Μια ιστορία ( αληθινή και ανθρώπινη). Αφιέρωμα για την Ημέρα Μνήμης των θυμάτων του Ολοκαυτώματος.

Γράφει η  Κατερίνα Σχισμένου.

Θέλοντας να προσθέσουμε μια στιγμή μνήμης- μια αιωνιότητα και από τα δικά μας τα μέρη, την Ήπειρο και συγκεκριμένα την Άρτα, συναντήσαμε τον Βίκτωρ Ελιέζερ, δημοσιογράφο όπου ο πατέρας του Ισαάκ Ελιέζερ γεννήθηκε στην Άρτα για να μας παρουσιάσει την ιστορία του.

Κύριε Ελιέζερ τι συνδέει την οιοκογένειά σας με την Άρτα;

Γεννημένος στη Κέρκυρα το 1894, ο Βίκτωρ Ιωσήφ Ελιέζερ, με μητέρα Ιταλίδα, μορφωμένος και πολύγλωσσος, περιζήτητος γαμπρός τότε, στην αρχή του 20ου αιώνα, φθάνει στην Άρτα, γνωρίζεται και παντρεύεται τη Χανούλα, γεννημένη ακριβώς την ίδια χρονιά, κόρη της Ραχήλ και του Ισαάκ Σούση, ενός εμπόρου πολυταξιδεμένου, που βρέθηκε και στην πόλη Τιβεριάς, της τότε Παλαιστίνης που ήταν υπό Βρετανική κυριαρχία. Ήταν τόσος ο ενθουσιασμός του, που απέκτησε το προσωνύμιο «Ντεβαριάς».

Το 1915, ο Βίκτωρ και η Χανούλα αποκτούν το πρώτο τους παιδί, τον Λάζαρο.

Για 6 χρόνια ο Βίκτωρ Ελιέζερ υπηρετεί στον Ελληνικό στρατό και μετέχει στην εκστρατεία στη Μικρά Ασία. Το 1921, στην Άρτα, γεννιέται το δεύτερο παιδί και πατέρας μου, ο Ισαάκ (Τζάκος). Μετά η Σαρίνα το 1923 και ο Ιωσήφ (Πέπος) το 1924.Το 1928, με το μεγάλο κραχ ο Βίκτωρ Ελιέζερ καταστρέφεται οικονομικά και η οικογένεια εγκαταλείπει την Άρτα για τη Κέρκυρα, όπου εκεί γεννιούνται άλλα τρία παιδιά, Η Ραχήλ (Λίνα) το 1929, ο Σαμουήλ (Μάκης) το 1931 και ο Αβραάμ (Μηνάς) το 1933. Ολη η Παλαιά Διαθήκη συγκεντρωμένη σε μια οικογένεια!!!

Ο πατέρα σας έχει μια απίστευτη ιστορία που θα θέλαμε εν συντομία να μας αφηγηθείτε.

Το 1942, ο Βίκτωρ Ελιέζερ αρνούμενος να παραδώσει στους Γερμανούς τα αρχεία της Κοινότητας, φεύγει μαζί με την οικογένεια του από την Αθήνα και εγκαθίστανται στο Αγρίνιο, όπου διέμενε η αδελφή του Κάρη που ήταν παντρεμένη με τον Νισσήμ Μιωνή. Το 1943, με την έκδοση των περιοριστικών μέτρων για τους Εβραίους, η οικογένεια Τάκη Χατζόπουλου που διέθετε και τυπογραφείο στο Αγρίνιο, με την βοήθεια της αντιστασιακής οργάνωσης ΕΑΜ, εκδίδει για όλα τα μέλη της οικογένειας Ελιέζερ πλαστές ταυτότητες με το επώνυμο Λαζαρίδη. Ολόκληρη η οικογένεια Ελιέζερ μεταφέρεται στην Πάτρα όπου με το όνομα Λαζαρίδη νοικιάζει σπίτι στο οποίο έμεινε κρυμμένη μέχρι την απελευθέρωση. Τα δύο μεγάλα παιδιά του Βίκτωρα Ελιέζερ, ο Λάζαρος και ο Ισαάκ, μετέχουν στην αντίσταση παριστάνοντας τους εμπόρους και δίνοντας πληροφορίες στο ΕΑΜ για τις κινήσεις των Γερμανικών στρατευμάτων στην Αιτωλοακαρνανία. Στις 2 Ιανουαρίου του 1944, ο Ισαάκ Ελιέζερ, συλλαμβάνεται από τους Γερμανούς στο Μεσολόγγι με την πλαστή ταυτότητα που έφερε το όνομα Σπύρος Λαζαρίδης και μεταφέρεται στις φυλακές του Αγρινίου. Η οικογένεια Χατζόπουλου, ο Τάκης και ο Θεοφάνης, γνώριζαν ότι ο Σπύρος Λαζαρίδης ήταν ο Εβραίος Ισαάκ Ελιέζερ, και συχνά τον επισκέπτονταν στη φυλακή για να βεβαιωθούν ότι είναι εκεί, ζωντανός. Τον είχαν στο ίδιο κελί μαζί με τους συντρόφους του Αβραάμ Αναστασιάδη, Πάνο Σούλο Χρήστο Σαλάκο και Μαρία Χατζάρα.

Η Μαρία Δημάδη, στέλεχος της Εθνικής Αντίστασης και μέλος της οργάνωσης ΕΑΜ, εργαζόταν στη Γερμανική Διοίκηση ως γραμματέας και μεταφράστρια του Γερμανού φρούραρχου Συνταγματάρχη Torman, είχε στήσει το «Κέντρο 3», το δίκτυο πληροφοριών του ΕΑΜ.  Ο Τάκης και ο Θεοφάνης Χατζόπουλοι, που έμαθαν εν τω μεταξύ για τον εκτοπισμό των Εβραίων της Άρτας και των Ιωαννίνων στις 25 Μαρτίου του 1944, συναντούν την Μαρία Δημάδη και την ενημερώνουν ότι ο κρατούμενος Σπύρος Λαζαρίδης είναι Εβραίος και της ζητούν να μεσολαβήσει στο Γερμανό Φρούραρχο ώστε να απελευθερωθεί προτού ανακαλύψουν οι Γερμανοί ότι είναι Εβραίος και εκτοπισθεί στο Άουσβιτς μαζί με την οικογένεια του που διέμενε στην Πάτρα. Η Μαρία Δημάδη, εξαφανίζει όλα τα ενοχοποιητικά στοιχεία από τον φάκελο του Σπύρου Λαζαρίδη και πείθει τον Γερμανό φρούραρχο ότι ο Σπύρος Λαζαρίδης είναι αθώος και πρέπει να απελευθερωθεί. Στις 8 Απριλίου 1944, ο Ισαάκ Ελιέζερ απελευθερώνεται από τη φυλακή και με τραίνο επιστρέφει στην Πάτρα όπου διέμενε η οικογένεια του. Στις 9/4/1944 οι αντάρτες του ΕΑΜ ανατινάζουν ένα τραίνο γεμάτο Γερμανούς στρατιώτες και πολεμοφόδια. Στις 14/4/1944, εκτελούν σε αντίποινα 120 συγκρατούμενους  του Ισαάκ Ελιέζερ ο οποίος σώθηκε χάρη στην έγκαιρη παρέμβαση της Μαρίας Δημάδη.

Η Μαρία Δημάδη, σύμφωνα με όλες τις μαρτυρίες που καταγράφονται στη σχετική βιβλιογραφία ήταν αφοσιωμένη στην υπηρεσία της πατρίδας της, αγωνιζόμενη για την απελευθέρωση της από τους Ναζί. Έχουμε λοιπόν την αίσθηση, αλλά και εκ του αποτελέσματος την βεβαιότητα, ότι η Μαρία Δημάδη δεν θα μπορούσε να μείνει αδιάφορη στον ενδεχόμενο θάνατο ενός ανθρώπου επειδή γεννήθηκε Εβραίος. Για το λόγο αυτό έδρασε έγκαιρα και αποτελεσματικά, χωρίς καμία ανταμοιβή, και θέτοντας σε κίνδυνο την ίδια της τη ζωή, εξαφάνισε όλα τα ενοχοποιητικά στοιχεία από τον φάκελο του «Σπύρου Λαζαρίδη», το πραγματικό όνομα του οποίου ήταν Ισαάκ Ελιέζερ, σώζοντας τον από βέβαιο θάνατο.  

Η Μαρία Δημάδη, η οποία γεννήθηκε στις 7/5/1907, εκτελέστηκε από τα Ελληνικά τάγματα ασφαλείας που συνεργαζόντουσαν με τους Ναζί, στις 31/8/1944, 14 ημέρες πριν από την αποχώρηση των Γερμανών από το Αγρίνιο.

Ο Ισαάκ Ελιέζερ γεννήθηκε στις 21/4/1921 στην Άρτα και πέθανε στις 26/7/2011 στην Αθήνα.

Η Μαρία Δημάδη χάθηκε, ο πατέρας σας κατάφερε να σωθεί, είχατε επαφή με την οικογένειά της;

Παρά τις προσπάθειες του Ισαάκ Ελιέζερ, αλλά και τις δικές μας να εντοπίσουμε απογόνους της Μαρίας Δημάδη, δυστυχώς κάτι τέτοιο δεν επιτεύχθηκε νωρίτερα.

Η γνωριμία με τις εγγονές της Μαρίας Δημάδη, Σοφία-Μαρία και Γεωργιάννα Μωραΐτου, ήταν μια τυχαία «διαδυκτιακή» σύμπτωση.

Εγώ έχω σελίδα στο Face book. Ο «φίλος» στο Face book Γιώργος Κηλαϊδίτης στις 3/10/2016 με ρώτησε αν έχω κάποια σχέση με κάποιον Ισαάκ Ελιέζερ τον οποίο απελευθέρωσε η Μαρία Δημάδη από τις γερμανικές φυλακές του Αγρινίου. Του είπα λοιπόν ότι πρόκειται για τον πατέρα μου. Η στενή του φίλη Ντέμπορα Μπουκογιάννη που είχε διαβάσει την ιστορία αυτή, είναι πρώτη ξαδέλφη των εγγονών της Μαρίας Δημάδη. Η Μαρία Δημάδη είχε μια κόρη, την Χαρίκλεια (Χάρις) η οποία σήμερα είναι 90 χρονών και πάσχει από Αλτσχάϊμερ.

Η πρώτη συνάντηση μου με τις Σοφία-Μαρία και Γεωργιάννα Μωραΐτου έγινε την Παρασκευή 14/10/16 στην Αθήνα και η συνάντηση των οικογενειών μας έγινε στις 5/11/16 έξω από τη συναγωγή της Αθήνας και μπροστά στο μνημείο των Δικαίων των Εθνών.

Τι έχετε κρατήσει απ΄αυτή την ιστορία για το σήμερα και τις σημερινές γενιές; Υπάρχει η ελπίδα κύριε Ελιέζερ;

Ακούστε, 6.000.000 ομόθρησκοι μου βρήκαν φρικτό θάνατο στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης μόνο και μόνο επειδή γεννήθηκαν Εβραίοι. Και ανάμεσα τους 60.000 Ελληνες Εβραίοι, μεταξύ των οποίων 480 Αρτινοί Εβραίοι.

Τι έχω κρατήσει από την ιστορία διάσωσης του πατέρα μου; Μα οτι μέσα στο σκοτάδι που μπορεί να δημιουργήσει η αγριότητα και η βαρβαρότητα πολλών ανθρώπων, πάντα θα ξεχωρίσει το φως της ανθρωπιάς κάποιων άλλων και αυτό ακριβώς το φως είναι που δημιουργεί την ελπίδα οτι ναι, μπορούμε να διορθώσουμε τον κόσμο, να καταπολεμήσουμε το μίσος και τον φανατισμό που γεννούν την αγριότητα και τη βαρβαρότητα που οδήγησαν την ανθρωπότητα στο σκοτάδι. Είναι αυτό που στην εβραϊκή θρησκεία ονομάζεται «Τικούν ολάμ», διόρθωση του κόσμου.

Κατερίνα Σχισμένου