Tα χωριά του Ξεροβουνίου, στα νότια της περιφερειακής ενότητας Ιωαννίνων: Iστορία, πέτρα και νερό

Στενά περάσματα, κλειστές χαράδρες, διάσελα σε καίρια σημεία και σημαντικούς δρόμους διαμόρφωσαν τις λειτουργίες στα χωριά του Ξεροβουνίου νότια του Νομού Ιωαννίνων. Στην θέση των παλιών χάνιων σιγά σιγά βρίσκονται σύχρονα ξενοδοχεία για κατάλυση των ταξιδιωτών, οχυρωμένες θέσεις για έλεγχο, εμπόριο με βάση την ανάγκη διέλευσης των ανθρώπων από εκεί ήταν τα χαρακτηριστικά της περιοχής τα περασμένα χρόνια.

Μικροί λόφοι χωρίζουν την περιοχή σε δύο εδαφολογικές λεκάνες: του Άνω Λούρου και του Δ. Ξεροβουνίου που περιλαμβάνουν τα χωριά Θεριακήσι, Κοπάνη, Βαργιάδες, Πεντόλακκος, Μελιά, Βουλιάστα, Μουσιωτίτσα, Κουκλέσι και Πέρδικα, Μυροδάφνη, Πεστά, Αγία Τριάδα, Σκλίβανη, Τέροβο, Βαρλαάμ αντίστοιχα.Γεωγραφικά ορίζεται από τον Τόμαρο (1.974μ.) και τη Νότια προέκταση του στα Δυτικά και το Ξεροβούνι (1.607μ.) και τη Βόρεια προέκτασή του στα Ανατολικά. Ακολουθεί γνωριμία με μερικά από τα χωρια του Ξεροβουνίου του Δήμου Δωδώνης Ιωαννίνων.

Το Μουσείο Εκκλησιαστικής Τέχνης στην Σκλίβανη

Μετά από μια προσπάθεια 18 ολόκληρων χρόνων της πρώην Κοινότητας Σκλίβανης, του νυν Δήμου Δωδώνης, της 8ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και της Περιφέρειας Ηπείρου, δημιουργήθηκε ένα μοναδικό για την περιοχή μουσείο με σκοπό όχι μόνο τη διάσωση του θρησκευτικού πλούτου, αλλά και τη διάχυση της γνώσης για τη μεταβυζαντινή κληρονομιά της περιοχής.
Το Μουσείο Εκκλησιαστικής Τέχνης  περιλαμβάνει ένα σημαντικό αριθμό φορητών εικόνων.Αρκετές από αυτές είναι έργα τοπικών ζωγράφων, αλλά και καλλιτεχνών από την ευρύτερη περιοχή των Τζουμέρκων.Επίσης εκτίθενται και ιερατικά άμφια του 19ου αιώνα, με χρυσοκέντητο διάκοσμο, καθώς και ποικίλα εκκλησιαστικά σκεύη, τα περισσότερα έργα αργυροχοικών εργαστηρίων της πόλης των Ιωαννίνων. Εξίσου σημαντική είναι και η συλλογή των εκκλησιαστικών βιβλίων.

Υπαίθριο Μουσείο βιωματικής Τέχνης στην Πέρδικα

Στην Πέρδικα του Δήμου Δωδώνης, οι πέτρινες κατασκευές του υπαίθριου μουσείου βιωματικής μάθησης, αλλά και το σχολείο που σήμερα φιλοξενεί το λαογραφικό τμήμα με τα εργαλεία λαϊκού πολιτισμού, προσελκύουν δεκάδες παιδιά των σχολείων, όπου μπορούν να δουν να πιάσουν, να δημιουργήσουν, να αναπτύξουν δραστηριότητες που εξυπηρετούν βασικές ανάγκες ζωής και να ερμηνεύσουν μόνοι τους τη χρηστικότητα των εργαλείων. Το υπαίθριο μουσείο ποιμενικής ζωής, αποτελείται από πέτρινα κτίσματα χαρακτηριστικά υποτυπώδους ποιμενικού οικισμού της περιοχής Ολύτσικας και Ξηροβουνίου. Το πρώτο οίκημα το καλύβι του τσοπάνη είναι κτισμένο με λαϊκό τρόπο λιθοδομής και περιλαμβάνει ένα χώρο που ο τσοπάνης με την οικογένειά του κοιμότανε αλλά και είχε την αυτονομία για τη διατροφή τους και τα εξαρτήματα για την παρασκευή του γάλακτος για τις βασικές ανάγκες της ζωής. Το δεύτερο κτίσμα είναι ένα κτίσμα του αμπελουργού, που φιλοξενεί τη συσκευή παραγωγής τσίπουρου (άμβυκας, αποστακτήριο), το πατητήρι των σταφυλιών και όλα τα σχετικά σύνεργα, καθώς και τις αναγκαίες πληροφορίες, για τον αμπελουργό και το αμπέλι. Το τρίτο κτίσμα είναι το κτίσμα που περιλαμβάνει τον κύκλο παραγωγής του ψωμιού, το κτίσμα αυτό έχει χαρακτηριστικά θερινής αγροικίας (σπιτοκάλυβο) και φιλοξενεί το εργαστήριο παραγωγής ψωμιού. Το τέταρτο κτίσμα είναι το κτίσμα των λατόμων (νταμαρτζίδες), είναι το κτίσμα που φιλοξενεί την ιστορία και τα εργαλεία των νταμαρτζίδων των κατοίκων της Πέρδικας στη δεκαετία του 1950, που η αποκλειστική τους απασχόληση ήταν η εξόρυξη πέτρας, για όλη την περιοχή αλλά και για την πόλη των Ιωαννίνων.

Ο καινούργιος χώρος που πραγματοποιήθηκε η ανακαίνιση του σχολείου, φιλοξενεί τα εργαλεία που χρησιμοποιούσαν οι άνθρωποι για την επιβίωσή τους κατά την περίοδο της προβιομηχανικής εποχής, χρηστικά εργαλεία που τα παιδιά μπορούν να τα πιάσουν ακόμη και να παρασκευάσουν αλεύρι με το χερόμυλο και να ερμηνεύσουν μόνοι τους τη χρηστικότητα των εργαλείων.

Στον ίδιο χώρο φιλοξενούνται εικόνες, φωτογραφίες και απομεινάρια από τον πρώτο και δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, τα παιδιά μπορούν να ξεφυλλίσουν και να διαβάσουν από τις 150, επανατυπωμένες εφημερίδες από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο 1940–1943, όπως ακριβώς ήταν ο τύπος της εποχής και έδινε τα γεγονότα. Τα επαγγέλματα που χάθηκαν και πλούσιο φωτογραφικό υλικό.

Η μαρτυρική Μουσιωτίστα

Χτισμένη στη βορειοδυτική Ελλάδα, 30 χλμ. μόλις πριν από την πόλη των Ιωαννίνων, βρίσκεται η Μουσιωτίτσα συνέδεσε τη σύγχρονη ιστορία της με την «μαύρη» ημέρα της 25^ης Ιουλίου 1943 όταν οι δυνάμεις των κατακτητών εκτέλεσαν στο χωριό 152 ανθρώπους. Τραγική, μαρτυρική αλλά ακόμη χωρίς ηθική και νομική δικαίωση η Μουσιωτίτσα αποδίδει κάθε χρόνο ένα ελάχιστο φόρο τιμής στα θύματα της ναζιστικής θηριωδίας. Το χωριό θεωρείται ότι άνηκε στην ομάδα των χωριών που αποτελούσαν το Σούλι.

Η μάχη των Πεστών

Το ιστορικό χωριό Πεστά, βρίσκεται σε απόσταση 25 χιλιομέτρων από την Πόλη των Ιωαννίνων, στις πλαγιές του Μακρυβουνίου, Σκληρή η μάχη στα Πεστά, έμεινε στην ιστορία ως “η μάχη των Πεστών”, και χαράχτηκε ως μια από τις ένδοξες σελίδες της ιστορίας του ελληνικού στρατού. Σε πιστοποίηση αυτού, το όνομα “Πεστά”, που είναι χαραγμένο στην πάνω αριστερή μετώπη του μνημείου του “Άγνωστου Στρατιώτη”, στην πλατεία Συντάγματος της πρωτεύουσας.

Η Βουλιάστα με τις πηγές του Λούρου

Στην Εθνική Οδό από τα Ιωάννινα προς Αθήνα πριν το Χωριό Βουλιάστα δεξιά, αναβλύζει η κύρια πηγή του ποταμού Λούρου. Πρόκειται για μία μικρή στρογγυλή λιμνούλα στην οποία καθρεφτίζονται οι καταπράσινες πλαγιές των λόφων γύρω της. Τα νερά της έχουν ένα μοναδικό γαλαζοπράσινο χρώμα ενώ η έντονη και σπάνια διαύγεια αυτών προσφέρει ένα μοναδικό θέαμα που αξίζει να δείτε κάνοντας τον περιμετρικό περίπατο.

Η κοιλάδα του ποταμού Λούρου

Η Κοιλάδα του Λούρου είναι κλειστή στο πάνω τμήμα της. Τα στενά περάσματα του ποταμού βρίσκονται στο μέσον της διαδρομής του από το Χωριό Βουλιάστα έως και το Χωριό Κουκλέσι.

Στην περιοχή αυτή κυριαρχούν υδρόμυλοι, νεροτριβές, παλιά υδραγωγεία καθώς και τα περίφημα «Χάνια», που υπήρξαν σημαντικά στοιχεία οργάνωσης του χώρου κατά το παρελθόν και τα ίχνη τους είναι ακόμη αρκετά ορατά. Τα «Χάνια» βρίσκονται πάνω στο οδικό δίκτυο σε αντίθεση με τα χωριά που βρίσκονται ψηλά. Tο Τέροβο με το συνοικισμό του Ραψαίους καταλαμβάνει το νοτιότερο τμήμα του Δήμου ως τα όρια των Νομών Ιωαννίνων-Πρέβεζας. Μάλιστα, στην έκταση των Ραψαίων είναι το Ιστορικό Φρούριο Πέντε Πηγαδιών, καθώς και τα ερείπια του παλιού ομώνυμου Χανίου. Απ’ εδώ περνούσε το δερβένι του Αλή πασά. Στα χρόνια της σκλαβιάς το Τέροβο και οι Ραψαίοι ανήκαν στην περιοχή Κατσιαουνοχωρίων και Τσαρκοβίστας. Μετά τον Αλή πασά τα κατείχαν μπέηδες και αγάδες (γεώργιο Ιμίν και Μαλιόκ).

Κουκλέσι, σπίτια και μαχαλάδες

Το Κουκλέσι βρίσκεται νότια της πόλης των Ιωαννίνων και στα όρια των νομών Ιωαννίνων και Πρέβεζας. Το χωριό αποτελείται από τον παλιό οικισμό Κουκλέσι και το νεότερο Κάτω Κουκλέσι ή Ποταμιά (ή Κιλί, κατά τους γεροντότερους). Τα σπίτια και οι μαχαλάδες, σκόρπια χτισμένα, σε μικρά ισιώματα, ριζοτόπια, προσήλια, ομαλές κατωφέρειες, σε σταγονοτόπια, σχεδόν κυκλώνουν τον Άγιο Νικόλαο (παλιά μοναστήρι) καθώς και το γούπατο, με τα πηγάδια και το ξερολάγκαδο. Μαχαλάς υπήρχε όπου το σημερινό μεσοχώρι και στο δυτικομεσημβρινό γέρμα του.

Τέροβο: Γραφικό χωριό

Το Τέροβο του νομού Ιωαννίνων μαζί με τον συνοικισμό του, τους Ραψαίους, αποτελούν το νοτιότερο χωριό του Νομού Ιωαννίνων, στα σύνορα με την Πρέβεζα. Στα χρόνια της σκλαβιάς το Τέροβο και οι Ραψαίοι ανήκαν στην περιοχή Κατσιαουνοχωρίων και Τσαρκοβίστας και μετά τον Αλή πασά τα κατείχαν μπέηδες και αγάδες. Αποτελείται από τους οικισμούς Ραψαίοι, Τέροβον και Χάνι Τερόβου. Αξιοθέατο του χωριού και τόπος ιδιαίτερου φυσικού κάλλους είναι η παραποτάμια περιοχή με τα αιωνόβια πλατάνια στις όχθες του Λούρου, γνωστού και για τις περίφημες πέστροφές του.

Το Στρατιωτικό Μουσείο Στρατηγείου Πολέμου

Το Στρατιωτικό Μουσείο Στρατηγείου Πολέμου στεγάζεται στο Χάνι Εμίν-Αγά. Βρίσκεται στο 29^ο χλμ. της Εθνικής Οδού Ιωαννίνων-Αθηνών, στην Δημοτική Ενότητα Αγίου Δημητρίου, σε απόσταση ενός χιλιομέτρου από την Εθνική Οδό.Στη γύρω περιοχή υπάρχει μεγάλος αριθμός ιστορικών Μνημείων και Ηρώων από τον πόλεμο του 1912-1913.

Χρησιμοποιήθηκε ως Στρατηγείο του Ελληνικού Στρατού κατά τις επιχειρήσεις για την απελευθέρωση της Ηπείρου στον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο. Πρόκειται για κτίριο του 19ου αιώνα που χρησιμοποιούνταν ως χάνι και το οποίο ανακατασκευάστηκε το 1950, διατηρώντας όλα τα αρχιτεκτονικά στοιχεία του.Επίσης εκτίθενται φωτογραφίες από τις πολεμικές επιχειρήσεις, στολές και διάφορα στρατιωτικά κειμήλια. Σε ξεχωριστό χώρο του μουσείου αναπαριστάται το γραφείο του Αρχιστράτηγου Κωνσταντίνου με προσωπικά του είδη και η Αίθουσα Συσκέψεων του Στρατηγείου. Επιπλέον στο μουσείο εκτίθενται βιογραφικά σημειώματα Μπιζανιομάχων, μακέτα της μάχης του Μπιζανίου Ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να παρακολουθήσει τη μάχη του Μπιζανίου με το υπάρχον οπτικοακουστικό σύστημα, που πρόσφατα εκσυγχρονίστηκε.

www.maxmag.gr