Ασπροχώρι (Γρατσανά) Λάκκας Σουλίου Ιωαννίνων. Δείτε τα video

Δείτε τα video

Ασπροχώρι Δωδώνης Ιωαννίνων.                                      'ΑνωΑσπροχώρι                                                                     Το Ασπροχώρι ονομαζόταν πρώτα Γρατσανά που όπως σημειώνει ο Κώστας Οικονόμου:

 (Κώστα Οικονόμου, ΤΑ ΟΙΚΩΝΥΜΙΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ - ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ, Έκδοση Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ιωαννίνων, Ιωάννινα 2002, σελ.92).

«Ένα από τα Τομαροχώρια ήταν και το Ασπροχώρι (πρώτα Γρατσανά, σλαβ.) αποτελούμενο από δυο συνοικισμούς, το Επάνω Ασπροχώρι 50 σπίτια, και το Κάτω Ασπροχώρι της ακροποταμιάς 40 σπίτια, για το οποίο γίνεται παρακάτω ιδιαίτερη μνεία.

Το 1927 που βούλιαξε μέρος του εδάφους των Μπαουσιών, έπαθε καθίζηση και το Επάνω Ασπροχώρι και οι κάτοικοι από το φόβο της επανάληψης εγκατέλειψαν τα σπίτια τους και μαζί με άλλους από διάφορα χωριά απετέλεσαν στις Καρυές, βορείως των Γιαννίνων, κοντά στην αποξηραμένη λίμνη Λαψίστα, καινούργιο χωριό.

Βαδίζοντας κανένας εντός του αραιόσπιτου Άνω Ασπροχωριού παρουσιάζονται μπροστά του αδιάβατα ξεκόμματα και λασπερά λακκώματα, προερχόμενα από ολισθήσεις και καθιζήσεις του εδάφους,

Στη θέση του εγκαταλειμμένου χωριού απόμειναν έρημα σπίτια, παρατημένες εκκλησιές, παραμελημένα χωράφια κι απεριποίητα περιβόλια μηλιών, κερασιών και άλλων καρποφόρων.

Χρονικά

1790: Στη μάχη που έγινε στις Δραμισιούς το 1790 μεταξύ Σουλιωτών και Τουρκαλβανών του Αλή, κατά την οποίαν σκοτώθηκαν μερικοί Σουλιώτες, ανάμεσα των σκοτωμένων ήταν και ο από τα Γρατσανά Μαντζούκας που πολέμησε παλληκαρίσια.

1813: Ο Μήτση Παπάς και δυο άλλοι, προεστοί των Γρατσανών (1813) έκαμαν τη νύχτα μέρα, σύρε κι έλα στα Γιάννινα, όσο να υποδουλώσουν το χωριό τους στον Αλή - Πασά. Ο τύραννος σ' ανταμοιβή τους δώρησε εγγράφως τα σπίτια τους και χωράφια τόσα, όσα μπορεί να δουλεύει ένα ζευγάρι βόιδια μέσα σ' ένα χρόνο κάνοντάς τους έτσι ελεύθερους γαιοκτήμονες. (Εγώ ο Βεζύρ Αλή-Πασάς δίδω το μπουγιουρντί μου του ιδικού μου Μήτση Παπά από Γρατσανά ότι του έχω χαρισμένο το σπίτι του με τα γιούρτια του και ενός ζευγαριού τόπον να δουλεύει χωρίς ήμορον παιδί του παιδιού του χωρίς να τον ενοχλήση κανένας από τους σουμπασιάδες και ανθρώπους ότι είναι ντουατζής του οτζακίου μου. Εξ αποφάσεως 1813 Μαρτίου 13 Ιωάννινα).

1813: Ο Αλής το 1813 διαθέτει 2000 γρόσια για μεταφορά νερού στο χωριό και για την κατασκευή βρύσης για να υδρεύονται οι ραγιάδες του.

1821: Τον καιρό που ο Αλής βρισκόταν πολιορκημένος από τα Σουλτανικά στρατεύματα (1821) ο από τα Γρατσανά Γιάννης Αλέξης εισέρχεται δώδεκα φορές στα Γιάννινα και συνεννοείται με τον Αλή-Πασά, σταλμένος από τους Σουλιώτες . Στο τέλος όμως γίνεται αντιληπτός και καταδιώκεται από 100 καβαλάρηδες ως τις Δραμισιούς όπου κόφτεται από τα σπαθιά τους.

Κάτω Ασπροχώρι

Καμμιά σαρανταριά μοναχιασμένα σπίτια κάτω από χαμηλούς λόφους της ακροποταμιάς, περιβαλλόμενα από καλύβια και μαντριά και χωράφια σπαρμένα με καλαμπόκια και τριφύλλια, πίσω από μεγάλα πλατάνια, φκιάνουν το Κάτω Ασπροχώρι.

Γέροι με το τσιγάρο στο στόμα και γυναίκες με τη ρόκα στηριγμένη στο ζωνάρι ή το διασίδι στο λαιμό γνέθοντας ή πλέκοντας φυλάν λιγοστά προβατάκια, μανάρια, από ζούδιο ή μεσαριάζουν καμμιά  αγελάδα στα χωράφια. Λίγη γη και ουρανό βλέπουν οι άνθρωποι και το λεωφορείο που περνάει απόπερα για τη Λίππα. Ανταμώνονται στη χάση και στη φέξη όταν λάχει να λειτουργάει παπάς στην αη-Κατερίνη. Τότε προβάλλουν από τα λόγγα και τρέχουν στην εκκλησιά όπως τα γίδια στ' αλάτι, να λειτουργηθούν και, παλιώτερα να μοιραστούν το «κοινό». ( Πρόστιμο που επιβάλλονταν από τους δημογέροντες στον ζωοκλέφτη. Έπαιρναν από τα δικά του ζώα - όλοι είχαν από πέντε δέκα ζωντανά - εχτός από όσα είχε κλέψει, για την αποζημίωση του νοικοκύρη και ένα επί πλέον, το οποίο σφάζονταν και μοιράζονταν στην εκκλησιά σ' όλους τους κατοίκους, μικρούς μεγάλους, στο «κοινό», απ' όπου και τ' όνομα).

Έγκαιρος ενεπίγραφος τάφος προβάλλει στο προαύλιο της εκκλησιάς. (ΕΝΘΑΔΕ ΚΕΙΤΑΙ Ο ΑΕΙΜΝΗΣΤΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Π. ΙΩΑΝΝΟΥ ΕΥΕΡΓΕΤΗΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΟΣ 1861-1959». (Επιτύμβια επιγραφή επί μαρμαρίνου τάφου στο προαύλιο της Αγίας Αικατερίνης)».

(Σπύρου Μουσελίμη, Η ΛΑΚΚΑ ΤΟΥ ΜΠΟΤΣΑΡΗ, Γιάννινα 1976, σελ. 92,93).

Ο Γούλας(Πελάγους) του Ασπροχωρίου                                     «Το Ασπροχώρι είναι ένα από τα Τομαροχώρια, δυτικά της Ολύτσικας, αποτελούμενο από το κυρίως χωριό και τον συνοικισμό της ποταμιάς.

Νοτίως του κυρίως χωριού ως 1000 μ. μεταξύ δύο χαραδρών, εγείρεται κατηφοριστός ασβεστολιθικός τριγωνικός λόφος, ακουμπημένος επί φλύσχου εδάφους.

Στα χρόνια που η κάθε περιοχή ήταν ανεξάρτητη από τη γειτονική και ζούσε περιορισμένη με τα δικά της σοδέματα υπήρχε εκεί ένα οχυρό που έμνησκε η φρουρά του τόπου και κατάφευγε ο λαός σε καιρό εχτρικής επιδρομής. Φέρει το όνομα «Γουλάς ή Πελάγους». Κι αυτό συμπεριλαμβάνεται στις 70 πόλεις που κατάστρεψαν οι Ρωμαίοι το 167 π.Χ.. Κι αυτού βούισαν οι λαγκαδιές κι οι πλαγιές της Ολύτσικας από τους σκλαβωμένους που σαλαγίζονταν σαν προβατοκόπαδο στη σκλαβιά.

Εισερχόμαστε από το πάνου μέρος, από την κορφή. Προ των φυσικών προπυλαίων δρασκελάμε ανοιγμένο κιβωτιόσχημο αρχαίο τάφο διευθυνόμενον από ΒΔ προς ΝΑ. Τυχερός ο νεκρός που έπεσε στη μάχη και δεν σύρθηκε όπως οι άλλοι στη σκλαβιά.

Για να φτάσουμε στη μικρή πύλη λαξεμένη στο βράχο ανερχόμαστε μερικά καγκελωτά βραχόσκαλα.

Βρισκόμαστε προ μικρού φυσικού τριγωνικού πλατώματος, επί των βράχων του οποίου διακρίνονται λαξέματα και λίγη ασβεστοτοιχία.

Σε απόσταση 130 μ. από την κορφή η πλαγιά φράζονταν με τείχος του οποίου σώζονται τα βραχοθέμελα σε μήκος 20 μ. διακρινομένων των επ' αυτών λαξεμάτων που ακουμπούσαν άλλοι ογκόλιθοι. Επί μάκρος 110 μ.. Τ' άλλα δύο σκέλη του καταλήγουν σε γκρεμούς, 100 μ. μήκους το καθένα.

Στο εσωτερικό της βόρειας πλευράς, 40-50 μ. από την κορυφή ανοίγονται επικίνδυνες χασμάδες και βάραθρα που δημιουργούν τρόμο στον επισκέπτη και τον κάνουν να στρέφει αλλού τα μάτια του και ν' απομακρύνεται φοβισμένος.

Σε μια από τις απαίσιες αυτές χασμάδες, κοντά στο χείλος του γκρεμού, που καταλήγει σε ευρύχωρη αίθουσα, κατάφευγαν οι κάτοικοι του Ασπροχωριού κατά τις Γερμανικές επιδρομές, τον καιρό της Ιταλογερμανικής κατοχής 1941-1944. Ίχνη οικοδομών δεν υπάρχουν. Ίσως να κατάρρεψαν από σεισμό ή διολίσθηση.

Η ονομασία «Πελάγους» (Πελάσγους) και οι σωζόμενοι ογκόλιθοι ζαλίζουν τη σκέψη μας και διερωτόμαστε μήπως βρισκομέστε προ Πελασγικού οχυρού, αν, και από τα διάφορα ευρήματα, κομμάτια κεραμιδιών στέγης, πιθαριών και αγγείων, συμπεραίνεται ότι πρόκειται περί οχυρού των ιστορικών χρόνων. Τούτο όμως δεν αποκλείει και το ενδεχόμενο της ύπαρξης Πελασγικής ακρόπολης. Υπάρχει και παράδοση, πως παλιόν καιρό, που δε θυμάται κανένας, από την πολλή βροχή ξεκόπηκε ο μισός Γουλάς και βούλιαξε,έγινε πέλαγος, κι απ' αυτό λέγεται στους πελάγους».(Σπύρου Μουσελίμη, Η ΛΑΚΚΑ ΤΟΥ ΜΠΟΤΣΑΡΗ, Γιάννινα 1976, σελ. 35, 36).

Ο Ταξιάρχης των Γρατσανών                                               

«Παλιά εκκλησιά, χτισμένη προ του 1813, ήταν κι ο άη-Ταξιάρχης των Γρατσανών που κατέρεψε από καθίζηση του εδάφους.

Οι εικόνες του, σαρακοφαγωμένες και με μισοκαταστρεμμένες ζωγραφιές καθώς και τα εκκλησιαστικά βιβλία και το ιερό αντιμήνσιο μεταφέρθηκαν στον καινούργιο ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου.

Από τις εικόνες, δυο τρεις, κρέμονται επί του τέμπλου, οι άλλες ακουμπισμένες στον τοίχο, η μια πάνω στην άλλη αναμένουν την αναπόφευκτη καταστροφή τους από το χρόνο.

Το αντιμήνσιο, χαλκοχαράχτηκε στο Λιβόρνο της Ιταλίας δαπάνη του αρχιμαντρίτη Ιωακείμ Βαλαμόντε το 1837 και καθιερώθηκε από τον επίσκοπο Δωδώνης το 1879. («ΧΑΛΚΟΧΑΡΑΧΘΕΝ ΕΝ ΛΙΒΟΡΝΩ ΔΑΠΑΝΗ ΤΟΥ ΠΑΝΟΣΙΩΤΑΤΟΥ ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΙΩΑΚΕΙΜ ΒΑΛΑΜΟΝΤΕ ΕΝ ΕΤΕΙ 1837 ΚΑΘΙΕΡΩΘΕΝ ΠΑΡΑ ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΤΟΥ . ΔΩΔΩΝΗΣ ΚΥΡΙΟΥ ΚΥΡΙΟΥ . τη 19 Ιουλίου 1879» (Επιγραφή επί του αντιμηνσίου).

Η παλαιότερη εικόνα είναι του 1813, ζωγραφισμένη από τον εκ της κώμης Βοροτοσίου ζωγράφο Γεώργιο Πλακίδα καθώς και τα δεσποτικά, «ηστορήθησαν τα θηα δεσποτηκα διαχηρος γεοργηου πλακηδα εκομης βοροτοσι ετος 1813 ταξιαρχης» (επιγραφή επί του αντιμηνσίου).

Άλλη πάλι εικόνα είναι της Γέννησης της Θεοτόκου του 1887 «1887 ΙΩΑΚΕΙΜ ΒΕΡΓΗΣ» (επιγραφή επί της εικόνας)».

(Σπύρου Μουσελίμη, Η ΛΑΚΚΑ ΤΟΥ ΜΠΟΤΣΑΡΗ, Γιάννινα 1976, σελ. 86).

Αγία Αικατερίνη

Ενθυμήσεις                                                                     

«Τα μηναία, έκδοσης Βενετίας 1852, προέρχονται από το τυπογραφείο Φοίνικα και στα εξώφυλλα σημειώνονται με μελάνη διάφορες ενθυμήσεις από τις οποίες μαθαίνουμε πως:

1)    Το 1862 εφημέριος Γρατσανών ήταν ο Παπά-Ηλίας από τη Γράσδενη.

2)    Στις 4 του Οχτώβρη 1898 έκαμε μεγάλος κατακλυσμός που κατάστρεψε τα σπαρμένα χωράφια. Στις Μπαουσιούς καταχώθηκαν τρία σπίτια και δυο κορίτσια και στα Τσερίτσανα καταστράφηκε ο μύλος. Τόση ήταν η πλημμύρα που τα νερά υπερπήδησαν το μύλο.

3)    Η αλλαγή του μεν πολιτικού ημερολογίου έγινε το 1923, του δε εκκλησιαστικού το 1924.

4)    Το ιερό δισκοπότηρο κατασκευάστηκε με τ' ασημικά των κορασίδων και γυναικών του χωριού το 1921, το δε ευαγγέλιο αγοράστηκε με χρήματα της εκκλησιάς».

(Σπύρου Μουσελίμη, Η ΛΑΚΚΑ ΤΟΥ ΜΠΟΤΣΑΡΗ, Γιάννινα 1976, σελ. 86, 87).

Πρώην Δήμος Σελλών                                                                                                               Ο Δήμος Σελλών ήταν δήμος του νομού Ιωαννίνων που συστάθηκε με το πρόγραμμα Καποδίστριας από τη συνένωση παλαιότερων κοινοτήτων της περιοχής, που αποτέλεσαν στη συνέχεια τα δημοτικά διαμερίσματα του δήμου. Λειτούργησε την περίοδο 1999 -2010 οπότε και καταργήθηκε με την εφαρμογή του προγράμματος Καλλικράτης και εντάχθηκε στον νέο δήμο Δωδώνης. Βρισκόταν στα νότια του νομού στα όρια με το Νομό Θεσπρωτίας , και περιλάμβανε δεκαπέντε δημοτικά διαμερίσματα.

Η έδρα του Δήμου βρισκόταν στον οικισμό Τύρια του δημοτικού διαμερίσματος Μπαουσιών δίπλα στον ποταμό Τύρια. Από τον οικισμό διερχόταν η Εγνατία Οδός (Κόμβος Σελλών).

Ο Δήμος Σελλών είχε πληθυσμό 2.213 κατοίκους και έκταση 166.075 στρέματα

Το όνομα του δήμου προέρχεται από τους αρχαίους Σελλούς ή Ελλούς, κατοίκους της Δωδώνης και της γύρω περιοχής.

Δημοτικό Σχολείο Άνω Ασπροχωρίου (Άνω Γρατσανών)                                                                                                                                       

Μισή ώρα με τα πόδια προς στα Νότια των Μπαουσιών βρίσκεται το Άνω Ασπροχώρι ( Άνω Γρατσανά). Ένα όμορφο χωριό κτισμένο στη δυτική πλαγιά της Ολύτσικας σε έδαφος κατηφορικό που έπαθε πολλές καθιζήσεις. Το 1914 αριθμούσε 260 κατοίκους που ασχολούνταν με τη γεωργία και την κτηνοτροφία.

Λόγω της καθίζησης του εδάφους και την καταστροφή των σπιτιών τους, πολλοί κάτοικοι αυτής της πρώην μεγάλης Κοινότητας, πήγαν σε απόσταση μιας ώρας σε στερεότερο έδαφος και έκαναν έναν συνοικισμό.

Τα παιδιά από το νέο συνοικισμό λόγω της απόστασης δεν μπορούν να φοιτήσουν στο σχολείο του χωριού και αναγκάστηκαν οι γονείς τους να ιδρύσουν ιδιωτικό σχολείο και να προσλάβουν ιδιωτικό δάσκαλο με μειωμένα προσόντα.

Στα Άνω Γρατσανά το έτος 1813 διέθεσε ο Αλής 2.000 γράσια για τη μεταφορά του νερού στο χωριό.

Στο χωριό των Άνω Γρατσανών λειτουργεί το 1914 κοινό δημοτικό σχολείο στο οποίο διδάσκει ο δευτεροβάθμιος υποδιδάσκαλος Ιωάννης Παπαθανασίου, ηλικίας 52 ετών και με 21 χρόνια υπηρεσίας.

Κοινά Δημοτικά Σχολεία λέγονταν τα Σχολεία που ο αριθμός των μαθητών έφθανε τους ογδόντα. Οι μαθητές χωρίζονταν σε τέσσερις τάξεις και σε σχολεία που λειτουργούσαν σε χωριά κάτω των 600 κατοίκων (ΦΕΚ 277/11.8.1892, άρθ. 23)  δίδασκαν υποδιδάσκαλοι, που αυτοδίκαια είχαν αντικαταστήσει τους γραμματοδιδασκάλους.

Το σχολείο το 1914 είχε 26 μαθητές, χωρισμένους σε πέντε τάξεις και όπως αναφέρει ο επιθεωρητής, είναι πολύ καλά καταρτισμένοι.

Πριν την καταστροφή του χωριού υπήρχε μεγαλοπρεπές διδακτήριο που κοσμούσε πράγματι τα Γρατσανά.. Το 1914 χρησιμεύει για διδακτήριο μια καλύβα που την παραχώρησε ο ιδιοκτήτης της μέχρι το τέλος του σχολικού έτους 1914/15.

Επειδή η φτωχή Κοινότητα δεν μπορεί να κτίσει καινούριο διδακτήριο, ο Επιθεωρητής , προτείνει «να επέλθει αρωγή του δημοσίου διά 1.000 δραχμών» και το υπόλοιπον ποσόν προς αποπεράτωσή του να το βάλει η Κοινότητα.

Για έπιπλα και σχολικά σκεύη δεν μπορεί να γίνει λόγος γιατί εκτός από τέσσερα παλιά και σαρακοφαγωμένα θρανία, ένα μαυροπίνακα και ένα χάρτη της «Ελληνικής χερσονήσου» δεν υπάρχει κανένα άλλο όργανο.

Το σχολικό έτος 1919-1920 λειτουργεί στα Άνω Γρατσανά κοινό δημοτικό σχολείο και υπηρετεί ο υποδιδάσκαλος Νικόλαος Μαργαρίτης με απολυτήριο ελληνικού σχολείου ο οποίος έχει χειροτονηθεί ιερέας. Ο δάσκαλος είναι αρκετά φιλόπονος και με μεγάλη αντίληψη.

Το σχολικό έτος 1921-22 είναι γραμμένοι 27 μαθητές από τους οποίους 4 κορίτσια. Στο σχολείο διδάσκει ο ιερέας Νικόλαος Μαργαρίτης. Παρά το ότι το χωριό είναι χωρισμένο σε δυο συνοικισμούς και τα σπίτια είναι διασκορπισμένα ο ιερέας με μεγάλη ευσυνειδησία εκτελεί άριστα και τα δυο του καθήκοντα.

Το κοινοτικό διδακτήριο κατεστράφη από καθίζηση του εδάφους και η Κοινότητα αγόρασε άλλο από ιδιώτη το οποίο αποτελείται από μια στενόχωρη, σκοτεινή, χαμηλή αίθουσα χωρίς πάτωμα κλπ.

Το 1927 έπαθε καθίζηση το Άνω Ασπροχώρι και οι περισσότεροι κάτοικοι εγκατέλειψαν το χωριό και πήγαν στις Καρυές που βρίσκονται στα Βόρεια των Ιωαννίνων.

Στο μεικτό δημοτικό σχολείο των Άνω Γρατσανών φοιτούν το σχολικό έτος 1926-27, είκοσι επτά μαθητές.

Δάσκαλος είναι ο Νικόλαος Μαργαρίτης, ιερέας εξ αναγνωρίσεως, χωριανός που δείχνει μεγάλο ενδιαφέρον για το κτίσιμο του καινούριου διδακτηρίου. Ένα μέρος του τοίχου έχει γίνει και έχουν φέρει οι κάτοικοι άμμο και ασβέστη για τη συνέχιση των εργασιών.

Το διδακτήριο που στεγάζεται αυτή τη χρονιά το σχολείο είναι ένας μικρός οικίσκος  ανεπαρκής και ακατάλληλος.

Το σχολικό έτος 1956-57 στο μονοτάξιο δημοτικό σχολείο Άνω Ασπροχωρίου έχουν εγγραφεί 17 μαθητές ( 10 αγόρια και 7 κορίτσια). « Οι ολίγοι μαθηταί του σχολείου είναι επιμελείς εις την καθαριότητά των, μάλλον καχεκτικοί την όψιν, πρόθυμοι, ζωηροί, με καλάς συνηθείας και ευγενείς την συμπεριφοράν.» (Βιβλίο Επιθεωρήσεων 1956-57, σελ. 229).

Ως δάσκαλος υπηρετεί στο σχολείο ο Νικόλαος Αλεξίου από τα Πλατάνια, ετών 27, έγγαμος χωρίς τέκνα, πτυχιούχος της Παιδαγωγικής Ακαδημίας Ιωαννίνων (1951), υπηρετεί στο σχολείο με απόσπαση από το 1/τάξιο δημοτικό σχολείο Αυλακίου της περιφέρειας Αγρινίου και έχει τον 7^ο βαθμό ( Γραμματέας Α΄ τάξεως).

Το διδακτήριο είναι καινούριο και τελείωσε με την οικονομική βοήθεια και την προσωπική εργασία των κατοίκων ως και με τις 20.000 δραχμές που χορηγήθηκαν από τις πιστώσεις των παραμεθορίων περιοχών. Μένει ακόμη να γίνει ένα μέρος της σκεπής και τα επιχρίσματα. Για τις εργασίες αυτές θα πάρουν 5.000 δραχμές από τις Δημόσιες Επενδύσεις. Το διδακτήριο αποτελείται από μια αίθουσα και ένα γραφείο.

Το σχολείο διαθέτει 10 δίεδρα θρανία, 2 πίνακες, 2 καθίσματα, μια χύτρα συσσιτίου και 4 μικροί γεωγραφικοί χάρτες.

Δεν υπάρχει κανένα βιβλίο για τη σχολική βιβλιοθήκη.

Για σχολικό κήπο υπάρχει μια έκταση που μπορεί να χρησιμοποιηθεί αλλά θέλει περίφραξη πρώτα.

Δημοτικό σχολείο κάτω Ασπροχωρίου(Κάτω Γρατσανών)                                                                                                                                    

Το Κάτω Ασπροχώρι βρίσκεται κτισμένο στην ακροποταμιά πιο πάνω από την Τύρια.

Στο προαύλιο της εκκλησίας της Αγίας Αικατερίνης και σε μαρμάρινο τάφο υπάρχει επιτύμβια επιγραφή που γράφει « ΕΝΘΑΔΕ ΚΕΙΤΑΙ Ο ΑΕΙΜΝΗΣΤΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Π. ΙΩΑΝΝΟΥ ΕΥΕΡΓΕΤΗΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΟΣ 1861-1959»

Στα Κάτω Γρατσανά το σχολικό έτος 1921-22 είναι εγγεγραμμένοι 20 μαθητές.

Το σχολείο ήταν κλειστό μέχρι το τέλος Μαρτίου του 1922. Από την πρώτη Απριλίου 1922 ανάλαβε υπηρεσία η προσωρινή υποδιδασκάλισσα Αθηνά Δανέλη, απόφοιτος ελληνικού σχολείου που διορίστηκε σε αναπλήρωση του παραιτηθέντος μόνιμου δασκάλου Χριστ. Ζώτου.

Ως διδακτήριο χρησιμοποιείται μια ιδιωτική οικία  με μια αίθουσα σκοτεινή χωρίς οροφή, μέσα στην οποία παραμένει και η δασκάλα και σε διπλανό δωμάτιο μένει και η οικογένεια του ιδιοκτήτη που αποτελείται από πέντε άτομα.

Το σχολικό έτος 1922-23 δεν λειτούργησε το δημοτικό σχολείο Γρατσανών γιατί η προσωρινή δασκάλα που τοποθετήθηκε δεν βρήκε συμφέρουσα τη θέση και αφού δίδαξε λίγες εβδομάδες, έφυγε. Ανέλαβε μετά ένας μόνιμος δάσκαλος από την 1^η Νοεμβρίου ύστερα από πολυετή απουσία στο στρατό.

Διδακτήριο δεν υπάρχει αυτό το έτος και χρησιμοποιείται το δωμάτιο του δασκάλου για αίθουσα. Θρανία δεν υπάρχουν. Το μόνο έπιπλο είναι ένας μαυροπίνακας, που αν έλειπε κι αυτός δε θα πίστευε κανείς ότι βρίσκεται σε σχολείο. Ο δάσκαλος είναι απόφοιτος της Ιερατικής Σχολής της Νήσου.

Το σχολικό έτος 1922-1923 το δημοτικό σχολείο των Κάτω Γρατσανών έχει 19 μαθητές (Α΄=14, Β΄=3, Γ΄= 2 ). Η πρώτη τάξη είναι χωρισμένη σε τρία τμήματα και το κατώτερο παραμένει χωρίς εργασία. Αυτή τη χρονιά από τους 14 μαθητές της Α΄, μόνο οι 4 προετοιμάζονται για τη Β΄τάξη.

Στις 10 Νοέμβρη του 1923 που πέρασε ο Επιθεωρητής από το σχολείο των Κάτω Γρατσανών το βρήκε κλειστό. Ο ιδιοκτήτης του δωματίου, που χρησίμευε μέχρι πριν λίγες μέρες για αίθουσα διδασκαλίας αρνείτο να το παραχωρήσει πλέον γιατί το είχε απόλυτη ανάγκη να αποθηκεύσει τα προϊόντα του που είχε μαζέψει από τα χωράφια του.

Όλοι οι μαθητές με το δάσκαλο και αρκετοί από τους κατοίκους μπάζωναν εκείνη τη μέρα το νεοαναγειρόμενο διδακτήριο και συγχρόνως μερικοί τεχνίτες επισκεύαζαν τη στέγη και οι γυναίκες του χωριού μετέφεραν την πλάκα ζαλικωμένες. Όλοι βιάζονταν να τελειώσουν γιατί είχαν το φόβο μήπως αποσπασθεί ο δάσκαλος επειδή δεν υπήρχε αίθουσα.

Το σχολικό έτος 1926-27 είναι εγγεγραμμένοι στο μεικτό δημοτικό σχολείο των Κάτω Γρατσανών 40 μαθητές και οι περισσότεροι έρχονται στο σχολείο από πολύ μακριά περνώντας χείμαρρους και δύσβατες περιοχές.

 

 Το διδακτήριο είναι καινούριο και το κατασκεύασαν οι ίδιοι οι κάτοικοι.

Ο δάσκαλος Κωνσταντίνος Κίσκας είναι ακόλουθος, πτυχιούχος του μονοταξίου Διδασκαλείου Ιωαννίνων, ετών 38 και με έντεκα χρόνια υπηρεσία, άγαμος.

Το σχολείο διαθέτει λίγους γεωγραφικούς χάρτες και τίποτε άλλο. Στερείται ακόμη και θρανίων γι' αυτό χορηγήθηκαν από το Κράτος 5.000 δραχμές για την αγορά δέκα δίεδρων θρανίων αλλά ακόμη δεν τα πήραν.

Σχολικός κήπος και σχολική βιβλιοθήκη δεν υπάρχουν.

Το σχολικό έτος 1956-57 φοιτούν στο μονοτάξιο δημοτικό σχολείο Κάτω Ασπροχωρίου 40 μαθητές (20 αγόρια , 20 κορίτσια).

Δάσκαλος είναι ο Αριστοτέλης Τζώρτζης από το Γρεβενίτι, ετών 37, έγγαμος με ένα τέκνο, πτυχιούχος της Παιδαγωγικής Ακαδημίας Ιωαννίνων (1940) και με βαθμό 5^ο (Τμηματάρχης Β΄ τάξεως).

Ως διδακτήριο χρησιμοποιείται  ένα παλιό δημόσιο κτίριο από μια αίθουσα κι ένα γραφείο-κατοικία για το δάσκαλο «δίδει όψιν καλύβης και ουδόλως ανταποκρίνεται εις χώρον και φωτισμόν προς τας ανάγκας των μαθητών.» (Βιβλίο Επιθεωρήσεων 1956-57, σελ.226). Οι τοίχοι δεν φαίνονται στερεοί και συγκρατούνται μόνο και μόνο επειδή είναι χαμηλό. Οι κάτοικοι είναι διατεθειμένοι να προσφέρουν προσωπική εργασία για να γίνει καινούριο διδακτήριο αλλά έχουν ανάγκη και από την κρατική βοήθεια.

Το σχολείο έχει 18 δίεδρα θρανία, 2 πίνακες, ένα τραπέζι, 2 καθίσματα, θερμάστρα, σχολικό φαρμακείο, αριθμητήριο, υδρόγειο σφαίρα, σημαία, γεωμετρικά σώματα και 8 διάφορους χάρτες.

Σχολική βιβλιοθήκη δεν υπάρχει.

Ως σχολικός κήπος χρησιμοποιείται μια γωνία της αυλής από 50 τ.μ. και φυτεύτηκαν λίγα λουλούδια και λάχανα.

 Από το"Βιβλίο Καταχωρήσεων Συμφωνητικών Δασκάλων Μητροπολιτικής Επαρχίας Ιωαννίνων 1891-1904" πληροφορούμαστε ότι οι παρακάτω δάσκαλοι που καταγόταν από το Ασπροχώρι υπηρέτησαν και στο Δημοτικό Σχολείο Τσεριτσάνων. Τούμπουρος Ιωαν. Αλεξίου (1879-1880), Ζαΐμης  Αθανάσιος (1909), Κάλλος Ιωάννης (1910-1911), Μαργαρίτης Νικόλαος (1918).

Το πανηγύρι της Αγίας Τριάδας                                                                                                     

Της Πεντηκοστής! Πανηγυρίζει το εξωκλήσι της Αγίας Τριάδας Ασπροχωρίου. 

 

      Αρκετός κόσμος από το χωριό και τη γύρω περιοχή ήταν εδώ σήμερα για να εκκλησιαστούν, να προσευχηθούν γονατιστοί (Γονυκλισίας) και στη συνέχεια να δουν τους συγγενείς και φίλους και όλοι αντάμα να γλεντήσουν.

      Ο καιρός θαυμάσιος. Η τοποθεσία, η φύση και το περιβάλλον υπέροχα. Η ορχήστρα επιλεγμένη. Οι μερακλήδες χορευτές με τα τερτίπια τους, τα σκέρτσα και τα τσαλιμάκια ρους, τα έδωσαν όλα! Τα εδέσματα εξαιρετικά. Tο ψήσιμο του κρέατος από το Νάσιο Μπέλλο τέλειο. Tο σέρβις άψογο και η φιλοξενία ζεστή, συγγενική, χωριανική.

            Η Αγία Τριάδα να μας φωτίζει και να μας έχει όλους καλά και του χρόνου.

Και ο Σπύρος Μπέλλος που έβλεπε τα πράγματα από το παρτάρι γράφει στο fb: «...έλαβε τέλος, το ''ζεστό'' πανηγύρι της Αγ. Τριάδας μας και για φέτος! Οι χωριανοί και οι "φιλοξενούμενοι" μας τίμησαν με τη ζεστή τους παρουσία! Χόρεψαν, γλέντησαν, κουβέντιασαν με την ψυχή τους! Και το αποκορύφωμα ήρθε - δυστυχώς δε φαίνεται στις φωτό, διότι ο φωτογράφος έφυγε- με μια καταρρακτώδη βροχή, αλλά οι νεολαίοι και όχι μόνο συνέχισαν να χορεύουν ανενόχλητοι υπό βροχήν και μέσα στη λάσπη!...Αυτό θα πει Ψυχή! Και του χρόνου! Ευχαριστούμε πολύ την Αθανασία Καραγιάννη και τη Βάνα Μάντη, για τις φωτογραφίες!»

«.Μερικές ακόμη φωτό που μου ξέφυγαν...από τους εγκάρδιους συνδαιτημόνες! Στην πρώτη φωτό, βλέπουμε τον Άλκη Χήτο και Κων/νο Πανάτση να τραγουδάνε μαζί μας απολαμβάνοντάς το! Βέβαια υπήρχαν και άλλοι φιλοξενούμενοι (που δε φαίνονται στις φωτο),όπως οι παρέες του αντιδήμαρχου Ανδρέα Λιόλιου καθώς και του φίλου μου Χάρη Παπαδόπουλου από την Αρτοπούλα, του Άκη Κολιάκη από τη Μπεστιά  και του Νασιο-Διαμάντη από τα Τσερίτσιανα ("έδωσαν ρέστα" στο χορό!) Ευχαριστούμε επίσης τη Μαρία Λούση και τον Κώστα Κάλλο, που μας συνόδεψαν στο τραγούδι και ήταν η ψυχή της παρέας που ανέβαζε το κέφι των παρευρισκομένων! Ευχαριστούμε και τον ξάδερφο Νάσιο Μπέλλο με τα ωραία ψητά του!...γιατί "νηστικό αρκούδι δε χορεύει! Ευχαριστούμε όλους εσάς που συμμετείχατε, γιατί ο καθένας σας, με την ξεχωριστή του αύρα, μας έκανε να περάσουμε μια υπέροχη μέρα! Και του χρόνου!»

Παλιές φωτογραφίες                                                                                                                    

ΦΛΩΡΙΝΑ 1919: Κωνσταντίνος Παππάς, Επιλοχίας από Τσερίτσανα και Κωνσταντίνος Μπέλλος.

ΜΟΥΔΑΝΙΑ 21 Μαρτίου 1921: Κωνσταντίνος Μπέλλος

www.asproxori.blogspot.gr                                                                                                     

Ολύτσικα ή Τόμαρος 

Μακρόστενο βουνό με ψηλότερη κορυφή την ομώνυμη 1974μ και Αλπικό/Υποαλπικό τοπίο. Αλλες κορυφές του βουνού είναι Λάχανο 1843μ., Μπέλου 1812μ., Σέλωμα 1800μ. Υψώνεται στο ΝΔ άκρο των Ιωαννίνων αποτελεί συνέχεια προς τα νότια των ορέων των Κουρέντων, αρχίζει από τη χαμηλή περιοχή όπου τελειώνουν εκείνα και δεσπόζει της Δωδώνης. Βορειοανατολικά στους πρόποδες του βουνού βρίσκεται το περίφημο θέατρο και μαντείο της αρχαιότητας. Το όρος προχωρεί με ΝΑ κατεύθυνση και απολήγει στη γραμμή περίπου που συνδέει τα χωριά Βαργιάδες και Κοπάνη. Το μήκος του είναι περίπου 12χλμ. Στις παρυφές του βρίσκονται τα χωριά Βαργιάδες, Αχλαδέα, Μελιγγοί, Μαντείο, Δωδώνη, Δραμεσιοί, Μπαουσιοί, Ασπροχώρι, Πλατανιά, Αρτοπούλα, Λίππα, Αγ. Αναστασία, Κοπάνη, Θεριακήσιο, Αγ. Ανδρέας

Έχει αρκετές πηγές και ρέματα. Χαρακτηριστικές είναι οι πολλές πηγές που βρίσκονται στις κορυφές του και φτάνουν έως και το υψόμετρο των 1600 μέτρων. Οι μεγάλες κλίσεις του βουνού δημιουργούν αρκετά ρέματα όπως Χαρβάλι, Μέγας Λάκκος, Χοχλαστή, Νύμφης κ.α. Στην ΒΑ πλευρά του βουνού του πηγάζει ο ποταμός Σμολίτσας και στην ΒΔ ο ποταμός Τύρια.

Τα πετρώματα του βουνού είναι κυρίως ασβεστολιθικά. Σε πολλά σημεία στα χαμηλά υψόμετρα Ν και ΝΔ κυριαρχεί ο φλύσχης και οι πρασινόλιθοι.

Μεγάλο μέρος του βουνού καλύπτεται από βλάστηση. Κυρίαρχα είδη βλάστησης στην περιοχής είναι τα πουρνάρια, τα φρύγανα και η δρυς. Ανατολικά στις παρυφές του βουνού απαντώνται η μαύρη και τραχιά πεύκη που στο μεγαλύτερο μέρος της προέρχεται από αναδασώσεις. Ενώ στο δυτικό μέρος υπάρχουν συστάδες με έλατα. Στην περιοχή αναπτύσσονται πολλά είδη χλωρίδας που δεν έχουν μελετηθεί καθόλου. Απαντώνται καμπανούλες (Campanula spatulata), λήθρα (Lythrum salicaria), ίριδες (Iris sintenisii), άσπρο χωνάκι (Calystegia silvatica), ανεμώνες (Anemone coronaria) και πρίμουλες (Primula vulgaris). Την άνοιξη καθώς λιώνουν τα χιόνια οι κορυφές του βουνού γεμίζουν από κίτρινες και μπλε βιόλες .

Συναντάμε πουλιά, ορισμένα μικρά θηλάστηκα λίγους λαγούς και αλεπούδες. Κάποτε στο βουνό βασίλευαν οι αετοί και τα όρνεα δυστυχώς σήμερα δεν υπάρχουν ούτε για δείγμα. Από τα ελάχιστα είδη ορνιθοπανίδας που απαντώνται ακόμη στο βουνό είναι οι πέρδικες.

Στα όρη του Σουλίου καί στην Ολύτσικα, εντυπωσιάζουν με τον ατίθασο καλπασμό τους τα άγρια άλογα. Η παρουσία τους συνδέεται απόλυτα με την ιστορία της περιοχής. Το χειμώνα κατεβαίνουν σε σημεία με χαμηλότερο υψόμετρο και το καλοκαίρι καλπάζουν τις βουνοκορφές. Τα ελληνικά άλογα κατάγονται από το άλογο των Βαλκανίων (Balkan Pony), στην πορεία όμως, ανάλογα με το περιβάλλον που διαβιούσαν εξελίχτηκαν δύο τύποι, ο ορεινός και ο πεδινός, από όπου κατάγονται όλες οι φυλές. Η φυλή της Πίνδου είναι η πλέον αντιπροσωπευτική φυλή του ορεινού τύπου και δεν έχει υποστεί προσμίξεις με ξένες φυλές

www.romiazirou.blogspot.gr