Γράφει ο Αντώνης
Κοκιάτσος
Ποιος τελικά ήταν ο αείμνηστος Πέτρος
Γαρουφαλίας: Ήταν όντως «ακρο-δεξιός», «αποστάτης», «αυλόδουλος», «προδότης της
δημοκρατικής παράταξης», «χουντικός» κ,ά.
Πέρασαν
30 χρόνια από εκείνο το πρωϊνό της 17ης Σεπτεμβρίου 1984, που η κυρία Μαριάνθη
Γαρουφαλιά με τρεμάμενη φωνή μου ανάγγελλε από τηλεφώνου τη θλιβερή είδηση.
«Κύριε Κολιάτσο δυστυχώς ο Πέτρος έφυγε ξαφνικά.Σε λίγο αναχωρούμε για την
Άρτα, όπου το μεσημέρι στο νεκροταφείο θα γίνει η κηδεία..». . Και μετά από μια
μικρή διακοπή συνέχισε : «.έχω μπροστά μου το ιδιόχειρο σημείωμά του με τη λίστα
των φίλων που ζητούσε να ειδοποιηθούν, όταν[.] Είστε ο πρώτος που το μαθαίνετε
[.]. Κύριε Κολιάτσο ο Πέτρος σας αγαπούσε πολύ.». Αργότερα, βέβαια,
ανταποκρινόμενος σε πρόσκλησή της, κατά την επίσκεψή μου στην Ηρώδου του
Αττικού(σ.σ, Ηρώδου Αττικού 17, δίπλα από το Προεδρικό Μέγαρο ήταν η κατοικία
του ζεύγους), η κυρία Γαρουφαλιά αποκάλυπτε: «.ο Πέτρος ήταν πλήρης υγείας.δεν
είχε κάποιο σοβαρό πρόβλημα.παρά την ηλικία του διάβαζε πολύ, συνεχώς έγραφε
.και στην Ομήρου πήγαινε με τα πόδια (σ.σ, στην Ομήρου 32 ήταν το πολιτικό
γραφείο του)[.]. Το βράδυ του θανάτου του καθόταν στον καναπέ, είχε ανοίξει την
τηλεόραση και μετά από λίγο τον πήρε ο ύπνος. δυστυχώς τις πρώτες πρωϊνές ώρες
της επομένης τον βρήκα νεκρό». Τα παραπάνω συγκινητικά ήρθαν στο νου του
γράφοντος 30 χρόνια μετά, όταν προ μηνός περίπου δέχτηκα τηλεφώνημα από τον κ.
Ν. Κουτσούκαλη ,καλό φίλο από τα παλιά και πρώην στενό συνεργάτη του αείμνηστου
Πέτρου Γαρουφαλιά. «Αντώνη εσύ που ασχολείσαι με τη δημοσιογραφία, γράψε κάτι
για τον Πέτρο.Ξέρεις πολλά , πάρα πολλά, που κάποια στιγμή πρέπει να δουν το φως
της δημοσιότητας. Γιατί ο Γαρουφαλιάς, πέρα από μεγάλη πολιτική προσωπικότητα,
ήταν από τους πρωταγωνιστές σε πολλές κρίσιμες φάσεις της πολιτικής, οικονομικής
, κοινωνικής και πολιτιστικής ζωής της χώρας, με ανεκτίμητη εθνική προσφορά
στην ελληνική πατρίδα και την Κύπρο.Αντώνη γράψε για τα πολλά που ξέρεις και
ξέρω αφού τον ζήσαμε από κοντά.Όμως παρόλα αυτά έφυγε παρεξηγημένος και
πικραμένος.», ήταν τα λόγια παρότρυνσης του καλού φίλου Νίκου. Αυτό ήταν για
να μου γίνει εκείνο το. κλικ , που λένε και να με κάνει να πάρω την απόφαση να
μιλήσω για τον αείμνηστο Πέτρο Γαρουφαλιά.
Δεν έγραψε, αλλά «δημιούργησε»
ιστορία
Βέβαια
προχωρώντας στα της «Γαρουφάλειας συγγραφής», ο υπογράφων, αφού πρώτα
ευχαριστήσει την έγκυρη Αρτινή εφημερίδα «η γνώμη», που με την ευγενή προσφορά
του εκδότη και διευθυντή της κ. Κώστα Γκέτση θα «φιλοξενήσει» τα σχετικά με
τον Αρτινό πολιτικό κείμενα, οφείλει μια εξήγηση στους πολυάριθμους αναγνώστες
της και ειδικότερα ένα ευχαριστώ σε εκείνους τους πολλούς και καλούς φίλους
που, διαβάζοντας την προαναγγελία της, επικρότησαν αυτή την απόφαση. Εξηγείται
λοιπόν , επισημαίνοντας ότι , στο μέτρο που δεν είναι ιστορικός, υπόσχεται ότι
δεν θα γράψει ιστορία με την συμβατική έννοια του όρου. Αλλά και δεν θα
υποκύψει στον συναισθηματικό πειρασμό να «αγιογραφήσει» τον εκλιπόντα, ως
ανταπόδοση, έστω μετά θάνατο, της ειλικρινούς αγάπης, της εμπιστοσύνης και της
βαθιάς εκτίμησης που ο αείμνηστος Πέτρος Γαρουφαλιάς έτρεφε στο πρόσωπό του.
Ούτε θα δει κάτι τέτοιο, ως αντιστάθμισμα, για την τιμή που του έκανε να τον
συγκαταλέξει μεταξύ των στενών φίλων του, να συνομιλεί εκ βαθέων μαζί του και σε
πολλές περιπτώσεις να γίνεται αποδέκτης της γνώμης του.
Από την άλλη, ο γράφων, είναι βαθύτατα
πεπεισμένος ότι Πέτρος Γαρουφαλιάς ήταν ο πολιτικός που δεν «έγραψε», αλλά
«δημιούργησε» ιστορία. Γι' αυτό θα καταγράψει γεγονότα, πράξεις, παραλείψεις και
προσωπικές εκμυστηρεύσεις του, χωρίς φόβο και κανένα πάθος. Θα παραθέσει ακόμη
ιστορικά ντοκουμέντα .που αφορούν σε άλλους επώνυμους πολιτικούς , τους
οποίους. σημαντικά γεγονότα και καταστάσεις κρίσιμων για τη χώρα περιόδων
συνέδεσαν μαζί του. Θα προχωρήσει ακόμη σε συγκρίσεις κομματικών επιλογών ενίων
εκ των παραπάνω πολιτικών, σε σχέση με τις δικές του, βάζοντας όμως την
προϋπόθεση ότι αυτές θα αναφέρονται στην ίδια περίοδο της πολιτικής, κομματικής,
οικονομικής και εθνικής ζωής του τόπου. Γιατί η κριτική σε πρόσωπα και
πράγματα ούτε δίκαιη είναι, ούτε έντιμη δείχνει, μηδέ αξιόπιστη κρίνεται ,όταν
επιμένει να ερμηνεύει τα πολιτικά φαινόμενα του χθες με κριτήρια και
καταστάσεις του σήμερα.
Και ύστερα από όλα τα παραπάνω, θα
προτρέψει τον αναγνώστη να δώσει τη δική του απάντηση στο ερώτημα: ποιος τελικά
ήταν ο αείμνηστος Πέτρος Γαρουφαλίας. Να κρίνει, με κρίση δικαίου ανθρώπου, για
το αν και κατά πόσο ο Αρτινός πολιτικός ήταν όντως «ακρο-δεξιός», «αποστάτης»,
«αυλόδουλος», «προδότης της δημοκρατικής παράταξης», «χουντικός» κ,ά. Και αν
τελικά δίκαια του απεδόθησαν τα ανωτέρω «κοσμητικά» επίθετα, ή ήταν προϊόντα
που κατά καιρούς παρήγαγε η πολιτική μικρότητα, η ανέντιμη μεθόδευση ,και ένας
απύθμενου θράσους και διάρκειας αρνητικός για το πρόσωπό του έρπων ψίθυρος .
Απρέπειες που αποτελούσαν τη συνισταμένη αντίδραση από τον φόβο και την αγωνία
ορισμένων εκ των πολιτικών του αντιπάλων , οι οποίοι βυθισμένοι στη μετριότητά
τους, αντιδρούσαν με τ φόβο ότι κάποια στιγμή μπορεί να τον έβρισκαν μπροστά
τους.
Όταν το εγχώριο πολιτικό Star System, «αγιοποιεί» τις «θεραπαινίδες» του και «διάβολοποιεί» τους.
αντίθετους
Να μάθει επίσης, πόσο έντιμα
αξιολόγησε τον Αρτινό πολιτικό, το ιδιότυπο εγχώριο πολιτικό Star System, που
μετεμφυλιακά και κυρίως μεταπολιτευτικά έστησε το «ιδεολογικό-πολιτικό-
κομματικό-εκδοτικό» κατεστημένο της χώρας, με τους δημιουργούς του να έχουν
φροντίσει να το λειτουργήσουν κατ' αναλογία του αντίστοιχου «Χολυγουντιανού»,(1)
Και να δει πως το ανωτέρω σύστημα, στρεβλώνοντας την ιστορική πολιτική αλήθεια,
μοιράζοντας εύσημα αξιοσύνης και συνεπούς «ιδεο-λογικό-πολιτικής» συμπεριφοράς
σε σαλτιμπάγκους της πολιτικής και παραπλανώντας τον ελληνικό λαό μέσα από
στοχευμένη μιντιακή προπαγάνδα, κατάφερε να «αγιοποιήσει» κατά κανόνα
«πολιτικούς - θεραπαινίδες» του και αντίθετα να «διάβολο-ποιήσει», έντιμους,
ικανούς, εθνικά συνεπείς αλλά και πολιτικά ασυμβίβαστους πολιτικούς αντιπάλους
τους, χρησιμοποιώντας απαξιωτικές πολιτικές, ιδεολογικές και εθνικές
ψευδεπίγραφες ετικέτες.
Μέγα λάθος να κρίνεται το χθες, με
κριτήρια του σήμερα
Μιλήσαμε παραπάνω για το λάθος που
γίνεται, εσκεμμένα ή όχι, να προσεγγίζει κανείς την πολιτική διαδρομή του
πολιτικού, αποτιμώντας αυτά που κάποτε έκανε, κρίνοντάς τα με κριτήρια του
σημερινά. Και ειδικότερα όταν κρίνει π.χ την δημοκρατική του καθαρότητα,
ερμηνεύοντας την συμπεριφορά του με τη μεταφορά των δεδομένων του χθες στο
σήμερα. Χωρίς όμως να λαμβάνει υπόψη τον χρόνο που έχει παρεντεθεί και τις
διαφορετικές συνθήκες ανάμεσα στο τότε και στο σήμερα. Έτσι, για παράδειγμα, δεν
θα ήταν άδικο να χαρακτήρισει κανείς το Γέρο της δημοκρατίας τον αείμνηστο
Γεώργιο Παπανδρέου, «αντί-δημοκράτη» ή και λαγό του Ι. Μεταξά, όταν με τη
δήλωσή του στην εφημ Καθημερινή(7/1/1934): «Πιστεύω ότι η δικτατορία ημπορεί εις
ωρισμένας περιστάσεις να αποτελέσει ιστορικήν ανάγκην δι έναν τόπο, όταν την
επιβάλλη ο υπέρτατος νόμος της σωτηρίας της πατρίδος. Τότε ημπορεί να αποβή και
ωφέλιμος.»,με τη δικαιολογία ότι επαινεί τη δικτατορία;. Όπως επίσης άδικο δεν
θα ήταν να τον αποκαλέσει «καρά-δεξιό», επειδή: στις εκλογές του 1952
πολιτεύτηκε με τον δεξιό «Συναγερμό» του Παπάγου στην Πάτρα(σ.σ, ο Γαρουφαλιάς
προτίμησε να απέχει των εκλογών) και στις εκλογές του 1956 παζάρευε με τον Κ.
Καραμανλή την υποψηφιότητά του στα ψηφοδέλτια της ΕΡΕ, με αντάλλαγμα την
«υπουργοποίηση» του ιδίου και δύο συνεργατών του( Σπ. Λιναρδάτος, από τον
εμφύλιο στη χούντα τόμος Δ΄,ΣΕΛ 16); Ακόμη δεν θα ήταν πολιτικά, ηθικά και
λογικά απαράδεκτο, να χαρακτηρίσει κανείς τον δημοκρατικότατο πρώην πρόεδρο της
ελληνικής δημοκρατίας Κων/νο Τσάτσο «φιλο-δικτατορικό», επειδή στην από
3/10/1966 επιστολή του προς τον αείμνηστο Κων/νο Καραμανλή, αυτό-εξόριστο τότε
στο Παρίσι, και προκειμένου να τον πείσει να επιστρέψει στην Ελλάδα ηγούμενος
«νομιμότυπης παρεκτροπής», του έγραφε: «.Εισηγούμεθα, λοιπόν παρεκτροπή από το
πολίτευμα και μίαν προσωρινήν δικτατορίαν-ίσως ενός έτους. Προς αυτήν την
κατεύθυνσιν, πρέπει να δουλευθή από εκείνους που θα επωμισθούν την παρεκτροπήν
και θα κυρώσουν δι' ενός δημοψηφίσματος. Δικτατορίες χωρίς ονοματισμένο
δικτάτορα δεν κουβεντιάζονται.» (Αλέξανδρος Βέλιος, «Η αλληλογραφία της
Αυτό-εξορίας-Κων/νος Καραμανλής 1963-1974).
Με την παραπάνω λογική λοιπόν-και όχι
μόνο «κρίθηκε» ότι ο Γαρουφαλιάς ήταν: «ακροδεξιός», αν και ουδέποτε
εγκατέλειψε τη δημοκρατική παράταξη για να ενταχθεί στη δεξιά. «Χουντικός» αν
και ποτέ δεν συνεργάστηκε με τους Απριλιανούς, ούτε υπήρξε συνομιλητής τους.
«Αυλόδουλος», αν και δεν πέρασε της Φρειδερίκης να γίνει υπουργός Εθνικής
Αμύνης ο εκλεκτός της στρατηγός Νικολόπουλος και όχι ο Γαρουφαλιάς, για τον
οποίο πάτησε πόδι ο Γεώργιος Παπανδρέου. «Κρυφό-χουντικός», αν και συμμετείχε
ενεργά σε κάθε απόπειρα ανατροπής της χούντας(Βασιλικό αντί-πραξικόπημα, κίνημα
Ναυτικού, σύλληψη και ανάκριση στην ΕΣΑ) , «αποστάτης» αν και ποτέ δεν
προσχώρησε στην ομάδα των «αποστατών», ούτε εδέχθη να γίνει υπουργός στις
κυβερνήσεις τους κ.ά
Όμως
ο αείμνηστος Πέτρος Γαρουφαλιάς, από κληρονομημένη ανθρώπινη ιδιο-συγκρασία και
πρωτόγνωρη πολιτική και ιδεολογική ευθύτητα, ουδέποτε επέλεξε τους πολιτικούς
τακτικισμούς. Δεν παζάρεψε και δεν συμβιβάστηκε ποτέ με το σύστημα. Ως υπουργός
εθνικής αμύνης σε πολύ κρίσιμες περιόδους για την Ελλάδα και την Κύπρο, υπήρξε
απαράμιλλος Η τόλμη και η αποφασιστικότητα που επέδειξε κατά τη διάρκεια της
θητείας του υπήρξε παροιμιώδης. «Σιδερένιο» υπουργό τον αποκαλούσαν ακόμη και
ανώτατοι αξιωματικοί στο πεντάγωνο την περίοδο της υπουργίας του και ήταν ο
«χαλκέντερος έλληνας υπουργός» για τους στρατιωτικούς ακόλουθους των δυτικών
πρεσβειών και αξιωματούχοι του ΝΑΤΟ, που έτυχε να συνεργαστούν μαζί του. Ακόμη
εχθροί και φίλοι του Πέτρου Γαρουφαλιά παραδέχονται ότι κατά τη διάρκεια της
17-μηνης θητείας του, ως υπουργού εθνικής : αμύνης, επέβαλλε τον σεβασμό στην
ιεραρχία και την πειθαρχία στο στράτευμα, βελτίωσε το αξιόμαχο του στρατού
απαιτώντας από τους Αμερικανούς πρόσθετη βοήθεια, κατάφερε με δυναμικές έως
εκβιαστικές παρεμβάσεις του στο ΝΑΤΟ να μεταφέρει τα αμυντικά σύνορα αμύνης
της χώρας από τον Όλυμπο στον Έβρο, εξόπλισε τα νησιά του βορείου Αιγαίου, και
ειδικότερα την Κύπρο με την αποστολή της ελληνικής μεραρχίας, εν γνώσει του ότι
και στις δύο περιπτώσεις παραβιάζει διεθνείς συνθήκες Όμως κρίνοντάς τον από την
πλευρά της προστασίας του ίδιου προσωπικού και πολιτικού του συμφέροντος, ίσως
ήταν λάθος του γιατί στο μεταβλητό περιβάλλον που λειτούργησε πολιτικά, επέλεξε
να πάει κόντρα στο ρεύμα θυσιάζοντας τα πολιτικά οφέλη από έναν συμβιβασμό με το
σύστημα, κάτι όμως που θα ήταν αντίθετο με τη συνείδησή του, τις αρχές και τις
πεποιθήσεις του. Γιατί το σπουδαιότερο γι' αυτόν ήταν η απόφαση να παραμείνει
πιστός σε όσα πίστευε ότι υπηρετούν τον τόπο, απορρίπτοντας τα κατά καιρούς
προσφερόμενα οφίτσια, ακόμη και από αντιπάλους του και αψηφώντας τις συνέπειες
για τον ίδιο και την ούτως ειπείν υστεροφημία του. «..Αντώνη δεν μπορώ να κάνω
πίσω.έχω δώσει το λόγο μου ότι θα δώσω πολιτική έκφραση στους διωχθέντες φίλους
της δικτατορίας. Εξ' άλλου, όπως είπα σήμερα στον Καραμανλή, τον συμφέρει η
παρουσία της ΕΔΕ, γιατί έτσι διώχνει από πάνω του τη ρετσινιά του
κρυπτο-χουντικού.», ήταν η απάντηση του Πέτρου Γαρουφαλιά στην προτροπή του
γράφοντος, να δεχθεί την πρόταση του αείμνηστου Κων/νου Καραμανλή και να
αποσυρθεί από τις εκλογές του Νοεμβρίου 1974, με αντάλλαγμα τις πέντε
προσφερθείσες εκλόγιμες θέσεις στα ψηφοδέλτια της ΝΔ και τις ισάριθμες
αντίστοιχες υπουργοποιήσεις των εκλεγέντων στην κυβέρνησή του.
Βέβαια στις συνέχειες των δημοσιευμάτων
που θα ακολουθήσουν, θα αναφερθούμε διεξοδικότερα στα προαναφερθέντα και θέλουμε
να πιστεύουμε ότι η καταγραφή κάποιων ντοκουμέντων που θα παρουσιάσουμε, θα
πείσουν και τον πλέον δύσπιστο για των πιο πάνω λόγων μας το αληθές. Ακόμη από
το αφήγημα που θα αναπτυχθεί οι αναγνώστες και ειδικότερα οι νεώτεροι, εκτός των
άλλων, θα έχουν την ευκαιρία να μάθουν για το ποια ήταν η προσφορά του Πέτρου
Γαρουφαλιά στη γενετειρά του, την Άρτα Παρά ταύτα ο γράφων δεν διεκδικεί την
παντογνωσία αναφορικά με την προσωπικότητα , το έργο και την γενικότερη προσφορά
του Αρτινού πολιτικού στον τόπο. Για αυτό από τη στήλη αυτή, απευθύνει έκκληση
σε κάθε πολίτη και ειδικότερα συμπολίτη, που γνωρίζει κάποια πράγματα για τον
εκλιπόντα, να καταθέσει τις δικές τους μαρτυρίες ώστε μέσα από τον ενδεχόμενο
διάλογο που ούτως ειπείν θα αναπτυχθεί, η συγγραφική προσπάθεια που αναλάβαμε
να στεφθεί από μεγαλύτερη επιτυχία.
Τελειώνοντας το πρώτο μέρος της αφήγησης ,
η φιλόξενη «ΓΝΩΜΗ» πρότεινε, στο παρόν κείμενο να παρατεθεί η νεκρολογία του
αείμνηστου Πέτρου Γαρουφαλιά, η οποία εγράφη από τον γράφοντα 30 χρόνια πριν και
είναι δημοσιευμένη στο τεύχος του περιοδικού «ΣΚΟΥΦΑΣ»(του έτους
1984)..
Ο άνθρωπος που έδωσε την
αίσθηση της υπεροχής στην
Άρτα
Από το βράδυ της περασμένης Δευτέρας,
έπαψε να χτυπάει μια μεγάλη καρδιά, τερματίζοντας τη ζωή και το έργο μιας εξίσου
μεγάλης προσωπικότητας, του Πέτρου Ευαγγ. Γαρουφαλιά. Ο Πέτρος Γαρουφαλιάς,
γνήσιο τέκνο της Άρτας, απόγονος μεγάλης ιστορικής και πολιτικής οικογένειας,
υπήρξε ο άνθρωπος που στο πρόσωπό του συνδυάζονταν άριστα, το μεγαλείο της
παλιάς Αρτινής αρχοντιάς και ο πατροπαράδοτος συναισθηματισμός του κατοίκου της
επαρχίας.
Ο Πέτρος
Γαρουφαλιάς, υπήρξε ο άνδρας, που έφερε τη σφραγίδα, ενός ανεπανάληπτου ισχυρού
χαρακτήρα, ενός σπάνιου ήθους, και ανάλογου ύφους. Τον διέκρινε μια πραγματικά
αφοπλιστική ευγένεια και μια ξεχειλίζουσα καλοσύνη. Μεγαλωμένος σε μια
οικογένεια, βαθύτατα επηρεασμένη από τη δράση των προγόνων της στους
απελευθερωτικούς αγώνες του γένους, γαλουχημένος με τις ιδέες, τις διαθέσεις και
την πρακτική που εξασφάλιζαν την πολιτική της συνέχεια, ο Πέτρος Γαρουφαλιάς,
αναμείχθηκε στην πολιτική αμέσως μετά τις λαμπρές σπουδές του στα νομικά, πρώτα
στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και μετέπειτα στα Πανεπιστήμια του Βερολίνου και
Παρισίων.
Τα χαρίσματα του
νεαρού τότε ευπατρίδη πολιτευτή από την Άρτα, γοητεύουν τον μεγάλο Ελευθέριο
Βενιζέλο, ο οποίος μεσολαβεί και του αναθέτει τη γενική διεύθυνση του υπουργείου
Εθνικής Οικονομίας στην τότε υπό τον Ζαΐμη κυβέρνηση, παρά το νεαρό της ηλικίας
του (ήταν 26 χρονών). Πιστός στις ιδεολογικοπολιτικές υποθήκες του πατέρα του,
πολιτεύεται και εκλέγεται για πρώτη φορά βουλευτής το 1932. Αρχίζει έτσι για τον
Πέτρο Γαρουφαλιά μια πολιτική σταδιοδρομία που τη χαρακτηρίζουν μια πρωτοφανής,
για τα πολιτικά ήθη της χώρας, συνέπεια ακολουθητέας γραμμής, και μια πολιτική
πρακτική που την εμπνέει η αυστηρή προσήλωση στο Εθνικό καθήκον, όπως εκείνος το
αντιλαμβάνεται και την υλοποιεί ένας παροιμιώδης πολιτικός ρεαλισμός ενισχυμένος
με ισχυρές δόσεις ανάλογου αλτρουισμού. Είναι στοιχεία που πρέπει να αναζητήσει
κανείς μάλλον στη ζωή χωρών προηγμένης πολιτικής ωριμότητας. Ευθυτενής αλλά και
σεμνός, σώφρων και ευπρεπής συνδύαζε την οξυδέρκεια με την τόλμη αλλά και τη
δράση με την αποτελεσματικότητα. Κατορθώνει με τη δωρική του προσωπικότητα, να
εξελιχθεί σε στέλεχος πρώτου μεγέθους στο χώρο που πολιτικά ανήκει, αλλά και να
αποσπάσει την ειλικρινή εκτίμηση ακόμη και των ανθρώπων που υποτίθεται ότι
πολιτικά μάχεται.
Οι
αλλεπάλληλες υπουργοποιήσεις του στις κυβερνήσεις του Κέντρου αφήνουν έργο που
το αναγνωρίζουν εχθροί και φίλοι και εγκαινιάζουν μια πρακτική ενάσκησης της
εξουσίας που θα αποτελέσει πραγματικό προηγούμενο για το ύφος και το ήθος
της.
Τον Πέτρο Γαρουφαλιά
τον βλέπουμε να πρωταγωνιστεί από το ΥΕΘΑ στις δύσκολες ώρες του Κυπριακού και
τις παραμονές ενός επικείμενου Ελληνο-Τουρκικού πολέμου (1964), ο οποίος κατά
γενική εκτίμηση αποσοβήθηκε και για το λόγο ότι την άμυνα της χώρας διηύθυνε
τότε πολιτικά, ένας πραγματικά σιδερένιος υπουργός, τον οποίο έτρεμαν οι Τούρκοι
και υπολόγιζαν πολύ οι σύμμαχοί μας στο ΝΑΤΟ. Ήταν τότε, που ο Πέτρος
Γαρουφαλιάς, οχύρωνε τα νησιά του Β.Αιγαίου και έστελνε την Ελληνική μεραρχία
στην Κύπρο εν γνώσει του ότι παραβιάζει τη συνθήκη του Μοντρέ, κωφεύοντας στα
λυσσώδη ενδοκομματικά διαβήματα της τουρκικής πλευράς. Ήταν τότε που ο Πέτρος
Γαρουφαλιάς εισηγήθηκε και η τότε πολιτειακή και πολιτική ηγεσία του τόπου
αποδέχθηκε (βασιλιάς - πρωθυπουργός - αρχηγοί της αντιπολίτευσης) το σχέδιο της
μονομερούς ανακήρυξης της ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα, η εκτέλεση του οποίου
κατά περίεργο τρόπο ματαιώθηκε.
Τον Πέτρο Γαρουφαλιά με εύσημα του συνεπή
και ανιδιοτελή μαχητή του Κεντρώου χώρου, συναντάμε το 1956.,στην παντοδυναμία
του Κων/νου Καραμανλή, Με προηγούμενα την επιτυχία του στη σύναψη της πρώτης
μεταπολεμικής σύμβασης με την δυτική Γερμανία και την μετέπειτα ευόδωση της
ειδικής αποστολής που ανέλαβε ως περιοδεύων πρεσβευτής της Ελλάδας στις
Ανατολικές χώρες (έθεσε τις βάσεις της πολυδιάστατης Ελληνικής εξωτερικής
πολιτικής), - βουλευτής τότε του κόμματος των Φιλελευθέρων - ο Αρχηγός της ΕΡΕ
του προτείνει και αυτός απορρίπτει για λόγους αρχής, να αντικαταστήσει τον
παραιτηθέντα κ. Σπ. Θεοτόκη στο Υπουργείο Εξωτερικών. Αλλά και στη συνέχεια δεν
δυσκολεύεται να αποποιηθεί τη δελεαστική πρόταση του τότε Υπουργού Οικονομικών
Αποστολίδη να αναλάβει τη Διοίκηση της Εθνικής Τράπεζας.
Αλλά ο Πέτρος Γαρουφαλιάς δεν αρκείται
μόνο στην εθνική προσφορά του από την πλευρά της πολιτικής. Θέλησε να την
συμπληρώσει και επαυξήσει και από τη μεριά του πνεύματος. Πραγματικά με την
προσεκτική επιλογή και εντρυφή ανάλυση των πηγών της ιστορικής γνώσης που
χρησιμοποιεί, με μια συνθετική διεργασία που προκαλεί το θαυμασμό και με όργανο
έκφρασης μια ρέουσα γλώσσα, κατορθώνει να μας δώσει τα ιστορικά αριστουργήματα
«Πύρρος ο Βασιλεύς της Ηπείρου» και «Ολυμπιάς, η μητέρα του Μ. Αλεξάνδρου», αλλά
και ένα ντοκουμέντο νεότερου ιστορικού ενδιαφέροντος που εξεδόθη προ δύο ετών,
που περιέχει όλα τα στοιχεία του Κυπριακού την περίοδο 1964-1965 και φέρει τον
τίτλο «Ελλάς και Κύπρος».
Αλλά αν η Ελλάδα αισθάνεται
«ικανοποιημένη» από το μέγεθος της προσφοράς του Πέτρου Γαρουφαλιά αυτός δεν θα
αφήσει την ιδιαίτερα πατρίδα του, την Άρτα, να νιώσει το παραπάνω συναίσθημα
μόνο στην πανελλήνια διάστασή του. Και εδώ ο Πέτρος Γαρουφαλιάς, με τη δωρεάν εν
ζωή, του πατρικού του σπιτιού και την προσεχή μετατροπή του σε ιστορικό μουσείο
και της αξιόλογης βιβλιοθήκης του, στον Μουσικοφιλολογικό Σύλλογο «ΣΚΟΥΦΑΣ»,
φροντίζει να δώσει στην ιδιαίτερη πατρίδα του την αίσθηση της υπεροχής έναντι της
υπόλοιπης Ελλάδας και μια πολλαπλή υπερηφάνεια.
Αλλά ο Πέτρος Γαρουφαλιάς, εκτός των
άλλων, δεν έπαψε να σκέπτεται και να «φροντίζει» τον άνθρωπο και ιδιαίτερα τον
άνθρωπο συμπατριώτη του. Από τα πρώτα βήματα της επιτυχημένης σταδιοδρομίας του,
ποτέ δεν αρνήθηκε τη συμπαράστασή του (όσο και όπως μπορούσε) σε εκείνον που του
την εζήτησε. Πραγματικές στρατιές ήταν οι Αρτινοί που με κάθε τρόπο
ευεργετήθηκαν από τον Πέτρο Γαρουφαλιά. Και πρέπει αλήθεια να πούμε, ότι η ψυχή
του ίσως αισθανόταν μεγαλύτερη αγαλλίαση, αν μεταξύ των πολλών φίλων που τον
συνόδευσαν στην τελευταία του κατοικία, «έβλεπε» και εκείνους τους πολλούς, που
αδικαιολόγητα στις κορυφαίες στιγμές για την προσωπικότητά του, δεν βρέθηκαν
κοντά του.
Ο
υπογραφόμενος, υπήρξε προσωπικός φίλος του Πέτρου Γαρουφαλιά, από πολλά χρόνια.
Και θεώρησε χρέος τιμής προς το μεγάλο νεκρό να του αφιερώσει τις παραπάνω
γραμμές. Τελειώνοντας θυμάται με συγκίνηση την τελευταία συνομιλία που είχε μαζί
του το προπερασμένο Σάββατο στην Αθήνα. Ο Πέτρος Γαρουφαλιάς επεδίωξε περίεργα
τη χρονική της παράταση, ενώ σ' όλη τη διάρκειά της δεν έπαψε να της δίνει το
στοιχείο της συζήτησης εκ βαθέων, σημαδιακής θα έλεγα του προμηνυόμενου τέλους
του.
Αιωνία η μνήμη στον
Πέτρο Ευαγγ. Γαρουφαλιά
Οι
Γαρουφαλιάδες
Είναι ιστορικά βεβαιωμένο, ότι μία από
τις πιο παλιές και σημαντικότερες Αρτινές οικογένειες, ήταν εκείνες των
«Γαρουφαλιάδων».(2) Οι αδελφοί Νικόλαος και Μανώλης Γαρουφαλιάς, στενοί
συγγενείς της οικογένειας του παππού του, είναι δύο επώνυμοι αγωνιστές του
1821, που έλαβαν μέρος σε πολλές μάχες εναντίον των Τούρκων και διακρίθηκαν για
τον πατριωτισμό, την γενναιότητα και τη συμβολή τους στον απελευθερωτικό αγώνα
του έθνους. Τον πρώτο τον βλέπουμε να μυείται στη Φιλική Εταιρεία μαζί με τους
Γιάννη Μακρυγιάννη και Γώγο Μπακόλα και ως υπαξιωματικό να πολεμά στο Κομπότι,
στην Πλάκα και στο Πέτα. Μετέπειτα στη Μεσσηνία και στη Μάνη, κάτω από τις
διαταγές του Μακρυγιάννη και Νικηταρά κατά των Αιγυπτίων του Ιμπραήμ.
Αργότερα παίρνει μέρος στις μάχες του Χαϊδαρίου και Καρύστου υπό τον Φαβιέρον
και συμμετέχει στις επιχειρήσεις της Αθήνας. υπό τον Γεώργιο Καραϊσκάκη. Ενώ ο
Μανώλης Γαρουφαλιάς ακολουθώντας τα βήματα του αδελφού του στις αλλεπάλληλες
συγκρούσεις του με τους Τούρκους καταφεύγει στην Ύδρα και λαμβάνει μέρος σε
ναυτικές επιχειρήσεις ως υποπλοίαρχος κάτω από τις διαταγές των Μ. Τσαμαδού,
Εμμ. Τομπάζη και Γ. Κριεζή. Της ίδιας οικογένειας ο Πέτρος Ε
Γαρουφαλιάς(1836-1902), έμπορος, είναι ο παππούς του Αρτινού πολιτικού, ο οποίος
στις πρώτες μετά την απελευθέρωση της Άρτας Δημοτικές εκλογές εκλέγεται
Δημοτικός Σύμβουλος( 29 Μαίου 1883) και λίγο αργότερα βουλευτής Άρτας(1885). Οι
Ευάγγελος και Αντώνης Γαρουφαλιάς είναι οι δύο γιοί του, οι οποίοι διετέλεσαν
Δήμαρχοι Αρταίων , με τον πρώτο να έχει εκλεγεί και βουλευτής Άρτας στις εκλογές
των ετών 1899,1910, 1915,& 1920.
Στην ιστορική εξέγερση του Ραδοβυζίου
εναντίον των Τούρκων(1878), δύο ακόμη «Γαρουφαλιάδες» βλέπουμε να
«ανδραγαθούν». Ο πρώτος είναι ο Δημήτριος Ν. Γαρουφαλιάς(1840-1878), που έπεσε
ηρωϊκώς μαχόμενος στο Κλειδί σε ηλικία μόλις 38 ετών, όταν εγκαταλείποντας το
σώμα ευζώνων στην Ακαρνανία, μπήκε στο τουρκικό έδαφος για να πολεμήσει στο
πλευρό των επαναστατών. «Απαράμιλλος υπήρξε η τόλμη και η γενναιότης του Ευζώνου
Δημ. Γαρουφαλιά, εξορμήσαντος εκ της θέσεώς του και επιτυχόντος να φονεύσει 17
Τούρκους και μη δυνηθείς να διαφύγει και κατακρεουργήθη εις το τέλος υπό των
καταφθασάντων εχθρών», μας πληροφορεί ο αείμνηστος Δημ. Καρατζένης(πρώην
βουλευτής) στο βιβλίο του: «Αι επαναστάσεις της Άρτης του 1866 και 1878». Ο
δεύτερος αδελφός, είναι ο Γεώργιος Ν. Γαρουφαλιάς(1832-1874) ο οποίος,
καταδιωκόμενος από τους Τούρκους είχε καταφύγει με την οικογένειά του στην
απελευθερωθείσα Ελλάδα, αλλά δεν έπαψε να συνδράμει , με όλες του τις δυνάμεις
τις εξεγέρσεις του Ραδοβυζίου.
Ο Ευάγγελος Π. Γαρουφαλιάς, ως Δήμαρχος και
βουλευτής
Στον Ευάγγελο Π. Γαρουφαλιά(πατέρα του
νεότερου Πέτρου Γαρουφαλιά) και γιό του προαναφερθέντος Π. Ε. Γαρουφαλιά, θα
αφιερώσουμε λίγο περισσότερες γραμμές. Και αυτό γιατί πιστεύουμε ότι η
προσωπικότητα και ο δυναμισμός του ανδρός και τα επαναστατικά αντανακλαστικά
του, ως κληροδοσία των προγόνων του, του επέτρεψαν κατά την περίοδο των
καταστροφικών για την Ελλάδα πολέμων της διετίας 1897-1898, να πάρει τολμηρά
μέτρα τα οποία όχι μόνο ανακούφισαν τους Αρτινούς, αλλά και έδρασαν προληπτικά
υπέρ της επαπειλούμενης από τους Τούρκους ακεραιότητας της προ 16-ετίας
απελευθερωμένης Άρτας. Ήταν τότε που ο Δήμαρχος Ευάγγελος Π. Γαρουφαλιάς
έφτιαχνε τα παραπήγματα στο Νεοχωράκι, Πέτα , Κομπότι, Λιμίνη και Μεγάρχη, για
να εγκαταστήσει τους άστεγους Αρτινούς και άλλους Ηπειρώτες πρόσφυγες, οι
οποίοι, μετά την απόφαση της τότε κυβερνήσεως Θ. Δεληγιώργη, η πόλη είχε
καταστεί στρατόπεδο πολεμικών εξορμήσεων και την είχαν εγκαταλείψει. Και ήταν ο
ίδιος που την 6η Απριλίου του 1897, ευθύς με την έναρξη της επιθέσεως των
ελλήνων κατά των πέραν του Αράχθου τουρκικών δυνάμεων και τους μετέπειτα
απαντητικούς κανονιοβολισμούς των Τούρκων, ο «σιδερένιος» Δήμαρχος Γαρουφαλιάς,
ακλόνητος, παραμένει μόνος στην εγκαταλειμμένη πόλη, φροντίζει να μοιραστούν
όπλα και φυσίγγια στους χιλιάδες άοπλους πολίτες και εθελοντές, που προσήλθαν
από τη Δυτική Ελλάδα, και τους οδηγεί στη θέση Πλατανόρεμα, για να περάσουν
τον Άραχθο και άλλοι στη θέση της Πλάκας. Ιδού πως περιγράφει ο τότε
απεσταλμένος της εφημερίδας των Αθηνών «ΣΩΤΗΡΙΑ» την γενναιότητα και τη
δραστηριότητα του Δημάρχου Αρταίων σε σχετικό τηλεγράφημα στην εφημερίδα του: «
Χθές μετά μεσημβρίαν εις το Δημαρχείον της πόλεως ήρξατο η διανομή όπλων γκρά
εις τους πολίτας. Ο Δήμαρχος κ. Γαρουφαλιάς διένειμεν πρώτον εις τους
αντιπροσώπους του Αθηναϊκού τύπου εν συγκινήσει και ενθουσιασμώ. Οι Έλληνες
επευφήμησαν τον ενθουσιώδη Δήμαρχον»(3) Ενώ αμέσως μετά, ο Δήμαρχος, τεθείς επί
κεφαλής οπλισμένων πολιτών, κατέλαβε την προ ολίγου εγκαταλειφθείσα από τα
ελληνικά στρατεύματα γέφυρα και άλλα σημεία του Αράχθου, εμποδίζοντας τους
καταφθάνοντες Τούρκους να περάσουν στην πόλη.
Αλλά εκεί που η αποφασιστικότητα του
Δημάρχου Ευαγγέλου Π. Γαρουφαλιά, πραγματικά εντυπωσιάζει, είναι η απόφασή του
για την διάνοιξη της οδού «Σκουφά» και ο τρόπος που την πραγματοποίησε. Τι
έκανε; Απλά ζήτησε και εκπονήθηκε ρυμοτομικό σχέδιο που προέβλεπε τη διάνοιξη
σειράς οδών και προεχόντως της επίμαχης. Και, παραβλέποντας τις αντιδράσεις
των θιγόμενων περιοίκων ιδιοκτητών και το θόρυβο που σήκωσε η αντιπολίτευση,
ξαφνικά, ένα πρωί, έδωσε εντολή στα συνεργεία να κατεδαφίσουν τα
«τουρκο-κτίσματα», που αποτελούσαν εμπόδια. Βέβαια ο τολμηρός Δήμαρχος
Γαρουφαλιάς, για ευνόητους λόγους, από την προηγούμενη μέρα και μέχρι να
τελειώσει το έργο, είχε φροντίσει να «εξαφανιστεί». Από την άλλη ο Ευάγγελος Π.
Γαρουφαλιάς, χάρη στο ανορθωτικό έργο του και τη φροντίδα που επέδειξε
ιδιαίτερα για τα πιο φτωχά στρώματα της Αρτινής κοινωνίας, κατάφερε να
αποκτήσει την προτίμηση μιας μεγάλης μερίδας του εκλογικού σώματος και στις
εθνικές εκλογές του 1899, 1910, 1915 και 1920 εκλέγεται βουλευτής. Αυτή τη φορά
από τα έδρανα του κοινοβουλίου συνεχίζει να υπερασπίζεται με σθένος τα
συμφέροντα της ιδιαίτερης πατρίδας του,. Οι αγορεύσεις του στη βουλή αποτελούν
μνημεία: μεστότητας, πληρότητας, αμεσότητας λόγου, πατριωτικής έξαρσης,
μαχητικότητας, άψογου κοινοβουλευτικού ύφους, ήθους και ευπρέπειας. Μεγάλη
επιτυχία η απόφαση να συγκρουστεί με το πανίσχυρο σύστημα Καραπάνου, που
κυριολεκτικά λυμαίνονταν την περιοχή και να κατισχύσει αυτού, καταφέρνοντας
εναντίον του αλλεπάλληλα συντριπτικά πλήγματα. Στη συνεδρίαση της βουλής της 29
Μαρτίου 1899, για την επικύρωση της εκλογής των βουλευτών Άρτας, ο Ευάγγελος Π.
Γαρουφαλιάς κατακεραυνώνει τον συνυποψήφιο Κ. Καραπάνο, καταγγέλλοντας τις
αθέμιτες πρακτικές που εφαρμόζει προκειμένου να αποσπάσει έναν μεγάλο αριθμό
ψήφων φτωχών ψηφοφόρων, λέγοντας: «Κύριοι Βουλευταί, δεν είναι η πρώτη φορά,
κατά την οποία προσβάλλεται το έγκυρον της βουλευτικής εκλογής νομού Άρτης δια
δωροδοκίας διαπραττομένας εκάστοτε υπό του κ. Καραπάνου, η δε προκειμένη
τυγχάνει και η σοβαρωτέρα, όχι μόνο λόγω του ποσού, το οποίον διετέθη, και του
τρόπου, καθ' όν διετέθη τούτο, αλλά ένεκα του υποκειμένου, όπερ διαπράττει
εκάστοτε τας δωροδοκίας ταύτας και κατά τοιούτον τρόπον. Δεν πρόκειται, κύριοι
βουλευταί, περί απλών και μεμονωμένων δωροδοκιών εκ πέντε, δέκα, ή και πλειόνων
δραχμών, διδομένων προς πτωχούς εκλογείς επί ανταλλάγματι της ψήφου των, έστω
και υπό τύπον της ελευθεριότητος.».
Τα
πρώτα βήματα στην πολιτική και η ίδρυση της «Σοσιαλιστικής Ένωσης»
Ο
Πέτρος Γαρουφαλιάς γεννήθηκε στην Άρτα το 1901. Σπούδασε νομικά στο
Πανεπιστήμιο Αθηνών και οικονομικές επιστήμες στα Πανεπιστήμια Βερολίνου και
Παρισίων. Ο πρώτος μεγάλος σταθμός της ζωής του, ήταν το 1926, όταν ο μεγάλος
Ελευθέριος Βενιζέλος εκτιμώντας τα προσόντα του 26-ετούς Αρτινού
ευπατρίδη, με το βαρύ πολιτικό και αγωνιστικό όνομα , μεσολαβεί και του
ανατίθεται η θέση του γενικού γραμματέα του Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας στην
κυβέρνηση Ζαίμη. Εκλέγεται για πρώτη φορά βουλευτής Άρτας, στις εκλογές του 1932
με το ψηφοδέλτιο του Αγροτικού κόμματος, όπως και σε εκείνες του 1936 αυτή τη
φορά με το κόμμα των Φιλελευθέρων. Το μέγεθος της
προσωπικότητας του ανδρός και οι βαθύτατα δημοκρατικές πεποιθήσεις του,
αντανακλούν στη δημιουργία ενός πλέγματος στενών δεσμών φιλίας και αμοιβαίας
εκτίμησης με την ελίτ της προπολεμικής ελληνικής κοινωνίας, με επώνυμα μέλη της
οποίας αντάλλασαν συχνά απόψεις, ενώ μετέπειτα τα είδαμε να πρωταγωνιστούν στην
πνευματική, πολιτική, κοινωνική και οικονομική ζωή της χώρας.
Λίγο
αργότερα καρπός των εν τω μεταξύ πραγματοποιηθέντων ιδεολογικό-πολιτικών
ζυμώσεων , ήταν η κατά το έτος 1941 ίδρυση της «Σοσιαλιστικής Ένωσης» από
διακεκριμένους εκπροσώπους της τότε δημόσιας ζωής του τόπου: Κ.
Τσάτσο(καθηγητή Πν/μίου, πρώην Υπουργό και μετέπειτα Πρόεδρο της ελληνικής
δημοκρατίας), Ξ. Ζολώτα(καθηγητή Παν/μίου, πρώην πρωθυπουργό και Διοικητή
Τράπεζας Ελλάδος) , Ιωάννη Πολίτη, Άγγελο Αγγελόπουλο(καθηγητή
Παν/μίου οικονομολόγο, μέλος της γνωστής οικογένειας βιομηχάνων) Πέτρος
Γαρουφαλιάς(πρώην βουλευτής , Υπουργός και συγγραφέας), Γεώργιος
Μαύρος(πρώην βουλευτής, Υπουργός , Διοικητής Εθνικής Τράπεζας), Γρηγόρης
Κασιμάτης(Ακαδημαϊκός, πρώην βουλευτής του Κέντρου και Υπουργός) Πέτρος
Κόκκαλης(καθηγητής Ιατρικής, Υπουργός του βουνού(του ΚΚΕ)και πατέρας του
γνωστού επιχειρηματία Σωκράτη Κόκκαλη), κ.ά.
Ο
«Λαϊκός» Κων/νος Καραμανλής φλερτάρει με τις ιδέες της «Σοσιαλιστικής Ένωσης»,
αλλά διστάζει ναγίνει
μέλος της
Εδώ για την ιστορία της «Σοσιαλιστικής
Ένωσης»και την επιρροή που άσκησαν τα ιδεώδη της σε στελέχη της, τα οποία
μεταπολεμικά τα είδαμε να διαφντεύουν την δημόσια ζωή της χώρας , έχει
ενδιαφέρον να σημειώσουμε:
.Ότι
οι θέσεις που διατύπωσε κατά τη διάρκεια της κατοχής η ανωτέρω Ένωση(σ.σ
ενίσχυση της εκτελεστικής εξουσίας, ευρωπαϊκός προσανατολισμός της
χώρας, αποδοχή πολιτεύματος αβασίλευτης δημοκρατίας, εκλογή
ανώτατου άρχοντα επιφορτισμένου με ενισχυμένες εξουσίες, ενισχυμένος ο
ρόλος του κράτους στην παραγωγική διαδικασία κ.ά), λίγο πολύ υπήρξαν οι
κατευθυντήριες γραμμές πάνω στις οποίες κινήθηκαν οι παραπάνω πολιτικοί κατά την
μετέπειτα πολιτική πορεία τους.
.Ότιοι διαπροσωπικές σχέσεις των ανωτέρω
άντεξαν στο χρόνο, υπό την έννοια ότι, παρά τις διαφορετικές
«πολιτικό-κομματικές» διαφοροποιήσεις τους, διατηρήθηκαν στενές, με την
αμοιβαία εκτίμηση, ειδικότερα, να παραμείνει
ισχυρή.
.Ότι το κύρος ενός εκάστου των πιο πάνω
ήταν υψηλό και θα λέγαμε διαχρονικό, με αποτέλεσμα, οι ίδιοι, να
αποσπάσουν την αναγνώριση και τον σεβασμό σχεδόν όλων των
παραγόντων της «αυριανής» πολιτικής και κοινωνικής ζωής της χώρας,
«κατακτήσεις» που μέτρησαν αποφασιστικά στην μετέπειτα εξέλιξή τους (σ.σ,
Πολιτειακοί και κοινοβουλευτικοί παράγοντες, μεγαλοεπιχειρηματίες
κ.ά).
.Ότι ακόμη και ο αείμνηστος Κων/νος
Καραμανλής, αν και καθαρόαιμος «Λαϊκός»(σ.σ σταθερά ενταγμένος στο χώρο του
«Λαϊκού κόμματος», με τη σημαία του οποίου στις εκλογές του 1935 πρώτο-
εκλέχτηκε βουλευτής Σερρών, όπως και στις εκλογές του 1936 κ.ά), συμμετείχε
στις συζητήσεις της ανωτέρω ομάδας νέων επιστημόνων. Ωστόσο παρά το γεγονός
ότι τελικά δεν εντάχθηκε επισήμως στην «Σοσιαλιστική Ένωση», εν τούτοις
οι προαναφερθείσες «ιδεολογικό-πολιτικές» αρχές της επηρέασαν την
πολιτική φυσιογνωμία του και την μελλοντική πολιτική πρακτική
του. Από την άλλη, αυτή η κατά ένα τρόπο «ερμαφρόδιτη» στάση που
κατέληξε σε άρνηση να συμμετάσχει στις πολιτικές διεργασίες που ελάμβαναν
χώρα είτε στην Αθήνα είτε στο Κάιρο, όπου βρισκόταν εγκατεστημένη η εξόριστη
ελληνική κυβέρνηση, για κάποιους ιστοριογράφους, ήταν η αιτία να αποτύχει
παταγωδώς. η μοναδική απόπειρά του να μετάσχει ενεργά στην εθνική προσπάθεια για
τον σχηματισμό κυβέρνησης συνεργασίας υπό τον Γεώργιο
Παπανδρέου.
.Ότι σε αντίθεση με κάποιους από τους ανωτέρω
«σοσιαλιστές», που μήδισαν , εντασσόμενοι στον συντηρητικό χώρο(σ.σ, Κ.
Τσάτσος, Γρηγόρης Κασιμάτης κ.ά), ο Πέτρος Γαρουφαλιάς,
παρέμεινε αμετακίνητος στο χώρο του λεγόμενου δημοκρατικού
Κέντρου, μετουσιώνοντας σε πράξη τις δημοκρατικές αρχές και ιδέες της
«Σοσιαλιστικής Ένωσης», οι οποίες, βαθύτατα τον είχαν
επηρεάσει..
Ο
Πέτρος Γαρουφαλιάς στην κυβέρνηση
απελευθέρωσης, του Γεωργίου Παπανδρέου
Στη
διάρκεια της κατοχής καταφεύγει στη Μέση Ανατολή απ΄ όπου και επιστρέφει με την
απελευθέρωση, το 1944, αναλαμβάνοντας Υφυπουργός Τύπου και Πληροφοριών στην τότε
αποκαλούμενη κυβέρνηση απελευθέρωσης, με πρωθυπουργό το Γεώργιο Παπανδρέου. Η
βαθιά εκτίμηση των δύο ανδρών γρήγορα εξελίσσεται σε στενή ανθρώπινη και
πολιτική φιλία που οικοδομούν μια στέρεη σχέση αμοιβαίας εμπιστοσύνης που, παρά
το γεγονός ότι σε δύσκολες μέρες για τον τόπο δοκιμάστηκε ,ποτέ και από κανέναν
από τους δύο δεν προδόθηκε με τη συμβατική έννοια του όρου. Στην κυβέρνηση του
Καϊρου υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου ο Πέτρος Γαρουφαλιάς δεν αρκείται στο
ρόλο του Υφυπουργού τύπου. Όντας ο εξ' απορρήτων του πρωθυπουργού, χάρη
στη στενή προσωπική, όχι όμως και πολιτική, φιλία του με τον Αλ.
Σβώλο(καθηγητή Συνταγματικού δικαίου Παν/μίου Αθηνών, πρόεδρο ΠΕΕΑ και
υπουργό του ΕΑΜ στην κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου), συχνά ανελάμβανε κρίσιμες
εμπιστευτικές αποστολές, οσάκις προέκυπταν διαφορές μεταξύ του Γεωργίου
Παπανδρέου και Υπουργών του ΕΑΜ, για την εξομάλυνσή τους.. Άξια μνείας η
μεγάλη επιτυχία του Πέτρου Γαρουφαλιά, όταν, κατά το παρατεθέν δείπνο από
τον Μ. Πορφυρογένη(Υπουργό του ΕΑΜ στην κυβέρνηση), την παραμονή αφίξεως
του κυβερνητικού κλιμακίου στην Αθήνα( 27 Σεπτεμβρίου 1944), στο σπίτι που
διέμενε στην Κάβα Ντέϊ Τιρέννι(κοντά στη Νεάπολη της Ιταλίας), με
συνδαιτυμόνες τους κομουνιστές ηγέτες: Ι. Ζέβγο , Αλ. Σβώλο, Γ. Καρτάλη
και φυσικά τον Π.Γ, κατάφερε να διασφαλίσει την αναίμακτη άφιξη της
κυβέρνησης της απελευθέρωσης στην Αθήνα, «δέσμευσε» δια λόγου τον πρώτο(τον
Ι. Ζέβγο) να ασκήσει την πολύ μεγάλη διατιθέμενη επιρροή του στον ΕΛΑΣ, για να
μην προχωρήσει σε επιχειρήσεις κατάληψή της. «Δήλωσα στον Γ. Παπανδρέου πως,
αν χυθεί και μια σταγόνα αίμα, εγώ θα αυτοκτονήσω», ήτανη ιστορική
διαβεβαίωση -απάντηση στον Πέτρο Γαρουφαλιά και ευτυχώς τότε δεν χύθηκε
αίμα! Χωρίς όμως αυτό να εμποδίσει να χυθεί αργότερα το δικό του στη Θεσσαλονίκη
(20 Μάρτιο 1947), από δολοφονικό χέρι οργάνου του ΚΚΕ, θεμελιώνοντας έτσι την
εναντίον του μομφή ως υπεύθυνου για τη μοιραία αναβολή της κατάληψης των Αθηνών,
που αν πραγματοποιούνταν θα άλλαζε την εξέλιξη του ΕΑΜ και της Ελλάδας. Όμως
λίγο αργότερα και πάλι ο Πέτρος Γαρουφαλιάς, χάρη στην εκμυστήρευση του
στενού του φίλου Αλ. Σβώλου, καταφέρνει να ρίξει φως στην ιστορική
απορία: «γιατί ο πανίσχυρος ΕΛΑΣ ,στις 12 Οκτωβρίου 1944 που αποχώρησαν οι
Γερμανοί από την Ελλάδα, και πριν προλάβουν οι Άγγλοι να αποβιβάσουν τις
δυνάμεις του Σκόμπυ, δεν προχώρησε στην κατάληψη της Αθήνας». «Αυτό έγινε
καθ' υπόδειξη της Μόσχας που διαβιβάστηκε δια του Ρώσου συνταγματάρχη
Ποπώφ, ο οποίος πλαισίωνε το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ[. ]. Γιατί ο Στάλιν, τρεις μέρες
αφότου είχε υπογράψει με τον Τσώρτσιλ τη συμφωνία ης Μόσχας (9 Οκτωβρίου
1944), που μεταξύ των άλλων προέβλεπε ότι η Ελλάδα θα περάσει στη δυτική
(Αγγλική) επιρροή, δεν μπορούσε να την παραβιάσει , δίνοντας το πράσινο φως
στον ΕΛΑΣ. να καταλάβει την Αθήνα», ήταν η κατά Σβώλο εξήγηση.. Βέβαια για
το εν λόγω ζήτημα υπάρχουν δύο ακόμη εκδοχές που απαντούν στο ανωτέρω ερώτημα.
Αν και η παράθεσή τους δεν είναι αντικείμενο του παρόντος σημειώματος, εν
τούτοις η εκμυστήρευση Σβώλου στον Πέτρο Γαρουφαλιά, κρίθηκε ως η
επικρατέστερη. Στο επόμενο σημείωμα(Μέρος Δ΄), θα συνεχίσουμε, καταγράφοντας
ορισμένα ακόμη ενδιαφέροντα γεγονότα της ταραγμένης εκείνης περιόδου στα οποία ο
Αρτινός πολιτικός είχε κρίσιμη συμμετοχή και θα προχωρήσουμε στα της, μετά την
απελευθέρωση, αξιοσημείωτης πολιτικής διαδρομής του.
Ο Πέτρος Γαρουφαλιάς και
η έκδοση της εφημερίδας «ΕΛΛΑΣ»
Το ταραγμένο εκείνο Φθινόπωρο του
44(Οκτώβριος-Δεκέμβριος), ο αείμνηστος Πέτρος Γαρουφαλιάς, πέραν των καθηκόντων
του υφυπουργού Τύπου και Διαφωτίσεως στην υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου κυβέρνηση
Εθνικής Απελευθερώσεως, συχνά ανελάμβανε κρίσιμες εμπιστευτικές αποστολές και
είχε κρίσιμες παρεμβάσεις, όταν προέκυπταν διαφορές μεταξύ του Γεωργίου
Παπανδρέου και υπουργών του ΕΑΜ, για την εξομάλυνσή τους-και όχι
μόνο.
Λειτουργώντας
πολιτικά μέσα στο χαοτικό όσο και τραγικό για τον τόπο πολιτικό, κοινωνικό και
άκρως επικίνδυνο πολεμικό περιβάλλον της Αθήνας των «Δεκεμβριανών», ο Πέτρος
Γαρουφαλιάς είχε μια πολυσχιδή δράση, η οποία εκ του αποτελέσματος απεδείχθη
ιδιαίτερα επωφελής, τόσο για τα συμφέροντα της χώρας όσο και της κυβέρνησης που
υπηρετούσε Από την άλλη είναι κοινός τόπος ότι οι κατά την περίοδο του
Δεκεμβρίου 1944 επί μέρους δραστηριότητές του, είτε ως υφυπουργού τύπου είτε ως
απεσταλμένου του τότε πρωθυπουργού σε κρίσιμες αποστολές, είχαν σχεδόν πάντα το
γνώρισμα της επιτυχίας. Αυτό βέβαια όχι μόνο επιβεβαίωσε την βαθιά εκτίμηση και
εμπιστοσύνη του Γεωργίου Παπανδρέου προς τον Αρτινό πολιτικό και από τότε στενό
προσωπικό του φίλο, αλλά και ανέδειξε τις ανθρώπινες αρετές ως και τις
πολιτικές και διπλωματικές ικανότητές του , με αποτέλεσμα ο ίδιος, να τύχει της
καθολικής αναγνώρισης και του σεβασμού ακόμη και των ιδεολογικό-πολιτικά
αντίθετων υπουργών του ΕΑΜ, άλλων ηγετικών προσωπικοτήτων του ΚΚΕ και κυρίως
των μετριοπαθών ηγετών της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής ανασυγκρότησης(ΠΕΕΑ),
της επονομαζόμενης «κυβέρνησης του βουνού».
Αμέσως με την έναρξη των εχθροπραξιών στις
3 Δεκεμβρίου 1944, η συντριπτική υπεροπλία του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και οι πολυπληθείς
λαϊκές οργανώσεις που ασπάζονταν τις ιδέες τους , ανάγκασαν τις κυβερνητικές
δυνάμεις και τους Άγγλους υποστηριχτές τους να κινούνται στον περιορισμένο χώρο
μιας λουρίδας του κέντρου των Αθηνών, που εκτείνονταν σε ακτίνα μερικών
εκατοντάδων μέτρων περί την πλατεία Συντάγματος. Εκεί στο ιστορικό ξενοδοχείο
«Μεγάλη Βρετανία», που ήταν και η έδρα της κυβερνήσεως και της βρετανικής
αποστολής, ο Πέτρος Γαρουφαλιάς έχοντας την ευθύνη της κυβερνητικής
πληροφόρησης , αποφάσισε την έκδοση εφημερίδας που απηχούσε τις κυβερνητικές
και εντεύθεν τις συμμαχικές θέσεις, γύρω από τα σχεδιαζόμενα και
διαδραματιζόμενα. Όμως με ποια υποδομή θα εκδίδονταν η εν λόγω εφημερίδα, όταν
στο Υπουργείο Τύπου οι πλείστοι των υπαλλήλων του ιδεολογικά ανήκαν στο ΕΑΜ και
υπηρεσιακά είχαν ατονήσει; Τα τυπογραφεία των ημερησίων εφημερίδων δεν
λειτουργούσαν, τα μέλη των σωματείων τυπογράφων και τεχνιτών τύπου στην
συντριπτική τους πλειονότητα ήταν φιλικά προσκείμενα στο ΚΚΕ και όλα τα σύγχρονα
τυπογραφεία βρίσκονταν στις «ελασσοκρατούμενες» περιοχές ή στις επικίνδυνες
ζώνες; «.στις 3 Δεκεμβρίου με κάλεσε ο αδελφός μου και μου ζήτησε να τον
βοηθήσω και να φροντίσω για την έκδοση ενός οποιουδήποτε πληροφοριακού
εντύπου[.]. Το μυαλό μου πήγε αμέσως στον Αχιλλέα Κύρου (σ.σ, γιός του εκδότη τη
εφημερίδας «Εστία» Άδωνη Κύρου και μετέπειτα συν-εκδότης της με τον αδελφό του
Κύρο Κύρου) Επρόκειτο για έναν εξαίρετο έλληνα με βαθιά μόρφωση, καλλιεργημένη
φύση, εκλεκτό δημοσιογράφο με οικογενειακή δημοσιογραφική παράδοση και πολύ
στενό μου φίλου[.]. Ο Αχιλλέας Κύρου προθυμοποιήθηκε να αναλάβει την αρθρογραφία
του εντύπου, ενώ την άλλη φροντίδα για τη συγκέντρωση πληροφοριών και ειδήσεων,
εκτύπωση και παρακολούθηση τυπογραφείου, ανέλαβαν οι γνωστοί δημοσιογράφοι Ηλίας
Μπρεδήμας(Διευθυντής), ο μετέπειτα βουλευτής, και ο Μανώλης Ρέπας(Αρχισυντάκτης)
και εγώ(Εκδότης)[.] . Το δύσκολο πρόβλημα της εύρεσης και λειτουργίας
τυπογραφείου μου το έλυσε Αρτινός τυπογράφος ,πιστός πολιτικός μας φίλος, ο
οποίος τελικά βρήκε ένα χειροκίνητο παλιό τυπογραφείο που το
χρησιμοποιήσαμε[.]Φυσικά η όλη ευθύνη της εκδόσεως βάραινε προσωπικά
εμένα[.].Ανώνυμος όμως αρθρογράφος της εφημερίδας παρέμεινε μέχρι τέλους της
εκδόσεως(21/1/1945). ο Αχιλλέας Κύρου. Ωστόσο επώνυμα δημοσιεύτηκε μόνο στο
φύλλο της 14/1/1945, άρθρο του διακεκριμένου λογοτέχνη και ποιητή Κώστα Ουράνη.
Τελικά στις 5 Δεκεμβρίου 1944 κυκλοφόρησε το πρώτο φύλο της εφημερίδας της
κυβερνήσεως, αρχικά με τον τίτλο «Επίσημον Δελτίον Πληροφοριών του Υφυπουργείου
Τύπου και Διαφωτίσεως» και λίγες μέρες μετά με τον τίτλο «ΕΛΛΑΣ»[.]. Η
εφημερίδα συντάσσονταν, τυπώνονταν και διανέμονταν κάτω από πολύ δύσκολες
συνθήκες ,ενώ δεν εξέλιπε ο κίνδυνος απαγωγής ή και εκτέλεσης των συντελεστών
της, όταν πολλές φορές οι «ελασίτες» εξαπέλυαν τα πυρρά τους από απόσταση λίγων
μόνο εκατοντάδων μέτρων από τη «Μεγάλη Βρετανία».». Η πιο πάνω αφήγηση του
αείμνηστου Δημητρίου Ε Γαρουφαλιά, αδελφού του Π. Γαρουφαλιά, είναι
καταγεγραμμένη στη σελ 40 του βιβλίου του με τίτλο: «Κείμενα και Αναμνήσεις Από
τον Τραγικό Δεκέμβριο 1944» και περιγράφει παραστατικά τις μεγάλες δυσκολίες του
εγχειρήματος αλλά και το πείσμα των αείμνηστων Πέτρου και Δημητρίου Γαρουφαλιά
να έχει επιτυχία, Εδώ θα μας συγχωρήσει ο αναγνώστης για μια προσωπική μαρτυρία
του γράφοντος, αναφορικά με τη διανομή της ανωτέρω εφημερίδας « ΕΛΛΑΣ». Ο
Κων/νος Κολιάτσος και πατέρας του και ο Ιωάννης Χρ. Κολιάτσος(μετέπειτα
δημοσιογράφος) και πρώτος του εξάδελφός του, ήταν αυτοί που κάθε πρωϊ έφευγαν
από την επί της οδού Μαυρομιχάλη 91 οικία των «Κολιατσαίων», για να πάνε στη
«Μεγάλη Βρετανία», προκειμένου να παραλάβουν τα φύλλα της εφημερίδας και στη
συνέχεια να τα διανείμουν στη μη «ελασιτοκρατούμενη» περιοχή των Αθηνών. Η
διανομή ήταν λίαν επικίνδυνη για τη ζωή τους , καθόσον ανά πάσα στιγμή
κινδύνευαν να συλληφθούν από τους.άλλους, και για αυτό η καθημερινή αγωνία των
οικείων τους, μέχρι να γυρίσουν σώοι, ανέβαινε στο.κόκκινο. Ήταν πραγματικά μια
καθημερινή σκληρή δοκιμασία και για τον γράφοντα, ο οποίος την υπέστη στην
τρυφερή ηλικία των πρώτων χρόνων της ζωής του και για αυτό η ψυχοφθόρα εκείνη
καθημερινότητα παρέμεινε βαθιά χαραγμένη στη μνήμη του.
Μερικές κρίσιμες παρεμβάσεις του Π. Γαρουφαλιά
Όμως τον Πέτρο Γαρουφαλιά τον βρίσκουμε να
παρεμβαίνει στις εξελίξεις και σε άλλα αξιοσημείωτα περιστατικά εκείνης της
περιόδου. Έτσι:
.Χάρη στην
προσωπική φιλία του με τον Ι. Ζέβγο, επεμβαίνει και απελευθερώνεται νεαρός γόνος
επώνυμης οικογένειας των Αθηνών. Ήταν λίγες μέρες προτού φύγει από την Ιταλία η
κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας, όταν από το ΚΚΕ είχε τεθεί σε εφαρμογή το σχέδιο του
Δ. Γληνού που προέβλεπε τη σύλληψη και εξουδετέρωση, μόνο στην Αθήνα 5000 έως
6000 αντιφρονούντων, με το οποίο όμως σχέδιο ο μετριοπαθής Ι. Ζέβγος ήταν
αντίθετος και αυτό ο τελευταίος είχε εκμυστηρευτεί στον Πέτρο
Γαρουφαλιά.
.Στις 28
Νοεμβρίου 1944, κατά την βραδινή συνάντησή τους, ο έτερος στενός φίλος του Αλ.
Σβώλος μεταφέρει στον Αρτινό Υφυπουργό την υπαναχώρηση του ΚΚΕ από την
συμφωνηθείσα διευθέτηση του στρατιωτικού ζητήματος και άλλων σχετικών θεμάτων,
την οποία, την αμέσως προηγουμένη(27/11/1944), είχαν επικυρώσει η Εαμική ηγεσία
και το ΚΚΕ και φυσικά το τότε υπουργικό συμβούλιο: «.Πέτρο δεν υπάρχει τίποτε
που θα επηρεάσει το ΚΚΕ να αλλάξει στάση. Έχει πάρει απέξω καινούργιες
εντολές.Δεν γίνεται, είμαι υποχρεωμένος να πάω με το μέρος τους». Αυτή ήταν η
δραματική απάντηση του Αλ. Σβώλου στην παρότρυνση του Πέτρου Γαρουφαλιά να
εξαντλήσει όλη την επιρροή του για να αποφευχθεί μια καινούργια τραγωδία για τον
ελληνικό λαό, αλλά και απάντηση στην ταυτόχρονη προσωπική έκκληση του
τελευταίου, να μη μετακομίσει ο ίδιος(σ.σ, ο Αλ. Σβώλος), τουλάχιστον στην
«ελασιτοκρατούμενη» ζώνη, γιατί, έτσι, με το διατιθέμενο μεγάλο κύρος του, θα
ενίσχυε ηθικά την ανταρσία..
.Με τον τότε Διευθυντή της Αστυνομίας
Άγγελο Έβερτ, ο Πέτρος Γαρουφαλιάς είχε μια πρώτη επαφή στα πλαίσια της
αποστολής κυβερνητικού κλιμακίου, από την Κάβα Ντέϊ Τιρέννι , στην Αθήνα, όπου,
σε συνεργασία με την Αστυνομία, θα μεριμνούσε για την αναίμακτη υποδοχή της υπό
τον Γεώργιο Παπανδρέου κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας. «.ο Έβερτ είχε προσφέρει
σημαντικές και επικίνδυνες, εθνικές υπηρεσίες τόσο κατά τη διάρκεια της κατοχής
όσο και κατά την απελευθέρωση. Ο Πέτρος αργότερα, ως υπουργός δημόσιας τάξης τον
προήγαγε σε Αρχηγό της Αστυνομίας.». Αυτή ήταν η απάντηση του αείμνηστου
Δημητρίου Γαρουφαλιά, σε σχετική ερώτηση του γράφοντος, σε μία από τις πολλές
πολιτικές συζητήσεις που είχαμε στο παρελθόν.
Οι «συμπληγάδες» της
κυβέρνησης απελευθέρωσης
και τα
«Δεκεμβριανά»
Συνεχίζοντας, κρίναμε σκόπιμο να σταθούμε
για λίγο στα όσα προηγήθηκαν της αιματηρής εκείνης σύγκρουσης του Δεκεμβρίου
1944.Άλλωστε η χθεσινή επέτειος για τα 70-χρονα από την αποφράδα εκείνη 4η
Δεκεμβρίου 1944, το γεγονός ότι η συγκρότηση, η πορεία, ο ρόλος και εντεύθεν οι
εγγενείς αδυναμίες της «Κυβέρνησης Απελευθέρωσης» υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου,
που εν τω μεταξύ είχε εγκατασταθεί στην Αθήνα(18 Οκτωβρίου 1944), με τον ένα ή
άλλο τρόπο σχετίζονται με τα αλήστου μνήμης «Δεκεμβριανά», μάλλον δικαιολογούν
αυτόν το.σταθμό Από την άλλη, όπως και στο προηγούμενο Μέρος Δ΄ σημειώναμε, η
καλώς εννοούμενη εμπλοκή του Πέτρου Γαρουφαλιά στα γεγονότα της δραματικής για
την Ελλάδα εκείνης περιόδου, υπήρξε κρίσιμος και ουσιαστική, ήταν συνδεδεμένη με
τα τότε συμβαίνοντα και για αυτό θέλουμε να πιστεύουμε πως η αναφορά σε αυτή θα
είναι ενδιαφέρουσα.
Αναφορικά με τα της δημιουργίας , τα έργα
και τις ημέρες εκείνης της κυβέρνησης, σημειώνουμε ότι στο Κάϊρο, ορκίζεται
πρωθυπουργός μονομελούς κυβέρνησης ο Γεωρ Παπανδρέου(26 Aπριλίου 1944), ο οποίος
για ένα διάστημα διατήρησε και τα υπουργεία Eξωτερικών, Δικαιοσύνης,
Oικονομικών, Στρατιωτικών και Aεροπορίας. Ότι μία εβδομάδα μετά το Συνέδριο του
Λιβάνου (20 - 27 Mαΐου), αυτή διευρύνεται με τη συμμετοχή εκπροσώπων μερίδας
των προπολεμικών πολιτικών κομμάτων και των Αντιστασιακών οργανώσεων και παίρνει
τη μορφή Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας.
Ότι με τη συμφωνία της Καζέρτας που το
ακολούθησε(26 Σεπτεμβρίου 1944), στην οποία συμμετείχαν εκπρόσωποι: των
φιλοκυβερνητικών δυνάμεων, των προπολεμικών κομμάτων, του «ΕΑΜ-ΕΛΛΑΣ», του
ΕΔΕΣ, της ΠΕΕΑ (Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης ή άλλως κυβέρνησης του
βουνού), συμφωνήθηκε η, μετά την αποχώρηση των Γερμανών από την Αθήνα, επάνοδος
της υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου κυβερνήσεως «Εθνικής Ενότητας», η οποία εν τω
μεταξύ είχε διευρυνθεί από εκπροσώπους των ανωτέρω μερών, μεταξύ των οποίων του
ΚΚΕ και του συνεργαζόμενου μαζί του σοσιαλιστικού κόμματος του Αλ. Σβώλου και
αναμφίβολα είχε την.. ευλογία των Άγγλων. Σημειωτέον ότι με τις ίδιες συμφωνίες
αναγνωρίστηκε ως στρατιωτικός Αρχηγός όλων των Ανταρτικών ομάδων, ο υποδειχθείς
από το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής Βρετανός στρατηγός Ρόναλντ Σκόμπυ, ενώ η
προαναφερθείσα επάνοδος της κυβερνήσεως στην Αθήνα θα γινόταν ταυτόχρονα με την
αποβίβαση των βρετανικών δυνάμεων που την συνόδευαν.
Ότι στις 2 Σεπτεμβρίου 1944, στο χωριό
Κάβα Ντέϊ Τιρέννι, κοντά στη Νεάπολη της Ιταλίας),η εν λόγω κυβέρνηση,
συμπληρώθηκε ,με την εισδοχή νέων προσωπικοτήτων εκείνης της περιόδου.
Ότι στις 15 Oκτωβρίου
1944, η ελληνική κυβέρνηση αναχωρεί από τον Τάραντα της Ιταλίας με το Καναδικό
πολεμικό «Πρίγκηψ Δαυίδ» το οποίο συνοδεύουν Αγγλικά πολεμικά και στις 17 του
ιδίου μήνα φθάνει στον Πόρο, όπου επιβιβάζεται στο θωρηκτό «Αβέρωφ». Αλλά η
αποβίβαση στον Πειραιά και περαιτέρω η επιστροφή στην ήδη απελευθερωμένη Aθήνα
αναβάλλεται για την επομένη, 18 Οκτωβρίου, επειδή η 17 Οκτωβρίου έπεφτε
Τρίτη, ημέρα της αλώσεως της Κωνσταντινούπολης(29 Μαίου 1453) και για
προληπτικούς λόγους έπρεπε να.εξαιρεθεί.
Ότι στις 23 Oκτωβρίου ανασχηματίζεται
πάλι υπό την προεδρία του Γεωργίου Παπανδρέου ως «Kυβέρνησης Aπελευθέρωσης»,
και παραμένει στην εξουσία μέχρι τις 3 Ιανουαρίου 1945 που αντικαταστάθηκε από
την κυβέρνηση του Ν. Πλαστήρα.
Ότι εξ' αιτίας των έντονων διαφωνιών που
συχνά προέκυπταν μεταξύ των υπουργών του ΕΑΜ-ΚΚΕ και του πρωθυπουργού Γεωργίου
Παπανδρέου, οι οποίες πολλές φορές έφθαναν μέχρι τη ρήξη, η συνοχή της και
εντεύθεν η αναγκαία σταθερότητά της, δοκιμάστηκαν σκληρά.
Ότι στην ενδοκυβερνητικές διαμάχες και
στην αναπόφευκτη δημιουργία κεντρόφυγων τάσεων από την πλευρά των εκπροσώπων
του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ-ΚΚΕ συνετέλεσαν προεχόντως οι ωμές παρεμβάσεις των Βρετανών και
ειδικότερα του Άγγλου πρωθυπουργού Ουίνστων Τσώρτσιλ, χωρίς να λείψουν και
ορισμένες , διφορούμενες, αλλά μείζονος σημασίας για την εξέλιξη των ελληνικών
πραγμάτων, ανάλογες του Στάλιν.
Ότι επρόκειτο για κυβέρνηση, που από την
πρώτη σύνθεσή της στο Κάϊρο, μέχρι και την αντικατάστασή της στην Αθήνα από
την κυβέρνηση Ν. Πλαστήρα(3 Ιανουαρίου 1945), στο εσωτερικό της, επικρατούσε:
ανομοιογένεια, αλλεπάλληλες αντιπαραθέσεις μεταξύ μελών της που υποστήριζαν τα
διαφορετικά συμφέροντα των δυνάμεων που εκπροσωπούσαν και εντεύθεν μια
πρωτόγνωρη λειτουργική αστάθεια.
Ότι η κυβερνητική κρίση, εξ' αιτίας της
άρνησης του ΕΑΜ και ΚΚΕ-ΕΛΑΣ) να αποδεχτούν τον πλήρη αφοπλισμό του ΕΛΑΣ και η
μη ικανοποίηση της απαίτησης του ΕΑΜ όπως η κυβέρνηση Παπανδρέου διαλύσει «την
Ορεινή Ταξιαρχία, τον Ιερό λόχο και τη Χωροφυλακή»(σ.σ ο Ι. Ζεύγος μεταφέρει
στον Γεωρ. Παπανδρέου νέα απόφαση του ΕΑΜ-ΚΚΕ, που αναιρούσε την μόλις προ δύο
ημερών συμφωνηθείσα αντίθετη), οδήγησε σε παραίτηση έξι από τους επτά υπουργούς
που προέρχονταν από τις τάξεις του ΕΑΜ( 2 Δεκεμβρίου) και στις 4 Δεκεμβρίου τον
έβδομο.
Ότι η αιματηρή
καταστολή του συλλαλητηρίου του ΕΑΜ την Κυριακή 3 Δεκεμβρίου, είχε ως αποτέλεσμα
την επομένη (Δευτέρα 4 Δεκεμβρίου) να αρχίσουν οι ένοπλες συγκρούσεις στην Αθήνα
μεταξύ των ΕΑΜ- ΕΛΑΣ- ΚΚΕ και των φίλο-κυβερνητικών δυνάμεων, καθώς και των
αγγλικών στρατιωτικών τμημάτων κ.ά. που τις υποστήριζαν.
Ότι τα αλήστου μνήμης αιματηρά
«Δεκεμβριανά», διήρκεσαν μέχρι 5 Ιανουαρίου 1945, με την αποχώρηση των δυνάμεων
του ΕΛΑΣ από την Αθήνα και αφού στις 3 Ιανουαρίου 1945 η κυβέρνηση Γεωρ.
Παπανδρέου, είχε υποβάλλει την παραίτησή της.
Η δραματική συνομιλία «Γ. Παπανδρέου - Π. Γαρουφαλιά»
Μέσα σε αυτό το εφιαλτικό σκηνικό, οι
υπέρτερες δυνάμεις του ΕΛΑΣ έφθασαν να ελέγχουν σχεδόν όλη την Αθήνα, εκτός μια
μικρής περιοχής με επίκεντρο την πλατεία Συντάγματος και ακτίνα κάποιες
εκατοντάδες μέτρων. Στις 11 Δεκεμβρίου 1944, και ενώ οι συγκρούσεις μαίνονταν ,
η εξέλιξη ήταν τόσο άσχημη για τις δυνάμεις του Σκόμπι, και για τις
κυβερνητικές, ώστε να κινδυνεύσουν να υποκύψουν. Μάλιστα η Αγγλική διοίκηση,
θεωρώντας πλέον τη μάχη της Αθήνας χαμένη, σχεδίαζε να την εκκενώσει και να
συμπτύξει τις Άγγλο-κυβερνητικές δυνάμεις στην περιοχή Δέλτα του Φαλήρου. Αυτό
όμως που προκάλεσε πανικό στις τάξεις της κυβέρνησης και έφερε τον πρωθυπουργό
στο σημείο να σκέφτεται να παραιτηθεί, ήταν, όταν ο ΕΛΑΣ, έφθασε σε απόσταση
800 μέτρων από την έδρα της, το Ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετανία» και εξαπέλυε
καταιγισμό πυρών ,καθιστώντας ορατό πλέον τον κίνδυνο σύλληψης των μελών της.
Εκείνη τη νύχτα ο Γεώργιος Παπανδρέου είχε μια μακρά κατ' ιδίαν συνομιλία με τον
Πέτρο Γαρουφαλιά, υφυπουργό τύπου, για την άσχημη κατάσταση πραγμάτων και
κυρίως για το τι μέλει γενέσθαι. Σημειωτέον ότι δεν ήταν η πρώτη φορά που οι δύο
άνδρες συναντιόνταν προκειμένου να συζητήσουν τις εξελίξεις. Αυτή όμως η
συνάντηση είχε κάτι το ιδιαίτερο τόσο για τις συνθήκες κάτω από τις οποίες
διεξάγονταν(σ.σ, οι ριπές ,οι όλμοι, οι καπνοί των επιτιθέμενων ελασιτών
εναντίον της «Μεγάλης Βρετανίας είχαν δημιουργήσει ένα κλίμα φόβου, αβεβαιότητας
και περισυλλογής), όσο και για το περιεχόμενό της. Από την άλλη ήταν ευρύτερα
γνωστό ότι ο πρωθυπουργός εκτιμούσε βαθύτατα τον Αρτινό πολιτικό για την
ειλικρίνεια και την εντιμότητά του. Ότι εμπιστευόταν, την κρίση, τον
ορθολογισμό, την αναλυτική σκέψη και την διπλωματική του ικανότητα και πολλές
φορές ήθελε τη συμβουλή και συμβολή του, πάνω σε κρίσιμα ζητήματα κυβερνητικής
πολιτικής(σ.σ, στα προηγούμενα σημειώματα εξηγήσαμε για τις εμπιστευτικές
αποστολές που αναλάμβανε ο Π.Γ, ως προσωπικός απεσταλμένος του τότε
πρωθυπουργού, προκειμένου να λύσει διαφωνίες του με υπουργούς του ΕΑΜ).. «.Πέτρο
σκέφτομαι να παραιτηθώ[.]δεν πάει άλλο αυτή η κατάσταση[.]σε λίγο θα μας πιάσουν
αιχμάλωτους οι κομουνιστές[.]», ήταν η δραματική διαπίστωση του πρωθυπουργού,
ύστερα από όσα είχαν συμβεί εκείνη την ημέρα. «Κύριε πρόεδρε διαφωνώ πλήρως με
μια τέτοια απόφαση και θα σας εξηγήσω αναλυτικά το γιατί», ήταν η κοφτή άρνηση
του Πέτρου Γαρουφαλιά να συμφωνήσει με την περί παραιτήσεως πρόθεση του Γεωρ.
Παπανδρέου. Ενώ αμέσως μετά ο ίδιος, αναπτύσσοντας ένα πλήρες και
εμπεριστατωμένο σκεπτικό, το οποίο, μεταξύ των άλλων, ελάμβανε υπόψη και τις
εκμυστηρεύσεις κάποιων μετριοπαθών προσωπικοτήτων του ΕΑΜ-ΚΚΕ, με τους οποίους
τον συνέδεαν στενοί προσωπικοί-όχι και πολιτικοί- δεσμοί φιλίας και
αλληλοεκτίμησης, του είπε: «.κύριε πρόεδρε, ο Τσώρτσιλ δεν θα αφήσει την Ελλάδα
στα χέρια του ΚΚΕ και στην επιρροή του Στάλιν[.]. Και θα το κάνει όχι γιατί μας
αγαπάει, αλλά γιατί το συμφέρον της Αγγλίας είναι να μονοπωλήσει την παρουσία
της στο Αιγαίο και περαιτέρω στην Ανατολική Μεσόγειο[.]. Για αυτό με τη συμφωνία
της Μόσχας(σ.σ, 9 Οκτωβρίου 1944), έσπευσε να περιορίσει την επιρροή της Ρωσίας
στα Βαλκάνια μέχρι τη Βουλγαρία , γιατί δεν θέλει τις ναυτικές δυνάμεις της
στο Αιγαίο[.]. Και μπορεί, κύριε πρόεδρε, οι εδώ κομμουνιστές ηγέτες να
ενθαρρύνονται από τον Τίτο(Γεν.Γρ. Κ.Κ Γιουγκοσλαβίας) είτε από τον
Δημητρώφ(Γεν.Γρ. Κ.Κ Βουλγαρίας), ή από τους συνταγματάρχη Ποπώφ) και
Τσερνίτσεφ(σ.σ, αρχηγός και υψηλόβαθμο αντίστοιχα στελέχη της Ρωσικής
στρατιωτικής Αποστολής), αλλά ο Στάλιν δεν μπορεί να προχωρήσει φανερά σε μια
σύγκρουση με τους Άγγλους[.]. Ενώ σε άλλο σημείο της ανάλυσής του ο Πέτρος
Γαρουφαλιάς, απευθυνόμενος στον συνομιλητή του που τον άκουγε με μεγάλη προσοχή,
πρόσθετε: «.βέβαια κ. Πρόεδρε ουδείς αμφιβάλλει ότι ο Στάλιν θα αισθάνονταν
ευτυχής εάν ο ΕΛΑΣ, με την υπεροπλία που διαθέτει, καταλάμβανε την Αθήνα.
Όμως, από το άλλο μέρος ο Τσώρτσιλ γνωρίζοντας ότι αν πέσει η Αθήνα, η Αγγλία θα
χάσει την Ελλάδα, δεν έχει άλλη επιλογή από το να ενισχύσει τις δυνάμεις του
Σκόμπυ, με την αποστολή επιπλέον βρετανικών δυνάμεων. Για αυτό είμαι βέβαιος ότι
η εξέλιξη τελικά θα είναι υπέρ ημών[.]. Ακόμη σας παρακαλώ για την προσοχή σας
στη σημειολογία τριών ακόμη σημαντικών κατά τη γνώμη μου περιστατικών. Το πρώτο
αφορά στην εις βάθος ανάλυση των λόγων του βρετανού πρωθυπουργού στη βουλή των
κοινοτήτων(σ.σ5&8 Δεκεμβρίου, σχετικές με το ελληνικό ζήτημα). Το δεύτερο
ζητά να αξιολογηθεί ψύχραιμα η σιγή που επεβλήθη στις εφημερίδες Ισβέστια και
Πράβδα(επίσημα δημοσιογραφικά όργανα του ΚΚΣΕ),αναφορικά με την βρετανική
επέμβαση στην Αθήνα. Και το τρίτο είναι το πολιτικό γεγονός ότι οι κ.κ Ποπώφ και
Τσερνίτσερ, αντί να παραμείνουν στο στρατηγείο του ΕΛΑΣ, ζήτησαν από τους
Άγγλους να τους φιλοξενήσουν στο Ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετανία»(σ.σ, και μάλιστα
σε διπλανά δωμάτια εκείνου του υπουργού Παν. Κνελόπουλου). Από τα παραπάνω
αντιλαμβάνεται κανείς ότι ο Στάλιν, δεν είναι διατεθειμένος, σώνει και καλά να
διασπάσει τη συμφωνία με το Στάλιν χάρη του ΚΚΕ[.]. Για όλους τους παραπάνω
λόγους, επιτρέψτε μου κύριε Πρόεδρε να επιμείνω στη συμβουλή να μην παραιτηθείτε
και ταυτόχρονα να διακινδυνεύσω την πρόβλεψη ότι τελικά θα δικαιωθεί η
προσπάθεια που αναλάβατε».
Όπως ο αφηγητής των παραπάνω Πέτρος
Γαρουφαλιάς διευκρίνισε στον γράφοντα(σ.σ, σε μια εκ βαθέων εξομολόγησή του σε
κάποια από τις συχνές συναντήσεις τους), ο αείμνηστος Γεώρ. Παπανδρέου, χωρίς
να αντιτείνει κάτι, με την χαρακτηριστική κίνηση της κεφαλής του έδειξε να
συμμερίζεται τα όσα του παρέθεσε ο συνομιλητής του. Και βέβαια ο Αρτινός
πολιτικός δεν χρειάστηκε να χρηστεί προφήτης, ούτε να του αποδοθούν τα
δικαιούμενα άλλωστε εύσημα της πολιτικής διορατικότητας, γιατί τα αμέσως
μετέπειτα γεγονότα τον δικαίωσαν πλήρως. Πως; Μα όταν ο Τσώρτσιλ στην επιμονή
του να υποστηρίξει σθεναρά τους 1650 περίπου ετοιμοπόλεμους άνδρες του Σκόμπυ
και να μην αφήσει η Αθήνα να πέσει στα χέρια του ΕΛΑΣ, ζήτησε με κατεπείγουσα
διαταγή του, να μεταφερθούν από την Ιταλία βρετανικά τμήματα υπό τον
στρατηγό Χώκσγουορθ. Ωστόσο πολλά χρόνια αργότερα οι προβλέψεις του αείμνηστου
Πέτρου Γαρουφαλιά βρήκαν επιβεβαίωση από μια αναπάντεχη πλευρά.Πράγματι ο
Άλμπερτ Σπέερ(υπουργός πολεμικής και βιομηχανικής παραγωγής του Χίτλερ), σε
συνέντευξη στον δημοσιογράφο Βάσο Μαθιόπουλο(εφημ. «βήμα» 1976), απεκάλυπτε ότι
τον Αύγουστο του 1944, ύστερα από «Αγγλο-Γερμανικές» διαβουλεύσεις σε πολύ
υψηλό επίπεδο, υπογράφηκε στη Λισσαβόνα η μυστική συμφωνία «Τσώρτσιλ-Χίτλερ»,
η μοναδική στον κόσμο, που προέβλεπε την ανενόχλητη από τους Άγγλους αποχώρηση
των Γερμανών από την Ελλάδα. Που εσήμαινε ότι με την ανωτέρω συμφωνία ο
Τσώρτσιλ, εν όψει της προσχεδιασμένης σύγκρουσης με τον ΕΛΑΣ, διασφάλιζε: αφ'
ενός μεν το «ετοιμοπόλεμο» των δυνάμεων του Σκόμπυ, οι οποίοι δεν θα αναλώνονταν
σε επιχειρήσεις εναντίον των αποχωρούντων από την Αθήνα Γερμανικών
στρατευμάτων και αφ' ετέρου ότι με την προηγηθείσα συμφωνία της Μόσχας, των
«Τσώρτσιλ-Στάλιν», τουλάχιστον επισήμως, την ουδετερότητα του Στάλιν, στην
προσπάθεια κατάληψης των Αθηνών από τον ΕΛΑΣ..
Αξιοσημείωτα
από το Δεκέμβριο του
44
Προηγουμένως αναφερθήκαμε ακροθιγώς στα
της ένοπλης σύγκρουσης, τον Δεκέμβριο του 44 στην Αθήνα(σ.σ, στα γνωστά
«Δεκεμβριανά»). Κατ' αρχήν περιγράψαμε δι' ολίγων την «περιπέτεια» της
κυβέρνησης εθνικής ενότητας, από τη δημιουργίας της στο Κάϊρο μέχρι την
εγκατάστασή της στην Αθήνα και, επετειακή αδεία, μιλήσαμε και για τα.προεόρτια
των «Δεκεμβριανών». Ενώ αμέσως μετά καταγράψαμε αναλυτικά τη δραματική εκείνη
νύχτα της 11ης Δεκεμβρίου 1944 όπου, στο στενά πολιορκούμενο από τον ΕΛΑΣ
ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετανία»(σ.σ, έδρα της κυβέρνησης «Εθνικής Απελευθέρωσης»),
ο Πέτρος Γαρουφαλιάς προσπάθησε να μεταπείσει τον τότε πρωθυπουργό Γεώργιο
Παπανδρέου να μην παραιτηθεί. Στο εν λόγω αφήγημα, σε συνάφεια πάντα με τις
«Δεκεμβριανές» συγκρούσεις, επισημάναμε την πρωτοφανή για τα
«στρατιωτικό-διπλωματικά» χρονικά του πολέμου εντολή του βρετανού πρωθυπουργού
Ουίνστων Τσώρτσιλ προς τον συμπατριώτη του στρατηγό Σκόμπι, να μην επιτρέψει
στον Γ. Παπανδρέου να προχωρήσει στην απειλούμενη παραίτησή του από την
πρωθυπουργία. Και μάλιστα, όπως επισημαίναμε, ο Άγγλος στρατιωτικός διοικητής
Αθηνών θα τον έθετε υπό αυστηρό περιορισμό(απομόνωση) στο ενδεχόμενο άρνησής
του να συμμορφωθεί με την ανωτέρω εντολή. Περαιτέρω, ο γράφων, με την πεποίθηση
ότι η παράθεση μερικών ακόμη αξιοσημείωτων γεγονότων εκείνου του αιματηρού
Δεκέμβρη και η παροχή κάποιων συμπληρωματικών διευκρινίσεων που τα συνοδεύουν,
παρουσιάζουν γενικότερο ιστορικό ενδιαφέρον. Και ότι, στο μέτρο που τα πιο πάνω
δεν είναι ξένα με την παρουσία του Πέτρου Γαρουφαλιά, ως εκπροσώπου της «Ενώσεως
Σοσιαλιστών» και υφυπουργού τύπου και διαφωτίσεως στην ανωτέρω κυβέρνηση, θα
συμβάλλουν στην καλύτερη γνώση της προσωπικότητας του ανδρός και ταυτόχρονα
στην ανάδειξη ορισμένων «ιδεολογικό- πολιτικών» σταθερών που καθόρισαν την
περαιτέρω πορεία του. Θα παραμείνουμε ακόμη λίγο στα της μάχης των Αθηνών,
αφηγούμενοι κάποια, ιδιαίτερης σημασίας, περιστατικά έχοντα συνάφεια με το
σκοπό αυτής της παρουσίασης.
Η ουρά για το συσσίτιο στη «Μεγάλη
Βρετανία» και η ειρωνεία του
Ν. Πλαστήρα για Ποπώφ - Τσερνίτσεφ
Όπως ήδη αναφέραμε, ο Ποπώφ και ο
Τσερνίτσεφ, το ηγετικό δίδυμο της ρωσικής στρατιωτικής αποστολής στην Ελλάδα που
διαβίβαζε τις εντολές του Στάλιν στον ΕΛΑΣ, ευθύς με την έναρξη των συγκρούσεων
τον Δεκέμβριο του 1944, αντί να παραμείνουν στο στρατηγείο του ΕΛΑΣ, ζήτησαν από
τους Άγγλους να τους φιλοξενήσουν στην ελεγχόμενη από τις φιλοκυβερνητικές
δυνάμεις περιοχή της εμπόλεμης Αθήνας. Οι τελευταίοι τους εγκατέστησαν στο
ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετανία» και μάλιστα σε διπλανά δωμάτια εκείνου του υπουργού
Παν. Κανελλόπουλου. «Έτσι τα σχόλια έδιναν και έπαιρναν, όταν βλέπαμε τον Ποπώφ
και Τσερνίτσεφ(σ.σ, τα κατά μία έννοια alter ego του Στάλιν στην Ελλάδα), κατά
τις ώρες του συσσιτίου να κάθονται στην ουρά με έλληνες υπουργούς, περιμένοντας
να έρθει η σειρά τους για το συσσίτιο.». Με αυτά τα λόγια ο αείμνηστος Δημήτριος
Γαρουφαλιάς, εκδότης της κυβερνητικής εφημερίδας «Η ΕΛΛΑΣ», που μαζί με τον
αδελφό του Πέτρο Γαρουφαλιά διέμεναν τότε στη «Μεγάλη Βρετανία), σχολίαζε στον
γράφοντα το οξύμωρο της εικόνας, ηγετικά στελέχη των δύο αντιμαχόμενων πλευρών
να συνυπάρχουν ειρηνικά, ενώ η εμφύλια σύρραξη μαίνονταν. Πόσω δε μάλλον όταν
αυτό συνέβαινε, καθ' ον χρόνο ο ΕΛΑΣ διενεργούσε επίθεση κατά του ανωτέρω
ξενοδοχείου(σ.σ, έδρα της κυβερνήσεως) απειλώντας να το καταλάβει και να
συλλάβει τους υπουργούς της υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου κυβέρνησης. Σε άλλο
σημείο της αφήγησης ο ίδιος περιέγραψε και το εξής περιστατικό: «.είχε έλθει
στις 12-12-1944 στην Αθήνα από το εξωτερικό ο στρατηγός Νικόλαος Πλαστήρας,
στον οποίο με παρουσίασε ο αδελφός μου Πέτρος, που με τον Αρχηγό συνδέονταν με
στενή προσωπική και πολιτική φιλία(σ.σ όπως θα δούμε αργότερα, τον Απρίλιο του
1950, ο Πέτρος Γαρουφαλιάς προσκαλείται από τον Ν. Πλαστήρα και μετέχει της
κυβερνήσεώς του, ως υπουργός Δημοσίας Τάξεως). Ήταν πρωί της 14ης Δεκεμβρίου,
γύρω στις 10πμ, όταν κατεβαίνοντας από το δωμάτιο του ξενοδοχείου, στο βάθος
του χώλ, προς την είσοδό του καθόταν ο Πλαστήρας, Έσπευσα να του υποβάλλω τα
σέβη μου. Τη στιγμή εκείνη ακούστηκε κρότος από έκρηξη. Ο Ποπώφ και ο Τσερνίτσεφ
με τις στολές τους βρίσκονταν έξω από την είσοδο του ξενοδοχείου Και φυσικά για
να προφυλαχθούν έτρεξαν να μπουν στο χώλ του.. Βλέποντας ο στρατηγός
αξιωματικούς με στολή να τρέχουν πανικόβλητο, με ρώτησε, προσποιούμενος πως δεν
άκουσε την έκρηξη. Τι πάθανε αυτοί και τρέχουν έτσι; Θέλησε προφανώς να εκφράσει
την ειρωνεία του, βλέποντας αξιωματικούς με στολή, εν καιρώ πολέμου, να τρέχουν
πανικόβλητοι. Κάποιος όλμος Αρχηγέ ,απάντησα, έπεσε κάπου εδώ κοντά. Ο Πλαστήρας
δεν είπε τίποτε. Περιορίστηκε μόνο να κάνει τη συνηθισμένη χειρονομία του.
Έστριψε με το δεξί χέρι το μουστάκι του λέγοντάς μου: που είναι ο
Πέτρος(Γαρουφαλιάς), πες του να έλθει, θέλω να μιλήσουμε για την κατάσταση.
Φυσικά έσπευσα να φωνάξω τον αδελφό μου, ο οποίος μετά από λίγο κατέφθασε,
κάθισε με τον αείμνηστο Ν. Πλαστήρα και οι δύο τους πλέον τα είπαν επί
μακρόν».
Η ένοπλη επίθεση στην οικία του Γ. Παπανδρέου, στις 3 Δεκεμβρίου του 44
Από το άλλο μέρος τόσο η
συντριπτική αριθμητική υπεροχή του ΕΛΑΣ έναντι των Αγγλικών και κυβερνητικών
δυνάμεων , όσο και ο εξοπλισμός της παραδοθείσας στον ΕΛΑΣ και δολίως
αφοπλισθείσας από τον ίδιο(τον ΕΛΑΣ) Ιταλικής Μεραρχίας Πινερόλο του στρατηγού
Ινφάντε(σ.σ, μετά την ανατροπή του Μουσολίνι, Σεπτέμβριο του 43), αλλά και η
προμήθεια στρατιωτικού υλικού από τις αποθήκες που άφησαν οι αποχωρήσαντες
Γερμανοί σε διάφορα σημεία της Αττικής, είχαν πείσει τον Τσώρτσιλ ότι αυτά δεν
αντισταθμίζονταν από τη φύση και τις ιδιατυερότητες της μάχης που επρόκειτο να
δοθεί. Δηλαδή η μάχη των Αθηνών δεν θα δινόταν σε ανοιχτό πεδίο, όπου η ποιοτική
υπεροχή των εμπειροπόλεμων και καλά εξοπλισμένων Αγγλικών δυνάμεων και της
ταξιαρχίας του Ρίμινι θα ισοφάριζαν το αριθμητικό πλεονέκτημα του ΕΛΑΣ. Ωστόσο
ο πολύπειρος βρετανός πρωθυπουργός ορθά εκτιμούσε τον κίνδυνο της ήττας των
φιλοκυβερνητικών δυνάμεων σε μια μάχη οδών και κατοικιών και με ένα μέρος
μάλιστα του πληθυσμού, πρόθυμο να συνεργαστεί και να υπηρετήσει παντοιοτρόπως το
στρατιωτικό σκέλος του ΕΑΜ-ΚΚΕ.
Όμως, παρά το γεγονός ότι ο ΕΛΑΣ είχε
όλες τις προϋποθέσεις να κατισχύσει των αντιπάλων του και να επιτύχει την
κατάληψη των Αθηνών(σ.σ, στο προηγούμενο σημείωμα αναφέραμε ότι στις 11
Οκτωβρίου οι Άγγλοι ήταν έτοιμοι να εκκενώσουν την Αθήνα και ότι ο Γ. Παπανδρέου
στο παρά πέντε δεν παραιτήθηκε της πρωθυπουργίας), η στρατηγική σχεδίαση του
ΚΚΕ υπήρξε ατυχής και η τακτική που ακολούθησε απολύτως λανθασμένη. Συγκεκριμένα
ο ΕΛΑΣ, υπερεκτιμώντας: την καταφανή υπεροπλία του, τον αρνητικό απόηχο που
είχαν οι εν τω μεταξύ δημιουργηθείσες σφοδρές αντιδράσεις της Αμερικανικής και
Βρετανικής κοινής γνώμης σε τυχόν απόπειρα μιας βρετανικής επέμβασης στην
Ελλάδα και με την προσδοκία ότι η υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου κυβέρνηση εύκολα
θα κατέρρεε μπροστά σε ένα ξεχείλισμα του Αθηναϊκού λαού, πλαισιωμένου από τον
πανίσχυρο ΕΛΑΣ και τις πολυπληθείς «φίλο-ΕΑΜ» οργανώσεις, δεν προχώρησε στην
αιφνιδιαστική κατάληψη του κέντρου των Αθηνών και στη σύλληψη της εκεί
εδρεύουσας κυβέρνησης. Αντίθετα προειδοποίησε Άγγλους και κυβέρνηση, πως αν δεν
αποδέχονταν τους όρους του, θα επακολουθούσε ένοπλη ανταρσία. Αυτή η
προειδοποίηση επέτρεψε στον Σκόμπυ και στην κυβέρνηση να οργανωθούν λαμβάνοντας
αποφάσεις και θέσεις αμύνης και να δώσουν το χρόνο στον Τσώρτσιλ να ενισχύσει
τις φιλοκυβερνητικές δυνάμεις με την αποστολή βρετανικών στρατιωτικών τμημάτων
από την Ιταλία. Το επεισόδιο στις 3 Δεκεμβρίου 1944, προ της οικίας του
Γεωργίου Παπανδρέου, μεταξύ ενός από τους ηγούμενους τμήματος διαδηλωτών που
κατέρχονταν την οδό Βασιλίσσης Σοφίας για να μεταβούν στην πλατεία Συντάγματος
και του επικεφαλής της φρουράς αστυνομικού αξιωματικού, ήταν μεν συμπτωματικό,
ενδεικτικό όμως της δυνατότητας των αντικυβερνητικών δυνάμεων να επιφέρουν
καίρια πλήγματα στους αντιπάλους τους. «.το πρωί εκείνο βρισκόμουν με άλλους
υπουργούς στο σπίτι του πρωθυπουργού και ήμουν αυτόπτης μάρτυρας του επεισοδίου.
Μπορώ να πω ότι δεν επρόκειτο για αποτυχούσα απόπειρα συλλήψεως του Γεωρ.
Παπανδρέου και σε αυτό συμφώνησαν και οι υπόλοιποι υπουργοί που συμμετείχαν στην
πρωϊνή εκείνη άτυπη κυβερνητική σύσκεψη[.]. Απλά απεδείκνυε πως το συλλαλητήριο
ήταν ένοπλο και ότι η ανταλλαγή πυροβολισμών μεταξύ των πρωταγωνιστών του
παραπάνω επεισοδίου, αποτελούσε το πειστήριο για την ένοπλη οργάνωση του
συλλαλητηρίου[.]. Αν ήταν προσχεδιασμένο, ασφαλώς και θα είχε επιτύχει, γιατί η
φρουρά του πρωθυπουργού ήταν ολιγάριθμη. Συνακόλουθα με την, εύκολα να
πραγματοποιηθεί σύλληψη της τότε κυβερνήσεως, θα είχε ουσιαστικά επιτευχθεί η
κατάληψη των Αθηνών και επομένως συντελεστεί η επιβολή του ΚΚΕ σε όλη την
Ελλάδα. Η τελευταία όμως εξέλιξη αφαιρούσε κάθε πολιτικό, διπλωματικό και ηθικό
έρεισμα στον Τσώρτσιλ και γενικότερα στους Άγγλους, να επέμβουν στρατιωτικά,
προκειμένου να προστατεύσουν μια νόμιμη κυβέρνηση που δεν θα. υπήρχε.». Η
ανωτέρω αφήγηση του Πέτρου Γαρουφαλιά, στον γράφοντα, που έγινε στο επί της οδού
Φιλελλήνων 11Α πολιτικό γραφείο του, παρόντος και του αδελφού του Δημητρίου
Γαρουφαλιά, αποτελεί μια έντιμη, αντικειμενική και επαρκώς τεκμηριωμένη
ερμηνεία ενός ακόμη αξιοσημείωτου περιστατικού της μεγάλης εκείνης
Δεκεμβριανής σύγκρουσης. Η οποία, όμως, πέραν του ότι αποκαλύπτει τη φύση, τη
λογική, τις πράξεις, τις παραλείψεις αλλά και τις επιδιώξεις του ΕΑΜ-ΚΚΕ, μέσα
από εκείνο το συλλαλητήριο, προπομπό της επακολουθούσας αιματοχυσίας,
ταυτόχρονα, για μια ακόμη φορά, «τοποθετεί» τον νεαρό τότε Αρτινό πολιτικό μέσα
στον κύκλο των πρωταγωνιστών των εξελίξεων της ταραγμένης εκείνης περιόδου. Στο
επόμενο σημείωμα, θα αποκαλύψουμε μια άλλη εκδοχή αναφορικά με την ματαίωση τηα
ανατινάξεως του ξενοδοχείου «Μεγάλη Βρετανία ,θα αναφερθούμε στη συνέχεια στα
της θητείας του Πέτρου Γαρουφαλιά, ως υπουργού τύπου και διαφωτίσεως και
ειδικότερα, στην ομιλία-σταθμό στα δημοκρατικά χρονικά, την οποία εκφώνησε,
ενώπιον του προσωπικού, αποχωρώντας από το υπουργείο, μετά την παραίτηση της
κυβερνήσεως Γ. Παπανδρέου και την ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον Ν.
Πλαστήρα.
Στο επόμενο
σημείωμα, θα αποκαλύψουμε μια άλλη εκδοχή αναφορικά με την ματαίωση της
ανατινάξεως του ξενοδοχείου «Μεγάλη Βρετανία» ,θα αναφερθούμε στη συνέχεια στα
της θητείας του Πέτρου Γαρουφαλιά, ως υπουργού τύπου και διαφωτίσεως και
ειδικότερα, στην ομιλία-σταθμό στα δημοκρατικά χρονικά, την οποία εκφώνησε,
ενώπιον του προσωπικού, αποχωρώντας από το υπουργείο, μετά την παραίτηση της
κυβερνήσεως Γ. Παπανδρέου και την ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον Ν.
Πλαστήρα.
Ο Πέτρος Γαρουφαλιάς στο τιμόνι του
υφυπουργείου τύπου
Πάρα πάνω αναφερθήκαμε στην έκδοση της εφημερίδας «Η
ΕΛΛΑΣ», της επίσημης εφημερίδας της κυβερνήσεως «Εθνικής Απελευθερώσεως», η
οποία εξεδόθη στις 4.Δεκεμβρίου 1944, με τη μέριμνα του τότε υφυπουργού Τύπου
και Διαφωτίσεως Πέτρου Γαρουφαλιά και εκδότη τον αδελφό του
Δημήτριο(Γαρουφαλιά). Το γεγονός ότι την εποχή εκείνη(3/12/44-21/1/45) ήταν η
μοναδική κυκλοφορούσα εφημερίδα, που εκτός από την έκθεση των γεγονότων
διερμήνευε και τις σκέψεις και απόψεις της υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου
κυβερνήσεως, κατ' ανάγκη συγκαταλέγεται μεταξύ των χρήσιμων ιστορικών πηγών του
τραγικού Δεκεμβρίου του 44. Δυστυχώς, το πολύτιμο υλικό που εμπεριέχονταν στα 46
φύλα του εν λόγω κυβερνητικού εντύπου, φαίνεται να μην έχει αρκούντως
αξιοποιηθεί από ιστορικούς και ερευνητές., καθ' όσον ελάχιστα έως καθόλου
μνημονεύεται στα αντίστοιχα κείμενα. Βέβαια ο θεσμικός ρόλος του Πέτρου
Γαρουφαλιά στα καθημερινά δημοσιεύματα της ιστορικής εφημερίδας, ήταν
καθοριστικός και φυσικά η επαφή του με τα κατά-γραφόμενα γεγονότα άμεση. Έχει
επομένως ιστορική αξία και κατά τον γράφοντα εμφανίζει εξαιρετικό δημοσιογραφικό
ενδιαφέρον, η αναφορά σε ορισμένα από αυτά. Από τα οποία, αν μη τι άλλο,
αναδεικνύεται το μεγάλο ειδικό βάρος του Αρτινού πολιτικού, η αδιαμφισβήτητη
δημοκρατική ευαισθησία του, ακόμη και στις έκτατες εμφύλιο-πολεμικές συνθήκες,
αλλά και η στιβαρή, υπεύθυνη και άκρως επιτυχής υπουργική θητεία του. Σημειωτέον
ότι Πέτρος Γαρουφαλιάς, ως ο εξ' απορρήτων συνεργάτης του τότε πρωθυπουργού και
με την ιδιότητα του υφυπουργού τύπου και διαφωτίσεως ήταν ωσεί παρών στο όλο
«πολιτικό-στρατιωτικό-διπλωματικό» γίγνεσθαι εκείνης της περιόδου και υπ' αυτή
την έννοια το παρασκήνιο και εντεύθεν η δημοσιογραφική καταγραφή των πολύ
σοβαρών και σπουδαίων γεγονότων, όπως για παράδειγμα οι ανακοινώσεις του
Ρόναλντ Σκόμπυ, τα πρακτικά της σύσκεψης υπό τον Ουίνστον Τσώρτσιλ με τον
πρωθυπουργό και εκπροσώπους του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και των άλλων κομμάτων στη Βρετανική
Πρεσβεία(σ.σ, τα Χριστούγεννα του 44), η σημαντική παρέμβαση του Πέτρου
Γαρουφαλιά στην βρετανική Νταίηλυ Τέλεγκραφ, η γερμανική ανάμειξη στην απόπειρα
ανατίναξης του Ξενοδοχείου «Μεγάλη Βρετανία», η απόπειρα δολοφονίας του
Τσώρτσιλ, η έκκληση του Πέτρου Γαρουφαλιά στα συμμαχικά εργατικά συνδικάτα, ο
μνημειώδης λόγος του ιδίου προς τους υπαλλήλους του υπουργείου, κατά την
παράδοσή του κ.ά
Ο Πέτρος Γαρουφαλιάς ανακοινώνει την έκδοση της εφημερίδας «Η
ΕΛΛΑΣ»
Η
κυβερνητική πλευρά βρισκόταν μπροστά σε μια πολύ δυσάρεστη κατάσταση:
«αποκλεισμένη σε μια στενή λωρίδα λίγων τετραγώνων γης και εγκλεισμένη στο
ξενοδοχείο της "Μεγάλης Βρεττανίας", δεν είχε τη δυνατότητα να επικοινωνήσει με
τον Αθηναϊκό λαό. Αποκομμένη (και) από την επαρχία δεν είχε καμία δυνατότητα να
αντικρούσει τα «δηλητηριώδη ψεύδη των στασιαστών» του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ». Το Αθηναϊκό
κοινό ενημερωνόταν από άλλες πηγές, ακόμη και από τα «εαμικά χωνιά», την ίδια
στιγμή που η κυβέρνηση δεν είχε καμία δυνατότητα δημόσιου λόγου.. Στις 4
Δεκεμβρίου 1944, λοιπόν με το ξέσπασμα των γεγονότων που έμειναν στην Ιστορία ως
«Δεκεμβριανά», και αφού την προηγουμένη είχε ήδη εξασφαλίσει την έκδοση
κυβερνητικού εντύπου με εκδότη τον αδελφό του Δημήτριο, ο υφυπουργός Τύπου και
Διαφωτίσεως Πέτρος Γαρουφαλιάς , με την κατωτέρω ανακοίνωση, ανέδειξε την ανάγκη
πληροφόρησης του Αθηναϊκού κοινού, προαναγγέλλοντας έμμεσα την έκδοση της
εφημερίδας της κυβερνήσεως, η οποία μετά την πάροδο κάποιων ημερών πήρε τον
τίτλο, «Η ΕΛΛΑΣ». Η εν λόγω δήλωση έχει ως εξής: «Αι σημεριναί συνθήκαι, λόγω
ιδία της ελλείψεως μέσων ακριβούς διαφωτίσεως παρέχουν εξαιρετικώς πρόσφατον
έδαφος εις την κυκλοφορίαν ψευδών ειδήσεων. Εφιστάται επομένως ιδιαιτέρως η
προσοχή του κοινού εις το σημερινόν εύκολον έργον των
διαδοσιών».
Δηλώσεις του υφυπουργού Π. Γαρουφαλιά προς τον «ημερησιον
τηλεγραφον»
Ο Πέτρος Γαρουφαλιάς, ως εκπρόσωπος της
Ενώσεως Σοσιαλιστών και Υφυπουργός Τύπου σε δηλώσεις του προς τον Κέϊπελ, τότε
πολεμικό ανταποκριτή της Νταίηλυ Τέλεγκραφ( Ημερήσιος Τηλέγραφος του Λονδίνου),
είπε: «κατά την γνώμην μου όσα ενεφάνισε μερίς των ΄Αγγλων βουλευτών ή μέρος
του Αγγλικού Τύπου, οι οποίοι θα έπρεπε να είναι στο πλευρόν της Ελληνικής
Κυβερνήσεως η οποία μάχεται για τας ελευθερίας του λαού οφείλονται ασφαλώς εις
παρεξήγησιν και ανακριβείς πληροφορίας.Οι τίτλοι Εθνικόν Απελευθερωτικόν Μέτωπον
(ΕΑΜ) και Εθνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός (ΕΛΑΣ) παρεπλάνησαν πολλούς ως
προς το περιεχόμενον και τη δράσιν αυτών των οργανώσεων. Όσα είπεν ο κ. Άνιουριν
Μπέβαν, εξηκολούθησεν ο κ. Υπουργός, αν δεν ήτο φανερόν ότι οφείλεται εις
εσφαλμένας πληροφορίας θα ηδύνατο να απογοητεύσουν πάντα αληθινόν
δημοκράτην»(26/12/1944)». Ενώ την ίδια ημέρα απηύθυνε ευχαριστήριο τηλεγράφημα
προς τον Ματθαίον Γουώλ, αντιπρόεδρο της Αμερικανικής Συνομοσπονδίας Εργατών
για τον λόγο τον οποίο εκφώνησε «κατά την τελευταίαν συνέλευσιν της
Συνομοσπονδίας», με τον οποίο έδειξε αλληλέγγυος στην κυβερνητική προσπάθεια για
την αντικειμενική ενημέρωση του παγκόσμιου συνδικαλιστικού κινήματος για τα τότε
συμβαίνοντα στην Ελλάδα.
Γερμανός Αξιωματικός θα προέβαινε στην ανατίναξη της «Μεγάλης Βρετανίας»
Στην εφημερίδα της κυβερνήσεως της 27ης
Δεκεμβρίου 1944, δημοσιεύεται η είδηση της συλλήψεως Γερμανού αξιωματικού,
ειδικού στις ανατινάξεις, ο οποίος σε συνεργασία με στελέχη του «ΕΛΑΣ», θα
ανατίναζε το ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετανία».Εκεί, διαβάζουμε σχετικά: «Ενεποίησεν
ζωηροτάτην κατάπληξιν η αποκαλυφθείσα υπονόμευσις των Μεγάρων του ξενοδοχείου
της Μεγάλης. Βρεττανίας και Μετοχικού Ταμείου Στρατού, εις το υπέδαφος των
οποίων, και κατά μήκος των υπονόμων, ανεκαλύφθησαν τεράστιαι ποσότητες
εκρηκτικών υλών. Αι εκρηκτικαί ύλαι είχον συνδεθεί διά σύρματος το οποίον εις
δεδομένην στιγμήν θα μετέδιδε ηλεκτρικόν ρεύμα και θα επήρχετο η
ανατίναξις.
Βάσει
στοιχείων τα οποία κατείχον αι αρμόδιαι αρχαί εγένετο έρευνα εις τίνα οικίαν επί
της οδού Νίκης αριθ. 16 όπου συνελήφθη Γερμανός αξιωματικός όστις θα προέβαινε
εις την ανατίναξιν ως ειδικός, δεδομένου ότι οι κουμμουνισταί οι οποίοι ήσαν εν
γνώσει της υπονομεύσεως ή και παρασκευάσαντες τάυτην ηγνόουν τον τρόπο της
ανατινάξεως. Εις την ιδίαν οικίαν ανευρέθη πλήρες αρχείον ΚΚΕ και ΕΑΜ εντός του
οποίου υπάρχουν έγγραφα κατά τα οποία ο Άρης Βελουχιώτης εξήτει κατευθύνσεις
περί του χρόνου και καθ' όν θα εστρέφετο κατά των Άγγλων». Πρόκειται για μια
άλλη εκδοχή του τρόπου που μεθοδεύτηκε η επίμαχη ανατίναξη, την οποία βέβαια ο
γράφων αναφέρει εν γνώσει του ότι είναι άποψη της φιλοκυβερνητικής πλευράς, που
ήταν σε σύγκρουση με τον ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.
Πυροβολήθηκε ο Ουίνστον
Τσωρτσιλ
«Ανεκοινώθη σήμερον (χθες) ότι ολίγον προ
της μεσημβρίας της χθες (προχθές) ελεύθερος σκοπευτής, τοποθετημένος εις ύψωμα,
νοτίως του κτιρίου της Βρετανικής Πρεσβείας, επυροβόλησε διά ριπής πολυβόλου
προς την κατεύθυνσιν της οδού, η οποία διέρχεται προ της Βρεττανικής Πρεσβείας,
καθ' ην στιγμήν ο κ. Ουίνστον Τσώρτσιλ επρόκειτο να εισέλθει εις τεθωρακισμένον
αυτοκίνητον. Αι σφαίραι εκτύπησαν μίαν γυναίκα, η οποία ίστατο εις απόστασιν 30
περίπου μέτρων από του κ. Πρωθυπουργού. Οι Βρεττανοί φρουροί απήντησαν εις τους
πυροβολισμούς με τα αυτόματα όπλα των.
Δεν θεωρείται ότι πρόκειται περί
προμελετημένης απόπειρας κατά της ζωής του κ. Τσώρτσιλ, διότι οι πυροβολισμοί
από ελευθέρους σκοπευτάς εις την περιοχήν εκείνην είναι πολύ συνήθεις τας
τελευταίας ημέρας.
Ο κ.
Τσώρτσιλ εξήρχετο της Πρεσβείας διά να επισκεφθή ωρισμένα σημεία της
Πρωτευούσης. Συνοδευόμενος υπό του Στρατηγού Σκόμπυ έφθασεν μέχρι του μνημείου
του Φιλοπάππου και του λόφου του Αστεροσκοπείου». Η ανωτέρω είδηση δημοσιεύτηκε
στο φύλο της 29ης Δεκεμβρίου 1944 της κυβερνητικής εφημερίδας «Η ΕΛΑΣ». Ασφαλώς
πρόκειται για ένα ιστορικό ντοκουμέντο που δεν είναι ευρύτερα γνωστό και για
αυτό το καταγράφουμε.
Δύο Αρτινοί υφυπουργοί έσωσαν το 1944 την Ελλάδα. Συπληρωματικά στοιχεία στο ιστορικό αφήγημα του κ. Αντώνη Κολιάτσου, 30 χρόνια από τον θάνατο του Πέτρου Γαρουφαλιά
Γράφει ο Νικόλαος
Κουτσούκαλης
Παρακολουθώ με θερμό ενδιαφέρον το αφήγημα
του φίλου καθηγητή Αντώνη Κολιάτσου, για την πορεία της πολιτικής ζωής του
αειμνήστου Πέτρου Γαρουφαλιά, όπως και πολλοί άλλοι ενδιαφερόμενοι το πράττουν.
Σήμερα, με το Ε' μέρος της αφήγησης, εισήλθε στα θλιβερά και αιματηρά γεγονότα
του Δεκέμβρη του 1944, όταν το ΚΚΕ επιδίωξε να καταλάβει την εξουσία με τη βία
και αιματοκύλισε τη χώρα. Παραθέτει σοβαρά και αληθή στοιχεία, τα οποία κάποτε
θα εκτιμηθούν από κάποιον που θα θελήσει να γράψει την πραγματική Ιστορία της
χώρας μας. Εάν θα υπάρχει ακόμα η χώρα.
Είναι γεγονός ότι, ο Γαρουφαλιάς απέτρεψε
τον Παπανδρέου να εγκαταλείψει την κυβέρνηση, την ώρα που ήταν έτοιμος, όπως
έτοιμος ήταν και ο Σκόμπυ να εγκαταλείψει την Ελλάδα. Η αποτροπή είχε ένα ισχυρό
έρεισμα, το οποίο δεν παρουσιάζεται πολλές φορές στην ιστοριογραφία. Προφανώς, η
αχάριστη προπαγάνδα, επιβάλλει σιγή στο ζήτημα αυτό. Πώς είχαν τα
πράγματα:
Σ' εκείνη τη
δύσκολη περίοδο, Υπουργός των Στρατιωτικών της κυβέρνησης Γεωργίου Παπανδρέου,
ήταν ο Στρατηγός Πτολεμαίος Σαρηγιάννης, υπηρετήσας ως επιτελάρχης της Στρατιάς
της Μικράς Ασίας κατά το 1922, όταν συντελέστηκε η Μικρασιατική Καταστροφή.
Ανήκε στην Ομάδα των Εαμικών Υπουργών και μάλιστα, σε κάποια από τις προτάσεις
για ενοποίηση του αντάρτικου, προτάθηκε για αρχηγός σε αντικατάσταση του Ζέρβα
και του Σαράφη. Υφυπουργός των Στρατιωτικών ήταν ο εκ Τετρακώμου Άρτας Στρατηγός
Λεωνίδας Σπαής, πολέμαρχος αξιωματικός, τραυματισθείς επανειλημμένως στις μάχες
της Μικράς Ασίας, προαχθείς επ' ανδραγαθία και τιμηθείς με πολλές διακρίσεις. Ο
Σπαής, δεν εμπιστευόταν καθόλου τον Σαρηγιάννη και μεταξύ τους υπήρχε διάσταση.
Τον θεωρούσε αποτυχημένο επιτελάρχη και υπεύθυνο για πολλά παθήματα της
Στρατιάς.
Ήξερε, ο Σπαής,
ότι, ο Σαρηγιάννης είχε μυστικές επαφές με τον Σιάντο, με τον οποίο γνωρίζονταν
καλά από την περίοδο της Μικράς Ασίας, όπου ο Σιάντος υπηρετούσε ως
λοχίας.
Όταν άρχισε η
κατάσταση να γίνεται κρίσιμη, ο Σπαής πήγε στον Παπανδρέου και τον ενημέρωσε για
τις ενέργειες του Σαρηγιάννη. Μάλιστα, ζήτησε την άμεση αποπομπή του από την
κυβέρνηση. Ο πολιτικάντης Παπανδρέου, νόμισε ότι ο Σπαής επιβουλεύεται τον
Σαρηγιάννη για να πάρει αυτός το Υπουργείο. Αντηλλάγησαν βαρειές κουβέντες
διότι, ο Σπαής ήταν σκληρός και ευθύς άνθρωπος. Ο Παπανδρέου τον εγνώριζε καλά
από την Επανάσταση του '22, όταν αυτός ήταν πολιτικός σύμβουλος της επανάστασης
και ο Αντισυνταγματάρχης Σπαής υποφρούραρχος και στην συνέχεια φρούραρχος
Αθηνών. Έφυγε από το σπίτι του Παπανδρέου με την απόφαση να παραιτηθεί. Αλλά, η
φωτιά είχε ανάψει και οι αξιωματικοί της περιόδου εκείνης, όταν άναβε φωτιά
πολέμου δεν τα παρατούσαν.
Τότε σκέφτηκε τον συμπατριώτη του
Γαρουφαλιά. Δεν είχαν ιδιαίτερες σχέσεις αλλά ήταν δύο αρτινοί υφυπουργοί στην
ίδια κυβέρνηση. Και στη φάση αυτή, έπρεπε να σώσουν τη χώρα. Επήγε και συνάντησε
τον Γαρουφαλιά. Του περιέγραψε την κατάσταση από στρατιωτικής πλευράς και του
ζήτησε να επέμβει στον Παπανδρέου και να διώξει τον Σαρηγιάννη. Ο Γαρουφαλιάς
πήγε στον Παπανδρέου, τον έπεισε για την κρισιμότητα της κατάστασης και ο
Σαρηγιάννης αποπέμφθηκε. Το Υπουργείο Στρατιωτικών περιήλθε στα χέρια του
Σπαή.
Τις κρίσιμες εκείνες
μέρες, εισήλθε στην Αθήνα η πλέον εμπειροπόλεμη Μονάδα του ΕΛΑΣ, το Ε' Σύνταγμα,
υπό την Διοίκηση των Νικηφόρου-Παπαζήση. Ο Παπαζήσης υπηρέτησε στη Μικρά Ασία
υπό τις διαταγές του Σπαή και αργότερα είχαν επαφές, οι οποίες διακόπηκαν όταν ο
Σπαής, συλληφθείς υπό των Ιταλών, εξορίστηκε στο Μαρανέλλο της Ιταλίας. Όταν
επανήλθε και έγινε Προσωπάρχης στο Υπουργείο Στρατιωτικών και αμέσως Υφυπουργός,
ο Παπαζήσης συναντήθηκε μυστικά με τον Σπαή και του αποκάλυψε όλα τα σχέδια του
ΚΚΕ για την κατάληψη της εξουσίας.
Ο Σπαής, μόλις εισήλθε το Σύνταγμα του
ΕΛΑΣ στην Αθήνα και στρατοπέδευσε στην Φιλοθέη, συναντήθηκε με τον Χόκςγουόρθ
και σε συνεννόηση με τον Παπαζήση, απουσιάζοντος του Νικηφόρου κατά τρόπο που
δεν μπόρεσε να δικαιολογήσει αργότερα ο Νικηφόρος, το Σύνταγμα περικυκλώθηκε και
αφοπλίστηκε. Αυτή ήταν η πρώτη επιτυχής ενέργεια του Σπαή. Η δεύτερη ήταν, όταν
η φωτιά άναψε απ' άκρου σε άκρο στην Αθήνα και οι Δυνάμεις των Άγγλων και των
Ελλήνων βρίσκονταν σε αδυναμία να αντιμετωπίσουν τη θύελλα του ΕΛΑΣ, ο Σπαής,
παρά τις αντιρρήσεις που προέβαλλε ο Σκόμπυ, όπλισε δώδεκα χιλιάδες πρώην
ταγματασφαλίτες, που κρατούνταν στους στρατώνες εκεί που είναι σήμερα το Μέγαρο
Μουσικής, τους ενέταξε στην Γ' Ορεινή Ταξιαρχία και αμέσως άλλαξε ο συσχετισμός
δυνάμεων.
Η Τρίτη του
σωτήρια ενέργεια ήταν, όταν το Σύνταγμα Χωροφυλακής Μακρυγιάννη έμεινε χωρίς
πυρομαχικά και όσα του έρριπταν οι Άγγλοι με τα αεροπλάνα έπεφταν στους
ΕΛΑΣίτες, φόρτωσε σε θωρακισμένο όχημα μεγάλη ποσότητα και την έστειλε στο
Σύνταγμα, επιλύσας τεράστιο πρόβλημα.
Εάν δεν υπήρχε η παρέμβαση του Γαρουφαλιά
στον Παπανδρέου, να πεισθεί και να διώξει τον Σαρηγιάννη, αναθέτοντας το
Υπουργείο Στρατιωτικών στον Στρατηγό Σπαή, η εξέλιξη του κομμουνιστικού
κινήματος θα ήταν διαφορετική. Οι Δυνάμεις των Άγγλων δεν μπορούσαν να κρατήσουν
και σε έκκληση του Τσώρτσιλλ προς τον Στρατάρχη Αλεξάντερ να στείλει ενισχύσεις
στην Ελλάδα, εισέπραξε άρνηση.
Πολλά από εκείνα τα γεγονότα δημοσιεύτηκαν
από τον Σπαή σε διάφορες εφημερίδες, αλλά η σκοπιμότητα τα κατέπνιξε. Είχα,
όμως, την τύχη, να τα ακούσω από το στόμα και των δύο πρωταγωνιστών και να τα
φέρω σήμερα στη δημοσιότητα.
Εξάγεται, λοιπόν, ως τελικό συμπέρασμα της
Ιστορίας ότι, δύο αρτινοί υφυπουργοί έσωσαν το 1944 την Ελλάδα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου