Πύργος (Στράτσιανη) Μαστοροχωρίων Κόνιτσας. Απολαύστε τα video.

Απολαύστε τα video

Ο Πύργος είναι ένα από τα 42 χωριά της Κόνιτσας, απέχει από τα Ιωάννινα 93 χιλ. και από την Κόνιτσα 23, βρίσκεται στα χωριά της κοιλάδας του Σαρανταπόρου, αλλά ανήκει και στην ενότητα των Μαστοροχωρίων. Γεωγραφικά & διοικητικά ανήκει στον διευρυμένο Καλλικρατικό πλέον Δήμο Κόνιτσας, στα όρια δηλαδή της παλαιάς Επαρχίας. Πολιτισμικά, εθνολογικά, μουσικά, γλωσσικά, γειτνιάζει περισσότερο με τα χωριά με τα οποία και συνορεύει, δηλαδή Μόλιστα, Πυρσόγιαννη, Καστάνιανη, Αμάραντο, Αγία Βαρβάρα.

Ο πληθυσμός του χωριού κλιμακώνεται ανάλογα με την εποχή, δηλαδή από τα Χριστούγεννα έως το Πάσχα οι κάτοικοι δεν υπερβαίνουν τους 30-50, από εκεί και μετά όμως αυξάνει, με αποκορύφωμα τον Δεκαπενταύγουστο που γίνεται το πανηγύρι και το χωριό δέχεται όχι μόνο του Στρατσιανίτες αλλά και αρκετούς φίλους, γνωστούς και συγγενείς.

Τα τελευταία χρόνια φαίνεται ότι ο μόνιμος πληθυσμός -για μεγάλο διάστημα παραμονής στο χωριό- αυξάνει καθότι αρκετοί συνταξιούχοι επέστρεψαν μετά την συνταξιοδότησή τους, ανακαίνισαν τα σπίτια τους και απασχολούμενοι με τους κήπους τους, το κυνήγι και τα κοινά του χωριού, απολαμβάνουν μια απλή φυσική ανθρώπινη ζωή.

Η παλαιού τύπου γέφυρα μπέλευ πάνω από τον Σαραντάπορο, συνδέει το χωριό γεωγραφικά και συγκοινωνιακά με τον υπόλοιπο ιστό του Δήμου Κόνιτσας, στην θέση του παλιού οικισμού «Παλιχώρι», που μαζί με τον «Μαχαλά», την «Σάτνα», τον «Αι Νικόλα», την «Κρουπνίτσα», το «Σιλιό», αποτελούσαν τις πρώτες γεωργοκτηνοτροφικές εστίες, οι οποίες κάποια στιγμή για λόγους ασφάλειας προφανώς συγκεντρώθηκαν στον χώρο που και σήμερα βρίσκεται το χωριό.

Τα «αποτυπώματα» όλων των παραπάνω παλαιών πατρογονικών μας εστιών, μπορεί να διακρίνει ακόμη σήμερα κανείς, όχι μόνο από τα χαλάσματα των καλυβών, αλλά και από τις μνήμες των ζώντων ακόμη ηλικιωμένων χωριανών μας.

Η παράδοση θέλει την εύρεση νερού από έναν τράγο, τα γένια του οποίου όταν είδε μουσκεμένα ο τσομπάνης, κατάλαβε ότι κάπου εκεί, στην σημερινή θέση της «κρύας βρύσης» υπάρχει νερό και άρχισε προφανώς η συγκέντρωση όλων των οικισμών γύρω από το νερό.

Κάπως έτσι μάλλον αρχίζει, κάποια υποτυπώδης συμβίωση, κάπου πολύ πίσω στο χρόνο, συνεχίζοντας βέβαια να χρησιμοποιούν τους παλιούς καταυλισμούς για στάνες ζώων.

Ο νέος οικισμός πιθανότατα ακολουθεί την πορεία που έχουν όλοι οι γύρω οικισμοί με τους οποίους συνορεύει ο Πύργος, δηλαδή τα Μαστοροχώρια.

Η τουρκοκρατία βρίσκει τον οικισμό με ολοκληρωμένες δομές διοικητικές και θρησκευτικές και η περίοδος του Αλή Πασά είναι δυσβάστακτη για τον Πύργο, καθότι δραστηριοποιείται αυτή την εποχή ο γνωστός Πρωτόπαπας, ο οποίος λειτουργεί ως φοροεισπράκτορας περισσότερο και λιγότερο ως παπάς, την ιστορία του οποίου και την δραματική εξέλιξή του θα αναφέρουν και θα περιγράψουν, ιστορικά τεκμηριωμένα, οι φιλόλογοι καθηγητές που διαθέτει στο έμψυχο υλικό του το χωριό μας.

Η απελευθέρωση και για τον Πύργο από τον τουρκικό ζυγό, έρχεται το 1913, όπως και σε όλη την περιοχή και ακολουθεί μια περίοδος έως το 1940, ηρεμίας μεν, αβάσταχτης φτώχιας δε, με συνέπεια να συνεχίζεται ο ξενιτεμός για πολλούς Στρατσιανίτες, που είχε ξεκινήσει στις αρχές του αιώνα, για Αμερική, Περσία, Αφρική.

Πόλεμος, αποκλεισμός, εμφύλιος και αβάσταχτη πείνα για το χωριό, αναγκάζει το σύνολο των κατοίκων στην ανεύρεση ψωμιού και τροφής στην Μακεδονία, στην Θεσπρωτία και την Αλβανία, την γνωστή «διακονιά».

Έρχεται η δεκαετία του ΄50 και πάλι η πορεία της Στράτσιανης είναι παράλληλη με αυτήν της όλης περιοχής, γεγονός που επιβεβαιώνει η συνεχώς φθίνουσα κατάσταση του Δημοτικού Σχολείου.

Είναι η εποχή της αστικοποίησης των μεγάλων πόλεων. Αρχικά φεύγουν οι άντρες και μόλις τακτοποιούνται φεύγουν και οι γυναίκες με τα παιδιά, ώσπου φτάνουμε στο 1979, που κλείνει το Δημοτικό Σχολείο Πύργου για πάντα, αφού λίγα χρόνια πριν είχε κλείσει το νηπιαγωγείο, που επίσης λειτουργούσε στο χωριό.

Το 1986 η Κοινότητα Πύργου μετατρέπεται, στα πλαίσια της μεταρρύθμισης για την τοπική αυτοδιοίκηση, σε Δημοτικό διαμέρισμα και εντάσσεται στο Δήμο Κόνιτσας και όχι σε αυτόν των Μαστοροχωρίων, αποκόπτεται έτσι πολιτισμικά από τον ομφάλιο λώρο της φυσικής της περιοχής.

Το 2011 στα πλαίσια του Καλλικράτη, δημιουργείται και πάλι ένας Δήμος στα όρια της επαρχίας Κόνιτσας και ο Πύργος αποτελεί ένα από τα 42 χωριά του.

Ο Πύργος, ένα καθαρά Μαστοροχώρι, γέννησε άριστους τεχνίτες της πέτρας, με παρουσία σε όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό. Τις τελευταίες δεκαετίες, το χωριό έχει να παρουσιάσει άριστους επιστήμονες σε κάθε χώρο, ικανότατους και επιτυχημένους επιχειρηματίες, αλλά και εμπόρους, με δράση εξαιρετική στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Η παρουσία και τα έργα χωριανών μας ήταν και είναι σε κάθε τομέα εμφανή, σε κάθε σημείο του πλανήτη από τον προηγούμενο αιώνα. Η επιστροφή στο χωριό αυτών που πρόκοψαν, συνοδεύεται με το χτίσιμο νέου σπιτιού, αλλά ενίοτε και με το χτίσιμο εκκλησίας, για τούτο και σήμερα υπάρχουν ακόμη δέκα εξωκλήσια, άλλα καλά συντηρημένα και άλλα όχι.

Ταυτόχρονα σε καλή κατάσταση συντηρείται ο Πολιούχος του χωριού Άγιος Γεώργιος και η Αγία Παρασκευή.

Η αγάπη και το ενδιαφέρον για το χωριό είναι δεδομένα, έτσι λοιπόν, το έτος 1927 ιδρύεται η Προοδευτική Ένωση Πύργου, το 1967 η Αδελφότητα Πύργου στην Αθήνα και το 2001 ιδρύεται ο Σύλλογος Πυργιωτών «Η Στράτσιανη» στα Ιωάννινα.

Με την είσοδό του στο χωριό ο επισκέπτης αντικρίζει το Δημοτικό Σχολείο, το οποίο σήμερα είναι καλά συντηρημένο, αριστερά την κεντρική πλατεία με τα αιωνόβια πλατάνια και απέναντι την εκκλησία του Αϊ Γιώργη, αλλά και το οίκημα της Προοδευτικής, από δωρεά, το οποίο διαθέτει καφενείο, ιατρείο, δωμάτια ξενώνα και γραφείο.

Το χωριό είναι δομημένο, όπως ακριβώς το ενθυμούνται και οι παλιότεροι σε μαχαλάδες δηλαδή «κρουφνοί», «τσιαμάτες», «τσιουτσιάτες» και «μεσοχωρίτες», τα τελευταία χρόνια δε παρουσιάζεται μια εξαιρετική εικόνα όσον αφορά τις επισκευές και τις συντηρήσεις παλαιών κατοικιών αλλά και την ανοικοδόμηση νέων και αυτό οφείλεται κυρίως στους αρκετούς νέους συνταξιούχους, οι οποίοι ζουν, μετά την συνταξιοδότησή τους στο χωριό για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Το χωριό έχει μια σημαντική παρουσία στους αυτοδιοικητικούς και κρατικούς φορείς της περιοχής, με αποτέλεσμα τα τελευταία χρόνια να έχουμε σημαντική εξέλιξη επίσης στην βελτίωση των υποδομών, με αρκετές δράσεις.

Αποτελεί ευτύχημα και ευλογία για τον τόπο μας το ενδιαφέρον των νέων παιδιών για τα κοινά, για τις εκδηλώσεις, η σημαντικότερη των οποίων είναι το πανηγύρι στις 15 Αυγούστου.

Ιστορικά στοιχεία για την Στράτσιανη                                                                                                                

      -Το οικωνύμιο Στράτσιανη ίσως έχει σλάβικη προέλευση (οπότε σημαίνει τόπος φυλακίου), αλλά μάλλον αποδίδει το οικωνύμιο Στρατειανή δια παραφθοράς του. Διότι το χωριό αρχικά βρισκόταν λίγο ψηλότερα από την σημερινή γέφυρα του Σαραντάπορου, στην θέση Παλιοχώρι (σώζονται ερείπιά του), η οποία αποτελούσε οδικό κόμβο : ο δρόμος που ερχόταν από την Μέρτζανη ή την Κόνιτσα δια της Πλάβαλης διακλαδιζόταν εδώ και οδηγούσε δια μεν του Σαραντάπορου προς Πυρσόγιαννη και Δ. Μακεδονία, δια δε του  Βουρκοπόταμου προς Φούρκα και Δ. Μακεδονία. Το νέο οικωνύμιο Πύργος προήλθε από το ομώνυμο βουνό, στο οποίο βρίσκεται το χωριό.

     -Πληθυσμός : το 1846 κάτοικοι 329, το 1874 1212, το 1888 900, το 1911  767, το 1920  508, το 1940  491.

     -Ανατολικά του χωριού (μάλλον στην θέση Παλιομονάστηρο) υπήρχε μικρή μονή που ήταν αφιερωμένη αρχικά μεν στον ΄Αγιο Συμεών τον Στυλίτη, μετά δε το 1865 περίπου στην Αγία Τριάδα. Κατά τα έτη 1840-43, ο ιερομόναχος Γρηγόριος Πεκλαρίτης, προστατευόμενος των χωριανών Παπαδέων, εμόναζε εδώ μαζί με μια καλόγρια και καλλιεργούσε κτήματα της μονής.

     -Στο υπέδαφος του χωριού υπήρχε λίθος ονυχίτης. Παρακάτω από το εξωκκλήσι ΄Αγιος Μηνάς υπήρχε μεγάλη σπηλιά, στη οποία εθεωρείτο ότι θεραπεύονταν ασθενείς προσερχόμενοι από τα γύρω χωριά.

     -Σύμφωνα με στοματική παράδοση, ο ντερβέναγας της περιοχής έπεισε τους προεστούς και τον παπά της Στράτσιανης να  εξισλαμίσουν το χωριό. Προς τούτο, το Πάσχα  ο παπάς είπε στον βωβό γιό του, καθώς γινόταν η λειτουργία, να πάει να φέρει ένα κριάρι για να το σφάξουν μέσα στην εκκλησία. Όμως ο βωβός γιός επέστρεψε έχοντας αποκτήσει φωνή, λόγω δε του θαύματος τούτου ο εξισλαμισμός ματαιώθηκε με την ανοχή του δεισιδαίμονα δερβέναγα. Το περιστατικό τούτο, αν αληθεύει, πρέπει να συνέβη το 1777 περίπου, διότι λέγεται ότι επήγε τότε στην Στράτσιανη ο Κοσμάς Αιτωλός επειδή πληροφορήθηκε ότι ο παπάς της και κάμποσοι χωριανοί επρόκειτο να αλλαξοπιστήσουν .

     -Επίσης λέγεται ότι ο ιερέας Δημ. Πρωτόπαπας έγινε μουχτάρης του χωριού το 1795 περίπου, οπότε μάζεψε από τους χωριανούς 10.000 γρόσια και τα έδωσε ως δικό του δήθεν δώρο στον Αλή πασά και ότι αργότερα ζήτησε από τους χωριανούς να υπογράψουν έγγραφο τουρκόγλωσσο, δήθεν ως ευχαριστήριο προς τον Αλή πασά, ενώ ήταν πωλητήριο των περιουσιών τους προς τον ιερέα, αλλά το έγγραφο δεν υπογράφηκε διότι ο τουρκομαθής γιος του χωριού Δ. Καρούση αποκάλυψε την απάτη, γι΄αυτό ο ιερέας τον σκότωσε .

     -Για άλλα μέλη της ισχυρής οικογένειας Πρωτόπαπα, γνωρίζουμε τα εξής : α) Ο Γιάννης Πρωτόπαπας εκμεταλλευόταν στην Σκάλα Λούρου βοσκότοπους που του εκμίσθωσε το 1812 ο Αλή πασάς, β) Ο Χρήστος διετέλεσε γενικός προεστός του καζά (1827-29 τουλάχιστον), κατ΄εντολή δε του οπλαρχηγού Σιλιχτάρη Μπότα το 1829 εξέτασε αν ήσαν σωστοί οι λογαριασμοί για ποικίλες υποθέσεις του Σιλιχτάρη που είχαν γραφεί από γραμματικούς του, γ) Ο Παναγιώτης διετέλεσε γενικός προεστός του καζά, κανονικά ή άτυπα, κατά τα έτη 1834-38 τουλάχιστον, δ) Ο Δημήτρης  διετέλεσε άτυπος γενικός προεστός του καζά (1840-46), εμίσθωσε δε βοσκότοπο στην Βούρμπιανη, ε) Ο Γιώργος, γιός του Χρήστου, διετέλεσε άτυπος γενικός προεστός του καζά (1841) και νυμφεύθηκε την αδελφή του ιερομόναχου Χρύσανθου Λαϊνά (1844), αλλά μετά το θάνατό της κατά το ίδιο έτος αρνήθηκε αδίκως να επιστρέψει την προίκα, όπως κρίθηκε από διαιτητές, στ) Ο Δημήτρης και ο Χαράλαμπος διετέλεσαν μουχτάρηδες του χωριού, αντιστοίχως το 1872 και το 1874 τουλάχιστον, ενώ το 1873 και το 1874 διετέλεσαν μουχτάρηδες ο Οικονόμος παπα Βασίλης και ο Β. Παπαγιάννης αντιστοίχως

     
-Το χωριό ήταν τσιφλίκι του Αλή πασά, αλλά ήδη το 1845 είχε αποτσιφλικοποιηθεί. Το 1832 τουλάχιστον το κατείχε ως έμμισθος προστάτης ο Σιλιχτάρης Μπότα, ο οποίος είχε ορίσει ως σούμπαση (εκπρόσωπό του) τον τζατζά (φοροεισπράκτορα) Μέρο Τάτση.

     -Από το 1870 η μονή Αγίας Τριάδος δαπανούσε για την λειτουργία του σχολείου του χωριού χίλια γρόσια ετησίως. Το 1875 η Στράτσιανη είχε 202 οικογένειες και σχολείο αλληλοδιδακτικό με δάσκαλο μισθοδοτούμενο από την μονή και την κοινότητα, ενώ το 1899 είχε σχολείο δημοτικό με 60 μαθητές. Το 1882 ο Περν. Ν. Βαρδάκης σπούδασε στην Ζωσιμαία σχολή. Το 1911 ο μητροπολίτης ζήτησε από το οικοτροφείο της Βούρμπιανης να εισαχθούν σε αυτό οι μαθητές Ευστ. Λ. Κοσκινάς και Γ. Παναγιωτόπουλος.

     -Παλαιότερα η οδική διάβαση του Σαραντάπορου γινόταν σε θέση ευρισκόμενη κάτωθεν της Πυρσόγιαννης. Το 1872 κατασκευάσθηκε λίθινη γέφυρα στην θέση της σημερινής γέφυρας της Στράτσιανης με συνεισφορές των χωριανών, οι οποίοι ένεκα τούτου απαλλάχθηκαν από την υποχρέωση παροχής της εργασίας τους σε άλλα δημόσια έργα. Το 1938 στην ίδια θέση υπήρχε ξύλινο γεφύρι.

    -Κατά τα έτη 1880-90 και 1900-03, η Στράτσιανη μετατάχθηκε από τον καζά της Κόντσας στον καζά του Λεσκοβικιού. Τότε περίπου μερικοί ταξιδευμένοι χωριανοί άρχισαν να αποκτούν στην Κόνιτσα σπίτια και μαγαζιά.

     -Το 1880 απήχθησαν 17 Στρατσιανίτες από ληστές και κρατήθηκαν στον Γράμμο μέχρι που έδωσαν λύτρα. Το 1882 άλλοι ληστές ζήτησαν και έλαβαν από τους χωριανούς ψωμί 80 οκάδες και καπνό 5 οκάδες, σε εξωκκλήσι του χωριού, όταν δε έμαθαν ότι ειδοποιήθηκε ο στρατός στην Κόνιτσα, λεηλάτησαν το χωριό και θα το έκαιγαν αν δεν κατέφθανε στρατιωτικό απόσπασμα. Το 1903 ο αντεισαγγελέας φυλάκισε στην Κόνιτσα τον χωριανό δάσκαλο Β. Παναγιωτόπουλο επειδή όφειλε 90 γρόσια στον δεκατιστή, καθώς και στους προεστούς που εδήλωσαν ότι ο δάσκαλος ασθενεί, θα έλθει δε στην Κόνιτσα όταν ιαθεί. Τον Δεκέμβριο του 1912 επήγαν στην Στράτσιανη εκατό στρατιώτες, την λεηλάτησαν και οδήγησαν στην Κόνιτσα 16 προκρίτους και δύο ιερείς για να ανακριθούν σχετικά με την παρουσία ανταρτών στην περιοχή.

     -Άλλα περιστατικά σχετικά με Στρατσιανίτες :  Το 1858 ο μάστορας Γ. Γιώτης διέμενε στην Φθιώτιδα. Μετά το 1875 στο σχολαρχείο Γανναδιού φοιτούσαν και Στρατσιανίτες μαθητές. Ο Γανναδιώτης Κ. Τζιμινάδης νυμφεύθηκε την Στρατσιανίτισσα Ελένη (1883-1947). Το  1896  ο Παν. Β. Ρούβαλης  «εκ Γρατσιάνης», ετών 45, ετραυμάτισε τον συγχωριανό Θ. Χρήστου και φυγοδίκησε. Ο Ι. Κοσκινάς (1866-1940) εμόνασε στο ΄Αγιο ΄Ορος με το όνομα Ιερόθεος. Σε παλιές φωτογραφίες, δημοσιευμένες στην Κόνιτσα, τ. 1998 σελ. 96-97, εικονίζονται ομάδες χωριανών.

Ειδήσεις για την Στράτσιανη το 1903                                                                                                                  

   Στην αθηναϊκή εφημερίδα «Φωνή της Ηπείρου», φ. της 31.10.1903, δημοσιεύθηκε η παρακάτω επιστολή-ανταπόκριση κάποιου Κονιτσιώτη, η οποία περιείχε ενδιαφέρουσες ειδήσεις για την επαρχία μας της εποχής εκείνης. Τότε επανεντάχθηκαν στον καζά της Κόνιτσας τα χωριά Βούρμπιανη, Πυρσόγιαννη και Στράτσιανη, που είχαν ενταχθεί στον καζά του Λεσκοβικιού το 1882, οπότε οι δύο καζάδες συγκρότησαν, μέχρι το 1888, το σαντζάκι του Λεσκοβικιού προς διευκόλυνση της δίωξης των ληστοσυμμοριών που λυμαίνονταν τον καζά της Κόνιτσας. Ακολούθως αναδημοσιεύονται εδώ ειδήσεις του 1905 από την αθηναϊκή εφημερίδα «Ο Πύρρος», φ. της 20.10.1905.

    Υψηλή επινεύσει της Α.Α.Μ. του κραταιοτάτου και φιλολάου ημών ΄Ανακτος, η επάνοδος των χωρίων Βουρμπιάνης, Πυρσογιάνης και Στρατσιάνης συγκαταλέγεται εις τα τετελεσμένα γεγονότα. Φαντάζεσθε την χαράν και αγαλλίασιν των κατοίκων, φαντάζεσθε την κατακλύζουσαν τας καρδίας αυτών ευγνωμοσύνην προς την Α.Ε. τον γενικόν διοικητήν Ιωαννίνων Οσμάν πασάν και τους λοιπούς συνεργήσαντας, εξ ων αναμφιβόλως την πρωτίστην διακατέχετε θέσιν επί ταις όντως πατριωτικαίς και σθεναραίς υμών ενεργείας.

    Οι Λιεσκοβικινοί όμως, ειθισμένοι να θεωρώσι τα χωρία τιμάριά των και τους κατοίκους αυτών αγέλας βοών, εξεμάνησαν, πάντα δε λίθον κινούντες και παν θεμιτόν αθέμιτον μέσον μετερχόμενοι, την πικράν επιζητούσι των χωρίων μεταμέλειαν δια τον χωρισμόν των από των ισχυρών προστατών των. Και ατυχώς εύρον εν Κονίτση όργανα των σκοτείων και καταχθονίων ενεργειών των εν τω προσώπω δύο κυβερνητικών υπαλλήλων, του Λιεσκοβικινού δηλονότι Μουλ. Μουδίρη Μουχτάρβεη και του αντεισαγγελέως Αβδουλάχ εφένδη.  Ίνα δε παραλείψω τα πολλά τούτων τερατουργήματα αναφέρω το επ΄εσχάτων όλως παράνομον και έκθεσμον διάβημά των, το γενικήν προξενήσαν κατάπληξιν και παρ΄αυτοίς τοις ορθοφρονούσι Τούρκοις.

     Ο διδάσκαλος του χωριού Στρατσιάνης Βασίλειος Παναγιωτόπουλος χρεωστεί εκ της περυσινής δεκάτης εις τον Λιεσκοβικινόν Δαϊλιάν βέην ελάχιστον και ασήμαντον ποσόν εξ 80-90 γροσίων. Αντί λοιπόν ο κ. Δαϊλιάν να εναγάγη τούτον αρμοδίως εις το Πρωτοδικείον, τη διαγνώμη το Μαλ. Μουδίρη Μουχτάρ, επιδίδει ψευδή καταγγελίαν εις τον αντεισαγγελέα Αβδουλάχ ότι ο διδάσκαλος, προξενήσας εις αυτόν σπουδαίας ζημίας εκ καταχρήσεων κατά την διαχείρισιν της δεκάτης, θ΄αποδράση εις την Ελλάδα. Ο αντεισαγγελεύς, μεμυημένος εις τας καταχθονίους ταύτας του φίλου του σκευωρίας και πλεκτάνας, φύσει δ΄άλλως τε διαφλεγόμενος υπό ακατανομάστου φανατισμού και βαθυτάτου προς τους Χριστιανούς μίσους, απαιτεί παρά του Ζαπιτά την βία προσαγωγήν του διδασκάλου. Επειδή όμως ούτος έτυχε ασθενών, ο δ΄αποστολείς, σουβαρής επανήλθε φέρων μόνον την έγγραφον δήλωσιν των Μουχταροδημογερόντων ότι ο διδάσκαλος θα έλθη εξ άπαντος  άμα ως ιαθή, εκμανείς ο Αβδουλάχ και ταις εισηγήσεσι του ετέρου συνεργού Μουχτάρ υπείκων, διατάσσει την βιαίαν προσαγωγήν του διδασκάλου και των Μουχταροδημογερόντων. Αποσταλέντες λοιπόν δύο ζαπτιέ τσαούσιδες μετά οκτώ χωροφυλάκων και ευρόντες τον ατυχή διδάσκαλον ερχόμενον ενταύθα, καίτοι εισέτι πάσχοντα, τούτον μεν δέσαντες και ραπίσαντες ανήγαγον εις το χωρίον, παραλαβόντες δ΄εκείθεν και τους Μουχταροδημογερόντας μετεκόμισαν ενταύθα, παρουσιάσαντες εις τον αντεισαγγελέα, όστις ως εσχάτους κακούργους έρριψεν εις τας σκοτεινάς φυλακάς, ένθεν, κατόπιν εντόνων παραστάσεων, εξήγαγον εις τας άνω κοινάς φυλακάς, κρατήσαντες επί 24 ολοκλήρους ώρας.

    Επί του αποτροπαίου τούτου και εκνόμου διαβήματος των ειρημένων, εγένοντο εντεύθεν τα κατάλληλα διαβήματα όπου δει. Αλλ΄επειδή η καθόλου αυτών πολιτεία και συμπεριφορά, ως και η μεγάλη των ανηθικότης, τυχάνει υφ΄όλας τας επόψεις εθνοβλαβής και επιβλαβεστάτη εις τους Χριστιανούς, διαβλέποντας εν των προσώπω των ειρημένων υπαλλήλων φοβερόν επικρεμάμενον κίνδυνον και επειδή κατ΄ακολουθίαν επείγουσα όσον και επιτακτική παρίσταται ανάγκη, ει μη τινος άλλου, της μεταθέσεως τουλάχιστον των εν λόγω επικινδύνων και εκνόμων υπαλλήλων, δια ταύτα παρακαλούμεν όπως υψώσητε φωνήν, απαιτούντες, προς ησυχίαν των πιστών και αφοσιωμένων υπηκόων της Α.Α.Μ. του σουλτάνου, την μετάθεσιν των ειρημένων υπαλλήλων.

Οδοιπορικό στη Στράτσιανη

Επισκέφτηκα την Στράτσιανη για πρώτη φορά το 1980 και φρόντισε ο Ανδρέας Κωσταρέλης, αργότερα πεθερός μου, να μου εμφυσήσει αγάπη για το χωριό του.

Πρωτοαντίκρισα τον Πύργο μαζί και την Κόνιτσα, από την Βίγλα. Εκεί που υπάρχει το Μνημείο των Ειδικών Δυνάμεων. Άρχισαν οι ιστορικές αφηγήσεις του Ανδρέα με τα προσωπικά του βιώματα με αποτέλεσμα, να δημιουργηθεί σε μένα μια μοναδική επιθυμία να περπατήσω, να γνωρίσω και να μάθω περισσότερα γι αυτόν τον τόπο.

Θα προσπαθήσω να κεντρίσω το ενδιαφέρον των επισκεπτών της Στράτσιανης γράφοντας για πρώτη φορά ένα ερασιτεχνικό οδοιπορικό στο οποίο θα μεταφέρω αυτά που άκουσα για τοπωνύμια, παραδόσεις, θρύλους. Συγχωρείστε και διορθώστε τα λάθη μου.

Ξεκινώντας από την βρύση στους Τσιουτσάτες, η ανηφόρα για τον Σταυρό στο εικόνισμα σε τρομάζει αλλά η απόσταση δεν είναι μεγάλη και η πρώτη πανοραμική θέα του χωριού σε αποζημιώνει. Δεξιά, ο δασικός δρόμος σε βγάζει στον Αϊ-Μηνά και τον δημόσιο ασφαλτοστρωμένο δρόμο. Κατά τη διάρκεια αυτής της σύντομης διαδρομής ως το Σταυρό, το ύψωμα του Αγίου Κωνσταντίνου δεσπόζει και εντυπωσιάζει.

Φτάνουμε στο Σταυρό. Βλέπεις προς Βορρά δύο μεγάλους και χαρακτηριστικούς βράχους. (Παλιά σκάψανε ανάμεσα τους για λίρες !!!!). Κοντά στο Σταυρό είναι και οι δεξαμενές που συλλέγουν το νερό και υδρεύουν το χωριό. Συνεχίζοντας τον χωματόδρομο και μετά περίπου 15-20 λεπτά ανηφορικού δρόμου, περνώντας από εικόνισμα του Παπαγιάννη, φτάνουμε στο Μοναστήρι της Αγίας Τριάδος. Υψόμετρο 1069μ. Ο γύρω χώρος έχει μεγάλα δένδρα όπου κυριαρχεί η δρυς. Όντας βακούφικο δεν επιτρέπεται η ξύλευση και έτσι γιγαντώθηκαν όλα αυτά τα δένδρα. Θα δούμε όμως και κρανιές, μηλιές, δαμασκηνιές, κερασιές, καρυδιές και λεπτοκαρυές. Αν είναι καλοκαίρι, μπορούμε να μαζέψουμε ευωδιαστή ρίγανη και να γευτούμε αγριοφράουλες (μπλανούσκες).

Η βλάστηση είναι πυκνή επειδή απουσιάζει στις μέρες μας η κτηνοτροφία. Παλαιότερα υπήρχαν γιδοπρόβατα και η βόσκηση επέφερε μια διαφορετική ισορροπία στη φύση. Δεν ήταν δύσκολες οι διαδρομές όπως τώρα που σε εμποδίζουν τα σκαρπιά να περπατήσεις άνετα.

Στην περιοχή αυτή φιλοξενούνται όλα τα είδη της άγριας πανίδας που συναντάμε στην ευρύτερη περιοχή της Πίνδου. Αρκούδα, αγριογούρουνο, ζαρκάδι, λαγός, ασβός («αγριόσκυλο») επίσης πέρδικες, φάσες κ.λπ. Η περιοχή έχει νερά και η παραμονή είναι ευχάριστη.

Αξίζει να αναφερθεί ότι στη διαδρομή Σταυρός-Μοναστήρι και περίπου ενδιαμέσως και αριστερά μας, υπάρχει δυσδιάκριτο μονοπάτι που μας οδηγεί στο μικρό εξωκκλήσι των Αγίων Αποστόλων μετά από 15-20 λεπτά. Η θέα είναι εκπληκτική!

Από το Μοναστήρι συνεχίζει ο δρόμος βόρεια και φτάνουμε στη θέση Μπανιώτη, από την οποία έχουμε εξαιρετική θέα προς την περιοχή Βαθύλακος. Περιοχή που φτάνει μέχρι τον ποταμό Σαραντάπορο. Στο βάθος βλέπουμε το χωριό Πυρσόγιαννη και τον κυρίως όγκο του Γράμμου.

Η ράχη αριστερά μας, που ανεβαίνει στον Πύργο και είναι κατάφυτη από ελατοπεύκη και πιο πάνω με έλατα, λέγεται Γραίκιζα. Κατά τον εμφύλιο αποτέλεσε πεδίο μάχης με πολλά θύματα. Υπάρχουν ακόμα ορατά σημάδια από τις οχυρώσεις.

Ο δρόμος συνεχίζει πιο βατός στο πλάι του βουνού μέσα στο δάσος και το επόμενο σημείο αναφοράς είναι η διασταύρωση αριστερά που ανεβαίνει για την κορυφή του Πύργου (κεραίατηλεφωνίας) και σε ευθεία, φτάνουμε «Στη Ράχη το Πηγάδι». Υψόμετρο 1129μ. Θέση με αρκετά νερά και «κηπάδια» παλιότερα. Το μέρος έχει κλείσει από την πυκνή βλάστηση. Το μόνο που μπορείς να κάνεις το καλοκαίρι είναι να μαζέψεις κράνια, βατόμουρα, μπλανούσκες, ρίγανη, καρύδια. Όλα με κόπο. Πιο χαμηλά το μέρος λεγόταν Σαρλή και εκεί υπήρχαν καλλιέργειες. Τώρα όμως, δύσκολα πηγαίνεις.

Συνεχίζοντας τον δρόμο μέσα στο δάσος και μετά από 15 λεπτά φτάνουμε στη θέση «Bασταλώνι. Από τη θέση αυτή βλέπεις απέναντι και ΒΔ το Κάμενικ και τα Λουτρά του Αμάραντου. Η κορυφογραμμή αποτελεί την μεθόριο με την Αλβανία. Από το ίδιο σημείο κατεβαίνει μονοπάτι. ΒΑ και ράχη-ράχη, σε 500μ περίπου απόσταση, βρίσκεσαι στη θέση Κορπνίτσα Υπήρχε παλαιά εκκλησία. Τώρα υπάρχουν πέτρες, χαλάσματα και άγριο τοπίο. Από το Bασταλώνι ξεκινάει μονοπάτι προς την τοποθεσία «Σάδια». Πρόκειται για ισιώματα στο βάθος της δασωμένης λεκάνης που εκτείνεται μπροστά μας. Παλιότερα είχα βρει σημάδια σταυλισμού ζώων. Το μέρος εκεί είναι παραδεισένιο. Ας μη ξεχνάμε ότι από το Μοναστήρι και μετά, έχουμε μπει σε μόνιμο καταφύγιο θηραμάτων. Με προσεκτικό βάδισμα και αν είμαστε τυχεροί μπορεί να συναντήσουμε ζαρκάδι. Πιο πέρα είναι ο Ασβέστης, του Μαύρου και ο λάκκος που μας χωρίζει από το Πυσογιαννίτικο.

Συνεχίζοντας τον δρόμο, σε 15 λεπτά βρίσκεσαι στην Ξούλια. Υψόμετρο 1150μ. Εκεί υπάρχει βρύση πέτρινη για να δροσιστείς. Βρίσκεσαι ήδη περίπου στα μισά της διαδρομής για να επιστρέψεις στο χωριό. Ο περιπατητής έχει ακριβώς αυτή τη δυνατότητα. Επιστρέφει από εκεί που ξεκίνησε χωρίς να ξαναπεράσει από το ίδιο μέρος! Ζώνει λοιπόν μια μεγάλη περιοχή και φυσικά αμείβεται με την ποικιλομορφία και την ομορφιά του τοπίου. Το δάσος έχει καεί αλλά συνεχίζει να είναι εντυπωσιακό.

Ανηφορίζοντας περνάμε από την θέση «Του Κοτζά το σάδι» και γυρίζοντας ΝΔ, φτάνουμε στην Πλάκα. Φυσικό νταμάρι που προμηθεύονταν σχιστόλιθο για τις πέτρινες στέγες των σπιτιών.

Συνεχίζοντας τον δρόμο μέσα στο δάσος της ελατοπεύκης και σε περίπου 20 λεπτά, βρισκόμαστε στη θέση Μπουρίκια (μπουρίκι σημαίνει πεύκο) έχοντας αφήσει πίσω και δεξιά την θέση Γραμματικού, το μονοπάτι για τα Λουτρά Αμαράντου, το Γλυκονέρι. (Υπάρχει θρύλος που αναφέρει ότι οι γυναίκες που περνούσαν από εκεί έπρεπε να είναι γκόλιες δηλαδή γυμνές και αμίλητες).

Προς τα κάτω αγναντεύουμε το χωριό και αριστερά μας την πέτρα του Αϊ-Λιά. Παίρνουμε το ανηφορικό μονοπάτι και σε 20 λεπτά φτάνουμε στον Αϊ Λια. Κρυμμένοι μέσα στο δάσος μπορούμε να σκεφτούμε πιθανή εξερεύνηση της πέτρας. Μια εξερεύνηση που μπορεί να γίνει πάθος για κάποιους. Πολλά τα σημάδια από τον Εμφύλιο. Η βλάστηση είναι καταπληκτική.

Κατεβαίνοντας ξανά στα Μπουρίκια και στο εικόνισμα που υπάρχει εκεί, όπου συχνά Αλβανοί, στην περίοδο της μεγάλης εξόδου από την χώρα τους, άφηναν λίγα λέκια, μπορούμε να πάρουμε την κατηφόρα για τον Αϊ Δημήτρη και το χωριό ή να πάρουμε το μονοπάτι νότια και να βγούμε στην βόρεια άκρη του χωριού. Ορατότητα πολύ μεγάλη. Αμάραντος, Αγία Βαρβάρα, Πυξαριά , Γέφυρα Εξοχής, Τράπεζα. Όλη η κοιλάδα του Σαρανταπόρου μπροστά μας αλλά και τοποθεσίες που έχουμε ακούσει στο χωριό από παλιότερους όπως Γκουζμπάρτι, Σανίδι, Αντίκκλησι, Ζάχοτο, Φίλιππα. Θέσεις και μέρη όπου είχαν χωράφια, κήπους ή απλά πήγαιναν για να κόψουν κλαδί για τα ζώα.

Η ομορφιά όμως του χωριού, πέρα από τη φύση που το περιβάλλει, βρίσκεται στους χωριανούς και στις αφηγήσεις τους για μια ζωή που έζησαν σε ένα τόπο που τους ανάγκασε να φύγουν. Αλλά αυτοί με το πείσμα τους γύρισαν και κατάφεραν να κάνουν τα παιδιά και τα εγγόνια τους και κάποιους γαμπρούς όπως εγώ να αγαπήσουν το χωριό.

www.romiazirou.blogspot.gr