 

Ο Θωμάς Δημ.Σεφέρης, μετανάστης στη Γερμανία σήμερα,  μου είπε επίσης:

Στην φωτογραφία απεικονίζεται ο Θωμάς Δ. Σεφέρης

<<Εγώ είμαι γιός του Δημητρίου Σεφέρη. Ο πατέρας μου Δημήτριος  Σεφέρης,  είχε γεννηθεί  το έτος 1905 

και είχε έναν αδελφό τον Στάυρο. Πατέρας του Δημητρίου και του Στάυρου ήταν ο Ιωάννης Σεφέρης

κάτοικος Ελευθερίου. Δεν γνωρίζω πότε ακριβώς έζησε ο οπλαρχηγός πρόγονος μου Νάνος, αλλά 

πιστεύω ότι στο παλιό ιστορικό αρχείο της Πάργας, υπάρχουν περισσότερα στοιχεία για τον θρυλικό 

Νάνο Σεφέρη κάτοικο Ελευθερίου., ο οποίος πολεμούσε μαζί με τους Σουλιώτες για την λευτεριά

της περιοχής μας>>.

Για την ιστορία του θρυλικού Νάνο Σεφέρη, που για τους περισσότερους συμπατριώτες μας, ήταν 

άγνωστη, μιλήσαμε αρκετές φορες τηλεφωνικά με τον Θωμά Σεφέρη στο διάστημα που ο Θωμάς 

ήταν εγκατεστημένος στη Γερμανία, και μετέπειτα που μετεγκαταστάθηκε στο Μαργαρίτι. Όπως μας 

επισημαίνει ο Θωμάς, πιθανόν περισσότερα στοιχεία για τον οπλαρχηγό Νάνο Σεφέρη να βρίσκονται 

στο Μητρώο του Δήμου Πάργας. Ελπίζουμε να βρούμε περισσότερα στοιχεία για τον αείμνηστο 

οπλαρχηγό του Ελευθερίου, Νάνο Σεφέρη. Ευχαριστούμε τον Θωμά Σεφέρη, για τις πληροφορίες που 

μας εμπιστεύθηκε σχετικά με την ιστορία των προγόνων του.

Επιμέλεια Θωμάς Στ. Γκίνης Μάρτης 2015

Ο ΝΑΝΟ ΣΕΦΕΡΗΣ

(Από τον Μάρκο E. Θάνο)  17-7-2014

Νάνο Σεφέρης...στη Σενίτσα!.. 

Από τις πολύ παλαιές οικογένειες στη Σενίτσα (Μπακαίοι, Γκιναίοι, Θαναίοι, Μήτσας ,...κλπ...) 

ήταν και ο Νάνο Σεφέρης , που το όνομά του είχε γίνει θρύλος. Ήταν ένας γενναίος άνδρας !!!!....,

που πήγαινε συχνά στο Σούλι και συμπολεμούσε μαζί τους κατά του στρατού του Πασά 

των Ιωαννίνων στις επανειλημμένες προσπάθειές τους να καταλάβουν το Σούλι!... 

Ήταν γεναίος πολεμιστής και πολύ δυνατός άνδρας.!.. Είχε γίνει στόχος των Αγάδων του

Μαργαριτίου, γιαυτό είχαν επιχειρήσει δύο φορές να τον δολοφονήσουν!!! 

Είχαν τρομάξει οι Αγάδες όταν .......πίστεψαν πως " τον Νάνο Σεφέρη δεν τον πιάνουν τα

βόλια" .., όσο κι' αν τον είχαν πυροβολήσει... Μετά επιχείρησαν να τον δελεάσουν!... 

Του ζήτησαν να τον κάνουν αξιωματικό με πολλά προνόμια .αρκεί να αλλαξοπιστίσει...

αλλά αυτός αρνήθηκε να αλλαξοπιστίσει!.. Μετά, του πρότειναν να τον κάνουν αξιωματικό, 

κι' ας μη αλλξοπιστίσει, και να πάει στο ΄Σούλι να πολεμήσει με τους Τούρκους κατά 

των Σουλιωτών!!!.. Και πάλι αρνήθηκε όλα τα προνόμια ....... 

Μετά ....με δόλο τον συνέλαβαν οιΤσαπαραίοι και τον έκλεισαν στη φυλακή στο

Μαργαρίτι ...με την κατηγορία ότι πήγαινε και συμπολεμούσε με τους Σουλιώτες.....

Κάποια μέρα,... δυνατός καθώς ήταν, σπάει την πόρτα της φυλακής..., και με από μιά 

μπουνιά σωριάζει χάμω τους τρείς φρουρούς.... ,και το σκάει να φύγει... Και ενώ οι

άλλοι φρουροί τον κυνηγούσαν και τον πυροβολούσαν συνεχώς από πίσω ,αυτός 

έτρεχε να απομακρυνθεί από το Μαργαρίτι!... ¨Ομως , κάτω, στα τελευραία σπίτια του 

Μαργαριτίου συναντιέται με έναν γύφτο από το Λιουαράτι (Καταβόθρα), ο οποίος, με το 

γαίδούρι του φορτομένο ξύλα έμπενε στο Μαργαρίτι.... Ο γύφτος βλέποντας που τον 

κυνηγούσαν τον Νάνο Σεφέρη ... τον κτήπησε!... Και εδώ, οργιάζει!.η παράδοση...¨ 

Αλλοι λέγαν. οτι ο γύφτος τον κτήπησε στο κεφάλι με το μπαστούνι του, που ήταν από "μπρέτα". 

¨Αλλοι , όμως,λέγαν , πως τον κτήπησε με την "καραπιστόλα" του...., και ότι η πιστόλα 

του γύφτου ,δεν είχε μέσα βόλι μεταλλικό, αλλά είχε για βόλι ένα κουμπί σκληρό στρογγυλό 

(από αλάβαστρο!!!..). ¨Ετσι σκότώθηκε ο Θρυλικός Νάνο Σεφέρης ... Ϋστερα..., ένα 

παιδί Θάνος , με την βοήθεια ενός Μπουλουμπάση από το Λιουαράτι, εκδικήθηκε και 

σκότωσε τον γύφτο που είχε σκοτώσει τον Νάνο Σεφέρη!!!.... 

<<Σημειώνουμε εδώ οτι ο Νάνο Σεφέρης είχε συγγένεια , και με την οικογένεια Θαναίων, 

και με την οικογένεια Μήτσας... Υπόψη οτι . ο Τσιλη Μήτσας (πατέρας του Παναγιώτη 

Μήτση-Σεφέρη) πριν να πάει στην Πόλη λεγόταν Σεφέρης .... Εκεί άλλαξε το επίθετό του

και το έκανε Μήτσας ,επειδή αντιλήφθηκε ότι κινδύνευε με το όνομα Σεφέρης..>>

Επιμέλεια Θωμάς Στ. Γκίνης 18-12-2014

 

ΟΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΟΥ 1900

Στο Ελευθέρι, πρώην (Σενίτσα) κατοικούσαν οι παρακάτω Φάρες (Σόια):

  1)Γκίνης (Γκιναίοι πολλές οικογένειες, 

  2) Πιέτρης (Λίτσιος Λιτσαίοι), 

  3) Νάσκας, (Νασκαίοι), 

  4) Σιάνος (Σιαναίοι), 

  5) Νάστας (Νασταίοι), 

  6) Δούκας (Nτουκαίοι), 

  7) Μήτρος (Mητραίοι),

  8) Σκόρδος (Σκορδαίοι), 

  9) Θανάκος (Θανάκηδες), 

10) Τζήμας (Κανάσης), 

11) Λύκας (Λυκαίοι προερχόμενοι απο την Δράγανη, νυν Αμπελιά), 

12) Κυριάκης (Κυριακαίοι πολλές οικογένειες), 

13) Σταμάτης, (Σταματαίοι),

14) Θάνος (Θαναίοι, προερχόμενοι απο την Μαζαρακιά), 

15) Σεφέρης (Μήτσης) δυο οικογένειες, 

16) Βασιλείου τρείς οικογένειες, 

17) Χριστοδούλου δύο οικογένειες, 

18) Χήρας δύο οικογένειες, 

19) Λιοπιάρης (Νάσης) πολλές οικογένειες, 

20) Μπέλλος (Μπελαίοι), 

21) Παπαδόπουλος, (Νούλιας)

22) Πάσχος Κίτσος, 

23) Μπάκας (Μπακαίοι), 

24) Ντάσσης (Nτασαίοι τρείς οικογένειες), 

25) Ζάχος (Zαχαίοι τρείς οικογένειες),

26) Μπόμπης (Mπομπαίοι), 

27) Νάκης Αηδόνης, (Νακαίοι τρείς οικογένειες), 

28) Τσοβίλης (Τσοβιλαίοι, προερχόμενοι απο το Μπελεσιάτι Παραμυθιάς). 

29) Μπαικούσης απο Καλαρρύτες, 

30) Τζανής Νικόλας και Αλκιβιάδης, 

31) Μουσελίμης Αηδόνης απο το Πόποβο, 

32) Βάσσιος  Αναστάσιος

33) Ρίζος (Γιάννο-Ρίζος), 

34) Θεόδωρος Γιώργας (Τσιολή-Ζώης). 

Στο Πυργί οικισμός του Ελευθερίου: κατοικούσαν Οι:

1) Τσάνης (Τσαναίοι πολλές οικογένειες) 

2) Μπότσος (Mποτσαίοι),

3) Δήμας Δημαίοι, προερχόμενοι απο την Καταβόθρα, πρώην (Λιουράτι). 

Πολλές απο τις οικογένειες αυτές, όπως προκύπτει απο μαρτυρίες των παλαιότερων κατοίκων, 

και άλλες ιστορικές πηγές όπως τα κατάστιχα των Τούρκων τα οποία είχαν απο την εποχή του 

Δεσποτάτου της Ηπείρου και μετέπειτα, ζούσαν στα Χωριά Λέδε, (Λέδεζα), Ζέρεζα (Ζέρη),  

Παλεοσενίτσα, Λιβαδάρι, Ελευθέρι, και Πυργί. Μετά την απελευθέρωση της περιοχής μας 

το έτος 1913, κάποιες απο τις οικογένειες, μετοίκησαν 

στο Μαργαρίτι, στο Γερακάρι, στην Καταβόθρα και στην Αγία Κυριακή.

Επισήμανση: Όπως μας είναι γνωστό κάποιες οικογένειες είχαν μετοικήσει στο Ελευθέρι απο 

άλλες κοντινές περιοχές, όπως, απο την Δράγανη (Αμπελιά), την Μαζαρακιά, τους Καλαρρύτες 

και την Βόρειο Ήπειρο. Ο λόγος που μετοίκησαν εκεί ήταν ο ανυπότακτος τρόπος διαβίωσης 

των γηγενών Ελευθεριωτών και η γειτνίασείτους με την Βενετοκρατούμενη Πάργα, όπου

μπορούσαν  τουλάχιστον να έχουν κάποια υποτυπώδη θρησκευτική ελευθερία. Υπάγονταν

στην κυριαρχία της Δημοκρατίας του Αγίου Μάρκου (Βενετίας) έως το 1818. Επειδή στην 

περίοδο αυτή η Βενετία σε όλες τις κτήσης της δεν συμπεριελάμβανε την δημοτική 

εκπαίδευση στο κράτος της, αλλά το είχε αφήσει σε ιδιώτες, δημοτικά σχολεια δεν υπήρχαν.

Την φροντίδα της δημοτικής εκπαίδευσης, προσπαθούσε η αρχιεπισκοπή της κάθε περιοχής, 

να εφαρμόσει, όπου και όπως μπορούσε. Αυτός ήταν και ο λόγος που οι κάτοικοι της περιοχής 

αυτής, ήταν δίγλωσσοι και λόγο της συμβίωσης με τους εξισλαμισθέντες, μιλούσαν την 

αρβανίτικη διάλεκτο (μίγμα ελληνικών γαλλικών και τουρκικών λέξεων).

Με την παραχώρηση (πόληση) της Πάργας το 1817-18, στην  οποία υπάγονταν το Ελευθέρι, 

η περιοχή πέρασε στη διοίκηση των Τούρκων, οι οποίοι αναγκάστηκαν λόγο παρεμβάσεων 

της Ρωσίας, να σέβονται τις θρησκευτικές ελευθερίες των χριστιανών υπηκόων τους 

(Συνθήκη Πασάροβιτς). Έτσι στο Ελευθέρι δεν κατοίκησε ποτέ τούρκος, πλήρωναν όμως

τον κεφαλικό φόρο, όπως και πρωτύτερα στους Βενετούς, και επινοικίαζαν τα χωράφια 

τους, με στυγνούς όρους, όπου μπορούσαν να έχουν κάποιο αγροτικό εισόδημα.

Οι πηγές για τα ονόματα των οικογενειών προέρχονται απο την εργασία του 

Μάρκου  E. Θάνου (Παιδικές Θύμισες), και απο πληροφορίες του Ιωάννη Στεφ. Γκίνη.

                            Ο ΠΑΠΑΘΩΜΑΣ ΤΗΣ ΣΕΝΙΤΣΑΣ  (ΘΩΜΑΣ ΔΟΥΚΑΣ)

Ο Θωμάς Δούκας  (Παπά-Θωμάς) ηταν κάτοικος του Ελευθερίου, είχε παντρευτεί την Παναγιώτα

(η οποία προέρχονταν απο το σόι των Κυριακαίων) και απέκτησαν τρία κορίτσια και δυο αγόρια.

Τα παιδιά ήταν:

Η Αναστασία, η Θεοδώρα, η Ελισάβετ, ο Ιωάννης και ο Σπύρος.  Η Αναστασία είχε παντρευτεί τον 

Σενιτσιώτη[1] Σπυρίδωνα Ιω. Γκίνη, που αργότερα μετοίκησαν στο Γερακάρι, και μετέπειτα στον 

συνοικισμό Κένταλη του Μαργαριτίου. Η Θεοδώρα  είχε παντρευτεί τον Ευθύμιο Βασιλείου 

(Τσούλη) απο το Λιβαδάρι και η Ελισάβετ,  τον Σενιτσιώτη  Νικόλαο Μπάκα, που αργότερα 

μετοίκησαν στο Μαργαρίτι.  Ο Παπά-Θωμάς χειροτονήθηκε Ιερέας, μετά την επιστροφή του από 

το μέτωπο του πολέμου της Μικράς Ασίας όπου είχε πάρει μέρος, όπως μας πληροφορεί ο Μάρκος 

E. Θάνος  και οι  εγγονές του Παπά-Θωμά. Δεν γνωρίζουμε  σε ποιές εκκλησιαστικές ενορίες 

λειτούργησε, εκτός απο το Ελευθέρι. Πιθανόν για αυτά μπορούν να μας πληροφορήσουν 

κάποιοι απο τους απογόνους του. 

Από αφηγήσεις του αδελφού μου Ιωάννη Στ. Γκίνη, που θυμόταν τον Παπά-Θωμά, και μου τα 

διηγήθηκε στις 16-3- του 2014, γνωρίζουμε τα κάτωθι:

Αφήγηση του Ιωάννου Στ. Γκίνη:

 << Ο Παπά-Θωμάς είχε χάσει την γυναίκα του, με τον εξής τρόπο, κάποια μέρα που θέριζαν  το ρύζι 

στην τοποθεσία (Δέση του Καρδάνη) στον  κάμπο του Ελευθερίου, η σύζυγος του Παπα- Θωμά,

δέχθηκε δάγκωμα φιδιού στο πόδι της, (σιαπίτης), το οποίο είναι απο τα πιό επικίνδυνα στην 

περιοχή μας. Την εποχή αυτή τέτοιες περιπτώσεις τις αντιμετώπιζαν οι χωρικοί με διάφορα 

γιατροσόφια  και δεν πήγαιναν σε γιατρούς. Μετά απο αρκετές ημέρες, το πόδι της παπαδιάς 

άρχησε να πρήζεται και να παρουσιάζει επιδείνωση. Τότε την μετέφεραν στην Πάργα, και 

ο γιατρός κατάλαβε ότι δεν μπορούσε πλέον να την βοηθήσει διότι το δηλητήριο του φιδιού είχε 

προχωρήσει σε  όλο το σώμα της. Έτσι η παπαδιά απεβίωσε με φρικτούς πόνους >>. 

Δύο απο τις εγγονές της παπαδιάς, η Γεωργία και η Σταματία Σπ. Γκίνη, κόρες της Αναστασίας, 

και πρώτες μου ξαδέλφες, με διαβεβαιώνουν για το τραγικό αυτό συμβάν και προσθέτουν:

<<Η γιαγιά μας ονομάζονταν Παναγιώτα και προέρχονταν απο το σόι των Κυριακαίων,  το τραγικό

αυτό περιστατικό, έγινε το έτος 1951, ( τότε ο αδελφός μας  ο Ηλίας, μόλις είχε σαράντα ημέρες που

είχε γεννηθεί. Αυτό συνέβη στις 29, η,  30 Αυγούστου του 1951, και η γιαγιά μας Παναγιώτα,  

ήταν τότε 49 ετών>>. 

Από την ημερομηνία αυτή προκύπτει ότι  η γιαγιά τους πρέπει να γεννήθηκε το 1902. Προσθέτουν 

επίσης ότι όπως είχαν  ακούσει απο την μητέρα τους Αναστασία και την θεία τους Χάϊδω Γκίνη,  

ο Παπά-Θωμάs είχε άλλα  τέσσερα αδέρφια και ήταν όλοι κληρικοί, και ότι προέρχονταν απο την 

Κέρκυρα,  η, μετοίκησαν εκεί. Αυτές τις πληροφορίες μου τις μετέφεραν οι δύο ξαδέρφες μου 

στις 7-5- του 2014 σε τηλεφωνική επικοινωνία που είχα μαζί τους για το θέμα αυτό.  

Η Σταματία έχει και φωτογραφία απο τον  παππού της  τον Παπα-Θωμά, τον οποίο θυμάται.

και σύντομα θα μας την προμηθεύσει.

Συνεχίζουμε την αφήγηση για τον Παπα-Θωμά απο τον Γιάννη Στ. Γκίνη:

<<Όταν ο Παπά- Θωμάς  αρρώστησε,  τον μετέφεραν στις Φιλιάτες στο  Νοσοκομείο.  Δεν θυμάμαι 

πόσο καιρό έμεινε εκεί νοσηλευόμενος, αλλά θυμάμαι ότι ένα βράδυ τον έφεραν στο Μαργαρίτι, με 

μεταφορικό μέσο και απο εκεί τον παρέλαβαν οι Σενιτσιώτες  και τον μετέφεραν σε ξυλοκρέβατο 

στην Σενίτσα. Καθώς περνούσαν κάτω απο την Κένταλι του Μαργαριτίου, στην τοποθεσία  

Γρούζα, (ήταν νύχτα),  φώναξαν την κόρη του Αναστασία, η οποία κατοικούσε εκεί επάνω στον 

απομακρυσμένο οικισμό για να την πληροφορήσουν για τον  θάνατο του πατέρα της Παπά-Θωμά. 

Η Αναστασία, μόλις πληροφορήθηκε το θάνατο του πατέρα της, (η μητέρα της είχε απεβιώσει 

πιο πριν), έβαλε τα κλάματα και κατηφόρισε αμέσως προς τον δημόσιο δρόμο να συναντηθεί 

με τους χωριανούς της που μετέφεραν τον αποβιώσαντα πατέρας της.....>>

Ποιά χρονολογία έγινε αυτό, δεν θυμάται κανένας απο τους αφηγητές να μας πληροφορήσει, 

υπολογίζουμε ότι ο Παπά-Θωμάς απεβίωσε περίπου το 1955, λίγα χρόνια μετά το θάνατο 

της συζύγου του Παναγιώτας. Η Σταματία, στην επικοινωνία μας μου  είπε ότι θυμάται τότε 

την μητέρα της να κατεβαίνει  με κλάματα και οδυρμούς, για να συναντήσει τους  συγγενείς και

συγχωριανούς της που μετέφεραν τον άψυχο πλέον πατέρα της στο  χωριο του το Ελευθέρι. 

Μου είπε επίσης ότι η μητέρα της ήταν ξαδέρφια με τους Ντουκαίους του Ελευθερίου. 

Ο Μάρκος E. Θάνος που κατάγεται απο το Ελευθέρι  μας πληροφορεί  στις  23-3- 2014, ότι: 

<<πρώτα χάθηκε η παπαδιά και μετά ο Παπά-Θωμάς, ο οποίος είχε λάβει μέρος  στον 

Μικρασιατικό πόλεμο, μαζί  με τους Ηλία Θάνο,  Σπυρίδωνα K. Κυριάκη,  Χαράλαμπο  Δούκα, 

Χρήστο  Γ. Γκίνη και άλλους. Όταν επέστρεψαν απο τον πόλεμο, ο Χρήστος Γκίνης και 

ο Θωμάς Δούκας έγιναν Ιερείς>>.

(Να υπενθυμίσουμε εδώ ότι ο Χρήστος Γκίνης εχειροτονήθη στις 12 Νοεμβρίου του έτους 1922, 

γράφει ο ιστορικός Σπύρος Μουσελίμης στο βιβλίο του (Αρχαιότητες  της Θεσπρωτίας σελ. 172) 

Τις πληροφορίες αυτές ο Σπύρος Μουσελίμης τις έχει από παλιό Πεντικονταστάριο που είχε 

στην κατοχή του ο Ιερέας Χρήστος Γκίνης, στο οποίο αναφέρονται αρκετά ιστορικά στοιχεία 

για την παπαδογενιά των Γκιναίων). 

Μιά κόμη σημαντικότατη πληροφορία  για τον Παπά-Θωμά, έχω σημειωμένη στο ημερολόγιο 

μου, όπου στις 6-2-1985, ο θείος μου Σπυρίδωνας Ιω. Γκίνης  μου είχε αναφέρει  ότι ο Παπά-

Νεόφυτος Γκίνης ήταν ήδη Ιερέας, πριν τον Παπά-Θωμά και τον Παπά-Χρήστο.  Ο Σπύρος 

Ιω. Γκίνης  ήταν γαμπρός του Παπά-Θωμά Δούκα και είχε γεννηθεί το έτος 1917, και κατετάγη 

φαντάρος στην Πρέβεζα την 1η  Απριλίου του 1938. (Ο Παπά-Νεόφυτος ήταν ο μεγαλύτερος 

αδελφός του Παπά-Χρήστου Γκίνη) .

Ημερομηνίες γεννήσεως και θανάτου του Παπά-Θωμά, δεν έχουμε προς το παρόν. Ελπίζω 

στο αρχείο της Μητρόπολης Παραμυθiάς να υπάρχει κάτι, καθώς και στο Μητρώο των 

κατοίκων του Ελευθερίου. (Η πληροφορία που μας δίνει η Σταματία Γκίνη,(εγγονή του 

αείμνηστου Παπα-Θωμά), ότι είχε ακούσει πως ήταν τέσσερα αδέλφια και ήταν όλοι 

Παπάδες, και ότι πήγαν στην Κέρκυρα, η, προέρχονταν απο εκεί, πρέπει να διευκρινιστεί).

Αυτά τα ιστορικά στοιχεία για τον Παπά-Θωμά, τα παραδίδουμε στον ιστορικό του μέλλοντος,  

που κάποτε θα γράψει για τις οικογένειες του Ελευθερίου.  Ασφαλώς όποια άλλη πληροφορία 

συλλέξουμε θα την συμπληρώσουμε στην εργασία μας , η οποία δεν έχει ολοκληρωθεί. Όπως 

προκύπτει απο τα στοιχεία που έχουμε μέχρι σήμερα, οι κάτοικοι του Ελευθερίου, είχαν μία 

αρκετά μεγάλη παρουσία στον εκκλησιαστικό κλήρο, εάν λάβουμε υπόψιν ότι εκτός  απο 

τον Παπά-Θωμά και τα τέσσερα αδέλφια του που ήταν κληρικοί, και εγκαταστάθηκαν 

στην Κέρκυρα, πριν τον Παπά-Νεόφυτο και τον Παπά-Χρήστο, ήταν στην Πάργα ο Σενιτσιώτης 

Παπά-Γιώργης Γκίνης, πατέρας του Νεοφύτου και του Χρήστου Γκίνη, ο οποίος είχε εγκατασταθεί

στην Κωνσταντινούπολη για τουλάχιστον δέκα χρόνια..

(Για την παπαδογενιά των Γκιναίων, οι οποίοι ήταν περισσότεροι απο όσους αναφέρουμε 

εδώ, θα αναφερθούμε προσεχώς).

[1]Σενιτσώιτης, ο κάτοικος του χωριού Σενίτσα,το οποίο το 1928 μετονομάστηκε Ελευθέριον.

Επιμέλεια Θωμάς Στ. Γκίνης, Νοέμβριος 2014

Σούλι 1732.

Την εποχή αυτή το Σούλι απαριθμούσε 6.000 κατοικους και 1.700 ντουφεκια. 

Τα έντεκα χωρια που αποτελούσαν αυτή την αυτόνομη Δημοκρατία που νομοθετούσε, 

κυβερνούσε και δίκαζε, χωρίς να λογαριάζει τους νομους της τουρκικης διοίκησης των Πασάδων

των Ιωαννίνων, έβαλε σε ανησυχίες τον Σουλτάνο στην Κωνσταντινούπολη. Έτσι αποφάσισε να

επιτεθεί κατά του Σουλίου. Διέταξε λοιπόν τον βεζύρη των Ιωαννίνων Μεχμέτ Πασα τον A, γνωστό 

στην ιστορία ως Χατζή-Πασα,(πατέρα του Πασα-Καλού Ζαγορισιος εξισλαμισμένος), να εκστρατεύσει

κατά του Σουλίου. Ο Χατζή-Πασας οργάνωσε μια στρατιά από 3.000 πολεμιστές, κατέβηκε στο

Σούλι, αλλα βλέποντας τα στενά περάσματα και το δύσβατο των Σουλιώτικων χωριων, δεν

αποτόλμησε την επίθεση και γύρισε άπρακτος στα Γιάννενα.

Οι Σουλιώτες όπως ήταν φυσικό πήραν από τότε περισσότερο θάρρος και

σιγά σιγά τολμοντας, άπλωσαν τα σύνορα και την δράση τους από τον Λούρο 

μέχρι το Μαργαρίτι στα νοτιοδυτικά και έως τα Κούρεντα και την Τσαρκοβιτσα

στα βορειοδυτικά, αποσποντας έτσι εξήντα έξη χριστιανικά χωρια, που συνδέθηκαν

μαζί τους, με ένα είδος εκούσιας υποτέλειας τα οποια ήταν γνωστά με το όνομα 

Παρασουλιωτες, (στην περιοχή μας), και στην περιοχή Τσαρκοβιτσας Λακιωτες.

Σε καιρούς ανάγκης τα χωρια αυτά μετέφεραν την περιουσια τους και τις 

οικογένειες τους στο κυριως Σούλι και πολεμούσαν με τους Σουλιώτες !!! 

Πηγες: Αυτό το σπουδαίο ιστορικό κείμενο το βρήκα σε ένα τεύχος της 

Ηπειρωτικης Εστίας, έτος Z Τεύχος 76ον Αύγουστος 1958 σελ,578.

Άλλοι ιστορικοί όπως ο Λαμπρίδης, ο Περαιβός, ο Αραβαντινός και ο Μεκιος 

μας πληροφορούν ότι τα σύνορα των Σουλιωτών έφταναν έως το Μορφάτι και στα 

γύρο χριστιανικά χωρια που γειτνίαζαν με την Πάργα. Τα χωρια αυτά πλήρωναν φόρο 

προστασίας στους Σουλιώτες. Αυτό έφερε όμως τα χριστιανικά αυτά χωρια σε έριδες

με τους αγάδες της Παραμυθιας και ιδιαιτερα του Μαργαριτίου, οι οποιοι έχασαν τους

φόρους που εισέπρατταν από την περιοχή αυτή με αποτέλεσμα να ξεσπάσουν οι 

αγάδες στα κοντινά χριστιανικά χωρια μιας και δεν μπορούσαν να βάλουν στο χέρι

τους Σουλιώτες. Οι Βενετοι, όπως προανέφερα εκμεταλλευόμενοι τις έριδες αυτές,

και έχοντας πράκτορες δικούς τους στα χωρια μας, αλλα και μέσα στο Μαργαρίτι,

(για τους δικούς τους σκοπούς και συμφέροντα) ενίσχυαν τους κατοικους με όπλα 

όπως επίσης και τους Σουλιώτες. Στα 1754 ο Μουσταφα-Πασας των Ιωαννίνων 

επιχειρεί την δεύτερη εκστρατεία του κατά των Σουλιωτών με πολυάριθμο στρατό, 

αλλα αποτυγχάνει και αυτός και γυρίζει ταπεινωμένος στα Γιάννενα. Στα 1772

έρχεται ο Πασα-Καλός των Ιωαννίνων στο Μαργαρίτι και αναθέτει στον 

Σουλειμαν Τσαπαρη, πάμπλουτο και φημισμένο Αγα του Μαργαριτίου, να εκστρατεύσει

κατά του Σουλίου με 7.000 στρατό. Στην πολυάριθμη αυτή εκστρατεία περνουν μέρος

οι κάτωθι: Από τα Γιάννενα ο Μεχμέτ (Χατζή)Πασα-Καλός, ο μουσελίμης του Αλης

και ο Μπουλούκμπασης Μουχτάρ. Από την Παραμυθια, ο Αγα Προνιος, ο Αχμέτ-Αγάς

και ο Μπουλούκμπασης Μαξουτ. Από το Μαργαρίτι, εκτος από τον Αγα Σουλειμαν Τσαπαρη

ο οποιος είχε και την αρχηγία της επιχείρησης, ο γιος του Χασαν Τσαπαρης,

ο Ιμπραχίμ Μπάζιος-Αγάς, που έμενε στο αρχοντικό ανεβαίνοντας στη 

Σκάλα Μαργαριτίου, και ο Μούτζιο-Αλης. Από το Αργυρόκαστρο 

ο Ντοστ-Μπέης και ο Μουχτάρ-Αγάς, από την Άρτα, ο Σιαμετ-Αγάς,

και από το Τεπελένι, ο Οσομπεης.

Ο σκοπός της εκστρατείας αυτής κρατιόταν μυστικός, είχαν διαδώσει ότι θα 

εκστρατεύσουν στο Μωρια. Οι Σουλιώτες παρακολουθούσαν με άγρυπνο μάτι 

τις κινήσεις των τούρκων, οι πράκτορες των Παργίων και των γύρο χωριων όμως

σε συνεραγασία με τους Βενετους, είχαν καταλάβει τα σχέδια των τούρκων, τα

οποια ήταν η κατάκτηση του Σουλίου, η επίθεση και κατάκτηση της Πρέβεζας και 

φυσικά η υποταγή της Πάργας στους Τούρκους και τους μουσουλμανους Τσάμηδες

του Μαργαριτίου. Το πάθημα και το χουνέρι που έπαθε ο Σουλειμαν Τσαπαρης,

είναι σε όλο το πανελλήνιο γνωστό. Τον έπιασαν οι Σουλιώτες μαζί με 40 αξιωματικούς 

του στο εκκλησάκι του αγίου Γεωργίου που είχαν ταμπουρωθεί, και αφού του πήραν τα 

λαμπρα φορέματα και τα άρματα του, τον έντυσαν με κάτι κουρέλια, τον υποχρέωσαν 

να τους πλήρωση 3.000 τζεκινια και τον άφησαν να γυρίσει στο Μαργαρίτι ταπεινωμένος 

και υποσχόμενος ότι ποτε δεν θα ξαναεπιχειρήσει κατά του Σουλίου. Τους αξιωματικούς

του τους κράτησαν ώσπου εξαγόρασαν και αυτοί την ελευθερια τους πληρώνοντας 

αλλα 1.500 τζεκινια και αφού τους πήραν τα ολοκαίνουργια άρματα τους, τους άφησαν

ελεύθερους. Να σημειώσουμε εδώ ότι όλοι οι Αγάδες και επικεφαλής τουρκοτσαμηδες 

της Παραμυθιας και του Μαργαριτίου, ήταν στους Σουλιώτες γνωστοί διότι σε άλλες 

περιστάσεις συμμαχούσαν μαζί κατά του Σουλτάνου !!! Από φιλότιμο οι Σουλιώτες

δεν σκότωσαν τους επικεφαλής αυτούς.

Όλα αυτά τα συνταρακτικά γεγονότα έγιναν στον τόπο μας, έτσι επιβεβαιώνονται

οι αφηγήσεις της γιαγιάς μου, που κάποτε μου έλεγε με καμάρι ότι στις στάνες μας 

στην παλιά Σενιτσα είχαν φιλοξενηθεί οι Τζαβελαιοι από το Σούλι. Αυτά μας τα

μολογούσε όταν εμείς μικρά παιδιά καθισμένα στο τζάκι την παρακαλούσαμε 

να μας διηγηθεί παλιές ιστορίες που είχε ακούσει από τους προγόνους της!!!

Όλα αυτά που μεταφέρω στην ιστοσελιδα αυτή, μοναδικό σκοπό έχουν να

διασωθούν οι παλιές αφηγήσεις των προγόνων μας, αδιαφορώντας αν κάποιοι

μας πουν ότι περιαυτολογούμε. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι όπως στο δικό μας σόι,

έτσι και σε όλα τα αλλα στην περιοχή μας η κάθε οικογένεια είχε τους δικούς

της καπεταναίους και πολλοί από αυτούς πέθαναν για την ελευθερια της πατρίδας. 

Εύχομαι και ελπίζω να βρεθούν και άλλοι συμπατριώτες μας και να γράψουν τις

αφηγήσεις των προγόνων τους. Έτσι θα λάμψη η ένδοξη ιστορία του Πεζόβολου,

της Κρανιάς, της Ντόμπρας και της Κληνιας, όπου έζησαν οι πρόγονοι μας. 

Αυτές τις οροσειρές αντίκριζα κάθε μέρα όταν εκεί στην Κενταλη, που 

μοιάζει σαν αετοφωλιά  σκαρφαλωμένη πάνω στο βράχο, έβγαινα με την

χαρισματική αυτή γιαγιά μου και μου εξηγούσε όλες τις βουνοκορφές 

τις οποιες είχε περπατήσει για πάνω από σαράντα χρονια. 

Αυτή ήταν η Ελένη Γκίνη (το γένος Χαλκη) που γεννήθηκε στο 

Λιβαδάρι, παντρεύτηκε στην Παλιοσενιτσα, μετοίκησε στο Γερακάρι και πέθανε 

στην Κενταλη Μαργαριτίου διπλα στα παιδιά της και στα εγγόνια της. Αυτά μου

μολογούσε και η Θεία μου (αδελφή του Παππου μου) που είχε την ίδια διαδρομή 

στη μακραίωνη ζωή της, η Αναστασία Γκίνη-Τσίτσα.

Το σχεδιάγραμμα αυτό έγινε με βάση της πληροφορίες ανθρώπων που 

γεννήθηκαν και έζησαν στα μέρη αυτά. Τις ονομασίες για την κάθε 

περιοχή τις αναφέρω όπως τις άκουσα απο τους παλαιότερους.

Μια πανοραμική φωτογραφία, με τον κάμπο και τις βουνοκορφές απο τα όροι 

της Κρανιάς, όπως φαίνονται απο την Κένταλη Μαργαριτίου.

(Την ωραία φωτογραφία την έχει βγάλει ο Ναπολέον Τσάνης).

ΟΙ ΓΚΙΝΑΙΟΙ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΑΣ ΣΕΝΙΤΣΑΣ

Στο μεγάλο σόι των Γκιναίων της Παλαιάς Σενίτσας τρία ονόματα θεωρούνται ως Γενάρχες, 

οι Γεώργιος, Θωμάς, και Αθανάσιος, με επικρατέστερο τον Γεώργιο, που όπως οι 

παλαιοί έλεγαν ήταν κάτοικος της Γκιογκίνας παλιό Χωριό, εκεί που σήμερα βρίσκετε η 

τοποθεσία Γκιογκίνη, στα όρια της Παλιόπαργας και της Αγιάς. Οι Γκιναίοι προέρχονται

απο το Αργυρόκαστρο της Βορείου Ηπείρου, το οποίο στην περίοδο του 1200 ονομάζονταν

και Γκινόκαστρο, καθότι το διοικούσε ο Αλέξανδρος Γκίνης. Μετά το θάνατο του Αλεξάνδρου

Γκίνη, που σκοτώθηκε σε μάχη απο τους Τούρκους το 1222,η μεγάλη φάρα των Γκιναίων

σκόρπισε σε όλη την Ελλάδα.

Μια (κλάρα) απο αυτούς εγκαταστάθηκαν στα τέλη του 1300 στα δυτικά παράλλια της Ηπείρου,

ενδιάμεσα στα όροι του Πεζόβολου και της Κρανιάς. Για τους αγώνες του Αλεξάνδρου Γκίνη 

τοπάρχη του Αργυροκάστρου, γίνετε εκτεταμένει αναφορά στα Ηπειρωτικά Χρονικά, όπου 

μεταξύ άλλων γράφει, ότι είχαν Οικογενειακό Οικόσημο. Το επίθετο Γκίνης προέρχεται απο 

το αρχαίο ελληνικό όνομα Γένθιος. Από τους εκλιπόντες σήμερα προγόνους μας, όταν εμείς

τους ρωτούσαμε απο που προερχόμαστε, μας απαντούσαν ότι εμείς καταγόμαστε απο την

Γκινικάστρα, και ότι εικεί κάποτε είχαμε μεγάλο αρχηγό και διοικούσε πάνω

απο 60 Χωριά στην περιφέρεια του.  

ΟΙ Γκιναίοι της Παλαιάς Σενίτσας (Λέδεζας) ήταν μεγάλο σόι. Από αυτούς μια κλάρα

ξεχώρισε  και μετονομάστηκαν σε Γρίβας (Γριβαίοι), διότι κάποιος από αυτούς είχε σκοτώσει 

έναν μουσουλμάνο αγά και έφυγε για τα χωριά του Σουλίου. Από αυτήν την κλάρα προήλθαν 

οι Γκιναίοι του Παπά-Νικόλα που κατοικούν σήμερα στο Ελευθέρι, στην Καταβόθρα 

και μια οικογένεια στο Μαργαρίτι (του Δημητρίου Γκίνη). 

Οι άλλοι Γκιναίοι που παρέμειναν στην Παλιά  Σενίτσα και λέγονταν και Λιολαίοι, δηλαδή 

απόγονοι του Λιόλη (Γιώργου) προέρχονταν από την κλάρα του Γεωργίου Γκίνη του 1ου,

που από αυτόν πήρε το όνομα το Γκιογκίνη (Γιωργκίνη). Μέρος αυτών, το 1926 εγκαταστάθηκε 

στο Γερακάρι (ο Ιωαννης) και αργότερα στην Κένταλη Μαργαριτίου. 

Οι Γριβαίοι, όταν εξέλιπε πλέον ο κίνδυνος καταδίκης επανήλθαν στην παλιά Σενίτσα το 1820 

και επανήλθαν πάλι στο επίθετο Γκίνης.  Αυτά τα ιστορικά στοιχεία τα έχουμε από τους

προγόνους μας και ιδιαίτερα από τις Γιαγιάδες και Θείες μας που προανέφερα. Τα ονόματα 

αυτά προέρχονταν από τα δευτέρια για το τρισάγιο που κρατούσαν. Ότι μου είχαν πεί, 

 επαληθεύτηκε αργότερα από τα αρχεία του παλιού Μητρώου Μαργαριτίου - Ελευθερίου, 

όπου βρήκα τα εξής: 

Γκίνης Γεώργιος (ο 2ος) του Αθανασίου του 1ου  σκοτώθηκε το 1839 στην Κλήνια,

(στο Μητρώο δεν γράφει πότε γεννήθηκε),

Γκίνης Θωμάς (ο 2ος) του Αθανασίου του 1ου, μικρότερος αδελφός του Γεωργίου, με το παρατσούκλι 

Θωμά-Ντόμορης, σκοτώθηκε στην Κλήνια το 1860 υπερασπιζόμενος τα λιβάδια της Κοινότητας 

του Ελευθερίου (πρώην Σενίτσας) στο ίδιο σημείο που το 1822 είχε σκοτωθεί ο πατέρας του 

Αθανάσιος, και ο αδελφός του Γεώργιος απο τους τούρκους της Καταβόθρας Μαργαριτίου. 

Στο Μητρώο δεν γράφει πότε γεννήθηκε.,

Γκίνης Αθανάσιος (ο 2ος) του Γεωργίου  γεννήθηκε το 1885 και δολοφονήθηκε το 1936.

απο τους τουρκαλβανούς του Μαργαριτίου (τον δηλητηρίασαν), υπεύθυνος θεωρήθηκε

ο αρχιδήμιος του Μαργαριτίου Γιασίν Σαντίκ. 

  Γκίνης Ιωάννης (ο 2ος) του Θωμά, γεννήθηκε 14 Απριλίου του 1890 και πέθανε το 1938 

στο Γερακάρι  Μαργαριτίου απο ανακοπή καρδιάς, απο τον καημό της μικρής 9 ετών άρρωστης 

κόρης του Παρασκευής. Στις τελευταίες στιγμές της ζωής του, μαζί του βρίσκονταν ο πρωτότοκος 

γιός του Στέφανος, και ο σύζυγος της θείας του Χρυσαυγής, Σπυρίδων K. Κυριάκης. Μετά απο

δέκα ημέρες απεβίωσε και η κόρη του. Δυό χρόνια πριν, είχε χάσει τον πρώτο εξάδεφλό του και

επιστήθιο φίλο του Αθανάσιο τον οποίο δηλητηρίασαν οι μουσουλμάνοι Μαργαριτιώτες. .

<<Σημείωση 1η: Ο Αθανάσιος ο 1ος, ήταν αυτός που δολοφονήθηκε το έτος 1822 απο τους 

εξισλαμισμένους κατοίκους της Καταβόθρας Μαργαριτίου, που ο ιστορικός Σπύρος Μουσελίμης

τον αναφέρει με το όνομα Δήμος Γκίνης. Στο κεφάλαιο (Η δολοφονία του Δήμου, η, Αθανασίου Γκίνη),

έγραψα τις απόψεις μας, ότι κάποια σύγχυση έχει γίνει σχετικά με το όνομα Δήμος. 

Ο Αθανάσιος Γκίνης ο 1ος άφησε απογόνους δύο αγόρια, τους Γεώργιο και Θωμά. Εκτός απο τα 

δύο αγόρια, είχε και κόρες τα ονόματα των οποίων δεν θυμόταν η θεία μου και η γιαγιά μου. 

Τα ονόματα ορισμένων κοριτσιών που ήταν γραμμένα στο παμπάλαιο δευτέρι, που κατείχε 

η Αναστασία Θωμ. Γκίνη, (το οποίο προέρχονταν απο την γιαγιά της εποχής του 1700), δεν 

μπορούμε να τα βάλουμε σε κάποια χρονολογική σειρά με ακρίβεια, λόγο έλλειψης συγκεκριμένων 

στοιχείων. Αναφέρουμε λοιπόν ορισμένα απο τα ονόματα αυτά, τα οποία τα τελευταία 200 χρόνια 

απαντιόνταν και τα έδιναν στις νεότερες γενεές μέχρι και σήμερα, τα οποία είναι: 

Παρασκευή, Δήμητρα, Ελισάβετ, Γεωργία, Αλεξάνδρα, Αικατερίνη, Αναστασία, Ελένη, Μαρία

και Θεοδώρα. Στο δευτέρι υπάρχουν και άλλα γυναικεία ονόματα, όπως Δέσποινα, Φωτεινή κλπ,

τα οποία δεν χρησιμοποιήθηκαν στις επόμενες γενεές τόσο συχνά, όπως τα προηγούμενα που

προανέφερα. Το όνομα και η χρονολογία γέννησης και θανάτου του Αθανασίου Γκίνη του 1ου, δεν 

αναφέρονται στο Μητρώο του Ελευθερίου, το οποίο σήμερα βρίσκετε στο Δημαρχείο Μαργαριτίου!>>

<<Σημείωση2η: Ο Αθανάσιος Γκίνης ο 2ος του Γεωργίου, (Νάση Λιόλιος) Πρόεδρος της Σενίτσας, 

δηλητηριάστηκε απο τους τουρκαλβανούς του Μαργαριτίου το έτος 1936>>.

Ο Ιωάννης γιός του Θωμά, είχε 4 αδελφές, την Ελισάβετ, την Αναστασία, την Χρυσαυγή, και την

Θεοδώρα. Παρατηρόντας τις σημειώσεις που έχω για τους γάμους που επακολούθησαν βγαίνει 

το συμπέρασμα ότι με το Μορφάτι, το Ελευθέρι, το Λιβαδάρι, την Αγία Κυριακή, την Καταβόθρα

την Ανθούσα και το Μποντάρι Καναλακίου έχουμε κοντινούς συγγενικούς δεσμούς.

Ιδιαίτερα με το Ελευθέρι είμαστε συγγενής με όλα σχεδόν τα σόια.

Οι Γκιναίοι που μένουν στην Αγιά Πάργας και οι Γκιναίοι που μένουν στην

Κέρκυρα κατάγονται όλοι από την Παλιοσενίτσα (Λέδεζα) και τους οικισμούς

που υπήρχαν παλαιότερα στο οροπέδιο από Πεζόβολο έως και Ντόμπρα.

Η μετοίκηση τους στην Κέρκυρα έγινε μετά το 1500.

Όταν άρχισα την έρευνα για ιστορικά στοιχεία που αφορούν την περιφέρεια Μαργαριτίου, και ιδιαίτερα 

του Ελευθερίου και Λιβαδαρίου, τα μοναδικά εφόδια που είχα ήταν οι αφηγήσεις των παλαιότερων 

προγόνων μου και συγγενών. Από τις συναρπαστικές  ιστορίες που άκουγα και τους σκληρούς αγώνες 

που έκαναν οι πρόγονοι μας για τα ελληνοχριστιανικά ιδανικά τους, για τα οποία συχνά πλήρωναν

με το αίμα τους, γρήγορα διαισθάνθηκα ότι η λαμπρή ιστορία της περιοχής μας στο πέρασμα των αιώνων, 

παρά την στυγνή δουλεία και σκλαβιά χιλιάδων χρόνων, κάποια μέρα θα λάμψει, αρκεί να την αναζητήσεις 

με επιμονη και υπομονή. Σήμερα είμαστε στην ευχάριστη θέση να έχουμε πάρα πολλά ιστορικά ντοκουμέντα

για την περιοχή μας, τα οποία προέρχονται όπως διαπιστώσατε απο τα Κρατικά Αρχεία της Βενετίας, και άλλα 

ιστορικά βιβλία που παρουσιάσαμε όπως αυτό του Ιωάννου Βαρβιτσιώτη. 

Αρκετοί  ερευνητές επικοινώνησαν μαζί μας και μας συνεχάρηκαν για την παρουσιάσει αυτή.  

Παράλληλα μας βοήθησαν να ερευνήσουμε και σε άλλες βιβλιογραφίες, όπου υπήρχαν κάποια ελάχιστα 

στοιχεία. Ένας απο αυτούς είναι ο Βελλιανίτης συμπατριώτης μας και ιστορικός συγγραφέας,

ο Μάριος Μπίκας, (καθηγητής της Ελληνικής Γλώσσας στο Πανεπιστήμιο του Γκέτιγκεν) ο οποίος με 

μεγάλη αυστηρότητα και ακρίβεια έχει καταγράψει ένα μεγάλο μέρος απο τους απελευθερωτικούς αγώνες 

των χωριών της Παραμυθιάς. Από τους κοντινούς συντοπίτες μας, ο Μάρκος E. Θάνος, μας ενθαρρύνει 

με τις παρεμβάσεις του και τις επισημάνσεις που μας κάνει σε ορισμένα ιστορικά θέματα.

Άλλοι συμπατριώτες μας, μας εμπιστεύτηκαν σπουδαιότατο φωτογραφικό υλικό, απο τους προγόνους τους,

όπως ο Nαπολέων Τσάνης, και ο Νικόλαος Κυριάκης. Σήμερα η ιστορία του Ελευθερίου (πρώην Σενίτσας), 

αποτελεί ένα πρώτης τάξεως ιστορικό υλικό για τον ιστορικό του μέλλοντος. Αυτό μας γεμίζει δύναμη

και επιμονή για την περισυλλογή ιστορικών στοιχείων της περιοχής μας.

Η έρευνα για την ιστορία του Ελευθερίου, δεν τελειώνει εδώ, συνεχίζεται και θα

 εμπλουτίζεται στο διηνεκές καθότι όλο και περισσότερα στοιχεία βρίσκουμε. 

Στόχος της εργασίας αυτής είναι η περισυλλογή και διάσωση αφηγήσεων και φωτογραφικού  

υλικού, ούτως ώστε, ο μελλοντικός ιστορικός να έχει όσο γίνετε περισσότερες πληροφορίες 

για την περιοχή μας. Ευχαριστώ τους συμπατριώτες και φίλους για την συμπαράσταση τους,

αλλά και για για τις καλοπροαίρετες επισημάνσεις, και διορθώσεις που μας μεταφέρουν

Θωμάς Στ. Γκίνης

www.margariti.gr