Το κράτος, οι αγορές και ο χωροφύλακας

O Χρόνης Μίσσιος σε μία από τις διηγήσεις του στη φυλακή, την εποχή της χούντας, αναφερόταν σε ένα περιστατικό τον καιρό του εμφυλίου πολέμου. Είχε συλληφθεί ένας αριστερός μάλλον αγρότης, ήρεμος και ήσυχος άνθρωπος, τον είχαν δείρει άγρια στο Αστυνομικό Τμήμα και τον πήγαινε στη φυλακή ένας χωροφύλακας.

- Μα, καλά, τα έβαλες με το κράτος; του είπε. Ξέρεις τι είναι κράτος;

Δεν απάντησε βέβαια ο κρατούμενος, αλλά ο χωροφύλακας έδειχνε ικανοποιημένος και εντυπωσιασμένος τόσο ως υπηρέτης του κράτους, όπως αισθανόταν, όσο και από το μέγεθος του κράτους, που είναι...απρόσωπο, άπιαστο, απλησίαστο, πανίσχυρο!

Η αναφορά στο κράτος, με την ιστορία που έλεγε ο Χρόνης, προέκυψε αυτόματα από τον συνεχή «βομβαρδισμό» από την κυβέρνηση και τα ΜΜΕ για τις «αγορές» που ρυθμίζουν την πορεία της κοινωνίας, την οικονομική ζωή και κατάσταση και κατ' επέκταση τις πολιτικές εξελίξεις.

Ακούμε συνεχώς για «αντίδραση των αγορών», για «συμπεριφορές», για «απειλές», για «εκνευρισμό», για «εκβιασμούς», για «επιβολή», για «κανόνες», που «δεν μπορούν να παραβιαστούν» ή να «μην τηρούνται», για «νόμους» των αγορών ή της αγοράς, για, για.

Αμάν, ψυχοπλακώνεσαι! Πω, πω, τι γίνεται με τις αγορές! Αν μάλιστα πάμε στις «διεθνείς αγορές», με τα «μηνύματά» τους, με το «χαμηλό βαρομετρικό», με την «άνοδο» ή την «κάθοδο», με τον «διεθνή ζόφο» που στέλνουν τα «μηνύματα», τότε δεν μένει ίσως άλλο από το να περιμένουμε ποτέ θα φυσήξει ούριος άνεμος, να φουσκώσει τα πανιά του σκάφους κι αυτό να πορευτεί μέσα στην τρικυμία, περιμένοντας μόνο τις «αγορές», τι θα αποφασίσουν αν εμείς, λαός, χώρα, κυβέρνηση, κυβερνήσεις, τηρούμε τους «νόμους» και τις «εντολές» τους.

Η αγορά είναι λέξη από την αρχαιότητα. Ηταν συνάθροιση, συνάντηση του λαού και τόπος συνάθροισης. Και στη συνέχεια είχε την εμπορική και συναλλακτική σημασία αλλά και την πολιτική και κοινωνική. Με άλλα λόγια, και ψωνίζουν και μιλούν στην αγορά.

Η αγορά είναι πια τα ψώνια, τα εμπορεύματα, η απόκτησή τους με χρήματα, οι συνθήκες που διέπουν τις οικονομικές συναλλαγές, ο μηχανισμός. Είναι βεβαίως η αγορά όπου πηγαίνουμε για να αγοράσουμε πράγματα, είναι η λαϊκή αγορά, είναι η κεντρική αγορά, η ψαραγορά, η κρεαταγορά είναι, είναι, είναι.

Φτάνουμε όμως στις περίφημες «αγορές» και «διεθνείς αγορές», που είναι οποιοσδήποτε δανείζει χρήματα σε κράτη, σε επιχειρήσεις ή αγοράζει τίτλους, εμπορεύματα και έχει να κάνει με διεθνείς τίτλους, με την ασφάλιση, με τα νομίσματα. Μπορεί να είναι διεθνείς τράπεζες, ενώσεις κεφαλαιούχων, μπορεί, μπορεί.

Ποιος όμως και πώς ελέγχει αυτές τις «αγορές»; Ώς τα μέσα της δεκαετίας του '90 ασκούνταν έλεγχος από την πολιτική εξουσία, τουλάχιστον υπήρχε αυτή η δυνατότητα και είχε και κάποια αποτελέσματα. Εκτοτε αυτές οι «αγορές» δρουν ανεξέλεγκτα. Και φυσικά συγκεντρώνουν ισχύ και ασκούν εξουσία σε κράτη, σε κυβερνήσεις, σε διεθνείς οργανισμούς.

Το κράτος δεν είναι απρόσωπο, όπως το θεωρεί ο χωροφύλακας της ιστορίας μας. Είναι τα πρόσωπα από τις διάφορες θέσεις και βαθμίδες που το απαρτίζουν, είναι τα πρόσωπα που κάνουν θεσμούς, κυβερνήσεις, την πυραμίδα στη διοίκηση στην εκτέλεση των αποφάσεων.

Και οι αγορές δεν είναι απρόσωπες. Μπορεί να είναι Νομικά Πρόσωπα αλλά κι αυτά αποτελούνται από φυσικά πρόσωπα, από ανθρώπους που αποφασίζουν, διαμορφώνουν και επιβάλλουν νόμους, κανόνες, όρους.

Τελικώς οι αγορές είναι ο ίδιος ο καπιταλισμός με άλλο όνομα ή, ας πούμε, η πιο «σύγχρονη» εξελιγμένη μορφή του. Είναι ίσως κακόηχος ο όρος «καπιταλισμός» και πιο γεμάτος, ωραίος και αόριστος ο όρος «αγορές», αλλά, όπως και να το κάνουμε, αυτός, όσο ωραίος ή άσχημος, εύηχος ή κακόηχος κι αν είναι, αυτός κινεί, διαφεντεύει και εξουσιάζει τις κοινωνίες.

Αγορές πάντοτε υπήρχαν και στην αρχαιότητα και στον Μεσαίωνα και στη συνέχεια της Ιστορίας. Και βεβαίως υπήρχε το κέρδος. Στην καπιταλιστική αγορά όμως, κυρίως στα νεότερα χρόνια με την εκτόξευση της ανάπτυξης στην τεχνολογία και τη βιομηχανία, βασιλεύει πρωτίστως το κέρδος (και η αισχροκέρδεια) μέσω της αχαλίνωτης συσσώρευσης κεφαλαίου και της απαξίωσης της εργασίας.

Το πρόβλημα είναι πρωτίστως πολιτικό και όχι σκέτα οικονομικό. Σβήνουν τον όρο πολιτική οικονομία και κινούνται επιδιώκοντας να ξεστρατίσουν και να απαξιώσουν τη μαρξιστική ανάλυση.

Επιβάλλεται, με άλλα λόγια, ο νεοφιλελευθερισμός με το ανεξέλεγκτο χρήμα και το ανεξέλεγκτο κεφάλαιο, που είναι και μέσον προπαγάνδας.

Οπως το κράτος φαίνεται στο μυαλό και τα μάτια του χωροφύλακα, έτσι και οι αγορές προβάλλονται από τα συστημικά ΜΜΕ με τρόπο που να προξενούν φόβο, να είναι ο μπαμπούλας και το φόβητρο αν δεν τις ακολουθείς και δεν υπακούς σ' ό,τι προστάζουν.

Οι κοινωνίες και οι λαοί έχουν αποδείξει ότι δεν μένουν, δεν υπομένουν το κνούτο, την μπότα. Αγωνίζονται. Αγώνας δεν είναι αποκλειστικά τα όπλα ή η προσδοκία της Δευτέρας Παρουσίας.

Ο αγρότης τα έβαλε με το κράτος. Οπως προχώρησαν τα πράγματα στην ιστορία, έτσι δεν μπορεί να είναι ανίκητες οι περίφημες αγορές. Αλλωστε και οι συνθήκες αλλάζουν, όχι μόνο στην Ελλάδα. Προφανώς δεν θα μείνει ο αντίπαλος με σταυρωμένα χέρια. Το όπλο και η δύναμη του λαού στην αντιμετώπισή του είναι μέσα στο δημοκρατικό πολίτευμα, με τις συμμαχίες, με τη συνεργασία των λαών και των δυνάμεων σε ευρωπαϊκό αλλά και γενικότερο επίπεδο. Και με προγράμματα συγκεκριμένα, ρεαλιστικά από την πολιτική ηγεσία, με αντιπαραθέσεις και συγκρούσεις αν χρειαστεί και κυρίως με στήριξη στον λαό, που πρέπει να πειστεί διότι η αντίδραση έχει μακριά ποδάρια.

Του Νίκου Κιάου 

 www.efsyn.gr