Αράχωβα (Ριζό) Θεσπρωτίας. Δείτε τα video

Δείτε τα video

Αράχωβα (Ριζό) Θεσπρωτία

Το Ριζό, που από πέρισυ ξανανομάστηκε Αράχωβα (ως το 1958 έφερε το όνομα Αράχοβα ή Αράχωβα) είναι ορεινό χωριό του δήμου Φιλιατών του νομού Θεσπρωτίας της περιφέρειας Ηπείρου. Απέχει 17 χλμ από την πρωτεύουσα του δήμου, Φιλιάτες και είναι κτισμένο σε υψόμετρο 580 μέτρων. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της απογραφής πληθυσμού του 2011, στον οικισμό κατοικούν 51 άτομα.

Ονομασία

Ο οικισμός έφερε αρχικά την ονομασία Αράχωβα, η οποία προέρχεται από τη σλαβική λέξη rahova που μεταφράζεται ως καρυδότοπος. To 1958, το χωριό μετονομάστηκε, από την κρατική Επιτροπή Τοπωνυμίων, σε Ριζό ένεκα της σλαβικής προέλευσης της προηγούμενης ονομασίας. Στις 4 Δεκεμβρίου του 2013, έπειτα από αίτημα των κατοίκων, το δημοτικό συμβούλιο του δήμου Φιλιατών αποφάσισε ομόφωνα, για ιστορικούς και συναισθηματικούς λόγους, την επαναφορά της αρχικής ονομασίας του οικισμού, εξουσιοδοτώντας παράλληλα τον δήμαρχο για τις περαιτέρω διαδικασίες, οι οποίες είχαν αίσιο τέλος και με Προεδρικό Διάταγμα από το 2014, το χωριό ξαναονομάστηκε Αράχωβα.

Ιστορικά στοιχεία

Σε μια απόκρημνη ράχη κοντά στο σημερινό χωριό, στην κοιλάδα του ρέματος της Δάφνης, διατηρούνται τα ερείπια μιας μικρής κώμης με ακρόπολη των ελληνιστικών και πιθανώς των ρωμαϊκών χρόνων. Η κώμη έλεγχε τη φυσική διάβαση που οδηγούσε σε μια άλλη αρχαία κώμη, η οποία βρισκόταν κοντά στο χωριό Κεραμίτσα.

Οι πρώτες μαρτυρίες για την ύπαρξη του οικισμού χρονολογούνται το 1431 και προέρχονται από το βιβλίο προσκομιδών της ιεράς μονής Σωσίνου που αναφέρει το χωριό ως Αράχωβα καθώς και από οθωμανικά φορολογικά κατάστιχα που αναφέρουν την ονομασία Ράχοβα.

Κατά τη διάρκεια των ετών, το Ριζό μετατράπηκε σε τσιφλίκι των μουσουλμάνων αγάδων των Φιλιατών. Μάλιστα, μέχρι και τις παραμονές των Βαλκανικών Πολέμων, αυτή η ιδιοκτησιακή κατάσταση είχε παραμείνει αναλλοίωτη. Το 1874, σύμφωνα με την έκθεση που σύνταξε ο πρωτοσύγκελος Δέρκων Ναθαναήλ, στο χωριό κατοικούσαν πενήντα οικογένειες. Παράλληλα, λειτουργούσε «Κοινό σχολείο» όπου φοιτούσαν είκοσι μαθητές. Το σχολείο αυτό συντηρούσαν από κοινού η τοπική κοινότητα και η ιερά μονή Γηρομερίου. Το 1895, σύμφωνα με την επίσημη απογραφή που διενεργήθηκε από την οθωμανική διοίκηση, στο Ριζό ζούσαν 271 κάτοικοι που μοιράζονταν σε 45 φορολογούμενους χανέδες ( οικογένειες ή οικίες ). Την ίδια περίοδο, το σχολείο του χωριού είχε αναστείλει τη λειτουργία του. Το 1910, ο πληθυσμός του Ριζού ανερχόταν πλέον σε περίπου 360 κατοίκους. Συν τοις άλλοις, επαναλειτουργούσε το τοπικό σχολείο έχοντας έναν δάσκαλο και 15 μαθητές.

Με το ξέσπασμα των Βαλκανικών Πολέμων, το χωριό υπέστη καταστροφές και σημαντική μερίδα των κατοίκων του αναγκάστηκε να καταφύγει στην περιοχή του Τσαμαντά, εξαιτίας της δράσης άτακτων Αλβανών ενόπλων που πολεμούσαν στο πλευρό των Τούρκων. Με το τέλος του πολέμου, το Ριζό, όπως και η υπόλοιπη Θεσπρωτία, πέρασε στην Ελλάδα. Η πρώτη ελληνική απογραφή που διενεργήθηκε το 1913 στα νέα εδάφη που προσάρτησε το ελληνικό κράτος, βρήκε στο χωριό πληθυσμό 306 κατοίκων.

Γενικά στοιχεία

Οι κάτοικοι του χωριού, ασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία και λιγότερο με τη γεωργία. Παλαιότερα, διοικητικά, το Ριζό ανήκε στην επαρχία Φιλιατών του νομού Θεσπρωτίας. Από το 1999 έως το 2010 σύμφωνα με την τότε διοικητική διαίρεση της Ελλάδας αποτελούσε έδρα κοινότητας του δήμο Φιλιατών. Από την 1η Ιανουαρίου του 2011, αποτελεί έδρα της ομώνυμης τοπικής κοινότητας - στην οποία περιλαμβάνεται και ο οικισμός Χλομός με 13 κατοίκους - της δημοτικής ενότητας Φιλιατών, του ομώνυμου δήμου. Στο Ριζό γεννήθηκε ο πρώην δήμαρχος Ζεφυρίου, 

Απόστολος Ζέρβας^.

Εκκλησιαστικά, το Ριζό υπάγεται στη Μητρόπολη Παραμυθίας, Φιλιατών, Γηρομερίου και Πάργας. Η κεντρική εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στη Κοίμηση της Θεοτόκου και γιορτάζει στις 15 Αυγούστου. Υπάρχουν επίσης άλλες πέντε μικρότερες εκκλησίες.

Σε κοντινή απόσταση από το χωριό, στην τοποθεσία «Γκούρμπα», διασώζονται υπολείμματα παλιού οχυρού, το οποίο είναι γνωστό με την ονομασία «Παλαιόκαστρο της Αράχωβας».

Είναι κτισμένο στην πλαγιά του βουνού Ντούμα  σε υψόμετρο 700μ.περίπου.

Στο ίδιο χωριό ανήκουν οι οικισμοί:

1.   Χλωμός

2.   Σιντενιά

3.   Μπεκιάτικα

4.   Ριζέικα

Το χωριό πρέπει να είναι πολύ παλιό.Τα στοιχεία που έχουν βρεθεί είναι τα παρακάτω:

1.   Στο Βιβλίο προσκομιδών (εισφορών) της Μονής Σωσίνου αναφέρεται  μεταξύ και άλλων χωριών της περιφέρειας Φιλιατών και η Αράχωβα με τα εξής στοιχεία:

Χωρίον Αράχωβα (κόκκινη Μελάνη) και στη συνέχεια τέσσερα μικρά ονόματα με μαύρη μελάνη Ζαφείρη, Λάμπρω, Γιάννη και ένα ακόμη δυσανάγνωστο.

Το βιβλία αυτό το τηρούσε η Μονή Σωσίνου και κατέγραφε τις εισφορές

στο Μοναστήρι και έχει γραφεί το 1431.

2.   Σε Βιβλίο που βρίσκεται στην Αγκυρα της Τουρκίας με τον Τίτλο:

ΗΑLIL INALCIK, «SURET-I DEFTER-I SANCAK-I ARVANID» Ankara 1954, (του 1431) αναγράφονταν τα χωριά από τα οποία οι Τούρκοι έπαιρναν φόρους.Εκεί αναφέρεται και η Αράχωβα με το Σέρβικο ανομά της δηλαδή Rahove.

3.   Στο απέναντι από το χωριό βουνό (Μετσίτια)  υπάρχουν υπολείμματα παλιού Κάστρου και η τοποθεσία λέγεται μέχρι και σήμερα Παλιόκαστρο.

4.   Σε Τούρκικο έγγραφο που αναφέρεται στην  Στατιστική της περιοχής  του 1895 αναφέρεται και το χωριό Αράχωβα με τα εξής στοιχεία:

Απόσταση από το Φιλιάτι 3,30 ώρες  (εννοείται με τα πόδια)

 Χανέδες  (σπίτια) - 45

 Ανδρες - 131

 Γυναίκες - 145

5.   Ένα από τα μεγαλύτερα σόγια του χωριού είναι οι Ζερβαίοι.

Ο πρώτος Κώστας Ζέρβας, κατοίκησε στο χωριό το 1829 προερχόμενος από το Σούλι, όπου και πέθανε νέος το 1832 αφήνοντας  4 γιούς και 2 κόρες.

Σήμερα το χωριό κατοικείται από λίγους κατοίκους που ασχολούνται με την κτηνοτροφία.

Η Κεντρική Εκκλησία του Χωριού είναι η Κοίμηση της Θεοτόκου (Παναγία) και γιορτάζει στις 15 Αυγούστου .

Εξωκλήσια του χωριού είναι :

• Η Αγία Παρασκευή
• Ο Αη-Γιώρης
• Ο Αη-Θανάσης
• Ο Αη-Λιάς
• Ο Αη-Νικόλας

Στον οικισμό του Χλωμού η κεντρική Εκκλησία είναι ο Αη-Δημήτρης.

Εξωκλήσι είναι η Αγία Μαρίνα.

Στον οικισμό Σιντενιά και Μπεκιάτικα εξωκλήσι είναι η Αγία Παρασκευή.  

Νερόμυλος Ριζού

Ο παραδοσιακός αναπαλαιωμένος νερόμυλος Ριζού, συναντάται στο δεξί χέρι, 10 χιλιόμετρα ανατολικά από τους Φιλιάτες Θεσπρωτίας, αμέσως μετά το χωριό Δάφνη ( Τζούμα ) στην κατεύθυνση προς Κοκκινολιθάρι!

Αποτελεί έναν από τους λίγους εν ενεργεία νερόμυλους της Θεσπρωτίας καθώς πολλοί ντόπιοι κάτοικοι τον χρησιμοποιούν καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου ως ένα οικολογικό μέσο πλυσίματος κλινοσκεπασμάτων, ρούχων και χαλιών στην νεροτριβή που διατηρείτε στο εσωτερικό του! Δεν είναι όμως και ο μοναδικός λόγος που αξίζει να τον επισκεφτείτε καθώς είναι τοποθετημένος σε ειδυλλιακό τοπίο, περιτριγυρισμένος από αγέροχα πλατάνια, ακριβώς δίπλα από τον ποταμό! Λίγο πιο πάνω θα συναντήσετε το παραδοσιακό εξωκκλήσι του Αγίου Νικολάου δίπλα σε κατάλληλα διαμορφωμένο χώρο για την ξεκούραση των επισκεπτών! Ο δρόμος συνεχίζει ανηφορικά και καταλήγει στο χωριό Ριζό περίπου 4 χιλιόμετρα πιο πάνω! Αξίζει λοιπόν να επισκεφθείτε τον παραδοσιακό Νερόμυλο Ριζού διότι εκτός από το γεγονός ότι σας δίνεται η δυνατότητα να απολαύσετε την ηρεμία και γαλήνη που προσφέρει το πανέμορφο τοπίο, επιπλέον βρίσκεται κοντά και σε άλλα σημαντικά αξιοθέατα της Θεσπρωτίας όπως είναι το μοναστήρι του Αγίου Μηνά στο Κοκκινολιθάρι και το "καλντερίμι" (μονοπάτι) του Λάγγαρη!

http://www.mourgana.gr/

www.romiazirou.blogspot.gr