Η Πρέβεζα των Κάστρων.

Το Κάστρο του Αγίου Ανδρέα, το Ίτς Καλέ (εσωτερικό φρούρειο) την εποχή της Τουρκοκρατίας στην Πρέβεζα.

Στην πόλη της Πρέβεζας έως σήμερα είναι ορατές οι οχυρώσεις της, αυτές τις οποίες οι κάτοικοι ονομάζουν κάστρα. Τα κάστρα είναι μεγάλα οικοδομικά έργα που ανήκουν στην οχυρωματική αρχιτεκτονική. Όταν έπαψαν να αποτελούν ενεργές αμυντικές «πολεμικές μηχανές», που προκαλούσαν από τη μια το δέος και συγκέντρωναν τη μήνι του εχθρού και από την άλλη αντιπροσώπευαν τη δύναμη και το άγχος της υπερασπιστών, μεταμορφώθηκαν σε «στολίδια»-μνημεία αδιάψευστοι μάρτυρες της σπουδαιότητας της θέσεως και της ιστορίας της πόλης.

Πράγματι ο Αμβρακικός κόλπος από την αρχαία εποχή ήταν σημαντικός για τον έλεγχο της ναυσιπλοΐας στην περιοχή και εκ της γεωγραφικής του θέσης και της διαμόρφωσης αποτελούσε φυσικό όπλο άμυνας. Δεν είναι τυχαίο ότι το σημείο αυτό αποτέλεσε το θέρετρο της ναυμαχίας του Ακτίου, η οποία έκρινε τη τύχη της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το 31 π.Χ.

Κατά τη νεώτερη τοπική ιστορία ήδη από τον 15^ο αιώνα, ο οποίος ήταν αιώνας ταραγμένος για την οθωμανική Αυτοκρατορία οι Οθωμανοί έκτισαν στη θέση «παλαιοσάραγα» φρούριο το οποίο ήλεγχε το στόμιο του Αμβρακικού. Το ολοκλήρωσαν οι Βενετοί στις αρχές του 16^ου αιώνα.

Αυτό το φρούριο το ονομαζόμενο της «Μπούκας» είναι το παλιότερο στην Πρέβεζα καταστράφηκε δε ως αποτέλεσμα της συνθήκης του Κάρλοβιτς το 1699. Οι νεώτερες επισκευές από τον μεταγενέστερο κατακτητή της Πρέβεζας Αλή Πασά ήταν μικρού εύρους και αποξηλώθηκαν μετά την πτώση του μαζί με τα μεγαλοπρεπή «παλάτια» του .Αναφέρεται στις αρχειακές πηγές και θεωρείται το σημαντικότερο για την άμυνα της πόλης.

Το δεύτερο φρούριο, το επονομαζόμενο κάστρο του Αγ. Ανδρέα, το Ιτς Καλέ (εσωτερικό φρούριο) σώζει την κεκλιμένη τοιχοποιία του και περιμετρικά τα ίχνη της τάφρου Οι αρχειακές πηγές (χάρτες, λιθογραφίες) το εμφανίζουν στα τέλη του 17^ου αιώνα. Ο Αλή Πασάς πραγματοποίησε προσθήκες οι οποίες είναι ορατές και σήμερα.

Ο Προμαχώνας στα Πευκάκια της Βρυσούλας.

Την ίδια εποχή (του Αλή Πασά) κατασκευάζεται και η παράκτια οχύρωση της Βρυσούλας η οποία απεικονίζεται σε λιθογραφία του Γκηώ του 1834.

Το κάστρο του Αγ. Γεωργίου (Γενή Καλέ) κατασκευάστηκε από τους Τούρκους τα τέλη του 17^ου αιώνα, μοιάζει με εκείνο του Αγ. Ανδρέα, σώζει πέραν του κεκλιμένου περιβόλου του οχυρώσεις και πύργους.

Το Κάστρο του Παντοκράτορα, το Ούτς Καλέ (ακραίο κάστρο) κατά τους κατασκευαστές Τούρκους

Το 1807 κατασκευάστηκε από τον Αλή και το Κάστρο του Παντοκράτορα (οι γνωστές «φυλακές» για τους Πρεβεζάνους) το οποίο αποτέλεσε και θα τολμούσαμε να πούμε ότι αποτελεί ταυτόχρονα το «άυλο» νεώτερο μνημείο της σύγχρονης Ιστορίας, αφού σε εκείνο το σημείο μαρτύρησαν κρατούμενοι δημοκρατικοί και Επονίτες πολίτες από τα τάγματα του Γαλάνη που τελικά εκτελέστηκαν στην Παργινόσκαλα, αλλά και μετά τον Εμφύλιο ήταν ποινικές και πολιτικές φυλακές με πολλούς ντόπια και μη επώνυμα στελέχη της Αριστεράς. Το ότι αυτό το τμήμα κατεδαφίστηκε προκειμένου να αναδειχθεί το παλαιότερο δεν αποτελεί λαμπρή σελίδα, ούτε στην ιστορία της επιστημονικής κοινότητας, ούτε σε εκείνη των τοπικών αρχών και του πρεβεζάνικου λαού, αφού τμήμα της εμφυλιακής αλλά και της σύγχρονης ιστορίας της πόλης σκεπάστηκε από τα κατεδαφισμένα τμήματα των φυλακών.

Το 1819 κατασκευάστηκε επίσης από τους Οθωμανούς απέναντι από τη «Μπούκα» φρούριο επί της ακτής του Ακτίου τα οποία ήλεγχαν απόλυτα το στόμιο του Αμβρακικού και καθιστούσαν την πόλη της Πρέβεζας απόρθητη.

Το Κάστρο του Αγίου Γεωργίου στην Κυανή Ακτή, το Γενή Καλέ (νέο κάστρο) κατά τους Τούρκους

Ιδιαίτερη μνεία, αφού αποτελεί και αναπόσπαστο τμήμα της οχύρωσης, οφείλουμε να κάνουμε και στην κατασκευή και ύπαρξη της τάφρου, της γνωστής «ντάπιας» κατά τους ντόπιους την οποία κατασκεύασε ο Αλή πασάς ενισχύοντας την οχύρωση της πόλης. Ξεκινώντας από τη Βρυσούλα είχε κατεύθυνση προς τα δυτικά προς το κόμβο του «Φόρου» και λίγο μετά νότια στο κάστρο του Αγ. Γεωργίου. Έτσι καλύπτονταν αμυντικά πλήρως η πόλη. Διέθετε διαπιστωμένα τρεις κατά άλλους τέσσερις πύλες: μία στη Βρυσούλα, μία στην περιοχή Φόρος, η Νικόπολη ή Μεσινή (Ούτς Καλέ)και μία στο Κάστρο του Αγ. Γεωργίου. Η ντάπια διατηρούνταν ως τις αρχές της δεκαετίας του '80, αλλά αποτελούσε εστία μόλυνσης και ανάχωμα στην ανάπτυξη της πόλης προς βορρά. Το κλείσιμο της «ντάπιας» συνέβαλλε στην ανάπτυξη της πόλης παρ' όλα αυτά θα πρέπει να αξιοποιηθεί ώστε να φαίνεται τόσο η πορεία της όσο και ο τρόπος κατασκευής της. Κατά την περίοδο 1820 έως 1912 οι Τούρκοι ενίσχυσαν την οχύρωση της Πρέβεζας. Επομένως η κατάληψη της Πρέβεζας ήταν από τα πράγματα δύσκοληέτσι ώστε να υμνείται σε δημοτικό τραγούδι. Επιπλέον πρόχειρες οχυρώσεις με μορφή πολυβολείων είχαν εγκαταστήσει ο Αλή και οι Οθωμανοί στην περιοχή της Παργινόσκαλας, στο Σκαφιδάκι, στη Βρυσούλα και στη Σαλαώρα.

Τα κάστρα της Πρέβεζας είναι δυνατόν να καταστούν αξιοποιήσιμα, ιδιαιτέρως μετά την απομάκρυνση του στρατού. Χρειάζεται να υπάρξει πλήρες και ολοκληρωμένο και σαφές σχέδιο σε συνεργασία με όλους τους φορείς, Τοπική και Νομαρχιακή αυτοδιοίκηση, Στρατό, αρμόδια αρχαιολογική Υπηρεσία του ΥΠΠΟ κ.αλ., ώστε να αποδοθούν τα κάστρα στο λαό της Πρέβεζας, χωρίς να αλλοιώνονται τα χαρακτηριστικά τους ως μνημεία πολιτισμού, ως πραγματικά στολίδια της σύγχρονης πόλης.

Δείτε τα: Γ. Βελένη, «Οι οχυρώσεις της Πρέβεζας και της ευρύτερης περιοχής» Πρεβεζάνικα Χρονικά, τεύχη 33, (1996) 34-35, (1997) 36 (1999), Σεραφείμ Ξενόπουλου του Βυζαντίου, Δοκίμιον Ιστορικόν περί Άρτης και Πρεβέζης, (α έκδοση1884), Άρτα 200, Ν. Καράμπελα, Νικόπολις- Πρέβεζα, Πρέβεζα 1994, (Λεύκωμα), Ν. Καράμπελα, «Ο ιταλός πολιτικός Francesco Guicciardini στην Πρέβεζα και στην γύρω περιοχή», Ηπειρωτών Κοινόν, 1, 2005, σ. 59-91, Κ. Κόμης, Δημογραφικές όψεις της Πρέβεζας, 16^ος-18^ος αιώνας, Ιωάννινα 1999, Γ. Σμύρης, Το δίκτυο των οχυρώσεων στο πασαλίκι Ιωαννίνων (1788-1822), Ιστορική-Πολιτική-οικονομική & Χωροταξική θεώρηση, Ιωάννινα 2004, Πέτρος Φουρίκης, «Μικρά συμβολή εις την Ηπειρωτική Ιστορία, Νικόπολις -Πρέβεζα», (μέρος Β΄,Πρέβεζα), Ηπειρωτικά Χρονικά 4, 1929, σ.263-294

Απόστολος Σπ. Παπαδημητρίου

www.forumprevezas.gr