Η κτηματογράφηση και τα εγκαταλειμμένα ορεινά χωριά. Oι ανησυχίες και προτάσεις ενός γέροντα από το Πωγώνι.

Υπάρχει μια κατηγορία αγροτικής γης που αδικαιολόγητα είναι εγκαταλειμμένη.  Είναι η γη των ορεινών χωριών που εγκαταλείφθηκαν από τους κατοίκους τους μετά τον πόλεμο (και ιδιαίτερα μετά τον Εμφύλιο). Οι πόλεμοι ηταν απλώς η αφορμή και όχι η βασική αιτία της εγκατάλειψης. Στα πέτρινα αυτά χωριά  μέχρι  το ’50 κυριαρχούσαν βυζαντινές αγροτικές τεχνικές. Τα νοικοκυριά έπρεπε να παράγουν όλα τα αναγκαία προϊόντα (δεν αγόραζαν και δεν πουλούσαν τίποτε). Ετσι συνέβαινε το παράδοξο να καλλιεργούν όλα τα αναγκαία δημητριακά και κηπευτικά μόνοι τους πανω σε αυτην την πέτρινη γη. Η ζωή ηταν μαρτύριο.  Από παλιότερα πολλοί άντρες ξενιτεύονταν, αλλα επέστρεφαν στο χωριό. Μετα το ΄50  πήραν και την φαμίλια μαζί τους και έφυγαν για πάντα. Πήγαν στις πόλεις (εντος κι εκτός Ελλάδας). Η αγροτική παραγωγή εγκαταλείφθηκε  εντελώς, τα χωριά ρήμαξαν. Στα 60-70 χρόνια που πέρασαν δεν υπήρξε ΚΑΝΕΝΑΣ σοβαρός προβληματισμός για τα παρατημένα αυτά χωράφια, ούτε στο επίπεδο της Πολιτείας, ούτε στο επίπεδο των ιδίων των ιδιοκτητών. Μια παράλογη σιωπή κάλυψε αυτό το πρόβλημα όλα τα χρόνια.

Κατάγομαι από ένα τέτοιο χωριό της ορεινής Ηπείρου (Δρυμάδες Πωγωνίου Ιωαννίνων). Ξέρω την πραγματικότητα «από πρώτο χέρι». Είμαι 85 ετών, ίσως ο μόνος «όρθιος» ακόμη από την πρώτη γενεά των χωριανών μου. Ανησυχώ πάρα πολύ για την κατάσταση που επικρατεί εκεί. Το χωριό πεθαίνει μπροστά στα μάτια μας. Οι άνθρωποι της πρώτης γενεάς, μετα τον Εμφύλιο,  πήγαιναν στο χωριό από αίσθημα, φρόντισαν τα σπίτια τους και το χωριό ολόκληρο με αποτέλεσμα να υπάρχει σήμερα ενας κουκλίστικος οικισμος εκεί, αλλά χωρίς ανθρώπους πλέον: οι γεροντες πέθαναν, οι νέοι δεν πάνε στο χωριό. Οικονομική δραστηριότητα καμία. Λεφτά δεν βγαίνουν εκεί πλέον (ούτε ένα ευρώ). Το καφενείο του χωριού έκλεισε πριν 3 χρόνια. Η υπόθεση δυσχεραίνεται ιδιαίτερα από το γεγονός  ότι  εμεις είχαμε πολλά μικρα χωραφάκια  και όχι ένα μεγάλο χωραφι. Γενικά οι χωριανοί μου είχαν 10-20 στρέμματα σε 20-30 μεριες. Η κατακερματισμένη αυτή ιδιοκτησία δεν αποτελεί αξία. Τα χωράφια αυτά σήμερα κανείς δεν τα ξέρει. Εκεινοι που τα ήξεραν πέθαναν. Οι σημερινοί απογονοι όχι μόνο δεν ξέρουν τα χωράφια, αλλά ούτε καν τις τοποθεσίες. Δεν έχουμε έγκυρα αποδεικτικά έγγραφα. Δεν υπάρχουν κληρονομικά χαρτιά,  τοπογραφικά με  συντεταγμένες, σύγχρονα συμβόλαια, τίτλοι. Η μόνη γραπτή απόδειξη που έχουμε για τα χωράφια μας είναι ένα αόριστο κτηματολόγιο της δεκαετίας του 1920, που γραφει μονο σε ποσες τοποθεσίες εχει ο χωρικός τεμαχιο και ποσο μεγαλο (περίπου!) είναι αυτό το τεμάχιο.  Με τον χρόνο τα χωράφια δασώθηκαν, ξεπλύθηκαν, έγιναν μη αναγνωρίσιμα. Αλλα και άνθρωποι δεν υπάρχουν πια που να τα χειριστούν. Λίγοι νέοι έρχονται για πολύ σύντομο χρονικό διάστημα στο χωριό (και μόνο το καλοκαίρι). Δυο-τρεις συνταξιούχοι μένουν εκεί και τον χειμώνα (χωρις να καλλιεργούν).  Η Πολιτεία ποτέ δεν ασχολήθηκε με το ιδιοκτησιακό μας. Ποτε δεν προβληματιστήκαμε για την χρησιμότητα και τις προοπτικές των χωραφιων μας. Από την δική μας πλευρα η κατάσταση δεν είναι καλύτερη: δεν υπάρχει κατάλληλη οργάνωση, συλλογικές δεσμεύσεις, δεν υπάρχει Κοινότητα. Όπως ξέρω παρόμοια  είναι η εικόνα σε όλα τα γύρω χωριά.  Σημειωτέον ότι τα χωρια αυτά είναι παραμεθόρια.  

Και ενώ αυτή είναι η κατάσταση, η Πολιτέια μάς ανακάλυψε μόνον φέτος, με το Εθνικό κτηματολόγιο. Μας βάζει σε ένα φάκελο με τους ενεργούς αγρότες (της Θεσσαλίας, Μακεδονίας, Θράκης κ.τ.λ. ) που δεν εφυγαν ποτε από τον τοπο τουςκαι ξερουν τα χωραφια τους καλά. Παραλογία! Είμασταν που είμασταν φτωχοί και εγκαταλειμμένοι, τωρα μας τα παίρνουν κιόλας τα χωράφια μας. Διοτι εμεις δεν μπορούμε να ανταποκριθούμε στις απαιτήσεις του κτηματολογίου, όπως έγραψα παραπάνω. Οι άνθρωποι αν κάτι εσπευσαν να καταθεσουν, αυτό είναι το σπίτι. Τα χωράφια δεν τα κατέθεσαν. Πήγα κι εγω στο Γαλάτσι. Δέχτηκαν μονο το σπίτι για το οποιο ειχα συντεταγμένες. Τα  χωράφια δεν τα δέχτηκαν, γιατι δεν ειχα συντεταγμένες. Ζήτησαν συντεταγμένες για το κάθε χωράφι ξεχωριστα,  παρ’ότι ήξεραν πολύ καλα ότι η περιοχη μας είναι αχαρτογραφητη και ότι εμεις είχαμε πολλά καμματάκια γής. Στο χωριο μου,  π.χ.  υπάρχουν μονο δυο σημεια στον κτηματογραφικό χάρτη  του Εθνικού Κτματολογίου: η εκκλησια του χωριού και ένα εξωκκλησι ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ:

1.     Η Πολιτεία να βάλει τα χωριά σαν το δικό μου σε άλλον φάκελο και να μας βοηθήσει ειδικά. Να μας δώσει νέα, μεγάλη παράταση για να προετοιμαστούμε καταλλήλως.

2.     Η Πολιτεία να εμφυσήσει αισιοδοξία στους ανθρώπους μας για το μέλλον της περιοχής. Να πείσει (και να πειστεί) ότι τα χωράφια μας είναι προσοδοφόρα, αρκει να βρούμε τις κατάλληλες καλλιέργειες. Σε μας ενδείκνυνται καλλιέργειες που δεν απαιτούν να είναι παρών ο καλλιεργητής όλον τον χρόνο. Εγω προτείνω τρεις μορφές οικονομικής δραστηριότητας στα χωρια του Πωγωνίου: α) δενδροκομία (καρυδιές, λεφτοκαρυές, κρανιές, βατομουριές, καστανιές), β) υλοτομία, γ) κτηνοτροφία. Οι τρείς αυτές δραστηριότητες δεν αλληλοσυγκρούονται.. Η προτεινομενη λυση δεν αναγκάζει τον ιδιοκτήτη να φύγει από την πόλη και να εγκατασταθεί στο χωριό. Το χωριό θα φέρνει δεύτερο εισόδημα, ο ιδιοκτήτης θα έρχεται μια φορά τον χρόνο να μαζεύει την σοδιά.  

3.   Να εξαλείψουμε τον κατακερματισμό της αγροτικής περιουσίας μας πριν παμε Εθνικό Κτηματολόγιο. Αυτή η δουλεία είναι απαραίτητος και αποκλειστικός όρος αν θέλουμε να περάσουμε Εθνικό κτηματολόγιο. Υπαρχουν τρεις τροποι λυσεως αυτου του προβλήματος: α) αναδασμός, β) συνεταιρισμός, γ) συλλογική κατοχύρωση του συνόλου των χωραφιών μας στα ονόματα μας. Στο χωριό μου, όπως ειπα παραπάνω, ο κάθε χωρικός ειχε 20-30 μικρα αγροτεμσαχια συνολικού εμβαδού 10-20 στρεματων. Υπήρχαν 93 νοικοκυριά. Συνολικα το χωριό ειχε περιπου 2000 μικρά τεμαχια. Αν διαλέξουμε τον αναδασμο τα 2000 τεμαχια θα γινουν 93 μεγαλυτερα τεμαχια. Αν διαλέξουμε τον συνεταιρισμο, τοτε τα 2000 τεμαχια θα γινουν ένα μεγάλο τεμάχιο περιπου 2000 στρεματων με ιδιοκτήτη τον συνεταιρισμο. Αν διαλέξουμε την Τρίτη λύση, τα 2000 τεμαχια θα γίνουν επίσης ένα αδιαιρετο αγροτεμάχιο με ιδιοκτήτη εμάς τους ίδιους (με Σύλλογό μας, που θα πρεπει να εχει κατάλληλο Καταστατικο για να διαχειριζεται συλλογικη αγροτικη περιουσια). Η τρίτη λύση είναι η καλύτερη και πολύ απλη. Παρακάμπτει τις δυσκολίες της ίδρυσης συνεταιρισμού.  Για ένα τετοιο μεγάλο κτήμα θα μπορουμε να ζητησουμε επιδότηση από τη ΕΕ. Ένα δενδροκομικο μεγαλο κτήμα δεύτερου εισοδήματος, ιδιοκτησίας των ιδίων των κληρονομων-δικαιουχων είναι η αριστη και η μοναδική εθνικα συμφερουσα λυση: η γη θα μεινει σε ελληνικα χέρια και μάλιστα στα χέρια των φυσικών κληρονομων. Κανενας δεν θα μεινει απ’εξω. Κανεις δεν θα παρει το κομματι του αλλου. Ολοι θα ικανοποηθουν τιμια. Δεν θα υπάρξει πλιάτσικο γης. Μετα η πολιτεια να περασει ολο το αγρόκτημα στο Εθνικο Κτηματολογιο  σε μια πραξη. Αυτος είναι ο μονος τροπος να γινει τιμια και με ακριβεια αυτή η μεταγραφη. Η άλλη λυση (που ακούγεται) στην οποια θα κατρακυλήσουμε αν δεν ενεργήσουμε τωρα, είναι να πάρει το κρατος τα χωράφια μας και να τα βγάλει σε πλειστηριασμό αργότερα. Η «λύση» αυτή θα φέρει αλλοδαπούς (τους πλειοδότες και τους εργάτες) στον τόπο και με τα χρόνια το Πωγωνι θα αφελληνιστεί.

4.     Να  γινει μια ημερίδα για τα παραπανω ζητήματα και να οργανωθουμε σε ένα Κίνημα Σωτηρίας των εγκαταλειμμένων χωριων όλοι οι ενδιαφερόμενοι και οι συμπαθούντες.

Η αμοιβή για  τους κόπους μας σε αυτήν την μεταρρύθμιση θα είναι η ανάσταση των  παρατημένων χωριών, τα χωράφια θα αξιοποιηθούν , θα τα πάρουν δια παντός ελληνες άνθρωποι: οι νόμιμοι κληρονόμοι. Θα αποτραπεί η εθνική συρρίκνωση, θα έλθει ο νομος και η ασφάλεια. Αν βρούμε και πετρελαιο στην Ηπειρο (εγω ειμαι υπερ των γεωτρήσεων),  τοτε η Ηπειρος θα ξεπεράσει την καθυστερησή της.

Επίσης η Πολιτεια να μας απαλλαξει από τις επεκτατικές ενέργειες του Δασαρχείου.  Οι εκτάσεις για τις οποιες γραφω δεν ηταν ποτε δασικές, ηταν χωραφια.

Αθήνα, 12-11-2019, Κώστας Ζάγκαλης,  συνταξιούχος, φυσικομαθηματικός.