ΓΙΩΡΓΟΣ Δ. ΚΑΨΑΛΗΣ:Εθνική παρακαταθήκη τα Σαρακατσάνικα τραγούδια.

Του Χαράλαμπου Γαλιάνδρα Αρτινού

Πόνημα-ωδή στους αέναους ταξιδιώτες της ορεινής Ελλάδας από τον ακαδημαϊκό δάσκαλο Γιώργο Δ. Καψάλη αποτελεί το τελευταίο βιβλίο του «Όσα μου είπαν τα Σαρακατσάνικα Τραγούδια», που κυκλοφορεί από τις «Εκδόσεις Τυπωθήτω» του Γιώργου Δαρδανού.Πρόκειται για ένα βιβλίο-κατάθεση ψυχής που ήρθε μετά από πολύχρονη εμπεριστατωμένη ιστοριοδιφική εργασία του Ηπειρώτη συγγραφέα, πολύτιμη παρακαταθήκη στο θησαυροφυλάκιο του εθνικού πολιτιστικού πλούτου, που μας φέρνει πιο κοντά με τους αδάμαστους από τη φύση Σαρακατσάνους. Μας ξεναγεί και μας γνωρίζει, μας φέρνει πιο κοντά με ένα μέρος του ελληνικού πληθυσμού που τόσα πολλά έχει προσφέρει στην πατρίδα μας στο διάβα των αιώνων.Γνώρισα τους Σαρακατσάνους και μέρος από τα έθιμά τους και τη ζωή τους στο Λαπαθιά, στις ανατολικές παρυφές του Παρνασσού, στην περιοχή της Δαύλειας, στη λαϊκή κατασκήνωση των κατοίκων της περιοχής, που αριθμεί 200 και πλέον χρόνια συγκρότησης, όπου οι Βοιωτοί πραγματοποιούν τα τελευταία χρόνια τα ετήσια ανταμώματά τους, παραπλήσια της Ιεράς Μονής Αγίας Ιερουσαλήμ. Τους γνώρισα επίσης στο Περτούλι Τρικάλων όπου κάθε χρόνο διεξάγεται διήμερη εκδήλωση με τη συμμετοχή των απανταχού Σαρακατσάνων, στη διάρκεια της οποίας αναβιώνουν πολλά από τα έθιμά και τα βιώματά τους όπως αυτά διαμορφώθηκαν στο πέρασμα των χρόνων: μουσική, χορός, τραγούδι, παιχνίδια, αναπαραστάσεις γάμων και γιορτών, το στήσιμο των καλυβιών και η δημιουργία μαντριών, το άναμμα της φωτιάς, το άρμεγμα. Το πήξιμο των τυριών, η κουρά των προβάτων, το πλύσιμο των μαλλιών, το λανάρισμα, το γνέσιμο, η νουθεσία των νεότερων στον τρόπο ζωής, τα γράμματα, τη διαφύλαξη, αναβίωση και διατήρηση των εθίμων τους.Τους γνώρισα ως πολιτικούς, οικονομολόγους, επιχειρηματίες, εμπόρους, τζιομπαναραίους. Τους γνώρισα βουνοπερπατώντας σ΄όλη τη ραχοκοκαλιά της Πίνδου και των Αγράφων, τα Χάσια και τα Αντιχάσια, τον Παρνασσό, τη Γκιώνα και την Οίτη, τον Όλυμπο και την Όσσα, στα περήφανα τζουμερκιώτικα λημέρια τους. Τους αντάμωσα να ανεβοκατεβαίνουν, ολόκληρα καραβάνια με όλο το βιός τους, από τα βουνά στα χειμαδιά, να σκαρίζουν τα ζωντανά τους στα φρεσκοχορταριασμένα ορεινά βοσκοτόπια, να γλυκολαλούν με τις φλογέρες τους πόνους, πόθους και καημούς σε φεγγαροστόλιστες βραδιές στις φιλόξενες ηπειρώτικες, θεσσαλικές, στερεοελλαδίτικες και μακεδονικές βουνοκορφές.Mα πιο πολύ τους γνώρισα διαβάζοντας το λυρικό πόνημα του διακεκριμένου καθηγητή της Ελληνικής Φιλολογίας στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δ.Ε. του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων κ. Γιώργου Δ. Καψάλη «Όσα μου είπαν τα Σαρακατσάνικα Τραγούδια». Και είναι πολλά αυτά που του «είπαν» και αποκάλυψαν, τα οποία με εύγλωττο λυρικό και γνήσιο γλωσσικό σαρακατσάνικο ιδίωμα και γραφή μας μεταφέρει, ξεναγώντας μας σ΄έναν κόσμο, μια φυλή, έναν λαό-πρωτομάστορα στην κτηνοτροφία, τη νομαδική ζωή, την οικονομία, αλλά και στα γράμματα και την πολιτική όπου ανέδειξε κορυφαία τέκνα του.Του έδωσαν, και μας έδωσε, τόσα πολλά που μόνο από μια ανιδιοτελή και αγνή ερωτική σχέση μπορεί να προέλθουν. Και ο Γ. Καψάλης, όπως ειλικρινώς καταθέτει, ομολογεί πως είναι «αθεράπευτα» ερωτευμένος με τους Σαρακατσάνους και τα τραγούδια τους, σκύβοντας πάνω τους ευλαβικά. Και η αγνή αυτή σχέση τους έφερε το θαυμάσιο αποτέλεσμα που πηγάζει μέσα από τις σελίδες του βιβλίου, τους στίχους των τραγουδιών και του «διαλόγου» μεταξύ συγγραφέα και αυτών. Έναν διάλογο, προϊόν ερωτικής σχέσης με το καθένα απ΄αυτά και με όλα συνολικά.Τα τραγούδια που παρουσιάζονται, επιλεγμένα αντιπροσωπευτικά από το συγγραφέα, είναι τα πιο αγαπημένα του και μιλούν για πόθους και καημούς, όπως τα βίωσαν αλλοτινά, κοντινοί και μακρινοί πρόγονοί των Σαρακατσάνων. Και ξαναζωντανεύουν τη ζωή τους στα λημέρια και τις στάνες, στα χειμαδιά και τα ξεκαλόκαιρα. Μιλούν για κλέφτες και αρματολούς, πίκρες και αναστεναγμούς, μαραζώματα και στεναχώριες, χωρισμούς και αποχαιρετισμούς, γλέντια, γάμους, γιορτές και χορούς.Μα πάνω απ΄όλα εκφράζουν την αγάπη τους για τη φύση, τα ζωντανά, τα πουλιά, τα δέντρα και τα κελαρύσματα των κρυστάλλινων νερών, τα θροϊσματα των φύλλων, τα ολόγιομα φεγγάρια, το γλυκολάλημα της φλογέρας. Και βεβαίως για την πολυτραγουδισμένη ομορφιά των κοριτσιών. Της ξανθιάς και της γαλανομάτας κοπελιάς, της μελαχρινής και της περδικομάτας. Την αγάπη, τον έρωτα, τη νοσταλγία, τις προσδοκίες, τα ανεκπλήρωτα όνειρα.Τα τραγούδια και ο «διάλογος» του συγγραφέα μαζί τους, η εμπεριστατωμένη ανάλυση και παρουσίαση μας φέρνει πιο κοντά με τους αδάμαστους, ακαταπόνητους και ακαταμάχητους Σαρακατσάνους.Το βιβλίο συνοδεύεται από ψηφιακό δίσκο στον οποίο περιέχονται 17 μουσικά κομμάτια, άλλα μονοφωνικά και άλλα πολυφωνικά, συνοδευόμενα μόνο από τη φλογέρα του Λαμιώτη δεξιοτέχνη της φλογέρας Χρήστο Γαλάνη, ο οποίος αποδίδει κι ένα απ΄αυτά. Τα υπόλοιπα τραγουδούν Σαρακατσάνοι και Σαρακατσάνες, Η εισαγωγή γίνεται με το «Σκάρο», απαγγέλλοντας περί αυτού ο συγγραφέας.Το βιβλίο μαζί με το CD διατίθεται από τις Εκδόσεις-Βιβλιοπωλείο Gutenberg και το συγγραφέα.