Μόρφι (Μορφάτι) Θεσπρωτίας. Απολαύστε τα video

Απολαύστε τα video

                                                                                                                                                       

                                                                                                                                                         

Ο Aη Μηνας του Μορφίου (Μορφατίου).

(Φωτό-αρχείο-Θωμάς Στ. Γκίνης)

Ο μέχρι το 1975 ενοριακός ναός του Μορφατίου και τώρα εξωκλήσι, βρίσκονταν

στο έμπα του χωριου,αριστερά του δρόμου, όπως πάμε από Μαργαρίτι για Μορφάτι.

Ποτε χτίστηκε δεν γνωρίζουμε ακόμη. Σύμφωνα με την περιγραφή του ιστορικού 

Σπύρου Μουσελίμη, (από δρύϊνη επ, αυτού δοκό ηλικίας 190 ετών, γίνετε φανερό ότι

χτίστηκε γύρο στο 1780. Ουδεν το αξιόλογο περιέχει, πλην του τάφου εντός του

καθολικού, του Ανασταση Ντελή, ατρόμητου κλέφτη, από το αυτό χωριο που ενταφιάστηκε

μαζί με τα άρματα του εκεί. Τούτο κρατήθηκε μυστικό για να μη συληθεί ο ταφος και 

διαπομπευθεί ο νεκρός από τους τούρκους που τους ήταν ο φόβος και ο τρόμος, 

τους είχε ψήσει το ψάρι στα χείλη. Ουτοs, μαζί με τον Γκίκα Ποτζιο από την Ανθούσα

(πρώην Ράπεζα) είχαν μεταβεί στην Κωνσταντινούπολη με εντολή του Αλη Πασα να

δολοφονήσουν τον εχθρό του, Πασομπεη. Ο Ντελης με τον Ποτζιο πήγαν εκεί, έβαλαν 

φωτιά στο σπίτι που έμενε, ώστε εξερχόμενος ο Πασομπεης να τον σκοτώσουν.

Απέτυχαν όμως διότι ο Πασομπεης εκείνη τη νύχτα έλειπε από το σπίτι. Είχε πάει μαζί

με τον Σουλτάνο στο τζαμι για προσκύνημα). Αυτά μας πληροφορεί ο Μουσελίμης

που δεν άφησε χωριο και λαγκάδι απερπάτητο για να μάθει και να περιγράψει την

ιστορία της Θεσπρωτίας !!! Από ότι θυμάμαι το εκκλησάκι αυτό λειτουργούσε μέχρι 

το 1975, και είχαμε πάει από την Κενταλη Μαργαριτιου με τα πόδια στο Μορφάτι

στην εκκλησια αυτή διότι οι γιαγιάδες μας την θεωρούσαν θαυματουργή. Έξω από 

την εκκλησια στα πεζούλια με τις ελιές είχαν στημένα πρόχειρα τραπέζια (μπάγκους)

με φαγητά και ποτά τα οποια τα πρόσφεραν οι Μορφατιωτες στους πιστούς που είχαν 

πάει από τα χωρια, Ελευθερι, Λιβαδάρι, Σπαθαρατι, Μαργαρίτι,

Καταβόθρα και τα χωρια του Φαναριου. 

Το Μορφι μαζί με το Σπαθαρατι αποτελούν την κοινότητα Σπαθαραίων η οποια 

υπάγεται στην δημοτική ενότητα Μαργαριτίου, με σύνολο 404 κατοικους,

Μορφιου 257 και Σπαθαραίοι 147 σύμφωνα με την απογραφή του 2001.

Σε αυτό το μικρό λόφο που βλέπετε στο δεξιό μέρος της φωτό, ήταν κτισμένο

το παλιό Μορφάτι. Μετά το 1960 οι κάτοικοι άφησαν το παλιό χωριο και

εγκαταστάθηκαν χαμηλά όπου βρίσκετε σήμερα. Στο παλιό αυτό αυτό χωριο 

με την πλούσια ιστορία του που κρατάει από τα αρχαία χρονια κατοικούσαν μονο χριστιανοί.

Το όνομα του (Μορφι), συνδέεται με τον Θεο του ύπνου Μορφέα που κατοικούσε στο 

ορος Στάγο που βρίσκετε στα δεξιά του χωριου και γειτονεύει με το πανάρχαιο Νεκρομαντείο του Αχέροντα και τις σκοτεινές πύλες του Αδη, θεού του κάτω κόσμου.

ΜΟΡΦΙ

Τα ευρήματα δείχνουν ότι η περιοχή κατοικήθηκε από πολύ παλιά (παλαιολιθική  εποχή). 

Δεν είναι λίγα τα τοπωνύμια που παραπέμπουν στην Αρχαία Ελληνική Μυθολογία: 

Το όνομα του χωριού στο θεό του ύπνου Μορφέα, η σπηλιά στο Στάγο στο βάραθρο

και τα νερά της Στυγός, το βουνό Ερμήτης στον αγγελιοφόρο των θεών Ερμή

και το όνομα της λίμνης Καλοδικίου στη μυθική βασίλισσα των Θεσπρωτών Καλλιδίκη. 

Κατά την τουρκοκρατία στο χωριό δεν υπήρχαν τούρκοι ούτε μουσουλμάνοι.

Το   σημερινό χωριό ακολούθησε τη μοίρα της Θεσπρωτίας. Πολλοί κάτοικοι

ξενιτεύτηκαν   για να βρουν καλύτερη τύχη. Παρ' όλο αυτό έχει σχετικά 

αρκετή κίνηση λόγω   της θέσης του. Είναι συγκοινωνιακός κόμβος και αρκετοί

από τη γύρω περιοχή   εξυπηρετούνται με το γραφείο του ΚΤΕΛ που λειτουργεί 

στο χωριό. Ένας περίπατος στις δασωμένες πλαγιές του Ερμήτη, ένα προσκύνημα 

στη σκήτη του Αγίου Αρσενίου, το αγνάντεμα της λίμνης από το παρατηρητήριο

του  Αγίου Γεωργίου ή από το παλίο χωριό, το πέταγμα του χαρταετού στα  σιάδια του

Αγίου Δημητρίου και η φιλοξενία στα μαγαζιά του  χωριού αποζημιώνουν κάθε επισκέπτη.

Άποψη από το χωριο Μορφάτι

ΤΟ ΒΟΥΝΟ ΕΡΜΗΤΗΣ ΚΑΙ Η ΣΠΗΛΙΑ ΣΤΟ ΣΤΑΓΟ

Σύμφωνα με τις παραδόσεις, στο πλάτωμα που υπάρχει επάνω στο βουνό, υπήρχε το ανάκτορο ενός αρχαίου βασιλιά. Σήμερα σε ορισμένα σημεία διακρίνονται ακόμη κάποια τμήματα των τοίχων του.  Σε ένα άλλο σημείο υπάρχουν πολλές αγριοτριανταφυλλιές, δείγμα ότι ίσως εκεί να ήταν ο κήπος του παλατιού. Ο μεγάλος φωτογράφος της Εθνικής Αντίστασης Σπύρος Μελεντζής, μου είχε πει κάποτε στην Αθηνα, ότι το επόμενο συγγραφικό του έργο θα ήταν τα ύδατα της Στυγός και το παλάτι του Μορφέα.

Δεν πρόλαβε όμως να πραγματοποίηση τις επιθυμίες του αυτές λόγο ασθενειας. 

Με τον σπουδαίο αυτόν φωτογράφο είχαμε επικοινωνία, (μας είχε δώσει δυο σπουδαίες 

φωτογραφίες της εποχής 1930 με το Μαργαρίτι), συνολικά είχε βγάλει πέντε φωτογραφίες, 

αλλα δεν μπορούσε να της βρει στο τεράστιο αρχείο που διέθετε. Τις φωτογραφίες αυτές 

τις έχει σήμερα η αδελφότητα Μαργαριτιωτων της Αθηνας. Η τελευταία φορα που 

συναντήθηκα με τον κ. Σπύρο Μελεντζή ήταν το 1988, όπου τον είχε καλέσει 

ο πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, στο Προεδρικό Μέγαρο, για να τον τιμήσει 

για την προσφορα του στην Εθνική Αντίσταση, καταγράφοντας παρα 

πολλά ιστορικά με τον φωτογραφικό φακό του.

ΤΟ ΠΑΛΑΤΙ ΤΟΥ ΜΟΡΦΕΑ

Περιγραφει του ιστορικού Σπύρου Μουσελίμη. (Από τους πολλούς Θεούς που

είχαν στο θεολογείο τους οι προγονι μας ήταν και ο Μορφέας, ο Θεός του ύπνου

που κατοικία του είχε τον Ερημίτη, βουνό κοντά στο σκοτεινό και άλαλο Αδη, για να δίνει 

στους νεκρούς τον αθάνατο ύπνο. Μολογιέται, πως στην κορφή του βουνού, μέσα σε 

παρθένα δαση δρυων είχε το παλάτι του. Τα καλοκαιρια από το πολύ καμα (κάψιμο-ζεστη)

, ροβολαε με τη θέαινα του στον από κάτου κόλπο του Αη Γιαννάκη και έκαναν το 

λουτρό τους. Ένα καλοκαιριάτικο πρωινό του 1961 ανεβαίνω με οδηγό τον Λιόλη Κοντο

από το Μορφάτι για να ιδω το παλάτι και τον κήπο, γιατί ο θεός είχε και κήπο με 

τριανταφυλλιές που μοσχοβολούσαν. Δρύες και σήμερα σκεπάζουν τα ημεροτοπια 

του Ερημίτη. Μεγαλοπρεπη η θεα. Κατακαμπής και στα ριζοβούνια στρουγκιαζουν

τα 24 χωρια του Φαναριου, πίσω απλώνεται ο κλεισμένος από τα μικρά βουνά κάμπος 

του Μαργαριτίου και πέρα μακριά στον ορίζοντα σηκώνονται τα Σουλιωτικα βουνά,

Για παλάτι του θεού μου υποδείχνετε αρχαίος τοίχος δεξαμενής, στην οποια 

συγκετρονωνταν τα βρόχινα νερά, μήκους 55 μ. και για κήπο, λακκιά με αγριοβατα 

Λακκιά τρανταφιλε. Η Στύγα, από το ιερό νερό της οποιας έπιναν οι αθάνατοι θεοί

είναι οι Στάγοι, βάραθρο επί του βουνού Ερημίτης ανωθε του νεοϊδρυμένου

βλάχικου χωριου Τζάρα). 

Αυτά γραφει ο Μουσελίμης στο βιβλίο του Αρχαιότητες της Θεσπρωτίας σελ. 144.

ΤΟ ΜΟΡΦΑΤΙ ΣΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

Τα ευρήματα δείχνουν ότι η περιοχή κατοικήθηκε από πολύ παλιά ( παλαιολιθική εποχή ). 

Δεν είναι λίγα τα τοπωνύμια που παραπέμπουν στην Αρχαία Ελληνική Μυθολογία: 

Το όνομα του χωριου στο Θεο του ύπνου Μορφέα, η σπηλιά στο Στάγο και στο βάραθρο 

και τα νερά της Στυγός, το βουνό Ερημίτης και το όνομα της λίμνης Καλιδικιου στη μυθική 

βασίλισσα των Θεσπρωτών Καλλιδικη. Κατά την τουρκοκρατία στο χωριο δεν υπήρχαν τούρκοι ούτε μουσουλμάνοι Τσιαμηδες. Το Μορφάτι μαζί με τα χωρια Σπαθαρατι, Ελευθερι  και Λιβαδάρι, κρατούσαν την δίοδο ανοιχτή για το πέρασμα των Σουλιωτών στην ενετοκρατούμενη Πάργα.Πολλές δε οικογένειες από το Μορφάτι έχουν συγγενικούς δεσμούς με της Σουλιώτικες οικογένειες

Αρκετές οικογένειες του χωριου έχουν καταγωγή από την Δραγανη, όπως οι Τζημαιοι και

οι Κωσταραιοι, με την απελευθέρωση το χωριο εποικοιστικε από βλάχους και σκηνίτες που 

ήρθαν από διαφορες περιοχές της Πίνδου. Το παλιό Μορφάτι ήταν κτισμένο επάνω στο λόφο όπου και σήμερα υπάρχουν αρκετά σπίτια. Από το λόφο αυτόν που σου προσφέρει ένα μοναδικό θέαμα με φοντο την  πανέμορφη λιμνη με τα νούφαρα, ιδιαιτερα τον μηνα Μάιο που ανθίζουν.

Άλλες οικογένειες μετοίκησαν από το διπλανό χωριο Σπαθαρατι που είναι και έδρα της κοινότητας,  στο νέο χωριο Μορφάτι που κτίστηκε στα χαμηλά ισιώματα με το κοκκινόχωμα στην διασταύρωση του οδικού άξονα Παραμυθιας και Πρέβεζας. 

Στην περίοδο της ιταλογερμανκης κατοχής και της αναίσχυντης συμπεριφοράς 

των Μουσουλμάνων Τσάμηδων οι Μορφατιωτες είχαν και αυτοί

αρκετούς εθνομάρτυρες που έπεσαν για την Πατρίδα.

Θύματα στην περίοδο 1940-1945 

Παραθέτουμε τα ονόματα από ορισμένους Μορφατιωτες και Σπαθαριώτες, οι οποιοι 

εκτελέστηκαν την περίοδο αυτή. Τα θύματα ήταν όμως πολλά περισσότερα, ιδιαιτερα

πριν την κατοχή, δεν έχουμε δυστυχώς προς το παρόν περισσότερα στοιχεια. 

ΧΡΗΣΤΟΣ ΖΑΡΑΒΟΥΤΣΗΣ, ΣΠΥΡΟΣ ΜΠΑΛΟΥΜΗΣ,

ΑΘΝΑΣΙΟΣ ΖΑΡΑΒΟΥΤΣΗΣ, ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΤΣΟΥΠΗΣ,

ΣΠΥΡΟΣ ΝΟΥΤΣΗΣ (ΙΕΡΕΑΣ), ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΥΡΟΥΣΗΣ,

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΜΠΑΛΟΥΜΗΣ, ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΤΖΗΜΑΣ,

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΤΣΑΛΟΥΚΑΣ, ΠΑΣΧΑΛΗΣ ΣΑΡΑΝΤΗΣ.

Η ΣΤΥΓΝΗ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΤΖΗΜΑ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑΛΗ ΣΑΡΑΝΤΗ 

ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΥΣ ΤΣΙΑΜΗΔΕΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΟΧΗ

Αφήγηση από τον Αθανάσιο Τζήμα, γιο του δολοφονημένου Δημητρίου, Ιούλιος του 2008.

Το καλοκαίρι του 1942 ομάδες μουσουλμάνων Τσιαμηδων της περιοχής Μαργαριτίου 

περιφέρονται στα χριστιανικά χωρια της γύρο περιοχής και τρομοκρατούν με απειλές 

ξυλοδαρμούς και αρπαγες ζωων και χρημάτων τους ανυπεράσπιστους χριστιανούς 

συμπατριώτες τους. Ο κύριος στόχος τους ήταν, να εξαναγκάσουν τους χριστιανούς να

δηλώσουν  υποταγή στα σχέδια των μουσουλμάνων, τα οποια  ήταν, η προσάρτηση της

περιοχής μας και γενικά της Θεσπρωτίας στην Αλβανια. Έτσι λοιπόν οι μουσουλμάνοι

γνωρίζοντας καλά ποιοι τους χαλούσαν τα σχέδια όρμησαν στο Μορφάτι και στο Σπαθαρατι

και έψαχναν εκτος από τον Βασίλη Μπαλούμη, ο οποιος τους είχε επανειλημμένα 

απασχολήσει, και για άλλους συνεργάτες του. Έμαθαν λοιπόν ότι ο Δημήτριος Τζήμας, 

συμπολεμιστής του Μπαλούμη, βρίσκονταν στην τοποθεσία κάμπος Γκαμηλη που είναι 

ενδιάμεσα από την Τζάρα και την Κορώνη, όπου εργάζονταν στα χωράφια μονος του.

Μια ομάδα από 10 οπλισμένους μουσουλμάνους Τσιαμηδες πήγαν εκεί και τον συνέλαβαν.

Με προπηλακισμούς, απειλές κατά της ζωής του ιδιου και της οικογενειας του και 

ξυλοδαρμούς τον μετέφεραν στην Γλυκη Παραμυθιας, όπου τον φυλάκισαν επί δυο 

ημερες. Δεν τον σκότωσαν αμεσως διότι υπολόγιζαν ότι ο Δημήτριος Τζήμας ήξερε που

βρίσκονταν ο Μπαλούμης με τους κορυφαίους συμπολεμιστές του Χαράλαμπο Σερίφη, 

Σταμάτη Κωσταρα και άλλους και προσπαθούσαν να τον αναγκάσουν να τους προδώσει 

το κρησφύγετο του φίλου του Μπαλούμη, ώστε με έφοδο να τον πιάσουν. Ο Δημήτριος Τζήμας αφού τους απάντησε ότι δεν γνώριζε που βρίσκετε ο Μπαλούμης, τους ζήτησε να τον αφήσουν ελεύθερο. Τότε σε σύντομο συμβούλιο που έκαναν μεταξύ τους, οι μισοί έλεγαν να τον σκοτώσουν άμεσως, οι άλλοι μισοί αποφάσισαν να τον αφήσουν ελεύθερο, υπό τον ορο ότι θα τους πρόδιδε το κρησφύγετο του Μπαλούμη. Ο Δημήτριος Τζήμας βλέπονταςότι δεν είχε καμια ελπίδα να γλιτώσει, αποφάσισε να τους ξεγελάσει θέλοντας να κερδίσει χρόνο. Προφασίστηκε ότι αν μάθει κάτι θα τους ειδοποίηση. Τον άφησαν λοιπόν

ελεύθερο και παράλληλα του υπενθύμισαν ότι σε περίπτωση που τους κοροϊδέψει θα 

σκότωναν τον ίδιο και την οικογένεια του. Φεύγοντας ο Δημήτριος Τζήμας σε κακή 

σωματκη κατάσταση από τα βασανιστήρια που του είχαν κάνει, ορκίστηκε μέσα του να

πάρει εκδίκηση για την απάνθρωπη μεταχείριση που του έκαναν. Φτάνοντας στο χωριο 

του, ειδοποιοί τον Μπαλούμη για την περιπέτεια του και τους υπολοιπους χωριανούς του

και αφού σε καμια περίπτωση δεν θα πρόδιδε τον φίλο του Μπαλούμη, αποφάσισε 

να εξαφανιστεί, σκεπτόμενος παράλληλα την οικογένεια του η οποια διέτρεχε τον θανάσιμο 

κίνδυνο. Για αυτό το λόγο δεν ήθελε να πάει κάπου μακριά, προσπαθούσε να βρίσκετε σε

κοντινή σχετικά απόσταση από την οικογένεια του, πάντα όμως κριβόμενος. 

Οι μουσουλμάνοι βλέποντας ότι η προσπάθεια τους δεν έφερε αποτέλεσμα, άρχισαν να

ψάχνουν σε όλα τα χωρια για να τον σκοτώσουν. Ο Δημήτριος Τζήμας αφού δυο τρις 

φορες τους ξέφυγε στο παρα πέντε από μπλόκο που του είχαν στήσει, αποφάσισε να πάει 

στην Αγια Κυριακή, Πάργας και να κρυφτεί εκεί για λίγο διάστημα, έως ότου έβρισκε τρόπο 

να εξαφανιστεί οικογενειακός από την περιοχή. Πήγε λοιπόν και κρύφτηκε στο σπίτι του

συγγενή του Γρηγορίου Χαλκη (Γρηγορη-Γιάννου), μαζί με τον χωριανό του Πασχάλη Σαράντη. 

(Δεν ηταν εύκολο να βρείς σπίτι να κρυφτείς διότι κινδύνευαν και αυτοί που σε κάλυπταν).

Ένα απόγευμα ομάδα επτά οπλισμένων μουσουλμάνων Τσιαμηδων πηγαίνουν 

στην Αγια Κυριακή στο σπίτι του Γρηγορίου Χαλκη και απαιτούν να ψάξουν.

Οι δυο καταζητουμενοι περνωντας είδηση τι συμβαίνει, δεν προλάβαιναν να βγούν 

έξω και να κρυφτούν κάπου στο ύπαιθρο, έτσι αναγκάστηκαν να μείνουν μέσα στο 

σπίτι, τους σκέπασαν με κάτι κουβέρτες, ώστε να φαίνεται σαν μπόγος με ρούχα και 

περίμεναν. Στην απάντηση του σπιτονοικοκύρη ότι εδώ δεν κρύβεται κανένας, τον έσπρωξαν

βίαια και βρίζοντας μπήκαν μέσα. Αφού κοίταξαν, βγαίνουν έξω και είπαν, πάμε να φύγουμε,

δεν είναι εδώ. Τότε ο επικεφαλής τους, τους είπε: Δεν μπορεί, οι πληροφορίες που έχω είναι 

καλές, ξαναμπείτε μέσα και ψάξτε καλά. (Η αγωνια των ελλήνων, που τους είχαν μαζέψει

σε μια άκρη της αυλής του σπιτιού, μαζί με τον εξαετή μικρό Θανάση έφτανε στο κατακόρυφο 

και η καρδια τους πήγαινε να σπάσει).Ξαναμπαινουν λοιπόν μέσα οι μουσουλμάνοι και τους

βρίσκουν, τους βγάζουν έξω και τους έστησαν στην άλλη άκρη της αυλής. Ήταν βεβαια 

ανήσυχοι αλλα κρατούσαν την ψυχραιμία τους, κοιτάζοντας τους χωριανούς τους και 

ο Δημήτριος Τζήμας τον γιο του για τελευταία φορα. Ο μικρός Θανάσης κοιτούσε 

αμήχανα μην καταλαβαίνοντας τι επρόκειτοι να επακολουθήσει. Οι αιμοσταγείς δολοφόνοι

πρώτα εκτέλεσαν τον Πασχάλη Σαράντη με πιστόλι, πυροβολώντας τον στον κρόταφο,

ο οποιος έπεσε άμεσως κάτω. Έτερος δολοφόνος πλησίασε τον Δημήτριο Τζήμα και 

τον μαχαίρωσε στην καρδια, το αίμα πετάχθηκε έως πέρα, πέφτοντας ο Τζήμας κάτω

βογκώντας από τους πόνους, τρίτος μουσουλμάνος τον πυροβολεί εξ επαφής στο κεφάλι.

Στους θρήνους και τις κραυγές των γυναικών και στο κλάμα του μικρού Θανάση που 

φώναζε, αφήστε τον πατέρα μου, ένας άλλος μουσουλμάνος πλησίασε τον μικρό 

βγάζοντας το πιστόλι του και είπε στην γριά σπιτονοικοκυρά, παρτετο από εδώ

γιατί θα το σκοτώσω και αυτό, και ταυτόχρονα ρώτησε γιατί κλαίει, μήπως είναι παιδί 

ενός των εκτελεσθέντων; η γριά τρέμοντας από τον φόβο της του είπε ότι το παιδί δεν

φταίει σε τίποτα, φοβήθηκε και για αυτό έκλαψε. Όλο αυτό το διάστημα άλλος 

μουσουλμάνος έψαξε όλο το σπίτι για χρήματα, τελικά άρπαξε κάποιο αντικείμενο

που του άρεσε και απομακρύνθηκαν έτσι απλά, αφού είχαν σκορπίσει τον θάνατο 

σε δυο συντοπίτες τους μπροστά στα ματια ενός μικρού παιδιού που έβλεπε να 

σκοτώνουν τον πατέρα του. 

 Όσοι ώρα ο Θανάσης μου εξιστορούσε την τραγική εμπειρία που του έμελλε να ζήση, 

παρακολουθούσα το πρόσωπο του, που σε κάθε φράση ένιωθες την θλίψη που αισθάνονταν 

διότι τα ξαναζούσε όλα αυτά σαν να τα έβλεπε μπροστά του, όπως μου είπε. 

Η φρίκη σε όλο της το μεγαλείο από τα δολοφονικά χερια των συμπατριωτών μας 

μουσουλμάνων, που λίγα χρονια πριν, δήλωναν Έλληνες  και ότι θα πολεμήσουν 

στο πλευρό της μητέρας πατρίδας Ελλάδας, και ακόμη ότι μια θρησκεία μας χωρίζει, 

κατά τα αλλα είμαστε όλοι αδέρφια Έλληνες.

Όλα αυτά όμως τα ξέχασαν λίγα χρονια μετά και ξαναθυμήθηκαν τα τσιφλίκια τους τα 

οποια αφού εξισλαμίστηκαν παλαιότερα,  ακούσια, η, εκούσια δεν έχει σημασία, άρπαζαν 

τα πάντα από τους συγχωριανούς τους, παιδιά, χωράφια, ζώα, και ότι άλλο μπορούσαν.

Αυτοί ήταν οι συμπατριώτες μας οι μουσουλμάνοι Τσιαμηδες, που ενώ μπορούσαμε

να τους εκτοπίσουμε τους δεχθήκαμε στην περιοχή μας.

Αυτήν την τραγική ιστορία μου την περιέγραψε ο συγγενής μου 

Αθανάσιος Τζήμας, στο Μορφάτι τον Ιούλιο του 2008

Παρουσίαση: Θωμας Στ. Γκίνης 2008

---

Η ΣΚΗΤΗ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΑΡΣΕΝΙΟΥ ΣΤΟ ΜΟΡΦΑΤΙ

Το μονοπάτι που οδηγεί στο ασκηταριό του αγίου Αρσενίου στο Μορφάτι.

 

Η σπηλιά στον  Ερημίτη  όπου είναι και το εκκλησάκι του αγίου Αρσενίου.

Η σπηλιά και η εκκλησια του αγίου Αρσενίου στόν Ερημίτη.

Ο όσιος Αρσένιος στον Ερημίτη (Μορφι).

 

Άποψη από τον Aη Αρσένη στο Μορφάτι.

Αυτή η εικόνα είναι ζωγραφισμένει έξω από το ασκηταριό και αναπαριστάνει τον άγιο Γεώργιο.

Το εσωτερικό του αγίου Αρσενίου με τα εικονίσματα φθαρμένα από τον χρόνο

και την υγρασία. Από ότι μας πληροφορεί ο ιστορικός Σπύρος Μουσελίμης, 

που ανέβηκε το 1961 στον Ερημίτη μαζί με τον Γεώργιο (Λιόλη) Κοντο,

η ζωγραφική του τέμπλου του αγίου Αρσενίου έγινε από

τους Χιοναδιτες ζωγράφους  Αδ. Παντούλη το 1872.

Ο πέτρινος θολος στο εσωτερικό της σπηλιάς του αγίου Αρσενίου που

η φύση με τον δικό της μοναδικό τρόπο έχει ζωγραφίσει.

Η σπηλιά στον Ερμητη (ΜΟΡΦΙ). Η ροη των νερών στο πέρασμα των αιώνων έχει σμιλευσει

με έναν υπέροχο τρόπο τα αγρια βράχια δίνοντας τους μια αγια όψη που ταιριάζει απόλυτα

με το μικρό αυτό Ασκηταριό που διάλεξε κάποτε ο άγιος Αρσένιος για 

να αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στο πανάγιο χριστιανικό πνεύμα.

Ο ΑΓΙΟΣ ΑΡΣΕΝΙΟΣ

Η εκκλησια του Αγίου Αρσενίου κτίστηκε το 1873 από τους Μορφατιωτες. 

Είναι ο προστάτης του χωριου και γιορτάζει στις 8 Μαΐου. Η  εκκλησια είναι κτισμένη σε

μια σπηλιά του βράχου του βουνού Ερμητης, η, Ερημίτης που κοιτάζει προς τα σουλιώτικα 

όρη και για να απολαύσει κανεις αυτό το ανεπανάληπτο μεγαλείο αυτής της τοποθεσίας 

πρέπει να ανεβεί εκεί ακριβώς διότι από κάτω δεν είναι θεατή. Το τοπίο είναι πνιγμένο 

από βλάστηση όπως μηλοκοκκιες, δάφνες αγριοσυκιες, πουρνάρια και κισσούς. Αν σταθείς

από κάτω και κοιτάξεις τον θεόρατο γκρεμό σου κόβεται η ανάσα. Τα αγριοπούλια, μόνιμοι 

κάτοικοι της σπηλιάς που κρατάνε συντροφια στον άγιο Αρσενιο, σε καλωσορίζουν με τα 

χαρούμενα κελαηδίσματα τους. 

Στην αυλή της εκκλησιας σε περιμένουν δυο γέρικες μηλοκοκιες

για να ξεκουραστείς στον ίσκιο τους το καλοκαίρι. Από πάνω η οροφή της σπηλιάς και της

εκκλησιας στάζει νερό και οι πιστοί το μαζεύουν σε μπουκάλια κυρίως στην γιορτή του αγιου, 

γιατί πιστεύουν ότι είναι θαυματουργό. Η τοποθεσία που βρίσκεται το εκκλησάκι πέρα από

θρησκευτική έχει και ιστορική σημασία. Σε αυτή την τοποθεσία την εποχή που 

οι τουρκαλβανοτσαμηδες λυμαίνονταν την περιοχή και οι Έλληνες κάτοικοι

κακοποιούνταν βάναυσα, είχε ένα από τα κρησφύγετα του ο Ήρωας της 

περιοχής Βασίλης Μπαλούμης, εδώ είχε κρυμμένο όλον τον οπλισμό του.

Η ΛΙΜΝΗ ΣΤΟ ΚΑΛΟΔΙΚΙ

Η λίμνη Καλοδίκι με τα νούφαρα που το όνομα της συνδέθηκε

  με την μυθική βασίλισσα των Θεσπρωτών Καλλιδικη.

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΛΙΜΝΗ

(Καλλιδικη Η Βασίλισσα των Θεσπρωτών, που απέκτησε ένα παιδί από τον Οδυσσέα, 

τον Πολυποιτη. Μετά τον θάνατο της Καλλιδικης ο Οδυσσέας παρέδωσε

τη Βασιλεια των Θεσπρωτών στον Πολυποιτη και επέστρεψε στην Ιθάκη).

Η Λίμνη του Καλοδικίου υπήρχε από τα παλιά χρονια. Σύμφωνα με μαρτυρίες των γεροντότερων,

η λίμνη καλλιεργούνταν από τους κατοικους  των χωριων Μάντουκα, Μορφάτι, Ελευθερι και Πυργί, 

καθώς και από Μαργαριτιωτες. Τα χωράφια ήταν ποτίστηκα και  παρα πολύ αποδοτικά σε 

 γεννήματα. Τα Καρπούζια ζύγιζαν ως και 40 οκάδες. Τα καλαμπόκια έφταναν τα δυο μετρα ύψος.

Καλλιεργούσαν επίσης ρύζι και από τα νερά της λίμνης λειτουργούσαν δυο αλευρόμυλοι, ένας

στον Ασπρόμυλο και ο άλλος στου Κόρακα, κάτω από το Γερακάρι χαμηλά στον κάμπο. 

Όταν ο  Αλη-Πασας κατέκτησε την Ήπειρο άρπαξε την περιοχή από τους ντόπιους  και έκανε 

ένα φράγμα από την μεριά του Πυργιού για να μην σπέρνουν  οι ντόπιοι κάτοικοι στα χωράφια του,

τα οποια είχε παραχωρήσει  σε κάποιους προσκυνημένους. Το 1913 έκαναν το φράγμα στην γέφυρα

και το 1952 το μεγάλωσαν, καθώς και το 1965. Η λίμνη εμπλουτίστηκε με γόνο ψαριών

το 1952 από τον τότε πρόεδρο  του Ελευθεριου Αθανάσιο Δούκα. Το άχυρο και το παπυροι της

λίμνης χρησιμοποιούνταν για τα καλύβια των Σαρακατσαναίων, για τους στάβλους και για 

τα σαμαρια που  έφτιαχναν τότε οι χωρικοί. Στις όχθες της λίμνης πιθανολογείται να υπήρχαν

προϊστορικοί οικισμοί από την πλευρά του Μορφατίου και της Μαντουκας. Σήμερα η λίμνη είναι ένας 

σπανιος υδροβιότοπος και στολίδι της περιοχής μας που προστατεύεται από το ΝΑΤΟΥΡΑ 2.000. 

Τις πληροφορίες για την λίμνη τις αντλήσαμε κυριως από αφηγήσεις των παλαιοτερων προγόνων

μας που για πολλά χρονια ασχολήθηκαν εκεί και από μια μικρή δημοσιευση που στο παρελθόν είχε

κάνει στα Νέα του Μαργαριτίου, ο τότε γραμματέας της Κοινότητας Ελευθεριου, Ευθύμιος Νάστας.

Η έκταση της λίμνης καλύπτει τα 4.500 στρέμματα από τα οποια το ένα τρίτο περίπου είναι στεριά. 

Η λίμνη αυτή εκτος από τα νερα που συσσωρεύει από τα γυρω βουνά έχει και πηγες που αναβλύζουν 

από το υπέδαφος της. Ορισμένες φορες στο παρελθόν η λίμνη λόγο των υπεραρκετων

βροχοπτώσεων πλημμύριζε. Από την υπερχείλιση του φράγματος στη γεφύρια του Μουρίου με 

αποτέλεσμα να πλημμυρίζει ο κάμπος του Ελευθεριου- Μαργαριτίου. Για να αντιμετωπίσουν

τις βδέλλες που παλαιότερα ταλαιπωρούσαν όσους επιχειρούσαν να μπούν στην λίμνη για παπυροι,

έφεραν ένα συγκεκριμένο γόνο ψαριού από την Ιταλία που έτρωγε τις βδέλλες.

Στην δεκαετία του 1980 ο Σπύρος Τσανης με τις ατομικά δικες του ενεργειες φροντησε αυτός ο φυσικός

θησαυρός να παραμείνει ανέπαφος. Απαγορεύτηκε το κυνήγι και το ψάρεμα, η λίμνη εμπλουτίστηκε με

διαφορα υδρόβια ζώα όπως οι Μυοκαστορες κλπ και σήμερα βλέπουμε στη λίμνη αυτή διαφορα ήδη παπιών

και κύκνους να βολτάρουν στο πανέμορφο αυτό υδρόβιο πάρκο. Αυτό τον έφερε σε κάποιες ασήμαντες

έριδες με ορισμένους που ήθελαν την λίμνη να αποξηρανθεί στο μεγαλύτερο μέρος και η υπόλοιπη 

έκσταση να δοθεί στους κατοικους για αγροτική εκμετάλλευση. Ένας θιασώτης αυτής της άποψης ήταν και 

ο Ευθύμιος Νάστας από ότι διακρίνουμε στα δημοσιεύματα του κατά καιρούς.

 

Ομορφιές σπάνιου καλους από την λίμνη του Καλοδικίου.

www.margariti.gr

www.romiazirou.blogspot.gr