Γράφει ο Χρήστος Α. Τούμπουρος
Κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Πηγή» το δεύτερο βιβλίο της Κατερίνας Σχισμένου με τον τίτλο «Στοιχειωμένη Ήπειρος ΙΙ». Πρόκειται για δεκαοκτώ συνολικά αυτοτελή διηγήματα βασισμένα στην τοπική παράδοση. Αποτελεί συνέχεια του πρώτου βιβλίου της «Στοιχειωμένη Ήπειρος», συνεχίζει δηλαδή η Κατερίνα «να μας οδηγεί στα αχαρτογράφητα δρομάκια μιας αβύσσου που προσπαθούμε και θα προσπαθούμε μάταια να αγγίξουμε». Αυτοτελείς ιστορίες πόνου, παθών, ψυχικής αντοχής, κοινωνικής αναλγησίας, συντριβής αλλά και ανάτασης. Στην ουσία μια χαρτογράφηση-παρουσίαση της κοινωνικής πραγματικότητας, που αγγίζει κάθε ψυχή, γιατί είναι αληθινή και ταυτόχρονα διδακτική. Οι αλήθειες λέγονται, δεν κρύβονται, όσο πικρές κι αν είναι. Προβληματισμός, σύνθεση και πορεία πάνω σε σαθρές και ψεύτικες βάσεις είναι πράξη αυτοκαταστροφής.
Η διδακτική συνεισφορά. Η μνήμη κυριαρχεί και αποδιώχνει παντελώς τη λήθη. Δεν απιθώνονται στη λήθη καταστάσεις και συμπεριφορές, πράξεις και αντιλήψεις που τσαλαπατούν τον ψυχικό κόσμο συνανθρώπων και διαλύουν κάθε έννοια συνύπαρξης και αναγνώρισης της ανθρώπινης προσωπικότητας. Τότε και τώρα ακόμη, γιατί διαφορετικά θα φουρλατίζουν οι φουρλαΐδες και θα φουρτουνιάζουν την περιρρέουσα ατμόσφαιρα. Και φυσικά θα την πληρώνουν πολλοί. Έτσι στοιχειώνεται η καταπίεση και η συμφορά. Το γκρέμισμα από σκάλες, τα αναμμένα κάρβουνα, το μίσος και ο θρήνος. Κι όσο κι αν φαίνονται ιστορίες «πεπερασμένων εποχών», εντούτοις συμβαίνουν και σήμερα και καλύπτονται -αριστοτεχνικά θα έλεγα- με τη δύναμη του χρήματος και της όποιας επίπλαστης κοινωνικής αποδοχής.
Στην ουσία πρόκειται για μια δυνατή φωνή. Προς πάσα κατεύθυνση. Η συμφορά δεν είναι τοτινή. Μπορεί να γίνει και σημερινή. Άνθρωποι ασύδοτοι που δεν υπολογίζουν συνάνθρωπο, που τα πάντα γι’ αυτούς έχουν τιμή, ακόμη και η τιμή τιμάται, όπως καθορίζονται στο διήγημα με τον τίτλο «αγελάδα» υπάρχουν κοντά μας, δίπλα μας. Τους συναντάμε, συνομιλούμε μαζί τους, συνυπάρχουμε κοινωνικά. Το θέμα είναι να μην συνταυτιζόμαστε. Όχι ό,τι βλέπουμε… « Η ζωή είναι όχι μόνο αυτά που βλέπουμε μ’ ανοιχτά μάτια, αλλά συχνά και όσα βλέπουμε με κλειστά».
Βαθιά κοινωνικό έργο, ξεχωρίζει για τα νοήματα και τα μηνύματα που εκπέμπει. Χρησιμοποιούνται όλοι οι αφηγηματικοί τρόποι και κυριαρχεί η αφήγηση και η περιγραφή. Τα σχόλια κατευθύνουν τη σκέψη του αναγνώστη σε έντονο και διαρκή προβληματισμό. «Πολλές φορές, όταν ξεμακραίνουμε από τον οργανωμένο πολιτισμό και κατευθυνόμαστε προς την ύπαιθρο, η βαρβαρότητα του ανθρώπου, όχι μόνο προς τον άνθρωπο αλλά και προς οτιδήποτε ανθεί -εάν θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε αυτό το όμορφο ρήμα, το «ανθίζω»- αυξάνεται και κυριαρχεί. Ανθίζει η βαρβαρότητα;» («Ο σακάτης»). Η εναλλαγή του α΄ πληθυντικού προσώπου «ξεμακραίνουμε», «κατευθυνόμαστε» που δηλώνει την καθολικότητα με το γ΄ ενικό πρόσωπο που δηλώνει την αντικειμενικότητα και περισσότερο το ερωτηματικό «Ανθίζει η βαρβαρότητα;» συνθέτουν τη βεβαιότητα, όχι της ενοχής, αυτή είναι πασίδηλη, αλλά του αξιώματος: «Από τα βάθη μέσα μου φωνάζω, εικόνα σου είμαι και σού μοιάζω».
Ακριβώς, γιατί η τέχνη, πέρα από την έκφραση και την απόδοση του αισθητικά ωραίου, της λύτρωσης του ανθρώπου από τα δεινά της καθημερινότητας, έχει ουσιαστική κοινωνική προσφορά. Αποτυπώνει κοινωνικούς προβληματισμούς, προβάλλει αρνητικές ή θετικές πλευρές της ζωής, άσχημες ή και αποτρόπαιες. «Ό,τι μέσα μου κρατώ, δεν μπορεί αν χωριστεί από την έξω πλάση».
Η λειτουργία της κλειστής κοινωνίας, το μεταμφυλιακό κοινωνικό γίγνεσθαι, τα κοινωνικά στερεότυπα, η υποκρισία και η διαβολή, η εκμετάλλευση και η δέσμευση. «Πώς γίνονται οι άνθρωποι, από τι υλικά; Και τι αξία έχουν άραγε; Άλλη για τους πατεράδες και σίγουρα άλλη για τις μανάδες …», ο φθόνος και το μίσος που συνθέτουν την κοινωνική βαρβαρότητα. Ένας κοινωνικός καθρέφτης. Λειτούργησαν και λειτουργούν -είμαι σίγουρος- οι κοινωνίες, όχι μόνο της υπαίθρου, αλλά και οι αστικές. Περισσότερο αυτές. Εκβιασμοί κάθε μορφής. «Μερικοί δεν γεννιούνται άνθρωποι, αλλά έμποροι των ανθρώπων και των υπαρχόντων τους».
Διαμορφώνεται ένας διάλογος μεταξύ δημιουργού και αποδέκτη-αναγνώστη συνειδητά ή ασυνείδητα, αφού η λογοτεχνία είναι πνευματικό φαινόμενο, μέσο έκφρασης και επικοινωνίας, ιδεών σκέψεων και αξιών. «Όταν κάηκαν και καταστράφηκαν τα πάντα, μία από τον εχθρό, μία από το πλιάτσικο και μία από το μίσος του Εμφυλίου, αποφάσισε πως δεν θα ξαναζούσε στο χωριό». Αυτό ακριβώς που λένε πως η λογοτεχνία έχει τη δυναμική να επηρεάσει ηθικά και λειτουργικά την ανθρώπινη συνείδηση. Έμμεσα αλλά δυνατά διαμορφώνει πρότυπα, συμπεριφοράς και στάσεις ζωής. Έτσι συμβάλλει ουσιαστικά στη δημιουργία και την καλλιέργεια αξιών, την πνευματική άνοδο, την ανθρώπινη ελευθερία και ευτυχία. Το πετυχαίνει απόλυτα.
Το τελευταίο κείμενο «Η κρήνη» -επιμένω ποίημα και όχι διήγημα- ύμνος για την αγάπη, την ανθρωπιά, τη συνταύτιση και την συμπόρευση. Ύμνος στην καθολικότητα, στη ζωή. «Και σου θυμίζει η κρήνη πως υπάρχει ροή και θαύμα, πως εκεί όπου ξεπηδά το νερό θα ξεκινά πάντα και η ίδια η ζωή».
Μια απάντηση: «Μόνο οι στοιχειωμένοι δρόμοι της Ηπείρου γνωρίζουν και θα συνεχίζουν να γνωρίζουν». Αυτοί συνθέτουν την ελπίδα, αφού «Ελπίζω στους σεισμούς που μέλλονται να ‘ρθουν» Μπέρτολτ. Μπρεχτ
Καλοτάξιδο Κατερίνα.
Χρήστος Α. Τούμπουρος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου