Άγαλμα Τρούμαν: Από την παράνομη τοποθέτηση στις πτώσεις

Όλα ξεκίνησαν όταν η οργάνωση των Ελλήνων της Αμερικής ΑΧΕΠΑ προσέφερε χρηματική δωρεά στο ελληνικό δημόσιο για την δημιουργία αγάλματος του Χ. Τρούμαν. Ο τότε Υπουργός Οικισμού πρότεινε την τοποθέτηση του αγάλματος στην άδεια περιοχή πλησίον του νεόκτιστου τότε ξενοδοχείου Χίλτον. Το θέμα πηγαίνει στο Δημοτικό Συμβούλιο Αθηναίων για γνωμοδότηση. Εκεί διατυπώνονται έντονοι προβληματισμοί. Από την μια γιατί θεωρήθηκε προσβλητικό να αγνοείται η άποψη του Δήμου Αθηναίων. Κυρίως όμως για το πρόσωπο του τιμώμενου, τις πράξεις του και το μήνυμα που θα περνούσε στην ελληνική κοινωνία.

Ωστόσο προκειμένου να αποφευχθούν διπλωματικές διενέξεις με την αμερικανική πλευρά προτείνεται μια μέση λύση. Με την τοποθέτηση αντί αγάλματος, μιάς στήλης με απόσπασμα από την διακήρυξη της Ελευθερίας των ΗΠΑ. Τελικά υπερψηφίστηκε η πρόταση για αποχή του Δήμου από το θέμα της τοποθέτησης. Αν και το θέμα το Αγάλματος είχε έτσι κι αλλιώς δρομολογηθεί από τον κρατικό μηχανισμό.

Έτσι ερήμην της δημοτικής αρχής, το άγαλμα του Τρούμαν τοποθετείται τον Μάρτιο του 1963. Στη γλυπτική σύνθεση ο πολιτικός αποδίδεται όρθιος με τα πόδια σε διάσταση και τα χέρια σε αμήχανη στάση. Ο ορειχάλκινος ανδριάντας, έργο του Αμερικανού γλύπτη Φέλιξ Γουέλτον, έχει ύψος 3,20 μέτρα και εδράζεται σε μαρμάρινη βάση 1,85 μέτρων.

Στην πρόσοψη του βάθρου υπάρχει μπρούτζινο το σήμα των ΑΧΕΠΑ και κάτω από αυτό μεταλλική πινακίδα που μέσα σε κυκλικό διακοσμητικό μαίανδρο φέρει το όνομα του τιμώμενου. Στην πίσω στήλη του βάθρου αναγράφονται τα εξής: «Εις τον Χάρρυ Σ. Τρούμαν εις έκφρασιν ευγνωμοσύνης δια το δόγμαν το οποίον διεκήρυξεν ως πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτείων της Αμερικής την 12 Μαρτίου 1947 βοηθήσας ούτω τον Ελληνικόν Λαόν να προασπίση την Ελευθερίαν του και την Εθνικήν του ακεραιότητα εις μίαν κρίσιμον καμπήν της ιστορίας της ανθρωπότητος και διαδηλώσας την προσήλωσιν του Αμερικανικού Λαού εις το ιδεώδες της Ελευθερίας. Αφιερούται υπό της Ελληνικής Κυβερνήσεως εκ μέρους του Ελληνικού Λαού και υπό της ΑΧΕΠΑ.». Στην αντίθετη πλευρά του βάθρου έχει τοποθετηθεί απόσπασμα από τον λόγο του Τρούμαν με τον οποίον υποστήριξε την αποστολή βοήθειας στην Ελλάδα μέσω του Σχεδίου Μάρσαλ το 1947.

Η «παράνομη τοποθέτηση» του ανδριάντα ήταν η αρχή μιας σειράς προβλημάτων που θα βιώνει διαρκώς το άγαλμα. Από τον καιρό του εμφυλίου μέχρι τα χρόνια της επταετίας, συνδέθηκε ξεκάθαρα με την αμερικανική επιρροή στην Ελλάδα. Τόσο η προσωπικότητα του πολιτικού όσο και ο ανδριάντας του συμβόλισαν την  επέμβαση του αμερικανικού παράγοντά στην ελληνική πολιτική σκηνή.

Οι πρώτες αντιδράσεις του Δημοτικού Συμβουλίου Αθηναίων, που αποτελούν και το πρώτο πρόβλημα για το άγαλμα, ήταν η απόφαση του Τρούμαν για βομβαρδισμούς στην Χιροσίμα και το Ναγκασάκι. Η επόμενη αρνητική συγκυρία για το γλυπτό ήταν η ημέρα εγκαινίων του. Η πραγματοποίησή τους την ημέρα της κηδείας του Γρηγόρη Λαμπράκη αποτέλεσε για το συγκλονισμένο πανελλήνιο που παρακολουθούσε τα ακόλουθα της περίεργης δολοφονίας, ως ένα δείγμα ισορροπίας ισχύος στην ελληνική πολιτική σκηνή.

Τα μοιραία λάθη από την πρώτη στιγμή της υλοποίησης δημιούργησαν για το άγαλμα του Τρούμαν πολλαπλά συμβολικά πλαίσια σε πολιτικό επίπεδο. Μέσα στην περίοδο της επταετίας γίνεται δυο φορές στόχος βομβιστικών επιθέσεων. Με την δεύτερη επίθεση το 1971 να βρίσκει νεκρό και έναν αστυνομικό.

Τον Μάρτιο του 1986 με αφορμή την επίσκεψη του ΥΠΕΞ των ΗΠΑ στην Ελλάδα, ισχυρή ωρολογιακή βόμβα δημιουργεί μεγάλες φθορές στο άγαλμα. Ο ανδριάντας σωριάζεται στην πλατεία. Λίγες μέρες αργότερα μεταφέρεται για αποθήκευση από στελέχη της ΑΧΕΠΑ. Παρά τις ενστάσεις των ομογενών της Αμερικής για άμεση τοποθέτηση, το Δημοτικό Συμβούλιο αποφασίζει κατά πλειοψηφία να μην επανατοποθετηθεί. Ο τότε δήμαρχος Δ. Μπέης προτείνει να σταλεί από την Αμερική για να τοποθετηθεί στη θέση του ανδριάντα του Τρούμαν, ένα άγαλμα του περισσότερο αρεστού Αβραάμ Λίνκολν. Το περιβόητο γλυπτό δημιουργεί για μεγάλο διάστημα ένα ιδιαίτερο κλήμα μεταξύ των κομμάτων για την τύχη και την ανάγκη ύπαρξης του αγάλματος του Τρούμαν στην πρωτεύουσα.

Η επανατοποθέτησή του τελικά πραγματοποιείται μετά από πολλές αντιδράσεις και πάλι. Ένα χρόνο μετά η τρομοκρατική οργάνωση ΕΛΑ ανατινάζει το άγαλμα και το λούζει με κόκκινη μπογιά. Το γεγονός αυτό κάνει την αστυνομία να διατηρεί μόνιμη φρουρά για το άγαλμα με φυλάκιο στην διπλανή πλατεία. Αλλά και φρουρά στην ταράτσα γειτονικής πολυκατοικίας!

Τα πόδια του τιμώμενο πριονίστηκαν το 1997 και το άγαλμα σωριάζεται στη μέση της πλατείας. Οι βλάβες που προκαλούνται οδηγούν τις υπηρεσίες του Δήμου Αθηναίων στο να απομακρύνουν το άγαλμα για να συντηρηθεί. Με τάχιστες διαδικασίες μέσα στη νύχτα τον Νοέμβριο του 1999 το άγαλμα επανατοποθετείται. Με ευκαιρία την επίσκεψη του Μπιλ Κλίντον στην Αθήνα.

Φυσικά οι περιπέτειες δεν τελειώνουν εδώ. Κατά την διάρκεια αντιαμερικανικής πορείας το 2007 συγκεντρωμένοι τραβούν το άγαλμα σε σχοινιά στο έδαφος. Αυτή τη φορά η επέμβαση των υπηρεσιών ήταν ταχύτατη. Έτσι σήμερα το άγαλμα συνεχίζει να βρίσκεται στην καθιερωμένη θέση του στην γωνία της Βασιλέως Κωνσταντίνου με την Βασιλέως Γεωργίου στην περιοχή της Ρηγίλλης. Κατά την αρχαιότητα στη περιοχή υπήρχε το Ιερό του Ηρακλέους Παγκράτους και το Λύκειο του Αριστοτέλη.

Για το άγαλμα Τρούμαν διάβασε:

Ζέτας Αντωνοπούλου "Τα Γλυπτά της Αθήνας" Εκδόσεις Ποταμός

Αρ. Μαλανδράκη, "Προβληματα με τον Χάρι" Ελευθεροτυπια 14/11/1999

www.astyries.wordpress.com