Πέμπτη 17 Μαΐου 2012

Τι αναμένεται στην Ελλάδα.



Οι αναλυτές πασχίζουν να ερμηνεύσουν το πρώτο εκλογικό αποτέλεσμα στην Ελλάδα μετά το ξέσπασμα της κρίσης στα τέλη του 2009, ελπίζοντας να εκτιμήσουν με ακρίβεια κατά πόσο είναι δυνατό το νέο ελληνικό κοινοβούλιο να κατορθώσει να επαναδιαπραγματευθεί ουσιαστικά και επιτυχώς τα συμπεφωνημένα μέτρα λιτότητας. Αυτό που διακυβεύεται είναι το ισχύον πρόγραμμα χρηματοδότησης του ελληνικού χρέους από το «διεθνές νομισματικό ταμείο» (ΔΝΤ), την «ευρωπαϊκή επιτροπή» (Κομισιόν) και την «ευρωπαϊκή κεντρική τράπεζα» (ΕΚΤ). Η τριανδρία έχει ήδη προειδοποιήσει πως δε θα συνεχίσει την εκταμίευση της οικονομικής βοήθειας προς την Ελλάδα, ως ότου η όποια νέα ελληνική κυβέρνηση δεν προσδιορίσει λεπτομερώς μέχρι τον επόμενο μήνα πώς ακριβώς σκέφτεται να πετύχει περικοπές δαπανών ύψους 11 δις ευρώ ως το 2014.
Ας κρατήσουμε ορισμένα δεδομένα που μπορεί να αποδειχθούν πολύ σημαντικά καθώς η ειδησεογραφία από την Ελλάδα θα εξελίσσεται, τις επόμενες εβδομάδες.
1. Είναι πιθανή μια νέα προσφυγή στις κάλπες, πράγμα που σημαίνει πως οι γενικευμένοι φόβοι περί αστάθειας μπορεί να κλιμακωθούν τον επόμενο μήνα. Τα δύο μεγαλύτερα κόμματα, οι συντηρητικοί της Νέας Δημοκρατίας και οι σοσιαλιστές του ΠΑΣΟΚ που υποστήριξαν τα προγράμματα λιτότητας τα τελευταία χρόνια, ήταν οι μεγάλοι χαμένοι των εκλογών. Μια σειρά από μικρότερες και περιθωριακές κομματικές ομάδες, συμπεριλαμβανομένης της νεοναζιστικής «χρυσής αυγής» (ΧΑ) κέρδισαν άνω του 60% των ψήφων. Εν ολίγοις, τα εκλογικά αποτελέσματα της περασμένης Κυριακής άφησαν την Ελλάδα με το πιο κατακερματισμένο κοινοβούλιο που είχε ποτέ από τη δεκαετία του 1970. Η γενική αίσθηση είναι πως θα είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατο, όλες αυτές οι ομάδες να διαμορφώσουν κάποια κυβέρνηση συνεργασίας. Αν εξελιχτούν έτσι τα πράγματα, θα διεξαχθεί μια νέα, «επαναληπτική» εκλογή, πιθανότατα πριν τα μέσα Ιουνίου.
2. Η συζήτηση για την Ελλάδα, ιδίως για την αποχώρηση ή την παραμονή της από το ευρώ, θα γίνει πιο θορυβώδης. Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, σχεδόν τα 3/4 των Ελλήνων θέλουν να παραμείνουν στο ευρώ. Ειρωνικά όμως, οι τελευταίες εκλογές δεν επικεντρώθηκαν στο δίλημμα, παραμονή στο ευρώ ή καταγγελία των μέτρων λιτότητας. Αντιθέτως, μια σειρά από δεξιά και αριστερά κόμματα τόνιζαν πως αντιπροσωπεύουν νέες και φρέσκιες κυβερνητικές προτάσεις που θα μπορούσαν «να τα πάρουν όλα», να απαλλάξουν τη χώρα από τα χειρότερα μέτρα λιτότητας, διατηρώντας παράλληλα τη χώρα στο ευρώ. Από πολλές απόψεις, ο καλύτερος τρόπος να χαρακτηρισθεί το πρόσφατο εκλογικό αποτέλεσμα είναι πως ο κόσμος δεν ψήφισε υπέρ νέων λύσεων (με πλήρη συνείδηση των επιπτώσεών τους) αλλά εξέφρασε τη γενικευμένη απογοήτευσή του από τα κατεστημένα κόμματα. Η διαφθορά και άλλοι παράγοντες έπαιξαν επίσης σημαντικό ρόλο. Η σχολιογραφία της επόμενης περιόδου θα επιχειρήσει να τιθασεύσει αυτή την ένταση και να αποσαφηνίσει πως παραμονή στο ευρώ χωρίς τήρηση των μέτρων λιτότητας απλά δεν είναι δυνατή.
3. Τα εκλογικά αποτελέσματα καθορίστηκαν από τους νεότερους μάλλον, παρά τους πλέον ηλικιωμένους ψηφοφόρους. Θεωρείται πως η συμμετοχή στις εκλογές ήταν χαμηλή (αλλά πόσο χαμηλή, είναι ασαφές). Οι νεώτεροι ψηφοφόροι ήταν περισσότερο ενεργητικοί. Οι πιο ηλικιωμένοι ψηφοφόροι, που κατά πάσα πιθανότητα είναι κι αυτοί που είχαν περισσότερα να χάσουν από μια άτακτη αποχώρηση από την ευρωζώνη, δεν εμφανίστηκαν στις κάλπες. Αυτή η τάση φαίνεται πως συνέβαλε στην ενίσχυση των νέων κομμάτων. Μετά τις εκλογές, τα φώτα της δημοσιότητας επικεντρώθηκαν ορθώς στον Αλέξη Τσίπρα, τον 38χρονο πολιτικό που ανέβασε το κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ στη δεύτερη θέση, πίσω από τη Νέα Δημοκρατία. Ο ΣΥΡΙΖΑ υπερψηφίστηκε από τους νεότερους εκλογείς, και οι περισσότεροι αναλυτές προεξοφλούν πως θα ανέβει κι άλλο αν οι Έλληνες επιστρέψουν σύντομα στις κάλπες. Αν, ή καλύτερα όταν, γίνουν εκλογές τον επόμενο μήνα, ένα από τα πιο κρίσιμα σημεία θα είναι αν θα παρατηρηθεί ανάκαμψη της επιρροής της Νέας Δημοκρατίας και του ΠΑΣΟΚ, λόγω της πιθανότατης εξομάλυνσης της συμμετοχής στις εκλογές.
Με δεδομένη όλη την αβεβαιότητα και τον αυξανόμενο κίνδυνο της αποχώρησης της Ελλάδας από την ευρωζώνη εντός του επομένου έτους, τι συνέβη και η αντίδραση των αγορών ήταν τόσο μετριοπαθής; Στο κάτω-κάτω η «σίτιγκρουπ» ανακοίνωσε πως πλέον θεωρεί πως οι πιθανότητες της εξόδου της Ελλάδας από την ευρωζώνη («Grexit») κυμαίνονται πλέον μεταξύ 50% και 75%.
Όλα δείχνουν πως οι αγορές πλέον θεωρούν πως η Ευρώπη είναι πολύ πιο έτοιμη σήμερα να απορροφήσει ή να αντέξει τις αναταράξεις που θα προκαλούσε η αποχώρηση της Ελλάδας σε σχέση με έξι μήνες πριν, όταν η Ελλάδα είχε απειλήσει πως θα διοργάνωνε δημοψήφισμα για την παραμονή ή την αποχώρησή της από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Οι αναλυτές υποδεικνύουν μια σειρά από παράγοντες που το ερμηνεύουν αυτό: πολλοί επενδυτές έχουν πια ξεφορτωθεί τα ελληνικά χρεόγραφα ή υποχρεώθηκαν να υποστούν απώλειες και οι ισολογισμοί των ευρωπαϊκών τραπεζών έχουν συμπεριλάβει τις απώλειες στα ενεργητικά τους λόγω της κατοχής ελληνικών χρεογράφων.
Τα περιθώρια χειρισμών της όποιας επόμενης ελληνικής κυβέρνησης περιορίζονται πάντως από την περαιτέρω φυγή κεφαλαίων από την Ελλάδα, σε συνδυασμό με το ύψος του ελλείμματος. Φέτος, η Ελλάδα αναμένεται να έχει πρωτογενές έλλειμμα της τάξης του 1% του ΑΕΠ. Αυτό σημαίνει πως η χώρα εξακολουθεί να χρειάζεται να προσφύγει στο δανεισμό προκειμένου να εξασφαλίσει βασικές κοινωνικές παροχές. Του χρόνου το πρωτογενές έλλειμμα αναμένεται να μηδενισθεί και το ελληνικό έλλειμμα θα αφορά αποκλειστικά την εξυπηρέτηση του χρέους. Στο σημείο αυτό, οι προτεραιότητες των πολιτικών μπορεί να αλλάξουν, μιας που δε θα εξαρτώνται πια από τους δανειστές για να χρηματοδοτούν τις κρατικές υπηρεσίες (αν και φυσικά θα χρειάζονται δανεικά για να υπηρετούν το δημόσιο χρέος τους). Μέχρι τότε πάντως,, η Κομισιόν, η ΕΚΤ και το ΔΝΤ θα συνεχίζουν να έχουν τα μέσα να επηρεάζουν τις τύχες της Ελλάδας.
Καθώς η Ελλάδα θα οδεύει προς τις επόμενες εκλογές της, είναι σημαντικό να παρατηρήσουμε την προεκλογική ρητορική. Μια κυβέρνηση συνεργασίας που θα συσπειρώνει τους αντιπάλους της λιτότητας θα αναγκασθεί επίσης να αποχαιρετίσει το ευρώ και να καλωσορίσει το νέο ελληνικό εθνικό νόμισμα. Αυτό θα οδηγούσε τους καταθέτες να εγκαταλείψουν μαζικά τις ελληνικές τράπεζες. Σε περίπτωση άτακτης αποχώρησης από την ΕΕ, η νέα δραχμή θα υποτιμηθεί δραματικά σε σχέση με το ευρώ. Οι καταθέτες θα προεξοφλήσουν αυτή την υποτίμηση και θα έχουν κάθε λόγο να καταθέσουν τα ευρώ τους σε τραπεζικές θυρίδες ή να τα μεταφέρουν στη Γερμανία, όσο ακόμα ισχύουν οι τρέχουσες ισοτιμίες. Αλλιώς, τα χρήματά τους θα χάσουν μεγάλο μέρος της αξίας τους. Αυτή είναι μια «έξοδος» που η Ελλάδα δεν μπορεί να αντέξει.
Προκειμένου να αποφύγει αυτό το σενάριο, η νέα ελληνική κυβέρνηση, όποτε κι αν αναλάβει υπηρεσία, θα χρειασθεί να κάνει ό,τι περνάει από το χέρι της για να δώσει την εντύπωση πως έχει «κλειδώσει» τη συμμετοχή της Ελλάδας στο ευρώ. Σήμερα είναι δύσκολο να δει κανείς πώς μπορεί να υπάρξει κυβερνητικός συνασπισμός που να αντιταχθεί στα μέτρα λιτότητας αποκαθιστώντας ταυτόχρονα την απαραίτητη εμπιστοσύνη, ώστε να αποφύγει τη μαζική θερινή φυγή κεφαλαίων μόλις σχηματισθεί. Όσο επώδυνη κι αν είναι η λιτότητα σήμερα, όλες οι εναλλακτικές λύσεις μοιάζουν πολύ χειρότερες.


του Κρίστοφερ Παπαγιάννης

www.ppol.gr

Δεν υπάρχουν σχόλια: