Μετανάστες: Θα προσαρμοστούν εκείνοι ή εμείς;

Με αφορμή τα τελευταία δυσάρεστα γεγονότα, στο κέντρο της Αθήνας, θελήσαμε να αναλύσουμε λίγο το θέμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των μειονοτικών ομάδων μέσα στην κοινωνία.

Τελικά πρέπει να προσαρμοστεί η κοινωνία στις ανάγκες των μεταναστών και των μειονοτικών ομάδων ή πρέπει εκείνοι να προσπαθήσουν να ενταχθούν στο υπάρχον κοινωνικό πλαίσιο;

Παρουσιάζουμε τις δύο επικρατούσες απόψεις, πολύ επιγραμματικά, έτσι ώστε να τις διαβάσουν όλοι και να μην είναι και κουραστικό (το ελπίζουμε δηλαδή.).

Βασική διαφορά είναι ότι στην μία θεωρία όλοι οι άνθρωποι, ως άτομα, ανεξαρτήτως ένταξής τους σε κάποια κοινωνική ομάδα, έχουν ανθρώπινα δικαιώματα (φιλελεύθερη θεωρία) ενώ στην άλλη αναγνωρίζονται στις μειονότητες ομαδικά δικαιώματα (πολυπολιτισμική θεωρία)

Η μία άποψη είναι αυτή που ξεκίνησε από τον καθηγητή Will Kymlicka. Πρόκειται για την πολυπολιτισμική θεωρία (multiculturalism). Τι υποστηρίζει;

1. Αρχικά, μπορούμε να μιλάμε για μειονότητα ή ξεχωριστή ομάδα μέσα στην κοινωνία όταν έχουν διαφορετικές πολιτισμικές συνήθειες, πρακτικές ή τρόπο ζωής. Πρέπει να έχουν μία ξεχωριστή 'ταυτότητα'.

2. Η θεωρία αυτή αποσκοπεί στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων της μειονοτικής ομάδας.

3. Θεωρούν ότι η θεωρία της πολύ-πολιτισμικότητας ήταν αποτέλεσμα του αγώνα για ανθρώπινα δικαιώματα. Οι κοινωνίες στην αρχή αποκήρυξαν τον φυλετικό και εθνικό διαχωρισμό των ανθρώπων. Ύστερα αποκήρυξαν την αποικιοκρατία και την εκμετάλλευση των ασθενέστερων λαών, για να έρθει στο τέλος η ανάγκη σεβασμού των δικαιωμάτων του πολίτη και επίσης των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των ομάδων μέσα στην ίδια κοινωνία.

4. Θέλει να προστατεύσει την ομάδα από τους εξωτερικούς κινδύνους που θα αλλοιώσουν την ταυτότητά της. Σκοπός είναι να διατηρηθούν οι πολιτισμικές πρακτικές που χαρακτηρίζουν την ίδια την ομάδα.

5. Προστατεύοντας την ομάδα και παραχωρώντας της ειδικά προνόμια θα γίνει πιο εύκολη η ένταξή της στην ευρύτερη κοινωνία. Σκοπός τους είναι η ενσωμάτωση της ομάδας στην κοινωνία, όχι η αφομοίωσή της.

6. Προβάλλουν 'το ιδανικό της διαφορετικότητας'. Η πολιτισμική κουλτούρα του καθενός μας, μάς είναι απαραίτητη για να καθορίσουμε τις επιλογές μας και άρα το μέλλον μας, την ζωή μας. Δεν πρέπει να αποκοπούμε από αυτές γιατί έτσι θα αποκοπούμε από τις ρίζες μας. Δεν πρέπει να αφομοιωθούμε από την κοινωνία αλλά να διατηρήσουμε την διαφορετικότητά μας.

7. Πιστεύουν επίσης ότι για να γίνει αποδεκτή ως ίση μία ομάδα θα πρέπει να αναγνωριστούν δημόσια, ως σημαντικά, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους (πολιτική της διαφορετικότητας).

8. Η παραχώρηση ειδικών προνομίων στην ομάδα γίνεται επειδή η ζωή τους βασίζεται σε ένα διαφορετικό κοινωνικό και πολιτισμικό πλαίσιο και θα πρέπει να ξοδέψουν τους πόρους τους (resources) προκειμένου να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις της κοινωνίας. Επομένως χρειάζονται ειδικά προνόμια που θα ισορροπήσουν την κατάσταση αυτή. Η διαφορετικότητα αυτή δεν βασίζεται απλά σε διαφορετικές επιλογές λόγω αποφάσεων ή φιλοδοξιών αλλά σε διαφορετικό τρόπο ζωής. Η παροχή προνομίων θα κάνει ευκολότερο για αυτούς να ακολουθήσουν την ευρύτερη κοινωνία. Άρα θα αποκαταστήσουν ή θα εμποδίσουν κοινωνικές αδικίες και ανισότητες.

Ας δούμε τώρα, συνοπτικά, τις απόψεις της άλλης θεωρίας, του φιλελευθερισμού, κύριος εκφραστής του οποίου υπήρξε ο John Stuart Mill. Κριτικά απέναντι στην θεωρία της πολύ-πολιτισμικότητας στάθηκε κυρίως ο Chandran Kukathas.

Τι υποστηρίζουν.

1. Θέτουν μεγάλη σημασία στο άτομο και πιστεύουν ότι μόνο αυτό μπορεί να έχει δικαιώματα και όχι οι ομάδες. Στην περίπτωση της πολυπολιτισμικής θεωρίας, οι απόψεις της ομάδας θα πρέπει να εκφράζονται από κάποιον. Από ποιον; Σχεδόν πάντα από την πλειοψηφία, που μπορεί να είναι η ελίτ της ομάδας. Άρα τα δικαιώματα της μειονότητας, που μπορεί να είναι οι γυναίκες ή άλλα ασθενέστερα μέλη δεν θα 'ακούγονται' προς τα έξω. Συνεπώς, αν έχουν δικαιώματα οι ομάδες, τότε αυτές θα μπορούν να καταπιέζουν τα μέλη τους. Καταπιέζεται δηλαδή η μειονότητα μέσα στην ίδια την μειονότητα.

2. Οι ομάδες δεν είναι ένα συμπαγές και αδιαφοροποίητο σύνολο. Υπάρχουν και εκεί διαχωρισμοί σε ομάδες και επίσης διαχωρισμός ανάμεσα στον 'λαό' και την ελίτ. Παρέχοντας ειδικά δικαιώματα και προνόμια στην ομάδα θα ευνοηθούν οι πρακτικές της επικρατούσας κοινωνικής τάξης. Παράδειγμα; Το προνόμιο των μαύρων στην Αμερική για την ευκολότερη είσοδό τους στα πανεπιστήμια. Τελικά ευνοημένα βγήκαν τα παιδιά των οικογενειών που ανήκουν στις μεσαίες - υψηλές κοινωνικές ομάδες.

3. Οι βασικές ανάγκες όλων των ανθρώπων είναι οι ίδιες. Δεν υπάρχει λόγος να θεωρούμε ότι έχουν διαφορετικές ανάγκες λόγω της κουλτούρας και των εθίμων τους.

4. Παρέχοντας ειδικά προνόμια σε ομάδες, αυτό που καταφέρνουμε είναι να τις στιγματίσουμε και να ευνοήσουμε τον κοινωνικό στιγματισμό τους. Με αποτέλεσμα τελικά, η ένταξή τους στην κοινωνία να είναι δυσκολότερη.

5. Πρέπει οι πολίτες να έχουν το δικαίωμα της επιλογής έχοντας όμως τις ίδιες επιλογές και υπακούοντας στο ίδιο θεσμικό πλαίσιο. Πρέπει να έχουν ίδια δικαιώματα και όχι λόγω διαφορετικών πολιτισμικών αρχών να αξιώνουν άνιση μεταχείριση.

6. Σκοπός δεν είναι η αφομοίωση αλλά ο εκπολιτισμός (acculturation), που είναι ένα στάδιο πριν την αφομοίωση. Η κοινωνία είναι 'ζωντανή' και συνεχώς αλλάζει. Δεν είναι κάτι το σταθερό και στεγανό. Άρα οι διαφορετικές πολιτισμικές αρχές, συνήθειες την επηρεάζουν και είναι δυνατόν και να την αλλάξουν Δεν πρόκειται για μία κατάσταση δύο αποτελεσμάτων, ή χάνω ή κερδίζω.

7. Η αναγνώριση των ομάδων, προϋποθέτει και την αναγνώριση των διαφορετικών πρακτικών τους. Τι γίνεται όμως όταν οι ομάδες αυτές εγκρίνουν πρακτικές που είναι αντίθετες προς τα ανθρώπινα δικαιώματα; Παράδειγμα. Σε ορισμένες χώρες της Μ. Ανατολής για την ίδια εργασία ο εργοδότης θα προσλάβει είτε έναν άντρα είτε δύο γυναίκες. Ο λόγος; Μία γυναίκα δεν μπορεί να κάνει την δουλειά που κάνει ένας άνδρας.

8. Δίνοντας δικαιώματα και προνόμια σε μία ομάδα, αναγνωρίζουμε ότι όλη η ομάδα έχει τις ίδιες απαιτήσεις. Πόσο εύκολο είναι για μία μειονότητα μέσα στην ομάδα να ξεφύγει; Πόσο σωστό είναι να επιβάλουμε την ομοιομορφία και τα στερεότυπα μέσα στην ομάδα και να μην επιτρέπουμε την διαφορετικότητα;

Η κοινωνική πολιτική είναι ένα ιδιαίτερα λεπτό και δύσκολο θέμα. Απαιτεί γνώσεις και λεπτούς χειρισμούς. Οι Ελληνικές κυβερνήσεις δυστυχώς δεν είχαν προετοιμαστεί για την αθρόα εισδοχή μεταναστών και ακόμα και τώρα δεν έχουν ένα σχέδιο δράσης.

Όπως είδαμε πιο πάνω, οι απόψεις για την αντιμετώπιση των μεταναστών είναι χωρισμένες.!! Αυτό που πρέπει να έχουμε υπόψη μας είναι ότι όταν οι Κυβερνώντες αδυνατούν να δώσουν λύση στα προβλήματα, οι πολίτες θα προσπαθήσουν να τα λύσουν μόνοι τους. Ιδιαίτερα όταν οι Έλληνες βλέπουν την πρωτεύουσά τους κατακλυσμένη από παράνομους μετανάστες, ειδικά όταν φοβούνται να κυκλοφορήσουν το βράδυ σε περιοχές της χώρας τους, ειδικά όταν η παρανομία έχει φτάσει στα ύψη.!!

Αναγνώστης