Γιατί οι Πρεβεζάνοι αγνόησαν τον Καρυωτάκη;

Με αφορμή πρωτοβουλία για μια βραδιά αφιερωμένη στον τραγικό ποιητή

Θεωρούμε σκόπιμο να εκθέσουμε εδώ μια μαρτυρία ενός εκλεκτού φίλου, του Σπύρου Παπαδόπουλου, με βάση αφήγησή του, σε συνάντησή μας, πριν μερικά χρόνια στην Πράγα. Ετοιμαζόμασταν να πάμε στο μουσείο και τη γειτονιά του Φραντς Κάφκα και η συζήτηση πήγε, χωρίς να το θέλουμε, στον «δικό μας» δημιουργό.

Ο Σπύρος Παπαδόπουλος, αρχιτέκτονας και άλλοτε πρόεδρος του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Διπλωματούχων Ανωτάτων Σχολών, μεγάλωσε στην Πρέβεζα μετά τον πόλεμο. Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, στο πλαίσιο της Επιχείρησης Πολεοδομική Ανασυγκρότηση (ΕΠΑ), ανέλαβε εργασίες βελτίωσης του πολεοδομικού μας σχεδίου. Σύμφωνα με την πολιτική του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων (τότε ΥΧΟΠ – επί υπουργίας Αντώνη Τρίτση) η οικιστική κληρονομιά των πόλεων θα αποτελούσε αντικείμενο ιδιαίτερης προσοχής. Με τον τρόπο αυτό, μερικοί πυρήνες των κέντρων των πόλεων, που είχαν κάποια αρχιτεκτονική αξία, έστω και ως ταπεινή συμβολή στο τοπικό χρώμα του οικισμού, θα χαρακτηρίζονταν ως διατηρητέα στοιχεία και θα προστατεύονταν.

Ο Παπαδόπουλος και η ομάδα του προχώρησαν στην προ-εργασία του χαρακτηρισμού των διατηρητέων, γύρω από το κέντρο της πόλης. Φυσικά θα επακολουθούσε ιδιαίτερη διαδικασία και έγκριση σε δημοτικό και κεντρικό επίπεδο, στο Υπουργείο. Κατά τη διάρκεια των εργασιών, εν μέρει από νοσταλγία, εν μέρει από επαγγελματική υποχρέωση σκέφτηκε να επισκεφθεί το παλιό του σπίτι στο Σαϊτάν Παζάρ, για να δει αν θα μπορούσε να το εντάξει σε διαδικασία «διατηρητέου».

Ανοίγοντας τη σκουριασμένη αυλοπορτα θα έβλεπε να ξεπηδούν μπροστά του οι αναμνήσεις της παιδικής και εφηβικής ηλικίας. Η μικρή αυλή, η σκάλα, το μικρό χολ και, ποιος ξέρει ακόμα, εκείνο το κλειστό και πάντα κλειδωμένο δωμάτιο. Τι ήταν δεν ήξερε και ούτε ποτέ μέχρι τότε είχε μάθει, ώσπου έφυγε από το σπίτι αυτό, για σπουδές στην Αθήνα. Ίσως το έβλεπε τώρα ανοιχτό. Είχε, εξάλλου, κάθε δικαίωμα να ζητήσει την άδεια για επίσκεψη του σπιτιού με αιτιολογία και πρόσχημα τη σύνταξη πραγματογνωμοσύνης πριν από την ανακήρυξη του σπιτιού ως διατηρητέου.

Φτάνοντας στο σπίτι, αφού συστήθηκε στη νέα σπιτονοικοκυρά, που ήταν κόρη των ιδιοκτητών από τους οποίους οι γονείς του είχαν ενοικιάσει το σπίτι, ο Σπύρος πληροφορήθηκε πως ήταν ο τρίτος ή τέταρτος που ερχόταν από το «Υπουργείο» για να δει πάλι το σπίτι. Καθώς δεν καταλάβαινε για ποιο υπουργείο επρόκειτο, και γιατί «το σπίτι του» ήταν τόσο σημαντικό, θέλησε να ξεκαθαρίσει τα πράγματα. Εκείνη λοιπόν τη στιγμή πληροφορήθηκε, για πρώτη φορά και με μεγάλη έκπληξη, πως αυτό το σπίτι, το σπίτι όπου είχε μεγαλώσει, ήταν η κατοικία του μεγάλου αυτόχειρα, του ποιητή Κώστα Καρυωτάκη, τις λίγες εβδομάδες που έμεινε στην Πρέβεζα. (Όσο για το κλειδωμένο δωμάτιο, που τον φοβέριζαν πως θα τον κλείσουν εκεί μέσα, αν δεν ήταν φρόνιμος, αυτό ήταν το δωμάτιο του ποιητή). Για το λόγο αυτό το «Υπουργείο» (Πολιτισμού) είχε εκδηλώσει το ενδιαφέρον του για το οίκημα και έστελνε παρατηρητές.

Ο Σπύρος Παπαδόπουλος μας υπενθυμίζει πως η μητέρα του ήταν δασκάλα (και δική μου δασκάλα στην Δ’ δημοτικού) και το περιβάλλον του, για πολλά χρόνια, περιλάμβανε Πρεβεζάνους. Κανένας ποτέ δεν του είχε κάνει μια αναφορά ή ένα υπαινιγμό στο πρόσωπο και το σπίτι του Καρυωτάκη. Εξάλλου, η Πρέβεζα αποτέλεσε, για τον ίδιο ως αρχιτέκτονα και πολεοδόμο, αντικείμενο των επιστημονικών και επαγγελματικών απασχολήσεων. Γι’ αυτό το λόγο άλλωστε είχε εκδηλώσει ενδιαφέρον για συμμετοχή στις ομάδες πολεοδομικών μελετών, στο πλαίσιο της ΕΠΑ. Δεν είναι εντελώς τυχαίο, που η Πρέβεζα του έκρυψε το μυστικό. Ας μου επιτραπεί να προσθέσω πως κι εγώ, που έμενα σχεδόν απέναντι, πολύ αργά έμαθα για τον ποιητή και το σπίτι του.

Αν η μαρτυρία του Σπύρου Παπαδόπουλου έχει κάποια σημασία, αυτή βρίσκεται στο γεγονός πως η Πρέβεζα «αγνοούσε» και «αγνόησε» για πολλά χρόνια τον ποιητή. Ο Καρυωτάκης παρέμενε κάποιος άγνωστος και ανώνυμος. Θα μπορούσαμε να πούμε πως η «πρόσληψη» του Καρυωτάκη από τους Πρεβεζάνους ακολούθησε μάλλον τις διακυμάνσεις της αξιολόγησής του ως ποιητή, στο αθηναϊκό κέντρο, και ίσως δεν μπορεί να απογραφεί σαν μια αυτόνομη πορεία. Στο πλαίσιο αυτό, η τιμητική και όψιμη μετονομασία της «Οδού Πριγκιπίσσης Μαρίας» σε «οδό Κώστα Καρυωτάκη», αποτελεί ίσως μια ανταύγεια της λογοτεχνικής κίνησης στο εθνικό κέντρο. Προφανώς αντιπροσωπεύει και μια αυτόνομη τοπική δράση, στο βαθμό που ευαίσθητοι συμπολίτες μας τον θεώρησαν, δίκαια, «δικό τους άνθρωπο». Όπως όμως έχουμε υποστηρίξει με άλλη ευκαιρία, ο τραγικός Κώστας Καρυωτάκης, αποτέλεσε στη σχέση με την Πρέβεζα, έμβλημα της εσωτερικής αποικιοκρατίας του κέντρου.

www.dimosioshoros.wordpress.com