Η συγγραφέας Άννη Παπαθεοδώρου απαντάει στις ερωτήσεις της Κατερίνας Σχισμένου.

-Η Αθήνα παγκόσμια πρωτεύουσα βιβλίου. Τι σημαίνει για σας αυτό;

Πολλά και τίποτα. Πολλά από την μία, καθώς είναι σημαντικό και φυσικά τιμητικό να δίνεται αυτή η διάκριση στην πόλη μας. Ο τίτλος της Παγκόσμιας Πρωτεύουσας Βιβλίου είναι ένας τίτλος που απονέμεται από την UNESCO σε αναγνώριση των προγραμμάτων προώθησης του βιβλίου και του διαβάσματος. Ο στόχος αυτού του θεσμού, είναι η πόλη να οδηγήσει τους πολίτες στην ανάγνωση και να τους θυμίσει ότι το βιβλίο δεν είναι για να μένει στο ράφι αλλά για να διαβάζεται, να κυκλοφορεί, να διαδίδεται. Στον βαθμό λοιπόν, που αυτός ο στόχος επιτυγχάνεται, τότε ναι, αυτό σημαίνει πολλά.

Απ΄ την άλλη, το βιβλίο δεν θα έπρεπε να πρωταγωνιστεί στη ζωή μας για ένα χρόνο. Το βιβλίο είναι για όλη μας τη ζωή σπουδαίο. Μας ανοίγει ορίζοντες, μας ανοίγει τη σκέψη, μας αφυπνίζει, μας κάνει καλύτερους ανθρώπους, μας ψυχαγωγεί, μας ταξιδεύει, μας παρηγορεί και ένα σωρό άλλα. Το βιβλίο θα έπρεπε να είναι πρωταγωνιστής για πάντα.

-Η λογοτεχνία σε τι μπορεί να βοηθήσει έναν άνθρωπο, που όπως ο Έλληνας ζεί εδώ και μια δεκαετία μέσα σε μια πολλαπλή κρίση;

Καταρχήν πιστεύω μπορεί να τον βοηθήσει στην αφύπνιση. Αφύπνιση με την έννοια της αντίληψης αυτών που συμβαίνουν γύρω του. Αφύπνιση με την έννοια της υπενθύμισης του ποιος είναι και ποιος είναι ο στόχος του και ο προορισμός του.

Ζούμε σε μία εποχή που μαστίζεται από πολλαπλή κρίση. Δεν είναι μόνο η οικονομική κρίση που αντιμετωπίζουμε. Το κυριότερο για μένα, είναι η κρίση αξιών που βλέπουμε σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής μας. Έχουμε χάσει το νόημα της ζωής και τους εαυτούς μας.

Η λογοτεχνία δεν είναι για να μας παρηγορήσει και να μας κάνει να ξεχαστούμε. Είναι για να μας βοηθήσει να ανακάμψουμε. Να ξαναβρούμε το ηθικό μας, την ελπίδα μας, το όραμά μας. Δηλαδή να ξυπνήσει μέσα μας τις αξίες που αφήσαμε να κοιμηθούν.

-Διαβάζει ο Έλληνας του 2018; Υπάρχουν προτιμήσεις;

Ο Έλληνας του 2018 έχει μυριάδες προβλήματα. Τωρινά και παλιότερα. Κουβαλάει στην πλάτη του μια δεκαετία σκληρής οικονομικής κρίσης και μεγάλων βιοποριστικών προβλημάτων. Συνήθως «χορτάτοι» άνθρωποι ασχολούνται με την τέχνη και τα γράμματα. Και ο Έλληνας σήμερα από το μόνο που είναι χορτάτος είναι τα προβλήματα. Παρόλα αυτά, ο Έλληνας εξακολουθεί να διαβάζει. Και θα διαβάζει πάντα. Υπάρχει μία μερίδα που προσπαθεί να ξεχαστεί, διαβάζοντας όσο πιο «ελαφρά» αναγνώσματα μπορεί. Υπάρχουν όμως και εκείνοι που ψάχνουν για απαντήσεις και προβληματίζονται.

-Ποιοί είναι για σας οι συγγραφείς ή τα έργα που πρέπει να διαβάσει κάποιος;

Σίγουρα οι κλασσικοί. Γι’ αυτό άλλωστε και χαρακτηρίζονται κλασσικοί. Γιατί είναι πάντα επίκαιροι και διαχρονικοί.

- Υπάρχει κάτι πού θα μπορούσε να γίνει καλύτερα εδώ στην Ελλάδα από συγγραφείς, κοινό ή τι;

Οι Έλληνες είναι ένας λαός πολυσύνθετος, πολύπλοκος και πολυσχιδής, με παράδοση στην ελεύθερη και ανοιχτή σκέψη. Έχει μάθει να επιβιώνει στις δυσκολίες και να ανασυντάσσεται. Μ΄ αυτήν την έννοια υπάρχουν πολλά που θα μπορούσαν να γίνουν καλά και πολλά που γίνονται καλά. Οι συγγραφείς μπορούν να δίνουν τροφή για σκέψη και το κοινό να δίνει κίνητρο στους συγγραφείς. Ένας συγγραφέας που αισθάνεται πως έχει πράγματα να πει και ένα κοινό που ανταποκρίνεται, είναι ένας πολύ καλός συνδυασμός.

-Ποιά η ελληνίδα συγγραφέας ή ποιήτρια στη σύγχρονη κοινωνία;

Δεν νομίζω πως διαφέρει ιδιαίτερα από τον άνδρα ποιητή ή συγγραφέα. Η έκφραση μέσω της συγγραφής και της ποίησης δεν είναι χαρακτηριστικό ανδρικό ή γυναικείο. Είναι ατομικό χαρακτηριστικό. Σίγουρα όμως, στην σύγχρονη κοινωνία, είναι μάλλον πιο εύκολη η έκφραση των ανθρώπων γενικά, όπως επίσης είναι πιο εύκολη και η διάδοση του έργου του συγγραφέα και του ποιητή.

-Θα συνεχίσω με μερικές ερωτήσεις από το ερωτηματολόγιο του Προύστ αν συμφωνείτε- Ποια είναι η δική σας ιδέα της τέλειας ευτυχίας;

Η ευτυχία είναι κάτι σχετικό. Σχετικό και απόλυτα υποκειμενικό. Για τον καθένα μας, ευτυχία είναι διαφορετικό πράγμα. Για άλλον είναι η δόξα, για άλλον τα λεφτά, για άλλον η οικογένεια και ό,τι άλλο μπορεί κανείς να σκεφτεί. Από την άλλη, τέλεια ευτυχία, με την έννοια του απόλυτου δεν νομίζω ότι υπάρχει.

Για μένα η ευτυχία βρίσκεται στις ανθρώπινες σχέσεις, στις σχέσεις αγάπης και συντροφικότητας. Για μένα ευτυχία είναι ο γιός μου, οι φίλοι μου, όλοι οι άνθρωποι που αγαπώ. Ευτυχία για μένα είναι να με καταλαβαίνουν, να με αγαπούν και να με εκτιμούν.

-Ποιος είναι ο μεγαλύτερός σας φόβος;

Να μην με αγαπούν πια, οι αγαπημένοι μου, οι δικοί μου, οι φίλοι μου.

-Ποιον ζωντανό άνθρωπο θαυμάζετε περισσότερο;

Θαυμάζω όλους αυτούς που αγωνίζονται και που παλεύουν. Όλους αυτούς που δεν έχουν αλλοτριωθεί από την κρίση και την εποχή μας. Όλους αυτούς που διατηρούν τα ιδανικά τους σε κόντρα των καιρών.

-Ποια θεωρείτε ως την πιο υπερεκτιμημένη αρετή;

Δεν νομίζω πως υπάρχει υπερεκτιμημένη αρετή. Αντίθετα υπάρχουν πολλές υποβαθμισμένες αρετές.

-Ποια αξία σου αρέσει περισσότερο σ’ έναν άντρα; Ποια αξία σου αρέσει περισσότερο σε μια γυναίκα;

Η «μπέσα». Αυτό θεωρώ πολύ σπουδαίο. Να κάνουμε ότι λέμε και να εννοούμε αυτό που λέμε. Με λίγα λόγια να κρατάμε τον λόγο μας. Αυτό σημαίνει εμπιστοσύνη. Και αυτό είναι για μένα το πιο σπουδαίο. Η εμπιστοσύνη που μπορείς να έχεις σε κάποιον. Να ξέρεις πως αυτό που λέει, αυτό είναι. Πως δεν υπάρχουν ψιλά γράμματα, ούτε κρυμμένοι όροι.

-Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σας συγγραφείς;

Ο Αλμπέρ Καμύ, ο Κώστας Βάρναλης, ο Τάσος Λειβαδίτης, ο Τζων Στάινμπεκ, ο Τζακ Λόντον, ο Ουμπέρτο Έκο, ο Νοάμ Τσόμσκυ, η Ναόμι Κλάιν και πολλοί πολλοί άλλοι.

-Με ποια ιστορική φιγούρα ταυτίζεστε περισσότερο;

Δεν νομίζω πως μπορώ να απαντήσω σε αυτό. Δεν ταυτίζομαι εύκολα. Ή πιο σωστά, ταυτίζομαι αποσπασματικά, σε κάποια σημεία. Δεν μπορώ να ταυτιστώ ολοκληρωτικά.

-Ποιοι είναι οι ήρωές σας στην πραγματική ζωή;

Όλοι αυτοί οι ανώνυμοι βιοπαλαιστές, όλες οι ανώνυμες μητέρες, οι ανώνυμοι γιατροί, οι ανώνυμοι δάσκαλοι, που αγωνίζονται για έναν καλύτερο κόσμο για τα παιδιά. Τα παιδιά τα δικά τους και των άλλων. Αυτοί που αγωνίζονται για ένα καλύτερο μέλλον. Αυτοί που διατηρούν τις ελπίδες και τα οράματα των νιάτων. Αυτοί που δεν το βάζουν κάτω με τις αντιξοότητες και τις αναποδιές. Αυτοί που μπορούν να ξεκινούν απ’ την αρχή ξανά και ξανά. Αυτοί που αντιμετωπίζουν τη ζωή με χαμόγελο και αυτοί που αγαπούν μια ιδέα και αφιερώνονται σε αυτήν.

Κατερίνα Σχισμένου