Το παραμύθι των διαρθρωτικών αλλαγών

Η ελληνική κυβέρνηση παρουσιάζεται πολύ τσαμπουκαλεμένη το τελευταίο διάστημα. Δε θα εφαρμόσει, λέει, οριζόντια μέτρα, αλλά μόνο διαρθρωτικές αλλαγές. Το πρόβλημα φυσικά είναι ότι αυτή η κυβέρνηση δεν είναι φτιαγμένη για να σχεδιάζει και να εφαρμόζει διαρθρωτικές αλλαγές και υπάρχουν τουλάχιστον δύο στοιχεία που μπορούν να μας το τεκμηριώσουν.

Το πρώτο είναι ότι, εκτός από τα όποια διαρθρωτικά μέτρα υπάρχουν στο μνημόνιο, η κυβέρνηση δεν θυμάμαι να έχει συλλάβει και να έχει πραγματοποιήσει καμία μεγάλης έκτασης σοβαρή διαρθρωτική αλλαγή. Όλα λοιπόν τα διαρθρωτικά μέτρα βρίσκονται στο μνημόνιο; Η καθηλωμένη στο βάλτο ελληνική κοινωνία δεν έχει ανάγκη από άλλες μεγάλες αλλαγές, πλην εκείνων που έχουν δημοσιονομικό χαρακτήρα και έχουν επιβληθεί από τους δανειστές;

Εκτός αυτού όμως, η κυβέρνηση έχει σταθεί ανίκανη να εφαρμόσει και εκείνα τα διαρθρωτικά μέτρα που αναφέρονται στο μνημόνιο. Τι έγινε με την επιτάχυνση εκδίκασης των εκκρεμών φορολογικών υποθέσεων και ο μνημονιακός στόχος μείωσής τους κατά 50% εντός του 2012 ; Σε ποιο στάδιο βρίσκεται το σίριαλ της απελευθέρωσης των κλειστών επαγγελμάτων που εκκρεμεί από το πρώτο μνημόνιο; Τώρα ακούγεται ότι η «οριστική απελευθέρωση θα εφαρμοστεί πλήρως το 2014» και απλώς παραπέμπεται στις ελληνικές καλένδες.

Αυτά όμως είναι γνωστά, γι' αυτό και μεγαλύτερο ενδιαφέρον έχει να δούμε ποια είναι η στάση της τρόικας απέναντι στις διαρθρωτικές αλλαγές. Θα ήταν αφελές να υποστηριχθεί ότι η τρόικα ήρθε εδώ για να σώσει την Ελλάδα από τις χρόνιες κακοδαιμονίες της. Είναι όμως γεγονός ότι πολλές από τις διαρθρωτικές αλλαγές θα μπορούσαν να έχουν έναν μακροπρόθεσμο αντίκτυπο και στη βελτίωση των δημοσιονομικών μεγεθών ή της παραγωγικότητας - άρα θα συνέφεραν και τους δανειστές. Πολλά από αυτά τα μέτρα όμως μπορεί να αποδώσουν σε ορίζοντα αρκετών ετών και η τρόικα δεν έχει την ίδια εμμονή για την εφαρμογή τους, όπως έχει για άλλα μέτρα. Κυρίως δηλαδή για όσα έχουν άμεσο δημοσιονομικό αντίκτυπο και βοηθούν στην ισοσκέλιση των αριθμών ώστε να δοθεί η επόμενη δόση ή για μέτρα λιτότητας, τα οποία θεωρούνται δεδομένα στο πλαίσιο μιας ευρύτερης πολιτικής που έχει επικρατήσει στην ευρωπαϊκή ήπειρο.

Ακόμα και όταν μιλάμε για κάποια μέτρα που έχουν διαρθρωτικά χαρακτηριστικά, όπως είναι η μείωση του δημόσιου τομέα, ελάχιστα επιμένουν οι εκπρόσωποι των δανειστών σε μακροπρόθεσμες πολιτικές ορθολογικοποίησης - δεν επιμένουν πάντως στο βαθμό που το κάνουν για οριζόντια μέτρα ή 'τυφλές' απολύσεις. Πολλοί θα θυμούνται ότι κατά τη θερινή επίσκεψη της τρόικας, όταν οι προς διαθεσιμότητα 4.200 δημόσιοι υπάλληλοι υπολείπονταν κατά 80, η ομάδα εργασίας του Eurogroup ανέβαλε την απόφαση εκταμίευσης της δόσης. «Η αξιοπιστία κρίνεται στις λεπτομέρειες», υπογράμμιζαν τότε κοινοτικές πηγές ( Καθημερινή 25.7.2013: «Η δόση 4 δισ. 'σκάλωσε' για ογδόντα υπαλλήλους»). Αυτό δείχνει πως όταν η τρόικα επιμένει, επιμένει. Απλώς θέλει να επιμένει περισσότερο σε ορισμένα ζητήματα, όπως είναι τα εισπρακτικά μέτρα βραχυπρόθεσμης δημοσιονομικής απόδοσης, και όχι σε κάποια άλλα.

Λογικό από μία άποψη: οι άνθρωποι δεν ήρθαν για να μας βοηθήσουν ως σύγχρονοι ιδεαλιστές φιλέλληνες, απλώς ενδιαφέρονται να κάνουν τη δουλειά τους. Αυτό βέβαια πρέπει να γίνει συνείδηση και σε εμάς, χωρίς να τρέφουμε αυταπάτες. Και είναι δύσκολο πια να τρέφεις αυταπάτες. Ακόμα και πολιτικοί χώροι, που είχαν ο καθένας από τη δική του σκοπιά μεγαλύτερες προσδοκίες στην αρχή, όπως η μικρή ελληνική νεοφιλελεύθερη παράταξη, στην πορεία ανέκρουσαν πρύμναν. Εδώ και πολλούς μήνες, ο Θόδωρος Σκυλακάκης, έγραφε στην ηλεκτρονική έκδοση της Athens Voice: «Όταν ξεκίνησε η εφαρμογή του πρώτου μνημονίου πολλοί ήταν εκείνοι που έσπευσαν να ελπίσουν στην μεταρρυθμιστική δυναμική που θα προσέφερε στη χώρα η εξάρτηση από τους Ευρωπαίους και η παρουσία της τρόικας. Σήμερα γνωρίζουν πλέον όλοι πολύ καλά ότι πρέπει να διατηρούμε σοβαρές επιφυλάξεις για την ικανότητα της τρόικας και να αντιμετωπίζουμε με ωμό ρεαλισμό τα κίνητρα των δανειστών μας».

Ακριβώς αυτό: «σοβαρές επιφυλάξεις». Ας μην πιστεύουμε πια αφελώς ότι έχουμε να κάνουμε με ανθρώπους που έχουν στο μυαλό τους να πραγματοποιήσουν μεγαλόπνοα διαρθρωτικά μέτρα και ότι μόνο η ανικανότητα της ελληνικής κυβέρνησης να τα εφαρμόσει οδηγεί, ως αντιστάθμισμα, σε οριζόντια μέτρα. Τα τελευταία, όσο άδικα κι αν είναι, αποτελούν για την τρόικα μια οικονομική και πολιτική αναγκαιότητα.

Τελικά, η τρόικα δεν ήταν η πολυπόθητη ευκαιρία μας για αλλαγή και αυτό δεν οφείλεται μόνο στην ελληνική πλευρά. Αυτά που ζήτησε δεν ήταν ίσως εφικτά, σε τελική ανάλυση. Οι Ιρλανδοί μπορεί να τα κατάφεραν είτε επειδή είναι καλύτεροι από εμάς, είτε επειδή το έργο τους ήταν ευκολότερο. Όπως φαίνεται και από μελέτη της Γενικής Διεύθυνσης Οικονομικών Υποθέσεων της Κομισιόν, «μακράν η μεγαλύτερη μείωση ελλείμματος έλαβε χώρα στην Ελλάδα, καθώς το διαρθρωτικό δημοσιονομικό ισοζύγιο βελτιώθηκε κατά 9% του ΑΕΠ στα τρία υπό εξέταση χρόνια». Την ίδια περίοδο η Ιρλανδία βελτίωσε το διαρθρωτικό της ισοζύγιο κατά 4% του ΑΕΠ (Καθημερινή 22.10.2013).

Αυτά που ζήτησε η τρόικα δεν αποδείχτηκαν καν αποτελεσματικά - πάλι όχι με αποκλειστικά ελληνική υπαιτιότητα. Τα οικονομικά μεγέθη δεν παρουσίασαν τη δομική εκείνη βελτίωση που θα έπρεπε (ειδικά το δημόσιο χρέος), ενώ την ίδια περίοδο αυξήθηκε σημαντικά ο ευρωσκεπτικισμός και η επιρροή της ακροδεξιάς. Ανάλογα φαινόμενα παρατηρήθηκαν δυστυχώς σε όλη σχεδόν την Ευρώπη. Η ακροδεξιά συγκροτεί ήδη μια δυνατή πτέρυγα στο Ευρωκοινοβούλιο (ευτυχώς απέκλεισαν από την ευρω-κοινοβουλευτική τους ομάδα τη Χρυσή Αυγή, αφού θεώρησαν ότι η ακρότητα και η βλακεία της είναι υπερβολική ακόμα και για τους ίδιους), στη Γερμανία το 'κόμμα του μάρκου΄ παραλίγο να μπει στη Βουλή, ενώ η Ευρώπη δε φαίνεται τώρα και τόσο ελκυστική σε επίπεδο πολιτικό ή οικονομικό, έχοντας πάψει να αποτελεί πρότυπο προς μίμηση (45 δισ. ευρώ 'ξεφορτώθηκαν' το 2012 οι κεντρικές τράπεζες των αναπτυσσόμενων χωρών, σύμφωνα με άρθρο που δημοσίευσαν οι Financial Times για την παρακμή του νομίσματος της ευρωζώνης).

Η ευρωπαϊκή ήπειρος γυρίζει πίσω, αλλά κάποιοι σε Ελλάδα και Ευρώπη δεν έχουν καταλάβει ότι η εμμονή στις προσπάθειες σύγκλισης κάποιων μεγεθών, υποτιθέμενα προς το 'ευρωπαϊκότερο', οδηγεί στο οξύμωρο αποτέλεσμα της απομάκρυνσης από όσα έχτισε η Ευρώπη τις τελευταίες δεκαετίες. Στην περίπτωση της Ελλάδας ειδικά, τόσο οι δανειστές όσο και οι δανειζόμενοι, εξελίσσονται σε ιδανικούς αυτόχειρες. Δεν είναι μόνο ότι δεν εφαρμόζουν τις εξαγγελθείσες διαρθρωτικές αλλαγές, είναι επίσης ότι δεν έχουν αντιληφθεί πως αυτές αποτελούν ένα μόνο μέρος του δυναμικού που έχει η έννοια «διαρθρωτική αλλαγή». Σε δύσκολες περιόδους όπως αυτή, η γηραιά ήπειρος σωζόταν μόνο όταν προέτασσε την πολιτική υπέρβαση και την έμπνευση έναντι της οικονομικής και της πολιτικής διαχείρισης. Οι λύσεις που δόθηκαν σε τέτοιες στιγμές, αποδείχτηκαν οι μεγάλες διαρθρωτικές αλλαγές της Ευρώπης.

www.athensvoice.com