Παγκοσμιοποίηση της δυστυχίας...

Πώς επιδρά η παγκοσμιοποίηση στην πολιτισμική ταυτότητα, στο χώρο και στην κοινωνία; Μια σύντομη απάντηση δίνει ο τίτλος του φετινού Athens Photo Festival: Ρευστές Ταυτότητες (Fluid Identities). Ο πλανήτης μετασχηματίζεται ραγδαία: οι οικονομικές ροές μεταλλάσσουν το τοπίο, την κοινωνική ζωή, ακόμη και τις πολιτισμικές ταυτότητες. Ο φωτογραφικός φακός παρακολουθεί στοχαστικά, κριτικά, συχνά καταγγελτικά, το φαινόμενο. Στη μακροβιότερη φωτογραφική διοργάνωση της χώρας, βλέπουμε σπαράγματα αυτής της ροής, μέσα από ενδιαφέρουσες εκθέσεις δημιουργών απ' όλο τον κόσμο (Τεχνόπολις, 1 - 20 Νοεμβρίου).

Μια νέα, ρευστή γεωγραφία διαμορφώνεται μπροστά στα μάτια μας. Περιέχει βία: όπως τα ειδεχθή εγκλήματα σε βάρος μανάδων και παιδιών από τους εθνοφρουρούς στη Ρουάντα, που καταγγέλλει ο Αμερικανός Jonathan Torgovnik. Μητέρες, πολλές από τις οποίες «απέκτησαν» τον ιό HIV, σιωπηλές από ντροπή τόσο για το βιασμό τους όσο και για το γεγονός ότι οι βιαστές-πατεράδες των παιδιών τους είναι συχνά οι δολοφόνοι των οικογενειών τους (Intended Consequences; Rwandan Children Born of Rape). Ή όπως τα θύματα του Στρατού Αντίστασης του Κυρίου (LRA) στο Κονγκό: ο αρχηγός Τζόζεφ Κόνι διατάζει τους στρατιώτες του να αφήνουν εγκύους όσο πιο πολλές κοπέλες μπορούν, ώστε να τον ενισχύσουν με νέα γενιά «πολεμιστών» (Alvaro Laiz & David Rengel, ES, Future Plans).

Αλλο χαρακτηριστικό της εποχής είναι οι μετακινήσεις, λιγότερο ή περισσότερο βίαιες, που εμφανίζονται σε πολλαπλές μορφές· όπως π.χ. αυτή που περιγράφει ο Αμερικανός Lucas Foglia, με τον τίτλο «Α Natural Order»: μεγαλωμένος ο ίδιος με τις αρχές του κινήματος «Επιστροφή στη γη», ξεκίνησε ένα τετραετές ταξίδι στις νοτιοανατολικές Πολιτείες, για να συναντήσει ανθρώπους που άφησαν τις πόλεις και τα προάστια για να ζήσουν αντισυμβατικά.

Αστεγος στη Νέα Υόρκη φωτογραφημένος από την Andrea Star Reese

«Με κίνητρο οικολογικές ανησυχίες, θρησκευτικές πεποιθήσεις ή λόγω της οικονομικής ύφεσης, επέλεξαν να χτίσουν τα σπίτια τους με εντόπια υλικά, να τροφοδοτούνται με νερό από κοντινές πηγές και να κυνηγούν, να συλλέγουν ή να καλλιεργούν την τροφή τους. Επιδιώκουν έναν αυτάρκη τρόπο ζωής, δεν λείπουν όμως κι αυτοί που διατηρούν ιστοσελίδες, τις οποίες ανανεώνουν μέσω φορητών υπολογιστών, έχουν κινητά τηλέφωνα που τα φορτίζουν από την μπαταρία του αυτοκινήτου ή από ηλιακούς συλλέκτες». Ή όπως αυτή των Karczeb, που αποτυπώνει ο Adam Panczuk. Ανθρώπων προσκολλημένων στη γη τους, που καθάριζαν τα δάση με γυμνά χέρια για να καλλιεργήσουν. Η λέξη Karczeb σημαίνει αυτό που απομένει αφού κοπεί ένα δέντρο - ένας κορμός με ρίζες που παραμένει αμετακίνητος στο έδαφος. Δεν ήταν εύκολο για τις αρχές να τους ξεριζώσουν. Το τίμημα που κατέβαλαν οι αντιστεκόμενοι υπήρξε συχνά η ελευθερία ή η ζωή τους.

Το τοπίο και οι συνθήκες επιβίωσης σε αυτό επίσης αλλάζουν ραγδαία. Ο Ιταλός Michele Palazzi περιγράφει την κρίση των πληθυσμών της Μογγολίας, της μικρής χώρας στην οποία «επενδύουν» όλοι οι μεγάλοι παίκτες της παγκόσμιας εξορυκτικής βιομηχανίας, υπέρ μιας απορρυθμιστικής ανάπτυξης με κόστος μια πρωτοφανή κρίση: όσοι μεταναστεύουν οδηγούνται στο αστικό περιθώριο κι όσοι αντιστέκονται παλεύουν καθημερινά με τη μόλυνση, τη σκόνη που δηλητηριάζει τα φυτά και τις καλλιέργειες (Black Gold Hotel).

Το υποβαθμισμένο κέντρο της Αθήνας της κρίσης αποδίδεται από τον Αλβανό Enri Canaj (Shadows in Greece), ενώ οι άστεγοι του Χάρλεμ αποτυπώνονται με τρυφερότητα από την Andrea Star Reese (Urban Cave).

Πολλοί φωτογράφοι δεν στέκονται στην περιγραφή. Επιχειρούν να αποκρυπτογραφήσουν την επίδραση αυτών των εξελίξεων στη σχέση του ανθρώπου με την πραγματικότητα που τον περιβάλλει: ο Νικόλας Βεντουράκης, επικεντρωμένος στην Ελλάδα της κρίσης (Leaving Utopia), ο Reiner Riedler διερευνώντας την προσομοίωση των επιθυμιών μας (Fake Holidays), ο Christopher Churchill αναζητώντας μορφές της σύγχρονης σχέσης με τη θρησκεία (American Faith) κι ο Cedric Delsaux αποκαλύπτοντας την κυριαρχία της φαντασίας (Here to Stay). Ο εξαιρετικός Δανός Jacob Aue Sobol διεισδύει σε αυτό που νοηματοδοτεί τη σύγχρονη καθημερινότητα. Κι εν μέσω όλων αυτών των μεταλλάξεων, ο Γάλλος Charles Freger μας υπενθυμίζει τις ποικιλόμορφες πρωτόγονες μεταμφιέσεις που επιμένουν να επιζούν εδώ κι αιώνες στη σύγχρονη Ευρώπη (Wilder Mann). 7

INFO: Το Athens Photo Festival περιλαμβάνει παράλληλο πρόγραμμα σε διάφορες αίθουσες τέχνης της Αθήνας, καθώς και φωτογραφικές δράσεις. Για το πλήρες πρόγραμμα επισκεφτείτε το www.hcp.gr

Μακάβριος σουρεαλισμός.

 

Τι σημαίνει να είσαι έγκλειστος και σε διαρκή έλεγχο; Η φωτογράφος Michal Chelbin ψάχνει την απάντηση σε επτά φυλακές, στην Ουκρανία και τη Ρωσία. Ο τίτλος της έρευνάς της αναφέρεται στις ιδιόρρυθμες, σχεδόν χλευαστικές τοιχογραφίες και αφίσες που συνάντησε. Φυλακισμένες με λουλουδάτα φορέματα αντί για συνηθισμένες στολές· ειδυλλιακά τοπία για τους εξαντλημένους κρατουμένους. Μακάβριος σουρεαλισμός εκεί που χάνεται η ελπίδα...

Στο νησί της σφαγής

Νορβηγία, 22 Ιουλίου 2011. Αυτοκίνητο-βόμβα καταστρέφει ένα οικοδομικό τετράγωνο στο Οσλο. Λίγες ώρες αργότερα, 69 νεαρά άτομα εκτελούνται σε πολιτική κατασκήνωση στο νησί Ουτόγια. Περίπου 500 άτομα, οι περισσότεροι έφηβοι, κατάφεραν να γλιτώσουν από τη σφαγή που «εμπνεύστηκε» κι εκτέλεσε ο νεοναζί Μπρέιβικ. Το 2012, η φωτογράφος Andrea Gjestrang ταξίδεψε στη Νορβηγία για να τους φωτογραφίσει στο περιβάλλον τους... Τα τραύματα, σωματικά και ψυχολογικά, αποτυπώνονται από το φακό της.

Πήραν μαζί τους και τα σπίτια.

1950, απομακρυσμένο ψαροχώρι στο Lofoten, στη βόρεια Νορβηγία. Στο πλαίσιο του εκσυγχρονισμού μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, η κυβέρνηση αποζημιώνει τους κατοίκους προκειμένου να αφήσουν τα σπίτια τους, αποφασίζοντας ότι δεν θα επιστρέψουν ποτέ σε αυτά.

Κοινότητες δεμένες με τα απόκρημνα βουνά και την άγρια θάλασσα, εγκαταλείπουν τον τόπο τους. Καθώς υπάρχει έλλειψη από οικοδομικά υλικά, ξηλώνουν τα σπίτια τους και τα παίρνουν μαζί τους. Ο παραδοσιακός αυτάρκης τρόπος ζωής χάνεται και μαζί με αυτόν ένα μέρος της παράκτιας κουλτούρας.

Σήμερα, 60 χρόνια αργότερα, οι περιοχές αυτές είναι ενσωματωμένες στο φυσικό περιβάλλον. Μια προσεκτική ματιά ωστόσο ανακαλύπτει κατάλοιπα της παλιάς ζωής: πέτρινοι φράχτες, θεμέλια σπιτιών, κρυμμένα μονοπάτια και ίχνη κήπων με βότανα και λουλούδια.

Η φωτογράφος «παραβιάζει» την κυβερνητική απόφαση, επαναφέροντας ιστορικές φωτογραφίες της περιοχής, για να συνδέσουν το παρελθόν με το παρόν.

www.enet,gr