Διασκέδασις εν Ηπείρω..

Πανηγύρι τ’ Άϊ-Θανασιού, στου Ντάρα (Ελιά) Πρεβέζης (1966).

Γράφει ο Αθανάσιος Δημ. Στράτης

Εξ Ελαίας Θεσπρωτικού Πρεβέζης

Ήπειρος. Μια περιφέρεια από τις φτωχότερες της Ευρώπης. Μια περιφέρεια με περίσσια φυσικά κάλλη και ακόμα περισσότερα κάλλη κρυμμένα στις ψυχές των ανθρώπων της. Ανθρώπων που έπλαθαν δημοτικά τραγούδια βγαλμένα από την καθημερινή δύσκολη ζωή τους. Ανθρώπων ανοιχτόκαρδων, που παρά τα προβλήματα είχαν το γέλιο στο πρόσωπό τους, τους αστεϊσμούς σε κάθε βήμα τους, το τραγούδι ακόμα και στην εργασία τους, ακόμα και στη λύπη τους..

Δυστυχώς οι ευκαιρίες για ομαδικά γλέντια δεν ήταν πολλές. Πανηγύρια, γάμους, βαφτίσεις, ονομαστικές εορτές, περίμεναν πως και πώς να μαζευτούν να διασκεδάσουν. Και τις περισσότερες φορές χωρίς μουσικά συγκροτήματα, παρά μόνο με τραγουδώντας με το στόμα αντιφωνικά.

Ελιά Πρεβέζης 1965.

Βλέπετε την εποχή εκείνη είχαν στο κεφάλι τους τον αγά, τον μουχτάρη, την τούρκικη κοσάδα. Εποχές που όλα τά ‘σκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά.

Ας δούμε μερικά παραδείγματα περί διασκέδασης σε εκείνη την ταραγμένη εποχή, προ 120 και πλέον ετών, όπως καταγράφηκαν στις σελίδες της εφημερίδας «Φωνή της Ηπείρου» (εκδότης Γ. Γάγαρης).

Στο παρακάτω άρθρο φαίνεται ότι όταν έρχονταν κάποιοι καλλιτέχνες στο χωριό (σπάνιο γεγονός), τους υποδέχονταν, οι Οθωμανοί ιδιαίτερα, οι και όπλα φέροντες, με πυροβολισμούς. Τούτο συνέβη και στο χωριό Σούβλαση (σήμερα Άγιος Βλάσιος) Φιλιατών.

Γράφει η «Φωνή της Ηπείρου», φ. 38, 4 Ιουνίου 1893, σελ. 3.

ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΑ ΔΙΑΦΟΡΑ

«Πρότινος εις το χωρίον Σούβλαση της επαρχίας Φιλιατών μετέβη αοιδός τις εξ Ιωαννίνων μετ’ άλλων μουσικών. Οι εκεί Οθωμανοί επί τη αφίξει της υπεδέχθησαν αυτήν μετά πυροβολισμών μεταχειριζόμενοι προς τούτο όπλα Μαρτίνη. Μεταξύ των πυροβολούντων και διασκεδαζόντων υπήρχε και Αλβανός τις, ούτινος η οικογένεια επένθει επί τω θανάτω επιφανούς μέλους της. Προσελθών δε ο θείος του τω απηύθυνε σφοδράς παρατηρήσεις εις τας οποίας ο ανεψιός απήντησε δι’ ύβρεων. Ο θείος τότε επυροβόλησεν εξάκις εναντίον του ανεψιού του δια πολυκρότου. Επειδή όμως αι σφαίραι ηστόχησαν του σκοπού των, δια του κενού πολυκρότου έθραυσε την κεφαλήν του ανεψιού. Ούτω οι εις πολλά μέρη της Ηπείρου Οθωμανοί υποδέχονται πάντοτε τας αοιδούς πυροβολούντες προς εκδήλωσιν μεγάλης ευχαριστήσεως. Αλλ’ απορούμεν πως ευρίσκονται εισέτι τα κυβερνητικά όπλα εις χείρας των τουρκαλβανών εναντίον της απαγορεύσεως. Ελπίζομεν ότι ο καϊμακάμης Φιλιατών θα φροντίση, όπως κατάσχη πάντα τα τοιούτα όπλα, μιμούμενος το έργον πολλών συναδέλφων του, ως του Αργυροκάστρου, Δελβίνου και άλλων μερών».

Το συγκρότημα των Μπουκαίων από το Ριζοβούνι Πρεβέζης

Πυροβολισμοί έπεφταν και στα πανηγύρια των χωριών, στα οποία, αν και εορτάζονταν άγιοι της χριστιανοσύνης, παρευρίσκονταν και οθωμανοί. Να θυμίσουμε ότι τα πανηγύρια εκείνη την εποχή γίνονταν αμέσως μετά την Λειτουργία και όχι το βράδυ, ελλείψει ηλεκτρικού ρεύματος, φόβου και αποστάσεων.

Περιμένοντας να τελειώσει ο παπάς Ντάρα, Άγιος Αντώνιος 1978.

Καβάλα πήγαιναν και έρχονταν ή και με τα πόδια, από τα απομακρυσμένα χωριά. Στο παρακάτω άρθρο φαίνεται ότι στο πανηγύρι της Αραχωβίτσας (σημερινό Κεφαλόβρυσο), από τους πυροβολισμούς τραυματίστηκε θανάσιμα από λάθος ένας από τους οργανοπαίχτες, ο Γεώργιος Μπάλας από την Βελτσίστα (σημερινή Κληματιά Ιωαννίνων).

«Φωνή της Ηπείρου», φ. 140, 26 Μαϊου 1895, σελίδα 3.

«Εις τας δύο Μαϊου, του Αγίου Αθανασίου, εις το χωρίον Αραχωβίτσα ετελείτο πανήγυρις, εις την οποίαν μετέβη και ο Γεώργιος Μπάλας εκ Βελτσίστης και ελαλούσε. Εκεί ήταν ένα αρβανιτόπουλον υπηρέτης του Σιούμπαση της Δραγουμής, το οποίον ενώ διεσκέδαζαν άρχησε να πυροβολή με το περίστροφον και εξ απροσεξίας επλήγωσε τον δυστυχή Μπάλα εις το στήθος και βγήκε πέρα πέρα η σφαίρα. Μετά τέσσαρας ημέρας απέθανεν ο δυστυχής Μπάλας. Το δε αρβανιτόπουλο ετράπη εις φυγήν καθώς ευρέθη ξεσκούφωτο και ξυπόλυτο».

Η ταλαιπωρία των καλλιτεχνικών σχημάτων, που έφταναν στην χωρίς δρόμους Ήπειρο, φαίνεται στο παρακάτω άρθρο. Ακόμη φαίνεται ότι στην Ήπειρο εκείνη την εποχή, έφταναν καλλιτέχνες ακόμα και από την μακρινή Γερμανία, για να διασκεδάσουν τους χασομέρηδες αρχοντάδες..

Γράφει η εφημερίδα στο φ. 376, 14 Απριλίου 1900, σελίδα 2.

«(Διαβατικού ανταποκριτού)

28 Μαρτίου 1900.

Από της 15 του μηνός βρέχει σχεδόν ακατάπαυστα ημέραν και νύκτα που νομίζεις πως αληθινά πρόκειται να γίνη η συντέλεια του κόσμου ότι καθ’ όλον αυτό το διάστημα ούτε μίαν ακτίνα ηλίου δεν κατορθώσαμε να ιδούμε και τούτο το εσημείωσα καλώς, εις τρόπον ώστε να ζώμεν υπό μίαν τόσον μελαγχολικήν ατμόσφαιραν διηνεκώς σκεπασμένην από μαύρα σύννεφα που να μην είναι δυνατόν να ζήσωμεν πλέον. Αι βροχαί λοιπόν των τελευταίων ημερών κατέστησαν εντελώς αδιάβατον την μεταξύ Ιωαννίνων – Πρεβέζης οδόν και διέκοψαν τελείως την συγκοινωνίαν των δύο πόλεων. Επί 15 ημέρας ούτε είς επιβάτης δεν ήλθεν εκ Πρεβέζης εκτός του θιάσου των Γερμανίδων αίτινες ηθέλησαν να περιφρονήσωσι τον κίνδυνον. Την έπαθον όμως φοβερά διότι εκτός του ότι περιεπλανήθησαν επί τρείς ημέρας περιπίπτουσαι από του ενός τέλματος εις το έτερον χωμένες ως τη μέση μάσα στες λάσπες του δρόμου άλλη με μισή γόβα κι άλλες με δίχως κάλτσες όταν έφθασαν κακώς έχοντες εις τα Γιάννινα ήταν όλες καταπλευριτωμένες και μόλις ψές ύστερα από 4 ημέρας κατώρθωσαν ν’ αρχίσουν να παίξουν για πρώτη φορά. Είνε όλες όλες 5 παχουλές τευτονίδες ξαμθομαλούσες και νοστιμούλες και γι’ αυτό νομίζω πως θα κάμουν δουλιά καλή γιατί αυτά περνούν εδώ στην πατρίδα μας που δεν απόμεινε άλλο τίποτε να κάμουν οι χασομέρηδες οι αρχοντάδες μας».

Τις διασκεδάσεις συμπλήρωναν την εποχή εκείνη τα χαρτοπαίγνια και τα ποτά στα καφενεία. Η αστυνομία καταδίωκε αυτά, όχι για να προφυλάξει τον κόσμο, αλλά διότι οι θαμώνες «ρεμπελιάζουν», δεν εργάζονται και εξ αυτού δεν φέρουν φορολογήσιμα εισοδήματα.

Φ. 518, 14 Μαϊου 1903, σελίδα 1.

«Πρό τινων ημερών ήρχισεν ενεργουμένη υπό της αστυνομίας η αυστηρά καταδίωξις των ποτών και των χαρτοπαιγνίων. Εμπόδισε πάντα ταύτα, διότι οι άνθρωποι έχουν ρεμπελιάσει, θύοντες εις τον Βάκχον και κυττάζοντες τον Άσσον».

Σήμερα οι ευκαιρίες για κοινά γλέντια είναι πολύ περισσότερες. Η επικοινωνία έφερε πολύ πιο κοντά τον κόσμο. Ο άρχοντας δεν κάθεται στο σβέρκο του καθενός. Προβλήματα υπάρχουν πάμπολλα, αλλά άλλου είδους. Άλλες εποχές, άλλα εμπόδια. Ο Ηπειρώτης όμως, όπως και νάναι, θα γλεντάει, θα γελάει, θα αστειεύεται, θα είναι πάντα έξω καρδιά.