Μνήμη στοιχειωμένη. Αυτό που έγινε στο Συρράκο τον Αύγουστο του 2017 να τιμήσουν ανεξαρτήτως, όλους όσους φονεύτηκαν τη περίοδο 1940-50, μπορεί να είναι η απαρχή για έναν διαφορετικό τρόπο σκέψης.

Οι πόλεις και τα χωριά κουβαλάνε τη μνήμη τους. Την ιστορία τους. Στους δρόμους, τα αγάλματα και οι αναθηματικές στήλες. Είναι οι δείκτες για τη μνήμη του τόπου. Για τις επιλογές που έκαναν οι τοπικοί άρχοντες και η κεντρική εξουσία. Είναι οι οδοδείκτες, που μπορούν να μιλήσουν για όσα συνέβησαν.

Για τις σχέσεις εξουσίας. Για όσα τιμώνται σε γιορτές και επετείους. Αλλά και για όσα αποσιωπώνται. Για τη μνήμη που έχει στοιχειώσει. Ακόμη κι όταν γίνεται λόγος για τα ατομικά δικαιώματα. Ακόμη και για τα δικαιώματα των νεκρών. Να έχουν όλοι δικαίωμα στη μνήμη.

Ακούγεται παράδοξο. Ομως, ο βαθμός δημοκρατικότητας ενός τόπου συναρτάται με τη μνήμη του. Με τη θέση που επιφυλάσσει στους νεκρούς του. Και η χώρα μας δεν διακρίθηκε σ’ αυτό το πεδίο. Ακόμη και σήμερα η μνήμη της Κατοχής και του Εμφυλίου παραμένει στοιχειωμένη.

Στις αναθηματικές στήλες η μνήμη είναι επιλεκτική. Αναφέρονται οι πεσόντες στη Μικρασιατική Καταστροφή, στον Α΄ και τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Κι αν όσοι πολέμησαν στα βουνά του Αλβανικού Μετώπου δεν πρόλαβαν να σκοτωθούν; Αν εντάχθηκαν στον ΕΛΑΣ; Αν ακόμη, γι’ αυτούς χειρότερα, συντάχθηκαν με τον Δημοκρατικό Στρατό; Τότε, κακό του κεφαλιού τους. Απουσιάζουν. Είναι απόντες από τη μνήμη του τόπου τους.

Η πρωτοβουλία του Συνδέσμου Συρρακιωτών Πρέβεζας, ωστόσο, υπερβαίνει αυτή την αντίληψη. Κατέγραψαν τους νεκρούς του χωριού τους, Συρράκου. Της δεκαετίας του 1940-1950. Εκείνους που δεν μνημονεύονται.

Αυτούς που εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς στην Καισαριανή και τη Μουσιωτίτσα. Αυτούς που εκτελέστηκαν στην Παργινόσκαλα ή στη δίκη της Πρίντζου στα Γιάννενα. Αυτούς που σκοτώθηκαν στις εμφύλιες συγκρούσεις της Κατοχής. Και αποφάσισαν να τους τιμήσουν. Να τους αναγνωρίσουν το δικαίωμα της δημόσιας ύπαρξής τους. Ως νεκρών. Πλάι στους νεκρούς του Εθνικού Στρατού στη διάρκεια του Εμφυλίου.

Και κάτι ακόμη σημαντικότερο. Συμπεριέλαβαν στην τοπική μνήμη και τους πολίτες που έπεσαν τυχαία θύματα της εμφύλιας βίας. Είναι μια διαφορετική ερμηνεία για την Ιστορία. Που δεν γράφεται μόνο από όσους πολεμούν. Από όσους χύνουν το αίμα τους στην εμπροσθοφυλακή. Είναι και τα αθώα θύματα. Οι πολίτες, οι μη στρατεύσιμοι, που βρέθηκαν σε λάθος θέση μια συγκεκριμένη στιγμή.

Αυτό που έγινε στο Συρράκο στις αρχές Αυγούστου μπορεί να είναι η απαρχή για έναν διαφορετικό τρόπο σκέψης. Να ξεχορταριάσει η στοιχειωμένη μνήμη. Είναι μια γενναία πράξη που μαρτυρά μια ριζοσπαστική αντίληψη για τη δεκαετία του 1940. Αλλά και για το σήμερα.

Ευάγγελος Αυδίκος, καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

www.efsyn.gr