Ένα δέντρο θυμάται....

Γράφει η Κατερίνα Σχισμένου.

Μαζί στις Βρυξέλλες είχαμε και τον εξαιρετικό Κώστα Φόλλα, δημιουργό του ντοκιμαντέρ για το Λίντιτσε « Ένα δένδρο θυμάται.» Είχαμε επίσης τη χαρά στην ιστορική συνάντηση στο κοινοβούλιο να μοιραστούμε εικόνες από το έργο του, τόσο από την πλευρά του Λίντιτσε όσο και από τη δική μας, με έναν μοναδικό συγκερασμό που δείχνει πως η τέχνη πολλές φορές ξέρει να συνομιλά καλύτερα με την οδύνη και να διαχειρίζεται την μνήμη. Ακολουθεί η συνέντευξη που μας παραχώρησε ο Κώστας Φόλλας.

1. Είστε ο δημιουργός της ταινίας – ντοκιμαντέρ « Ένα δέντρο θυμάται». Τι μπορεί να θυμηθεί και να αφηγηθεί ένα δένδρο;

Στην περίπτωση του ντοκιμαντέρ μας, το οποίο αναφέρεται στην ολοκληρωτική καταστροφή του τσεχικού Λίντιτσε από τους Ναζί, το δέντρο –συγκεκριμένα μια αχλαδιά- αποτελεί το μοναδικό απομεινάρι του χωριού. Οι κατακτητές αφάνισαν κάθε ίχνος ζωής και οτιδήποτε άλλο υπήρχε εκεί και το δέντρο μας είναι ό,τι έχει απομείνει στην περιοχή. Είναι, με άλλα λόγια, ο μοναδικός «μάρτυρας» της ναζιστικής θηριωδίας και κατά κάποιον τρόπο θυμάται και αφηγείται τη συγκλονιστική ιστορία αυτού του μαρτυρικού τόπου, τον οποίο ο ίδιος ο Αδόλφος Χίτλερ επιχείρησε να εξαφανίσει από τον χάρτη.

2. Πώς φθάσατε σ’ αυτήν τη σκέψη και ακόμη περισσότερο σ’ αυτήν την πράξη;

Παρότι είμαι δημοσιογράφος και όχι σκηνοθέτης ή κινηματογραφιστής, πάντα ήθελα να δοκιμάσω να κάνω μία ταινία τεκμηρίωσης. Έμαθα τυχαία την ιστορία του Λίντιτσε και διαπίστωσα ότι είναι τελείως άγνωστη στην Ελλάδα και πως δεν έχει γυριστεί κάποιο σχετικό ντοκιμαντέρ, τουλάχιστον σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Έτσι, αποφάσισα να ασχοληθώ. Με τη βοήθεια πολλών ανθρώπων που βοήθησαν σημαντικά, αρχίσαμε τα γυρίσματα και μετά από πέντε χρόνια έρευνας, σκληρής δουλειάς και αγωνίας, δημιουργήσαμε την ταινία μας.

3. Ποιες οι δυσκολίες που αντιμετωπίσατε;

Ήταν αρκετές, πράγμα απόλυτα φυσιολογικό για μία ανεξάρτητη παραγωγή, που επιπλέον αφορούσε μία ιστορία που εκτυλίχθηκε σε άλλη χώρα. Αρχικά, έπρεπε να γίνουν ταξίδια προκειμένου να εξασφαλίσουμε πλάνα, αρχεία και μαρτυρίες από τους τόπους που σχετίζονται με την τραγωδία του Λίντιτσε. Για παράδειγμα, ήταν απαραίτητο να κάνουμε γυρίσματα, πέρα φυσικά από το Λίντιτσε και άλλες πόλεις της Τσεχίας (Πράγα, Κλάντνο, Τερεζίν), στο στρατόπεδο Χέλμνο της Πολωνίας όπως και στο στρατόπεδο Ράβενσμπρουκ της Γερμανίας. Ακόμη και το γεγονός ότι όλες οι συνεννοήσεις, έστω και για το παραμικρό, έπρεπε να γίνουν σε ξένη γλώσσα, αύξησε τον βαθμό δυσκολίας. Τέλος, το μεγαλύτερο πρόβλημα, ήταν μάλλον η εξεύρεση του αρχειακού υλικού και φυσικά, η έρευνα, η οποία ήταν απαιτητική και επίπονη προκειμένου να βρούμε όλα τα απαραίτητα στοιχεία που θα μας επέτρεπαν να αναδείξουμε την ιστορία του Λίντιτσε και των κατοίκων του.

4. Πόσο δυσκολευτήκατε να αποσπάσετε αυτές τις τόσο δύσκολες και επίπονες ιστορίες;

Καθόλου! Είχαμε την τύχη να βρούμε ανθρώπους από την Τσεχία, με τους οποίους συνεργαστήκαμε στην προσπάθειά μας να προσεγγίσουμε τους επιζώντες. Σχεδόν όλοι τους (γιατί είχαμε και κάποιες αρνήσεις), ήταν πρόθυμοι να μας πουν τις ιστορίες τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι δύο γυναίκες με τις οποίες δεν είχαμε συνεννοηθεί εκ των προτέρων για συνέντευξη, εξέφρασαν οι ίδιες την επιθυμία να μας μιλήσουν όταν επισκεφτήκαμε το Λίντιτσε, όπως και έγινε.

5. Ποια η δική σας αίσθηση και άποψη για το Λίντιτσε και το δικό σας δέντρο;

Πρόκειται για έναν μαρτυρικό τόπο, που γνώρισε τη μανία των Ναζί και πλήρωσε βαρύ φόρο αίματος. Κατάφερε, όμως, να θριαμβεύσει, αφού όχι μόνο δεν σβήστηκε από τον χάρτη, όπως επιθυμούσε ο Χίτλερ, αλλά αντίθετα μετατράπηκε σε σύμβολο του αγώνα κατά του Φασισμού με παγκόσμια ακτινοβολία. Θέλουμε να πιστεύουμε ότι το «Δέντρο» μας έχει συμβάλει, στο μέτρο του δυνατού, στη διάσωση και στη διάδοση της ιστορικής μνήμης παρουσιάζοντας τα συμβάντα του Λίντιτσε στη χώρα μας. Στην Ελλάδα έχουμε τα δικά μας αμέτρητα «Λίντιτσε», όπως το Δίστομο και το Κομμένο και ως εκ τούτου, εμάς τους Έλληνες τέτοιες ιστορίες μας αγγίζουν ιδιαίτερα.

 Κατερίνα Σχισμένου