«Τα Χρόνια της Δόξας» Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-1913. Ένα χρονικό των Βαλκανικών Πολέμων, από τον τηλεοπτικό σταθμό της Βουλής των Ελλήνων, με πλούσιο αρχειακό υλικό

Απολαύστε το video.

Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-1913, περίοδος ηθικής και εθνικής ανάτασης του Ελληνισμού

Μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους (1830), η σημαντικότερη εδαφική επέκταση -με το λάβαρο της Μεγάλης Ιδέας- σημειώθηκε κατά τους Βαλκανικού Πολέμου (1912-1913).

Διάβαση πόρου μέσω του Αξιού (Βαρδάρη). (Πηγή: ΓΕΕΘΑ)

Δρ. Ιωάννη Χρ. Ιακωβίδη

Επιστημονικός συνεργάτης στο Κέντρο Ανατολικών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου.

Η συμμετοχή του Ελληνισμού στα πεδία των μαχών υπήρξε καθολική: από την ορεινή Ευρυτανία μέχρι και την ιδιαίτερη πατρίδα του γράφοντος, τη μακρινή Κύπρο, που αγωνιζόνταν για την Ένωση με την Ελλάδα.

Ύστερα απο το Κίνημα στο Γουδή (1909), ο ελληνικός Στρατός αναβάθμισε το επίπεδο εκπαιδεύσεως με την άφιξη ξένων γαλλικών αποστολών. Είχε ακόμη διοικητικά αναδιοργανωθεί με τη βελτίωση του συστήματος των προαγωγών των αξιωματικών και την απομάκρυνση των βασιλοπαίδων απο την ηγεσία του στρατεύματος. Ταυτόχρονα, τέθηκε σε εφαρμογή και το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού του Στόλου με την απόκτηση -μεταξύ των άλλων πολεμικών πλοίων- του θωρηκτού «Αβέρωφ» (1911), με το θρυλικό υποναύαρχο Παύλο Κουντουρίωτη, αρχηγό του ελληνικού Στόλου του Αιγαίου κατά τον Α' Βαλκανικό Πόλεμο.

Το Μάρτιο του 1912 η Σερβία και η Βουλγαρία, κατόπιν εγκρίσεως της Ρωσίας, συνήψαν συμμαχία εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, πρωθυπουργός της Ελλάδος, θεωρώντας οτι σε ενδεχόμενη ένοπλη συμμετοχή θα καθίσταντο ανέφικτες οι ελληνικές εθνικές διεκδικήσεις στη Μακεδονία και τη Θράκη υπέγραψε το Μάιο του 1912 αμυντική συμμαχία με τη Βουλγαρία, χωρίς, ωστόσο, την επίτευξη συμφωνίας ως προς το μοίρασμα των εδαφών. Η Ελλάδα αντιμετώπιζε το δίλημμα εαν θα ήταν προτιμότερη η συμμαχία με τους Χριστιανού Σλάβους εναντίον των Οθωμανών λόγω του κινήματος του Πανσλαβισμού και του προηγηθέντος Μακεδονικού Αγώνα.

Τότε, η αρχικά επιτευχθείσα Βαλκανική Συμμαχία (Σερβία, Μαυροβούνιο, Ελλάδα και Βουλγαρία) κατόρθωσε να αποσπάσει απο την Οθωμανική Αυτοκρατορία τη Μακεδονία και το μεγαλύτερο μέρος της Θράκης. Εν συνεχεία, μετα τις διαφωνίες μεταξύ των νικητών ως προς τη τελική διανομή των εδαφών, ξέσπασε δεύτερος πόλεμος με τη συμμετοχή και της Ρουμανίας. Η Βουλγαρία υπήρξε η μεγάλη ηττημένη λόγω της απώλειας των περισσοτέρων εδαφών που μόλις είχε κερδίσει.

Πρέβεζα, αποβίβαση ίππου. (Πηγή: ΓΕΕΘΑ)

Το Μαυροβούνιο ήταν το πρώτο που κήρυξε τον πόλεμο στις 8 Οκτωβρίου 1912, με κύρια επιδίωξη την κατάληψη της Σκόδρας. Οι Βούλγαροι κατέλαβαν την Ανατολική Θράκη και η πορεία του Στρατού τους ανακόπηκε στα προάστια της Κωνσταντινούπολης. Οι Σέρβοι κινήθηκαν νότια και κατέλαβαν τα Σκόπια και το Μοναστήρι, όπου συνάντησαν τον ελληνικό Στρατό αργότερα. Η Ελλάδα αποβίβασε στρατό στη Χαλκιδική. Οι κύριες δυνάμεις της κινήθηκαν απο τη Θεσσαλία προς τη Μακεδονία μέσω του Σαραντάπορου. Μετά την κατάληψη της Θεσσαλονίκης απο τον ελληνικό Στρατό (26 Οκτωβρίου 1912), ολοκληρώθηκε και η προώθηση του στην Ήπειρο, μέχρι και τη γραμμή Αργυρόκαστρου - Κορυτσάς.

Τα υπό οθωμανική διοίκηση νησιά του Νοτιοανατολικού Αιγαίου περιήλθαν στην Ελλάδα. Ο τουρκικό Στόλος δύο φορές αποπειράθηκε ανεπιτυχώς να εξέλθει απο τα Στενά των Δαρδανελλίων για να απωθήσει τον ελληνικό (ναυμαχίες Έλλης και Λήμνου). Στις 22 Φεβρουαρίου 1913 απελευθερώθηκαν τα Ιωάννινα. Τελικά, ο σουλτάνος αναγκάστηκε να συμμετάσχει στις διαπραγματεύσεις ειρήνης και στην υπογραφή της Συνθήκης του Λονδίνου στις 17 Μαΐου 1913, βάσει της οποίας παραιτήθηκε των δικαιωμάτων του στη Κρήτη, ενώ οι Μεγάλες Δυνάμεις θα καθόριζαν τα σύνορα της Αλβανίας και το μέλλον των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου και των Δωδεκανήσων, που τα κατείχαν οι Ιταλοί (Ιταλοτουρκικός Πόλεμος 1911-1912).

Νικόπολις. Όρχος αεροπλάνων του Στρατού Ηπείρου. (Πηγή: ΓΕΕΘΑ)

Ο Β' Βαλκανικός Πόλεμος εξερράγη λόγω της δυσαρέσκειας των Βουλγάρων, επειδή τους πρόλαβαν οι Έλληνες με την από μέρους τους κατάληψη της Θεσσαλονίκης. Η Ελλάδα και η Σερβία υπέγραψαν σύμφωνο συμμαχίας και απο κοινού επιθέσεως σε περίπτωση κατά την οποία μία απο τις δύο χώρες δεχόταν επίθεση απο τρίτο κράτος (1Η Ιουνίου 1913). Στις 30 Ιουνίου 1913, ο Βούλγαρος Τσάρος Φερδινάνδος ο Α' και ο Στρατηγός Σαβόφ, χωρίς προηγούμενη έγκριση του Κοινοβουλίου τους, κήρυξαν πόλεμο στη Σερβια και την Ελλάδα. Επιτέθηκαν στο σερβικό Στρατό στη Γευγελή και στον ελληνικό στη Νιγρίτα. Ο ελληνικός Στρατός αντεπιτέθηκε και επικράτησε στη μάχη Κιλκίς-Λαχανά. Αμέσως μετά διαχωρίστηκε σε δύο κατευθύνσεις: προς τους ποταμούς Νέστο και Στρυμόνα, νικώντας στη μάχη της Δοϊράνης.

Η Ρουμάνια κήρυξε τον πόλεμο στις 10 Ιουλίου 1913 και, συναντώντας ελάχιστη αντίσταση, έφτασε 30 χιλιόμετρα έξω απο τη Σόφια. Με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου τερματίστηκαν επίσημα οι συγκρούσει. Οι Τούρκοι ανακατέλαβαν την Ανδριανούπολη απο τους Βουλγάρους, που την είχαν χάσει κατά τον Α' Βαλκανικό Πόλεμο, καθώς και όλη την Ανατολική Θράκη.

Μεταφορά τραυματιών του Σαρανταπόρου στον Ελασσόνα. (Πηγή: ΓΕΕΘΑ)

Οι συνέπειες των Βαλκανικών Πολέμων

Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι -και ειδικά ο Α'- υπήρξαν για τη χώρα μας σημαντικοί, γιατί με μικρές απώλειες η Ελλάδα διπλασιάστηκε σε έκταση και σε πληθυσμό, με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν οι καλύτερες προϋποθέσεις για κοινωνική, πολιτική και οικονομική ανάπτυξη. Προσαρτήθηκαν τα εύφορα και αρδεύσιμα εδάφη της Δυτικής και Κεντρικής Μακεδονίας, της Ηπείρου, των νησιών του Αιγαίου και της Κρήτης.

Με την προσάρτηση της Θεσσαλονίκης, αλλά και τής Μακεδονίας γενικότερα, μεταβάλλεται η κοινωνική δομή του ελληνικού κράτους με την απόκτηση αστών και εργατών. Ενσωματώνονται ακόμη -μέχρι την ανταλλαγή πληθυσμών το 1923- μεγάλες μάζες μουσουλμάνων και μερικές χιλιάδες Εβραίων. Η Μακεδονία ήταν περισσότερο ευρωπαϊκή απο τις υπόλοιπες περιοχές της Ελλάδος. Στις αρχές του 20ου αιώνα οι νέες Ελληνίδες, ακόμη στα χωρία της Μακεδονίας, δεν φορούν πλέον τις παραδοσιακές ενδυμασίες, αλλά ειδικά οι εύπορες αστές ακολουθούν τη γαλλική μόδα.

Εικόνες από την πρώτη γραμμή. (Πηγή: ΓΕΕΘΑ)

Με έδρα τη Θεσσαλονίκη, η πολυεθνική Federation, η οποία είχε ως βάση της το εβραϊκό στοιχείο, αποτελούσε πλέον την πιο σημαντική εργατική οργάνωση. Ενίσχυσε το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδος, που μετεξελίχθηκε σε ΚΚΕ.

Εκατό χρόνια μετά, ο Ελληνισμός τελεί σε κατάσταση βαθύτατης παρακμής: σημαντικό μέρος της πολιτικής του ηγεσίας του είναι αναξιόπιστο και δεν τον εμπνέει. Το προσωπικό και το κομματικό συμφέρον τίθενται υπεράνω του εθνικού και δεν υπάρχει όραμα που να καθοδηγήσει το λαό. Την περίοδο εκείνη, με το πρόγραμμα της «Ανόρθωσης» ο μεγάλος ηγέτης Ελευθέριος Βενιζέλος κατέστησε την ηττημένη και ανυπόληπτη Ελλάδα του 1897 κράτος σεβαστό και υπολογίσιμο στη διεθνή σκηνή, με την πολιτική των συμμαχιών και της σοβαρής προπαρασκευής.

www.epikaira.gr

www.romiazirou.blogspot.gr