(Στις 28 Νοεμβρίου παρουσιάστηκε στην Άρτα, στην αίθουσα του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Άρτας, το βιβλίο του Χρήστου Α. Τούμπουρου «Με την Ηπειρώτικη λαλιά». Την συζήτηση διηύθυνε η Κατερίνα Σχισμένου, η οποία είχε και την επιμέλεια του βιβλίου. Παρουσίασαν οι Ρένα Τριχιά και Βασιλική Παππά. Δημοσιεύουμε σήμερα την παρέμβαση της Κατερίνας Σχισμένου).
(Ο συγγραφέας Χρήστος Τούμπουρος με την Κατερίνα Σχισμένου)
«Κοντά σε τρεχούμενα νερά και κρήνες σε ψηλά βουνά και όρη σε αστραφτερά φυλλώματα και τον γαλάζιο ξάστερο ουρανό ειπώθηκαν ίσως τα πρώτα λόγια λατρείας του ανθρώπου μετά απ’ τον μακρύ του ύπνο του άλογου. Μέσα σε μια τζουμερκιώτικη ορεινή φύση διαμορφώνεται ένα υψηλό ήθος και ύφος που κουβαλά τις μακριές αλυσίδες των λέξεων και των φωνημάτων των προγόνων του. Το θαύμα σήμερα, όσο σπάνιο και ελλιπές κι αν είναι, δεν παύει να υπάρχουν μέσα του τα στοιχεία που το δημιουργούν και το εκφράζουν. Η ηπειρώτικη λαλιά, το ηπειρώτικο ήθος που δεν είναι τα νταούλια και η ηπειρώτικη πανουργία και αξιοσύνη αλλά το επίπεδο των νοημάτων που βγαίνει απ’ τη γραμμή των βουνών και τα βαριά χέρια των κατοίκων τους που δημιουργούν και αντιστέκονται όπως μπορούν.
Θαρρώ πως είναι πολύ έντιμο να γράφεις και να σκέφτεσαι με τη γλώσσα που βαφτίστηκες και ταυτίστηκες και δεν αποποιήθηκες ποτέ σου. Τη Τζουμερκιώτικη λαλιά. Η γλώσσα που σε παρασημοφόρησε «σκιζοκέφαλο, αλειτούργο, ίσιο, αγύριστο κεφάλι, μπεσαλή, αληθινό, ατόφιο, άσειαστο» και που σε έκανε να δακρύσεις μιλώντας και υπερασπιζόμενος τον φίλο σου, να ανατριχιάζεις διηγούμενος τα λόγια της γιαγιάς σου, τιμώντας την με τη θύμηση και τη σοφία που σου κληροδότησε, και μνημονεύοντας τον μαθητή που πάγωσε από «τη ζέση» για γνώση.
Μια γλώσσα, ένα ιδίωμα που κουβαλά μέσα της μια ιδιαίτερη παράδοση και ιστορία. Μια βαριά ιστορία ενός σκληρού τόπου που μάτωσε, που αντιστάθηκε, που βρίσκεται στα όρια της ευθανασίας του μαζί με τον πλάτανο της πλατείας του χωριού σου, το Γυμνάσιο και τα περιστατικά που παρουσιάζει και περιγράφει ο Χρήστος Τούμπουρος από κάθε σκαλί της μνήμης και της ζωής του -όχι της ατομικής και ιδιωτικής, αλλά της συλλογικής και κοινής. Αυτής του χωριού του, της Κοινότητας και γενικότερα της Ηπείρου.
Καλά φυλαγμένα σε βάθη ευαίσθητης καρδιάς έρχονται να αποσυρταρωθούν μπροστά μας προκαλώντας μας ένα θείο δέος. Με πόση λεπτότητα και ακρίβεια έχουν καταγραφεί στα παιδικά μάτια που αποζητούσαν την κοσμική δικαιοσύνη διαμοιράζοντας τα ρούχα της ξένης βοήθειας και εκκλησίας στο γκρεμό. Αλήθεια, με πόση πείνα ρουφούσαν αυτές τις εικόνες τα παιδικά μάτια του Χρήστου Τούμπουρου, για να τις αναπλάσουν δεκαετίες μετά και να συγκλονίσουν τα «υπνωμένα» δικά μας συναισθήματα που αλλοιώθηκαν στην πορεία από την σκόνη και την απομόνωση.
Ένας καθαρός άνεμος ορεινής πνοής και ηπειρώτικου ανασασμού, που ξεκινά από τις υψηλές πτήσεις μιας εξέχουσας και μοναδικά φωτισμένης σκέψης, καλλιέργειας και γενικότερα παιδείας, από ένα φως παράξενο που διάλεξε να λάμψει και να εκπέμψει με τη Τζουμερκιώτικη, δύσκολη αλλά παντοδύναμη λαλιά. Λαλιά για λίγους, με ήθος και σκληρή αγωγή βουνοκορφών που γνωρίζουν να δαμάζουν την ελαφρότητα της εφηβείας και να τη μεταπλάθουν σε σοφία ζωής και αλήθειας.
Συχνά ο συγγραφέας φαίνεται πως υπερασπίζεται μόνος του το δίκιο του μικρού, του αδικημένου, του πεινασμένου και του κατατρεγμένου με μια βαθιά αποτίμηση και γοητεία που σε κάνουν να νομίζεις πως γεννήθηκε σοφός και αυτάρκης. Αυτάρκης μέσα σε μια γλώσσα που δε χωρούσε να γράψει όσα βίωσε, όσα πέρασαν σαν μαχαίρια και φτερά πάνω από το δέρμα και την καρδιά του, πάνω από τη σκέψη και μέσα από το νου. Έτσι οι στίχοι φτερουγίζουν μέσα σε σκέψεις και νησίδες αφήγησης, κριτικής και στοχασμού παίρνοντας μια άλλη διάσταση.
Είναι σημαντικό και απαιτεί θάρρος να υπηρετείς την καθαρότητα του βλέμματος με αυτή της γραφής και την τόλμη της επωνυμίας. Η γραφή του μια συνεχής άσκηση ανορθοδοξίας κατά του τετριμμένου και κοινότυπου, με μια μιλιά που από λίγους μιλιέται. Όσοι όμως τον κατανοούν και τον προσεγγίζουν πνευματικά γνωρίζουν το βάθος της καθαρής και άδολης ψυχής, τη διάσταση του δικαίου που εκπροσωπεί και βροντοφωνάζει, γιατί έχει κάθε δικαίωμα να το κάνει υπηρετώντας την αλήθεια του τόπου και του Ανθρώπου.
Αντιδραστικά ανθρωποκεντρικός και λάτρης, αλλά και γνώστης της πολύπλοκης ανθρώπινης φύσης και του χαρακτήρα που περιγράφει στα κείμενά του. Με το ευαίσθητο αυτί της λαϊκής παραδοσιακής μουσικής, του ηπειρώτικου κλαρίνου που μοιρολόγησε κι ο ίδιος αρκετές φορές, αλλά και επισήμανε «το βιασμό της πανηγύρεως», της γιορτής, και της σταδιακής εκχέρσωσης της γέφυρας, της πλατείας, το θάνατο του πλατάνου, την υποκρισία των αρπάγων και την βουλιμία των απράγων.
Θεσμοθετεί μια δική του νομοθεσία στη γραφή που τον κάνει αναγνωρίσμο, αγαπητό και μοναδικό. Η Τζουμερκιώτικη λαλιά. Η δική του τρέχουσα πραγματικότητα που περνά και ζει σταθερά στα Τζουμέρκα, σε ποτάμια και χαράδρες, σε πέτρινα σπίτια και μαυροφορεμένες γυναίκες, σκληρά από τη δούλεψη χέρια και ψυχές που ίπτανται σε νέφη και ανταριασμένες ορεινές κορφές. Τζουμερκιώτικες άστατες συλλαβές που κάνουν να παραμιλούν τα αηδόνια στις φωλιές τους με στίχους των δασκάλων, του Κρυστάλλη, του Κοτζιούλα, του Ράγγου...
Με τη Τζουμερκιώτικη λαλιά του καθαρίζουν οι ουρανοί και οι κηλίδες γίνονται φωτεινές, της γλώσσας που μιλάμε και που τιμούμε. Και που έχουμε με το μέρος μας τους αιώνες και τις σκληρές αυτές κορφές και δροσερές κρήνες, τα χέρια αυτού του άξιου και μοναδικού ποιητή να μας τα θυμίζει και να μας επαναφέρει από επικίνδυνους ελιγμούς σε λάθος γκρεμούς της γλώσσας που τόσο εύκολα πέφτουμε σήμερα. Άλλο κορφούλα κι άλλο βουνό, άλλο αεράκι κι άλλο σίφουνας, άλλο γυαλάδα κι άλλο ο χρυσός που φέρει μέσα του αυτή η μνήμη και τα κείμενα. Πρέπει να ξέρεις να αρπάξεις τον ορεινό αγέρα και να τον κάνεις στίχο, να κοιτάξεις τα βαθιά ορεινά μάτια και να βγάλεις τον πόνο, την Τζουμερκιώτικη ψυχή για να συνομιλήσεις μαζί της.
Βρισκόμαστε σήμερα συχνά στην πλήρη απογύμνωση του σώματος και του πνεύματος όχι από ενδύματα αλλά από νοήματα και αξίες μιας και τα πάντα ξεπουλήθηκαν σ’ αυτόν τον τόπο. Τα γράμματα, η παράδοση, η γλώσσα, τα ήθη και τα έθιμα, το χώμα και το νερό ευτυχώς ακόμη ο αέρας και ο ουρανός, η ελπίδα μας για κάτι που σε ψήγματα μας δίνεται και έτσι επιβιώνει. Λόγω οξυδέρκειας ίσως που είναι ανάλογη με την απόσταση που έχεις από τον εαυτό σου. Και η σκέψη γίνεται πιο καθαρή, όπως ο αέρας όσο ανεβαίνεις πιο ψηλά. Εκεί ψηλά στις κορυφές των Τζουμέρκων των παλιών γεφυριών που τότε στέκονταν και υπηρετούσαν τη συλλογικότητα.
Ο ηπειρώτικος πολιτισμός δεν έχει μόνο έκταση και διαβαθμίσεις εκτάσεως και εκφράσεως. Έχει και ιστορία, έχει και παρελθόν, έχει και παράδοση και λαογραφία έχει και ιδίωμα και λέξεις που χάνονται –έχει και ενέχει τη συλλογικότητα. Δεν είναι μόνο ο κύκλος των παρόντων αλλά και οι κύκλοι του παρελθόντος και μέλλοντος, μια συνέχεια που διαμορφώνεται από τις γενιές που περάσανε στις παροντικές γενιές και έτσι στα οράματα των μελλοντικών γενιών. Νομίζω πως μόνο γι’ αυτό αξίζει να ευχαριστήσουμε το Χρήστο Τούμπουρο γι’ αυτό του το εγχείρημα-με την Ηπειρώτικη λαλιά.....
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου