Νέοι και αριστερά: η χαλάρωση ενός παραδοσιακού δεσμού.

Ένα από τα παράδοξα της γαλλικής προεδρικής εκλογής του 2012 ήταν πως οι νέοι, παρά την παραδοσιακή αριστερίζουσα τάση τους και το γεγονός πως είναι οι πρώτοι που πλήττονται από την οικονομική κρίση, συνέβαλαν λιγότερο στην νίκη του Φρανσουά Ολάντ (François Hollande) από ότι οι μεγαλύτεροί τους. Κι αυτό σε ένα πλαίσιο όπου ένα από τα βαριά προεκλογικά όπλα του Ολάντ ήταν το «νέο διαγενεακό σύμφωνο», κι ενώ η ανεργία των νέων στην Γαλλία φτάνει το 25%.

Στον α' γύρο των εκλογών οι νεότεροι (από 18-24 ετών) ήταν το τμήμα εκείνο του εκλογικού σώματος που ψήφισε λιγότερο υπέρ του Ολάντ: ο νέος πρόεδρος έλαβε 22% στην ηλικιακή αυτή κατηγορία, έναντι 27% στους 25-34, 29% στους 35-49, 29% στους 50-64 και 31% στους μεγαλύτερους από 65 ετών. Κατά την διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας η απήχηση του Ολάντ στην νεότητα ήταν προβληματική, αν και ο Ζαν-Λικ Μελενσόν (Jean-Luc Mélenchon), ο υποψήφιος του «αριστερού μετώπου» κατόρθωσε να προελκύσει ένα καθόλου ευκαταφρόνητο μερίδιο της νεανικής ψήφου (15% στις ηλικίες 18-24 έναντι 11% στο σύνολο του εκλογικού σώματος).

Στον β' γύρο, στις ηλικίες 18-24 ετών, οι Ολάντ και Νικολά Σαρκοζί (Nicolas Sarkozy) ήρθαν πρακτικά ισόπαλοι (51% έναντι 49%). Αν εξαιρέσει κανείς τους γηραιότερους ψηφοφόρους, που υπερψήφισαν σαφώς τον Σαρκοζί, με 56.6%, όλες οι άλλες ηλικιακές ομάδες στήριξαν καθαρά τον σοσιαλιστή ηγέτη (59% στους 25-34 ετών και 53.6% στους 50-64). Προς χάριν συγκρίσεως, πριν πέντε χρόνια η υποψήφιος των σοσιαλιστών Σεγκολέν Ρουαγιάλ (Ségolène Royal) λάβαινε στον β' γύρο 63% στους νέους.

Πώς ερμηνεύεται αυτό το παράδοξο; Πώς να εξηγήσει κανείς την σχετική μείωση, για να μην μιλήσουμε για συρρίκνωση, της υποστήριξης της νεολαίας προς την αριστερά το 2012;

Αυτή η εξασθένιση της εκλογικής απήχησης της αριστεράς στους νέους αποτελεί τμήμα μιας μακροχρόνιας διαγενεακής στροφής όσον αφορά την πολιτική ταύτιση. Καθώς απαλύνονται οι ιδεολογικές διαφορές μεταξύ δεξιάς και αριστεράς κι αυξάνει το ποσοστό των εκλογέων που αρνούνται να τοποθετηθούν στον άξονα δεξιάς-αριστεράς, αυξάνουν οι διαφορές όσον αφορά το πού τοποθετείται κάθε γενιά στο πολιτικό φάσμα.

Το 1978, οι έρευνες για την πολιτική τοποθέτηση των νέων σε σχέση με τους γηραιότερους, αποκάλυπταν πως οι νέοι αυτοπροσδιορίζονταν ως «ούτε δεξιοί, ούτε αριστεροί» πολύ λιγότερο από τους γηραιότερους. Αυτό σημαίνει πως ήταν πιο πολιτικοποιημένοι. Σήμερα, τριάντα χρόνια μετά, το ποσοστό των νέων που αρνούνται να τοποθετηθούν στον άξονα δεξιάς-αριστεράς είναι πολύ μεγαλύτερο από ότι στο σύνολο του πληθυσμού.

Η εξασθένιση της υποστήριξης προς την αριστερά μπορεί επίσης να εξηγηθεί ως τμήμα μιας συνολικότερης αλλαγής στην εκλογική συμπεριφορά του γαλλικού εκλογικού σώματος, που απλά γίνεται πιο εμφατική στις τάξεις της γαλλικής νεότητας. Η αποχή από τις εκλογές αυξάνει σε κάθε κατηγορία του εκλογικού σώματος. Η εκλογική συμπεριφορά σε κάθε τύπου εκλογές έχει γίνει διακοπτόμενη στην καλύτερη περίπτωση, με την αποχή να γίνεται ολοένα και περισσότερο μια νόμιμη έκφραση πολιτικής δυσαρέσκειας ή διαμαρτυρίας. Η εκλογική συμπεριφορά του μέσου ψηφοφόρου γίνεται ολοένα και πιο απρόβλεπτη και οι επιλογές του ποικιλόμορφες.

Ακόμα περισσότερο, οι κοινωνικές διαφοροποιήσεις φαίνεται πως επηρεάζουν την εκλογική συμπεριφορά και της νεότητας. Δεν μπορούμε πια να μιλάμε για μια ομοιογενή νεανική ψήφο. Το επίπεδο μόρφωσης π.χ. είναι καθοριστικό για την εκλογική συμπεριφορά: ενώ οι πιο μορφωμένοι και πτυχιούχοι κλίνουν προς την αριστερά, οι νέοι που έχουν εγκαταλείψει πρόωρα το σχολείο και συναντούν δυσκολίες ένταξης στην αγορά εργασίας προσελκύονται από την δεξιά ή την άκρα δεξιά. Σχεδόν το 40% των νέων 18-34 ετών χωρίς απολυτήριο ή με απολυτήριο τεχνικού λυκείου ψήφισαν στον α' γύρο της προεδρικής εκλογής του 2012 την Μαρίν Λε Πεν (Marine Le Pen) έναντι 8% των αποφοίτων λυκείου ή των πτυχιούχων της ίδιας ηλικιακής κατηγορίας. Η ανανέωση του «εθνικού μετώπου» (FN) υπό την ηγεσία της Μαρίν Λε Πεν δελέασε πολυάριθμους νέους δυσαρεστημένους με την κυβέρνηση.

Ως προς αυτό, είναι σημαντικό να σημειώσουμε πως οι νέοι είναι ιδιαίτερα ευεπίφοροι στην ψήφο διαμαρτυρίας, πόσο μάλλον που το ηττοπαθές πολιτικό κλίμα που στοιχειώνει την Γαλλία εδώ και πολλά χρόνια, ενισχύσει σε όλες τις ηλικιακές κατηγορίες την κουλτούρα της ψήφου διαμαρτυρίας. Πάνω από τους μισούς Γάλλους δηλώνουν πως δεν εμπιστεύονται ούτε την δεξιά ούτε την αριστερά όσον αφορά την διακυβέρνηση της χώρας, πάνω από τα 2/3 θεωρούν διεφθαρμένους όλους τους πολιτικούς ηγέτες, και οι τέσσερις στους πέντε Γάλλους είναι πεπεισμένοι πως οι κυβερνώντες «δεν νοιάζονται για τα προβλήματα πολιτών σαν κι αυτούς».

Η πολιτικοποίηση των νεότερων γενεών, που είναι λιγότερο συμβατικές και περισσότερο αδέσμευτες στην εκλογική τους έκφραση και λιγότερο εξαρτημένες από θεσμικές ή οργανωτικές δεσμεύσεις, διαμορφώνει μια πολιτική ταυτότητα που από την μια είναι εξατομικευμένη, αλλά από την άλλη πιο αντιδραστική, επικριτική και προσανατολισμένη προς την διαμαρτυρία.

Ο Φρανσουά Ολάντ καλείται να λάβει υπόψη του τις ριζοσπαστικές επιλογές της νεότητας, η οποία κατά τον α' γύρο των εκλογών ψήφισε αριστερότερα του «σοσιαλιστικού κόμματος»(PS) σε ποσοστό 16% (+5% σε σχέση με το 2007) και υπέρ της άκρας δεξιάς σε ποσοστό 17% (+11 σε σχέση με το 2007). Χρειάζεται να βρει διαύλους επικοινωνίας με το πάνω από το ένα τρίτο εξ αυτών που χρησιμοποίησαν την ψήφο τους στις προεδρικές εκλογές του 2012 για να εκφράσουν την δυσαρέσκειά τους και να διασκεδάσει τις ανησυχίες τους, επαναφέροντάς τους στην λογική της «χρήσιμης ψήφου» που άλλοτε τα δύο μεγάλα κόμματα θεωρούσαν δεδομένη. Προς χάριν συγκρίσεως και πάλι, το 2007 μόνο το 20% των νέων τόλμησε να αποστασιοποιηθεί από τα κόμματα εξουσίας.

Στην επινίκια ομιλία του ο Φρανσουά Ολάντ αυτοπαρουσιάστηκε ως «ο πρόεδρος της νεότητας της Γαλλίας», δηλώνοντας πως επιθυμία του είναι να κριθεί πολιτικά από τα επιτεύγματα των κυβερνήσεών του σε δύο μείζονες δεσμεύσεις του: όσον αφορά την πορεία της κοινωνικής δικαιοσύνης και της νεότητας. Οι νέοι Γάλλοι που είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι στην οικονομική και κοινωνική κρίση, θα θυμούνται τα λόγια του. 

της Αν Μιξέλ

Η Anne Muxel είναι κοινωνιολόγος

www.ppol.gr