Κάποιοι επιμένουν να θέτουν το
ερώτημα, «Ευρώ ή δραχμή;» Στην διατύπωση αυτή το ερώτημα γίνεται παραπλανητικό
αν δεν προσδιορισθούν, ταυτόχρονα, και τα... συμπαρομαρτούντα. Για παράδειγμα,
τι θα κάνουμε με το χρέος; Ο Γιάννης Βαρουφάκης προτείνει Η Ελλάδα πρέπει να χρεοκοπήσει τώρα! αφού θα χρεοκοπήσει
αργότερα, ούτως ή άλλως, όπως πιστεύει. Όμως, θα μας αφήσουν στο Ευρώ αν
κηρύξουμε στάση πληρωμών; Πόσο λιγότερο βιώσιμο θα γίνει το χρέος αν πάμε στην
δραχμή χωρίς στάση πληρωμών; Ο ίδιος παραδέχεται ότι «το κόστος μιας στάσης
πληρωμών είναι τεράστιο και μάλιστα δύσκολο να προβλεφτεί». Βεβαίως είναι
δύσκολο να προβλεφτεί! Ο κόσμος μας έχει γίνει τόσο πολυσύνθετος, ώστε κάθε
ενέργεια προκαλεί... «παράπλευρες απώλειες» που, πολύ συχνά, δεν θα μπορούσαμε
να είχαμε προβλέψει, όσο κι αν είχαμε προσπαθήσει. Ταυτοχρόνως, ακριβώς επειδή
έχει γίνει τόσο πολυσύνθετος, τα βασικά δεν επαρκούν, πλέον, για να τον
κατανοούμε. Γι αυτό, ας θυμηθούμε τα σχετικά με το θέμα μας.
Τι είναι το
νόμισμα; Όλοι γνωρίζουμε ότι είναι ένα εργαλείο για την διευκόλυνση των
συναλλαγών. Δεν είναι δυνατόν να ανταλλάσουμε μεταξύ μας τα προϊόντα ή τις
υπηρεσίες που καθένας μας παράγει αν δεν χρησιμοποιούμε αυτό το εργαλείο. (Αν
και, προχθές ακόμη, στην κατοχή, αυτό κάναμε, σου δίνω σιτάρι, μου δίνεις
λάδι....) Συνεπώς, γίνεται αυτονόητο ότι εκείνο που έχει ΚΑΘΟΡΙΣΤΙΚΗ σημασία για
τον καθένα μας είναι τι παράγουμε και με ποια και πόσα από αυτά που παράγουν οι
άλλοι μπορούμε να τα ανταλλάσουμε - πάντα, με την μεσολάβηση του νομίσματος.
Άρα, οποιοδήποτε «πιστοποιητικό ανταλλακτικής αξίας» θα μπορούσε, κατ αρχάς, να
είναι το νόμισμά μας. Το σημαντικό - και ενδιαφέρον για όλους μας -είναι το πώς
καθορίζεται αυτή η ανταλλακτική αξία αυτών που παράγουμε εμείς και αυτών που
παράγουν οι άλλοι. (Στην παρούσα ανάλυση, με τον όρο «προϊόν» θα νοείται
οτιδήποτε έχει ανταλλακτική αξία).
Δεν είναι απαραίτητο να ερευνήσουμε
θεωρητικά το πως καθορίζεται η ανταλλακτική αξία των προϊόντων. Υπάρχουν
αρκετές πειστικές εμπειρικές αποδείξεις ότι ένα νόμισμα αντί άλλου, δεν θα
άλλαζε την σχετική ανταλλακτική αξία τους.
Αφού η επιλογή ενός σκληρού
νομίσματος δεν επηρεάζει την σχετική ανταλλακτική αξία των προϊόντων, δεν
διασφαλίζει ανώτερο βιοτικό επίπεδο. Αν γινόταν αλλιώς, θα υιοθετούσαμε ένα
ενιαίο παγκόσμιο νόμισμα και θα είχαμε εξίσωση των βιοτικών επιπέδων! Άρα,
πρέπει να υπάρχει στην οικονομία κάποιος μηχανισμός ή «νόμος», που να
διασφαλίζει ότι η σχετική ανταλλακτική αξία των προϊόντων δεν διαστρεβλώνεται
λόγω υιοθέτησης ενός αντί άλλου νομίσματος. Ο μηχανισμός αυτός, γνωστός πλέον,
σε όλους μας, είναι η περίφημη «εσωτερική υποτίμηση» και όπως έχουμε ήδη
διαπιστώσει, είτε με Ευρώ ή δραχμή, δεν μπορούμε να αποφύγουμε την προκύπτουσα
μείωση της ανταλλακτικής αξίας των προϊόντων που παράγουμε!
Εκτός από
την εσωτερική υποτίμηση, υπάρχουν και άλλοι, εξ ίσου δυσεξήγητοι μηχανισμοί,
στην οικονομία , που προκαλούν, πχ., αυτό που όλοι αντιλαμβανόμαστε ως
«αγοραστική αξία» του όποιου νομίσματος. Σε έναν πίνακα με τους κατώτατους μισθούς στην Ευρώπη (Βουλγαρία ο
χαμηλότερος, Λουξεμβούργο ο υψηλότερος) γράφει το εξής:
«Τα 159 ευρώ
στη Βουλγαρία, όμως, επειδή το κόστος ζωής είναι χαμηλό, έχουν ουσιαστικά
αγοραστική δύναμη 324 ευρώ, ενώ από την άλλη πλευρά τα 1.874 ευρώ που λαμβάνει
ο χαμηλόμισθος Λουξεμβούργιος αντιστοιχούν ουσιαστικά σε 1.539 ευρώ, διότι στη
χώρα του η ζωή είναι πανάκριβη.»
Άσχετα με την ακρίβεια των πιο πάνω
αριθμών, τα αδιαμφισβήτητα φαινόμενα «αγοραστική δύναμη» και «πανάκριβος τόπος»
παρατηρούνται ακόμη και σε διαφορετικές περιοχές, μέσα στην ίδια χώρα! Ο
ηλεκτρολόγος στο Καρπενήσι χρεώνει για την ίδια δουλειά λιγότερα από όσα ο
Αθηναίος συνάδελφός του. Τα Ευρώ του, εκεί, έχουν μεγαλύτερη αγοραστική δύναμη,
ενώ η Αθήνα είναι γι αυτόν πανάκριβη. Υποψιάζεστε γιατί; Γιατί τα περισσότερα
προϊόντα και υπηρεσίες που αγοράζει είναι παραγωγής Καρπενησίου και είναι φτηνά,
ενώ τα άλλα είναι πανάκριβα. (Σωστά μαντέψατε, οι εισαγωγές είναι το πρόβλημα,
αυτές θα αναγκαστούμε να περιορίσουμε, δηλαδή να ΣΤΕΡΗΘΟΥΜΕ, αν θέλουμε να
μειώσουμε το κόστος ζωής!)
Πέρα από αυτά, υπάρχει ένα ακόμη σχετικό με το
θέμα μας, δυσεξήγητο αλλά αδιαμφισβήτητα υπαρκτό φαινόμενο: Αν και το «σκληρό»
νόμισμα δεν έχει άμεση «αιτιώδη συνάφεια» με το βιοτικό επίπεδο, φαίνεται ότι η
εσωτερική υποτίμηση που το ακολουθεί, σε σύγκριση με την συνεχή υποτίμηση του
νομίσματος και τον συνακόλουθο υψηλό πληθωρισμό, επιβραδύνει την χειροτέρευση
του βιοτικού επιπέδου. Στην πραγματικότητα, όπως θα δούμε αμέσως, αυτό είναι το
βασικό επιχείρημα των υποστηρικτών της δραχμής: Ότι δεν μπορούμε να
υποτιμήσουμε το Ευρώ αιφνιδίως η/και αρκετά, όπως θα μπορούσαμε να κάνουμε με
την δραχμή!
Ποιοι υποστηρίζουν την επιστροφή στην δραχμή; Υπάρχουν οι
εγχώριοι υποστηρικτές της που έχουν μικρότερα ή μεγαλύτερα οικονομικά, πολιτικά
ή άλλα συμφέροντα. Όμως ακούμε και κάποιους ξένους αξιωματούχους,
μεγαλοεπενδυτές και άλλους να προτείνουν να πάμε στην δραχμή. Αυτό, όπως
εξηγούν, θα μας επιτρέπει να την υποτιμούμε κατά τις ανάγκες μας. Κατά την
θεωρία, η υποτίμηση κάνει τις εξαγωγές μιας χώρας πιο ανταγωνιστικές και τις
εισαγωγές στην χώρα/εξαγωγές των άλλων, λιγότερο ανταγωνιστικές στα προϊόντα,
που αγοράζει αυτή η χώρα από τρίτους, αλλά παράγονται ή θα μπορούσαν να
παράγονται και στην ίδια την χώρα. Αν συμβούν αυτά, έπεται η ανάπτυξη και ιδού,
τελικά, το «μέγα πλεονέκτημα» του ιδίου νομίσματος: η πολυπόθητη
ανάπτυξη!
Ανάπτυξη με υποτίμηση της δραχμής κατά 50% πέτυχε και ο
Μαρκεζίνης. Αυτό, όμως, συνέβη όταν οι συνθήκες, τόσο στην Ελληνική όσο και
στις οικονομίες των άλλων χωρών με τις οποίες είχαμε εμπορικές συναλλαγές, δεν
είχαν καμία ομοιότητα με τις σημερινές, καμία συγκρισιμότητα. Προφανώς δεν
είναι του παρόντος να διερευνηθούν αυτές οι διαφορές. Ούτε να αναλύσω το γνωστό
σε όλους τους οικονομολόγους, γιατί η υποτίμηση σε μία οικονομία σαν την δική
μας αντενδείκνυται. Προτείνω μόνο, να προσπαθήσετε να φανταστείτε ποια και πόσα
προϊόντα παράγουμε, που οι ξένοι θα έκαναν... ανάρπαστα, μόλις γίνονταν γι
αυτούς φτηνότερα, καθώς και ποια και πόσα θα αρχίζαμε να παράγουμε αντί να
εισάγουμε... . Ακόμη και αν υποθέσουμε ότι μία τέτοια υποτίμηση θα μπορούσε να
σημαίνει αρχή μιας ανάπτυξης, είμαστε προετοιμασμένοι να αποδεχτούμε μία
ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ υποτίμηση της ανταλλακτικής αξίας αυτών που παράγουμε, ας πούμε της
τάξης του 50% ή έστω και «μόνον» του 30%; Εγώ ακούω ότι ο λαός δεν αντέχει άλλες
θυσίες. Για να ακριβολογούμε, έτσι άγαρμπα και υπό πίεση που επιμερίστηκαν οι
θυσίες, σίγουρα ένα μέρος του λαού δεν αντέχει άλλες. Κυριολεκτικά δεν αντέχει
άλλες! Όμως, η... «μέση θυσία», που θα χρειαζόμαστε για να αρχίσει η ανάπτυξη,
ως αποτέλεσμα υποτίμησης της «νέας δραχμής», είναι μεγαλύτερη από αυτήν που
έχουμε ήδη υποστεί και πρέπει να κατέβει το «μέσο» βιοτικό επίπεδο ακόμη πιο
κάτω, πριν δημιουργηθούν οι συνθήκες για να αρχίσει η βελτίωσή του
-επαναλαμβάνω, ΑΝ υποθέσουμε ότι μία τέτοια υποτίμηση θα μπορούσε να σημαίνει
αρχή μιας ανάπτυξης!
Άλλο επιχείρημα υπέρ της δραχμής, δεν έχω ακούσει,
ενώ υπάρχουν κάποια επιχειρήματα κατά του Ευρώ, που παρουσιάζονται με τέτοιον
τρόπο, ώστε να παρασυρόμαστε στο συνηθέστατο στην εποχή μας λάθος: αφού είναι
κατά αυτού, θα είναι υπέρ του αντιθέτου του!
Το πρώτο από αυτά τα
επιχειρήματα λέει ότι έπρεπε να είχε προηγηθεί η «περισσότερη Ευρώπη». Νομίζω
ότι είναι «ο Σοφός της Όμαχα» που προέβλεψε, μαζί με διάφορους άλλους, ότι το
Ευρώ, χωρίς ομοσπονδοποίηση, δεν θα επιζήσει. Κι αν επιζήσει; Ο ΚΥΡΙΟΣ στόχος
για περισσότερη Ευρώπη δεν έχει εγκαταλειφθεί. Ποιον και σε τι θα βοηθούσε να
εγκαταλείψουμε το Ευρώ άρον-άρον; Ένα άλλο επιχείρημα είναι πως το Ευρώ χωρίς
το ευρωομόλογο είναι δώρον- άδωρον! Ασφαλώς θα μας βοηθούσε να δανειζόμαστε ως
συνυπεύθυνοι συνέταιροι με την Γερμανία όπως θα βοηθούσε αυτούς που κινδυνεύουν
να χάσουν τα σπίτια τους, αν δανείζονταν ως συνυπεύθυνοι συνέταιροι με...τον
Λάτση. Αλλά, πότε θα δανειζόμαστε με ίδιους ή καλύτερους, αλλά ποτέ
χειρότερους, όρους; Με Ευρώ, έστω χωρίς ευρωομόλογο, ή με δραχμή ως νόμισμά
μας; Αναφέρουν και άλλα σχετικά με την, όντως ανύπαρκτη ομοσπονδοποίηση. Όμως,
κανένα ΔΕΝ εξηγεί γιατί και πώς η δραχμή αντί του Ευρώ θα αναιρούσε αυτά τα
θεωρητικά μειονεκτήματα του Ευρώ, που η εξάλειψή τους θα μας βοηθούσε, αλλά η
ύπαρξή τους δεν μας βλάπτει. Επειδή η πορεία προς τα εμπρός είναι αργή και
δύσκολη, ακόμη και με πισωγυρίσματα, δεν σημαίνει ότι η πορεία προς τα πίσω
είναι προτιμότερη... !
Όμως, η επιστροφή στην δραχμή, πέρα από τα όσα
αναφέρθηκαν, θα έχει πολύ δυσμενή επακόλουθα. Είναι μάλλον βέβαιο ότι η
επιστροφή στην δραχμή ΔΕΝ θα μας οδηγήσει στην ίδια οικονομική κατάσταση με
αυτήν που είχαμε στην προ Ευρώ εποχή . Είναι, όμως, εξ ίσου βέβαιο ότι η
κατάσταση αυτή θα καθορίζεται από τις ίδιες οικονομικές αρχές και «νόμους» της
οικονομίας. Ας θυμηθούν, λοιπόν, οι παλαιότεροι και ας μάθουν οι νεότεροι τι θα
μπορούσε να συμβεί:
Πριν την είσοδό μας στην τότε ΕΟΚ (Ευρωπαϊκή
Οικονομική Κοινότητα) είχαμε, όπως και τώρα, μονίμως λιγότερες εξαγωγές από
εισαγωγές και έλλειμμα σε συνάλλαγμα. Η κατάσταση βελτιωνόταν κάπως από τους
«άδηλους πόρους», κυρίως τα εμβάσματα σε συνάλλαγμα των ναυτικών και των
μεταναστών, αλλά αυτό δεν έλυνε το πρόβλημα. Υπήρχαν η συνεχής υποτίμηση της
δραχμής και ο συνακόλουθος υψηλός πληθωρισμός και οι εισαγωγές δεν ήταν
ελεύθερες. Εισαγωγές επιτρέπονταν υπό προϋποθέσεις και τότε επιβαρύνονταν με
τεράστιους δασμούς, για κάποια είδη περισσότερο από 100%. Οι ηλεκτρικές
συσκευές, πχ., ήταν πανάκριβες και λίγα νοικοκυριά είχαν όλες όσες σήμερα
θεωρείται αυτονόητο ότι ΔΕΝ μπορεί να ΜΗΝ έχουν. Ταξίδια στο εξωτερικό για
τουρισμό επιτρέπονταν ένα το έτος, με δικαίωμα αγοράς περιορισμένου ποσού
συναλλάγματος, κλπ. Γενικά, το βιοτικό μας επίπεδο ήταν σημαντικά χαμηλότερο από
αυτό στα κράτη της Ευρώπης (ακόμη και τώρα λέμε «θα πάω στην Ευρώπη»... !) καθώς
και από το ΣΗΜΕΡΙΝΟ δικό μας, «ΚΑΚΟ», βιοτικό επίπεδο! Όσοι ήταν τυχεροί και
μπορούσαν να ταξιδέψουν, διεπίστωναν «πόσο ακριβά ήταν τα πράγματα στο
εξωτερικό», δηλαδή πόσο μεγαλύτερη αγοραστική δύναμη είχε η δραχμή στην
Ελλάδα.
Με όρους πραγματικής οικονομίας, με μετρήσιμα στοιχεία, δεν
μπορώ να προσδιορίσω ακριβώς τις διαφορές της τυχόν αυριανής, «μετά την
επιστροφή στην δραχμή» κατάστασης, από την κατάσταση της «προ ΕΟΚ δραχμής».
Όμως, το όποιο οικονομικό αισθητήριο διαθέτω μου λέει ότι, τότε, είμαστε μάλλον
καλύτερα! Είχαμε λιγότερες... «παγωμένες τσιμινιέρες», το δημόσιο είχε λιγότερα
χάλια, η διαφθορά δεν είχε σαπίσει τα πάντα... κλπ., κλπ. Ίσως το
σημαντικότερο: οι θέσεις εργασίας που ΤΟΤΕ ΗΤΑΝ βιώσιμες αλλά ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ πλέον,
λόγω της παγκοσμιοποίησης είναι μία πρωτόγνωρη κατάσταση που δεν αντιμετωπίζεται
με ένα αντί άλλου νομίσματος. Επομένως, επιστροφή στην δραχμή θα σήμαινε
επιστροφή σε μία κατάσταση που έχουμε «ξεσυνηθίσει», για δε τους συνανθρώπους
μας που πράγματι δεν αντέχουν άλλες θυσίες θα σήμαινε απόλυτη
εξαθλίωση.
Κατά την ταπεινή μου άποψη, ο σοβαρότερος λόγος, που
συνηγορεί υπέρ της ΠΑΡΑΜΟΝΗΣ μας στο Ευρώ είναι ότι ο κόσμος μας άλλαξε και
συνεχίζει να αλλάζει με ταχύτητα που δημιουργεί καταστάσεις την σημασία των
οποίων δεν προλαβαίνουμε να συνειδητοποιούμε. Ή θα συνεχίσουμε την δύσκολη έως
οδυνηρή πορεία προς «περισσότερη Ευρώπη» ή θα επιστρέψουμε στον απομονωτισμό των
Κρατών, με ΠΟΛΕΜΟΥΣ και όλα όσα ζήσαμε στο παρελθόν. Η Ελλάδα είναι πολύ μικρή
για να ακολουθήσει μοναχική πορεία και έχουμε κάθε λόγο να ανήκουμε σε μία
μεγαλύτερη και επομένως ισχυρότερη οικογένεια, ακόμη κι αν η... μάνα μας δεν
φροντίζει το ίδιο όλα τα παιδιά της! (Διαβάστε και το πρόσφατο σχόλιο με τίτλο
Δραχμή ή
ευρώ ο επόμενος διχασμός, του Γιώργου Κράλογλου για να δείτε από μία άλλη
σκοπιά, πόσο «πολυσύνθετος έχει γίνει κόσμος μας»).
Τελικά, φαίνεται
πως δεν ισχύει μόνον στην πολιτική, αλλά ισχύει και στην οικονομία, ισχύει και,
γενικά στην ζωή: «όποιος βγει απ το μαντρί τον τρώει ο λύκος»!
Του Συμεών
Ρωμύλου
Ο κ. Συμεών Ρωμύλος είναι οικονομολόγος, πρώην ανώτατο
στέλεχος επιχειρήσεων
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου