Η ελληνική κυβέρνηση
απέτυχε να κλείσει μια καλή συμφωνία και ο μόνος κερδισμένος πολιτικά από αυτήν
θα είναι η αντιευρωπαϊκή δεξιά, σχολιάζει ο Ivan Krastev, πρόεδρος του Κέντρου
Φιλελεύθερης Στρατηγικής στη Σόφια και μέλους του Ινστιτούτου Ανθρώπινων
Επιστημών στη Βιέννη.
Ο Αλέξης Τσίπρας και η κυβέρνησή του στην
Αθήνα είναι αυτοαποκαλούμενοι μαρξιστές, αλλά έχουν ξεχάσει την προειδοποίηση
ότι τα μεγάλα παγκόσμια ιστορικά γεγονότα και πρόσωπα εμφανίζονται, για να το
θέσουμε έτσι, δύο φορές: την πρώτη φορά ως τραγωδία και τη δεύτερη φορά ως
φάρσα. Και τώρα είναι δύσκολο για αυτούς να υποστηρίζουν ότι δεν ήταν αυτοί που
οργάνωσαν τη φάρσα.
Την 31η Οκτωβρίου 2011, ο Έλληνας πρωθυπουργός, Γιώργος
Παπανδρέου, ανακοίνωσε τα σχέδιά του για ένα δημοψήφισμα σχετικά με το σχέδιο
διάσωσης που πρότεινε η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το
Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Ζήτησε από τους Έλληνες να υποστηρίξουν τα
μεταρρυθμιστικά μέτρα που απαιτούνταν από τους πιστωτές ως τίμημα για την
παραμονή τους στην ευρωζώνη. Αλλά το δημοψήφισμα δεν έγινε ποτέ: το χαρακτήρισαν
ανεκπλήρωτη δημοκρατία. Τρεις ημέρες μετά την ανακοίνωση αυτή, και μετά από μια
σκληρή αντίδραση από τη Γερμανία και τις Βρυξέλλες, η ελληνική κυβέρνηση πάγωσε
την ιδέα και οι μεταρρυθμίσεις ψηφίστηκαν στη Βουλή αντ' αυτού. Δεν αποτελεί
έκπληξη ότι οι Σοσιαλιστές του κυρίου Παπανδρέου όχι μόνο έχασαν τις επόμενες
εκλογές, αλλά γρήγορα έσβησαν και ως πολιτική δύναμη.
Η δεύτερη εμφάνιση της
ιδέας του δημοψηφίσματος ήρθε με πρωτοβουλία του κ. Τσίπρα και του ΣΥΡΙΖΑ: αυτή
τη φορά, το αποκαλούν ευνουχισμένη δημοκρατία. Οι Έλληνες ψήφισαν πράγματι στις
5 Ιουλίου - η συντριπτική πλειοψηφία απέρριψε τους όρους για ένα νέο, τρίτο
πακέτο διάσωσης από τη λεγόμενη τρόικα, όπως ήθελε η κυβέρνηση- αλλά η ηρωική
αντίστασή τους στους πιστωτές διήρκεσε μόλις επτά ημέρες. Μέχρι τη Δευτέρα, ο
Τσίπρας είχε δεχθεί μια πολύ σκληρότερη εκδοχή της διάσωσης και συμφώνησε να
εφαρμόσει πολιτικές που μέχρι πρόσφατα θεωρούσε «εγκληματικές».
Η προσωρινή
επίλυση της ελληνικής κρίσης δείχνει ότι, προκειμένου να επιβιώσει το κοινό
ευρωπαϊκό νόμισμα, οι ψηφοφόροι των εθνών- οφειλετών θα πρέπει να στερούνται το
δικαίωμά τους στην αλλαγή της οικονομικής πολιτικής, ακόμη και δεδομένου ότι
διατηρούν το δικαίωμα να αλλάζουν τις κυβερνήσεις. Λαμβάνοντας υπόψη τα όσα
συνέβησαν, είναι σαφές ότι αυτό στο οποίο ήταν αντίθετοι ο κ. Τσίπρας και ο
Γιάννης Βαρουφάκης, ο υπουργός Οικονομικών του μέχρι τις 6 Ιούλη, δεν ήταν τόσο
οι πολιτικές που προτείνονται από τους πιστωτές, αλλά το να θεωρηθούν υπεύθυνοι
για την αποδοχή τους.
Μπροστά στην εξέγερση της Αθήνας, οι Ευρωπαίοι ηγέτες
αντιμετώπισαν μια δύσκολη επιλογή: θα μπορούσαν είτε να αφήσουν την Ελλάδα να
χρεοκοπήσει, θέτοντας έτσι το κοινό νόμισμα σε κίνδυνο, καταστρέφοντας την
ελληνική οικονομία και στέλνοντας το μήνυμα ότι σε μια πολιτική ένωση πιστωτών
και οφειλετών δεν υπάρχει χώρος για αλληλεγγύη- είτε θα μπορούσαν να σώσουν την
Ελλάδα με τους όρους του Τσίπρα, σηματοδοτώντας έτσι ότι ο πολιτικός εκβιασμός
λειτουργεί και εμπνέοντας λαϊκιστικά κόμματα σε όλη την Ήπειρο.
Αντιμέτωποι
με αυτό το δίλημμα, οι Ευρωπαίοι ηγέτες βρήκαν μια τρίτη επιλογή: να σώσουν την
Ελλάδα με τόσο δραστικούς όρους, έτσι ώστε καμία άλλη λαϊκιστική κυβέρνηση να
μην έμπαινε στον πειρασμό να ακολουθήσει το παράδειγμά της. Τώρα ο κ. Τσίπρας
έχει γίνει ζωντανή απόδειξη ότι «δεν υπάρχει εναλλακτική λύση» για τις τρέχουσες
οικονομικές πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η άμεση επίπτωση της ελληνικής
συμφωνίας είναι οι πιο ήρεμες αγορές, οι ηττημένοι Έλληνες και οι Γερμανοί
σκεπτικιστές. Θα πρέπει λοιπόν η Ευρώπη να γιορτάζει; Μήπως οι Ευρωπαίοι ηγέτες
αναμένουν ότι η Ελλάδα θα μεταμορφωθεί από την συμφωνία όπως μεταμορφώθηκε η
Κεντρική Ευρώπη στη δεκαετία του 1990; Είναι πιθανό ότι όλο το επεισόδιο του
δημοψηφίσματος - ένα ηχηρό δημόσιο «όχι» που ακολουθήθηκε από την υποχώρηση του
κ. Τσίπρα με τους πιστωτές - θα μπορούσε να χρησιμεύσει για να μην ταπεινώσει
τους Έλληνες ψηφοφόρους, αλλά αντ 'αυτού να τους επανεκπαιδεύσει;
Ενώ πολλοί
στις Βρυξέλλες ελπίζουν ότι οι Έλληνες έχουν μάθει κάτι, είναι περισσότερο από
πιθανό ότι το νέο πακέτο μεταρρυθμίσεων που συμφωνήθηκε τη Δευτέρα θα οδηγήσει
σε περαιτέρω ριζοσπαστικοποίηση ορισμένων τμημάτων της ευρωπαϊκής Αριστεράς και
στην εξάπλωση της απάθειας στην Ελλάδα. Ο αριστερός λαϊκισμός του κ. Τσίπρα
απέτυχε να κερδίσει μια καλύτερη συμφωνία για την Ελλάδα. Αντ' αυτού, ο
πραγματικός πολιτικός νικητής είναι πιο πιθανόν όχι το μετριοπαθές κέντρο, αλλά
η αντι-ευρωπαϊκή δεξιά. Και ενώ οι Ευρωπαίοι ηγέτες μπορούν να συγχαίρουν τον
εαυτό τους για τη διατήρηση της Ένωσης, το τίμημα που η Ευρώπη θα πληρώσει για
την οικονομική διάσωση της Ελλάδας και το πολιτικό κόστος θα είναι ο
μετασχηματισμός της Ένωσης από ένα σχέδιο γεμάτο ελπίδες και προσδοκίες σε ένα
σχέδιο επιβίωσης με κοινούς φόβους και σύγχυση.
Η ελπίδα της καγκελαρίου
Άνγκελα Μέρκελ, ότι η Ελλάδα θα μπορούσε να μετατραπεί κατά το πρότυπο της
ένωσης της Κεντρικής Ευρώπης, διαψεύσθηκε - τουλάχιστον προς το παρόν. Οι
πολιτικές του Βερολίνου μετά την οικονομική κρίση του 2009 ήταν σε μεγάλο βαθμό
επηρεασμένες από την εμπειρία του στην παροχή βοήθειας στην μετα-κομμουνιστική
Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη μετά τις μεγάλες οικονομικές και πολιτικές αλλαγές
που υπέστησαν, αλλά η κατάσταση της Ελλάδας σήμερα δεν είναι όπως η Πολωνία ή η
Βουλγαρία στη δεκαετία του 1990. Είναι αλήθεια ότι η ύφεση εκείνη την περίοδο
στο μεγαλύτερο μέρος της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης είναι συγκρίσιμη με ό,
τι η Ελλάδα έχει υποστεί κατά τη διάρκεια των τελευταίων πέντε ετών και ότι
πολλές από τις μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται από τους Έλληνες εφαρμόστηκαν με
επιτυχία από την Ανατολική Ευρώπη. Αλλά αν υπάρχει ένας παράγοντας που
διαφοροποιεί αισθητά τα μετα-κομμουνιστικά έθνη της Ευρώπης στη δεκαετία του
1990 από την Ελλάδα σήμερα, είναι η φύση των προσδοκιών του λαού για το μέλλον.
Παρά το γεγονός ότι οι οικονομίες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης ήταν
σε ένα χάος, οι πολίτες αυτών των χωρών ήταν γενικά αισιόδοξοι: οι άνθρωποι
έτειναν να βλέπουν τις μεταρρυθμίσεις ως επώδυνες αλλά έναν σχετικά σύντομο
δρόμο για ένα καλύτερο μέλλον. Στην Ελλάδα, η διάθεση της κοινής γνώμης είναι
γεμάτη δυσπιστία και απαισιοδοξία: οι μεταρρυθμίσεις θεωρούνται ότι ισοδυναμούν
με κάτι χωρίς μέλλον. Στην πραγματικότητα, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι
περισσότεροι Έλληνες περιμένουν πως οι ζωές των παιδιών τους θα είναι χειρότερες
από τις δικές τους.
Αυτές οι σημαντικά διαφορετικές προσδοκίες εξηγούν
καλύτερα γιατί στην μετα-κομμουνιστική Ευρώπη οι μεταρρυθμίσεις υποστηρίχθηκαν
σθεναρά από τους νέους, ενώ στην Ελλάδα το 85 τοις εκατό των ατόμων ηλικίας
μεταξύ 18 και 24, και το 72 τοις εκατό των ανθρώπων 25-34, απέρριψαν τις
μεταρρυθμίσεις στο πακέτο των πιστωτών. Στην Ανατολή, οι πολιτικοί κατηγόρησαν
για την οικονομική καταστροφή σε μεγάλο βαθμό το παλιό κομμουνιστικό καθεστώς.
Στην περίπτωση της Ελλάδας, το παλαιό καθεστώς είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση. Στην
Κεντρική Ευρώπη, οι Βρυξέλλες θεωρήθηκαν φίλος και σύμμαχος. Στην Ελλάδα
θεωρούνται πιστωτές και εχθρική δύναμη.
Με λίγα λόγια, οι μεταρρυθμίσεις που
είχαν αποτέλεσμα σε περιόδους δημόσιας αισιοδοξίας κατέρρευσαν σε περιόδους
απαισιοδοξίας.
Διαβάστε το κείμενο των New York Times
A Greek
Farce, Then Gloom
Alexis
Tsipras and his government colleagues in Athens are self-proclaimed Marxists,
but they have forgotten the warning that great world-historic facts and
personages appear, so to speak, twice: the first time as tragedy; the second
time as farce. And now it is difficult for them to argue that they weren't the
ones who staged the farce.
On Oct. 31, 2011, the Greek prime
minister, George Papandreou, announced plans for a referendum on a bailout plan
proposed by the European
Union, the European Central Bank and the International Monetary Fund. He
asked Greeks to support the reform measures demanded by the creditors as the
price of staying in the eurozone.
But the
referendum never took place: Call it democracy frustrated. Three days after
announcing it, and following a harsh reaction by Germany and Brussels, the Greek
government shelved the idea and the reforms were voted on in Parliament instead.
Not surprisingly, Mr. Papandreou's Socialists not only lost the following
elections but quickly faded as a political force.
The second appearance of the
referendum idea came on the initiative of Mr. Tsipras and his Syriza party: This
time, call it democracy castrated. The Greeks actually held the vote on July 5 -
the vast majority rejecting the terms for a new, third bailout by the so-called
troika as the government wanted - but their heroic resistance to the creditors
lasted a whole seven days. By Monday, Mr. Tsipras had accepted a much harsher
version of the bailout and agreed to implement policies that he had only
recently deemed "criminal."
The
temporary resolution of the Greek crisis shows that, in order for the common
European currency to survive, the voters of the debtor nations will have to be
deprived of their right to change economic policy, even as they keep their right
to change governments. Given what has occurred, it is clear that what Mr.
Tsipras and Yanis Varoufakis, his finance minister until July 6, were fighting
was not so much the policies proposed by the creditors but being held
responsible for accepting them.
In dealing with Athens's rebellion
European leaders faced a tough choice: They could either allow Greece
to default, thus putting the common currency at risk, destroying the Greek
economy, and sending the message that in a political union of creditors and
debtors there is no place for solidarity; or they could save Greece on Mr.
Tsipras's terms, thus signaling that political blackmail works and inspiring
populist parties all over the Continent.
Faced with
this dilemma, European leaders found a third option: to save Greece on such
drastic terms that no other populist government would even be tempted to follow
its example. Now Mr. Tsipras has become living proof that "there is no
alternative" to the current economic policies of the European Union.
The
immediate impact of the Greek agreement is calmer markets, defeated Greeks and
skeptical Germans. So should Europe celebrate? Do European leaders expect Greece
to be transformed by the accord as Central Europe was transformed in the 1990s?
Is it possible that the whole referendum episode - a resounding public "no"
followed by Mr. Tsipras's climb-down with the creditors - could serve not to
humiliate Greek voters but instead to re-educate them?
While many
in Brussels are hoping that the Greeks have learned, it is more than likely that
the new reform package agreed to on Monday will result in further radicalization
of certain segments of the European left and the spread of apathy in Greece.
Mr. Tsipras's leftist populism
failed to win Greece a better deal. Instead, the real political winner is most
likely to be not the moderate center but the anti-European right. And while
European leaders can congratulate themselves on keeping the Union going, the
price that Europe will pay for saving Greece economically and losing it
politically is the transformation of the Union from a project sustained by hopes
and aspirations into one surviving on shared fears and confusion.
Chancellor
Angela Merkel's hope that Greece could be transformed on the model of Central
Europe rings false - at least at the moment. Berlin's policies after the
financial crisis of 2009 were heavily influenced by its experience in helping
post-Communist Central and Eastern Europe undergo major economic and political
changes, but Greece's situation today is not like that of Poland or Bulgaria in
the 1990s. It is true that the recession at that time in most of Central and
Eastern Europe is comparable to what Greece has endured over the last five years
and that many of the reforms demanded by the Greeks were successfully
implemented by East Europeans. But if there is one factor that sharply
distinguishes Europe's post-Communist nations in the 1990s from Greece today, it
is the nature of public expectations about the future.
Although the economies of Central
and Eastern Europe were in a shambles, the citizens of these nations were
generally optimistic: People tended to view reforms as a painful but relatively
short stage on the way to a brighter future. In Greece, the public mood is one
of total mistrust and pessimism: Reforms are seen as tantamount to no future. In
fact, opinion polls indicate that most Greeks expect their children's lives to
be worse than their own.
These sharply different
expectations best explain why in post-Communist Europe reforms were strongly
supported by the young, while in Greece 85 percent of those between the ages of
18 and 24, and 72 percent of people from 25 to 34, rejected the creditors'
reform package. In the East, politicians blamed the economic catastrophe largely
on the old Communist regime; in the case of Greece, the old regime is the
European Union. In Central Europe, Brussels was viewed as a friend and ally; in
Greece it is viewed as a creditor and hostile power.
In short, reforms that worked in
times of public optimism collapse in times of pessimism.
Ivan Krastev is a
political scientist, the chairman of the Center for Liberal Strategies in Sofia
and a permanent fellow at the Institute for Human Sciences in Vienna.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου