Ο πόλεμος για την φέτα...

                                                         

Η εμπορική συμφωνία (CETA) που υπέγραψε τον περασμένο Οκτώβριο η Ευρωπαϊκή Ενωση με τον Καναδά για τη δημιουργία ζώνης ελεύθερων συναλλαγών (αν επικυρωθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα 28 κράτη-μέλη, θα ισχύσει από το 2015) έχει πυροδοτήσει έντονες αντιπαραθέσεις στον δημόσιο διάλογο. 

Αιτία; Οι όροι σχετικά με την παραγωγή και τη διανομή φέτας στον Καναδά. Η φέτα, με εξαγωγές αξίας 385 εκατ. ευρώ για την περίοδο 2011-2013 (ΕΛ.ΣΤΑΤ), ύστερα από χρόνιες διεκδικήσεις της Γερμανίας, της Γαλλίας και της Δανίας, με απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου κατοχυρώθηκε τελεσίδικα ως ελληνικό ΠΟΠ στις 25/10/2005. Αυτό σημαίνει ότι από τον Οκτώβριο του 2007 (τότε έληξε η μεταβατική περίοδος για τις ευρωπαϊκές χώρες που έως τότε βάφτιζαν «φέτα» τα λευκά τους τυριά) κυκλοφορεί αποκλειστικά ως ελληνικό προϊόν. Η απόφαση αφορά, όμως, μόνο τις χώρες της Ε.Ε.

Οι προδιαγραφές της «βασίλισσας» των ελληνικών τυριών είναι αυστηρές. Πρόκειται για παραδοσιακό τυρί άλμης, που παράγεται με συγκεκριμένη τεχνολογία στην ηπειρωτική Ελλάδα και στο νομό Λέσβου, ενώ προέρχεται από αιγοπρόβειο γάλα σε καθορισμένη αναλογία (πρόβειο και μέχρι 30% γίδινο) και από φυλές που είναι παραδοσιακά εκτρεφόμενες και προσαρμοσμένες στην περιοχή παρασκευής της φέτας με διατροφή που βασίζεται στην τοπική χλωρίδα. O συνδυασμός των προαναφερθέντων είναι προαπαιτούμενος για να αποκτήσει ένα τυρί τα πρωτότυπα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά που θα το χαρακτηρίσουν «φέτα».

Σύμφωνα με τη CETA, όσες εταιρείες στον Καναδά εμπορεύονται ήδη προϊόντα με τη συγκεκριμένη ταμπέλα (η πλειονότητα των οποίων φτιάχνεται με αγελαδινό γάλα) δικαιούνται να διατηρήσουν μεν την ονομασία, αλλά υποχρεώνονται αφενός να αφαιρέσουν από τις συσκευασίες σύμβολα που παραπέμπουν στην Ελλάδα και αφετέρου να αναγράφουν ευκρινώς τη χώρα προέλευσης του τυριού. Επιπροσθέτως, όσοι στο εξής ασχοληθούν με την παρασκευή λευκού τυριού οφείλουν να το αναφέρουν ως «τύπου» ή «απομίμηση» φέτας.

Δύο αναγνώσεις σε μία συμφωνία.

Παρά τις δηλώσεις των εκπροσώπων της κυβέρνησης ότι η συμφωνία είναι προς όφελος της χώρας -μάλιστα το τελικό πλαίσιο παρουσιάστηκε ως νίκη της ελληνικής πλευράς- και παρά τις επανειλημμένες διαβεβαιώσεις ότι δεν αφήνει καμία «χαραμάδα» για εισαγωγή καναδέζικου τυριού ως φέτας στην Ε.Ε., 21 βουλευτές αντέδρασαν, θεωρώντας ότι η συμφωνία ζημιώνει το εθνικό συμφέρον - κατέθεσαν και σχετική επίκαιρη επερώτηση στη Βουλή.

 Στη διάρκεια της συζήτησης, μάλιστα, ο αναπληρωτής υπουργός Ανάπτυξης Νότης Μηταράκης ανακοίνωσε ότι θα προστεθεί στην ατζέντα του άτυπου  Συμβουλίου Υπουργών Εξωτερικού Εμπορίου, που θα πραγματοποιηθεί στο τέλος Φεβρουαρίου, το θέμα της προστασίας των ευρωπαϊκών ΠΟΠ και ΠΓΕ σε παγκόσμιο επίπεδο.

Από την άλλη, στο πλευρό των βουλευτών που αντιδρούν βρίσκεται άτυπα μεγάλο μέρος παραγωγών και τυροκόμων, οι οποίοι ισχυρίζονται ότι η συμφωνία θα εξοντώσει την ασθμαίνουσα ελληνική κτηνοτροφία, γιατί θα μειωθεί η ζήτηση για φέτα.

«Πρέπει να γίνει σαφές ότι όποιο λευκό τυρί κυκλοφορεί ως φέτα και δεν παράγεται με συγκεκριμένες προδιαγραφές στην Ελλάδα, είναι "μαϊμού" και επιστημονικά μη αποδεκτό. Με την εκχώρηση της φέτας, ουσιαστικά νομιμοποιούμε την επί χρόνια παράνομη και ανήθικη χρήση του ονόματος από τον Καναδά», επισημαίνει ο κ. Γιώργος Κασαπίδης, ανεξάρτητος βουλευτής Κοζάνης, ο οποίος πιστεύει ότι η Ελλάδα με την αδιαφορία της όλα αυτά τα χρόνια έχει επιτρέψει σε δεκάδες εταιρείες να θησαυρίζουν εις βάρος της.

Δημιουργεί προηγούμενο;

Ο ομότιμος καθηγητής Γαλακτοκομίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΓΠΑ) και τέως πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Γάλακτος, Εμμανουήλ Ανυφαντάκης, εκφράζει με βεβαιότητα τη γνώμη ότι η συμφωνία είναι καταστροφική, ακόμη κι αν δεν εισαχθεί ποτέ καναδέζικη φέτα στην Ε.Ε.

Ακριβέστερα, την αποκαλεί «λαγό», καθώς προβλέπει ότι θα ανοίξει διάπλατα την πόρτα και σε άλλες χώρες που θα έχουν παρόμοιες διεκδικήσεις. «Πρώτον, δεν νοείται σε μια αγορά να πωλούνται δύο διαφορετικά προϊόντα με την ίδια ονομασία - ένα από τα δύο θα είναι πλαστό. Αυτό συνιστά χαρακτηριστική περίπτωση παραπλάνησης του καταναλωτή. Δεύτερον, είναι πασιφανές ότι η συμφωνία δημιουργεί ένα προηγούμενο που μπορεί οποιοσδήποτε να το επικαλεστεί μελλοντικά. Τι θα γίνει αύριο αν οι ΗΠΑ επιδιώξουν κάτι αντίστοιχο; Η αποδοχή άλλου προϊόντος ως φέτας αυτομάτως ακυρώνει την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου και μας βάζει σε ανυπολόγιστους μπελάδες», σημειώνει ο καθηγητής.

Στην τηλεφωνική μας συνέντευξη, ο άνθρωπος που πρωτοστάτησε στον αγώνα κατοχύρωσης της φέτας ως ΠΟΠ τόνισε πολλάκις ότι η Ελλάδα έπρεπε προ πολλού να είχε προχωρήσει σε διμερή συμφωνία αναγνώρισης της φέτας με την Κίνα, ειδικά όταν κλεινόταν η συμφωνία με την COSCΟ.

Ετσι, ουδείς θα μπορούσε να αμφισβητήσει την ελληνικότητα του προϊόντος. «Γενικότερα, οι διμερείς συμβάσεις ήταν ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να περιφρουρήσουμε τα συμφέροντά μας. Τώρα, αφαιρέσαμε από τους εαυτούς μας και αυτό το διαπραγματευτικό χαρτί», επισημαίνει ο κ. Απόστολος Ρίζος, πρόεδρος τυροκόμων Λάρισας, και προσθέτει πως «η αναγραφή "τύπου ή απομίμηση φέτας" αποτελεί προκλητική παραβίαση του κοινοτικού κανονισμού (1151/12, αρ. 13), ο οποίος απαγορεύει ρητά τη σύνθετη ονομασία των ΠΟΠ».

Χωρίς ελεγκτικό μηχανισμό και ενημέρωση.

Το έλλειμμα «αστυνόμευσης» της φέτας, το γεγονός δηλαδή ότι η Ελλάδα δεν έχει συγκροτήσει έναν ελεγκτικό μηχανισμό που να εντοπίζει παραβάσεις στην Ε.Ε. αλλά και στην παγκόσμια αγορά, φαίνεται πως προβληματίζει αρκετούς μεταποιητές, οι οποίοι νιώθουν απροστάτευτοι. «Βρήκα στο Σαν Φρανσίσκο λευκό τυρί που είχε παραχθεί στη Δανία να πουλιέται ως φέτα και δεν ξέρω πού να καταγγείλω το περιστατικό», θα πει ο πολυβραβευμένος τυροκόμος από τη Θεσσαλονίκη Μιχάλης Αρβανίτης.

Παρόμοιο και το σκεπτικό του πρώην προέδρου του Ελληνικού Οργανισμού Γάλακτος και Κρέατος Πολυνείκη Φάσσα. «Οι καταναλωτές βομβαρδίζονται συνεχώς με διαφημίσεις για λευκά αγελαδινά τυριά χαμηλών λιπαρών και παραπλανώνται. Εφόσον δεν υλοποιείται μια ολοκληρωμένη εκστρατεία ενημέρωσης, ώστε να προβάλουμε τα θρεπτικά συστατικά της φέτας, τουλάχιστον ας κινηθούμε συντονισμένα και ας εγκαλέσουμε τους παραβάτες».

Το θέμα είναι η αναβάθμιση της ποιότητας.

Υπάρχει πάντως και η αντίθετη οπτική. Ο διευθύνων σύμβουλος της Ηπειρος ΑΕΒΕ, μιας από τις εταιρείες με τη μεγαλύτερη παραγωγή φέτας στη χώρα μας, Στέφανος Παντελιάδης, αξιολογεί θετικά τη συμφωνία με τον Καναδά, διότι με αυτή διπλασιάζεται το ποσοστό των γαλακτοκομικών που η βορειοαμερικανική χώρα έχει δικαίωμα να εισάγει - άρα αυξάνεται το περιθώριο των ελληνικών εξαγωγών.

«Στο εμπόριο δουλειές με δικηγόρους δεν γίνονται. Οι μεγάλοι ανταγωνιστές, όπως η γερμανική φέτα "Patros", που μόνο στη Γερμανία πουλάει 7.000 τόνους ετησίως, έχουν προφτάσει να κατοχυρώσουν τη φίρμα τους στη συνείδηση του καταναλωτή και πρακτικά δεν επηρεάζονται από νομικούς περιορισμούς.

Ούτως ή άλλως, οι περισσότερες εξαγωγές μας είναι σε χώρες (Καναδάς, Αυστραλία) που δεν αναγνωρίζουν το ΠΟΠ. Αυτό αποδεικνύει ότι δεν μπορούμε να κρυβόμαστε πίσω από τη γεωγραφική προστασία. Χρειάζεται συστηματική επένδυση στο προϊόν, να αυξήσουμε την υπεραξία και την αναγνωρισιμότητά του», λέει ο ίδιος.

Την αντίληψη ότι οι προοπτικές που αποδίδει ο χαρακτηρισμός ΠΟΠ είναι πεπερασμένες και ότι η Ελλάδα οφείλει να αντιμετωπίσει πιο δυναμικά την παγκόσμια αγορά συμμερίζεται και η καθηγήτρια Εφη Τσακαλίδου, διευθύντρια του Εργαστηρίου Γαλακτομίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών. «Τόσα χρόνια είχαμε εφησυχάσει με την έννοια των  ΠΟΠ προϊόντων και δεν ενδιαφερόμασταν για τη βελτίωσή τους.

Ζητούμενο λοιπόν είναι η αναβάθμιση της ποιότητας για να καταστήσουμε τη φέτα εμπορικά ισάξια του ροκφόρ. Και ο μόνος δρόμος για να το πετύχουμε αυτό είναι να επενδύσουμε τόσο στις αυτόχθονες φυλές αιγοπροβάτων όσο και στην ενδογενή μικροχλωρίδα (μικροοργανισμοί) των τυριών μας, αλλά ταυτόχρονα και στην επιστημονική έρευνα», υποστηρίζει η κυρία Τσακαλίδου. Σημειωτέον ότι η Ελλάδα εισάγει από τη Δανία ελληνικούς μικροοργανισμούς (πυτιά) για να φτιάχνει τη φέτα!

Τόνωση για την εγχώρια κτηνοτροφία.

Μολονότι δεν διατίθενται έγκυρα στοιχεία για την παγκόσμια κατανάλωση φέτας ούτε τεκμαίρεται από πουθενά άνοδος της ζήτησης, η κυρίαρχη λογική που αναπτύσσεται πίσω από την προστασία του ΠΟΠ είναι ότι, αν περιοριστούν οι παράνομοι παραγωγοί, θα δημιουργηθεί κενό στην αγορά και η Ελλάδα θα μπορέσει να μεγαλώσει τις εξαγωγές της. Μια τέτοια εξέλιξη θα ήταν ευεργετική για την εγχώρια κτηνοτροφία, η οποία από το 2010 παρουσιάζει σταθερά πτωτική πορεία (μείωση 10% στις προβατίνες και 14% στις κατσίκες, βάσει του οργανισμού «Δήμητρα»).

H ενίσχυση των εξαγωγών θα προκαλούσε αύξηση της ζήτησης του αιγοπρόβειου γάλακτος και κατ' επέκταση αύξηση της τιμής του - άρα και μεγαλύτερο κέρδος για τους στριμωγμένους οικονομικά παραγωγούς. Είναι ενδεικτικό ότι από το 2011 έως το 2012 η παραγωγή φέτας μειώθηκε κατά 3.500 τόνους, γιατί οι ζωοτροφές είχαν ακριβύνει δραματικά και οι κτηνοτρόφοι υποσίτιζαν τα ζώα, με συνέπεια να πέσει η απόδοσή τους.

Σαμποτάζ εκ των έσω.

Φυσικά, το παραπάνω σενάριο φαντάζει εντελώς ουτοπικό, από τη στιγμή που εμείς οι ίδιοι είμαστε αυτοί που διαχρονικά σαμποτάρουμε το προϊόν μας. Εως πριν από οκτώ χρόνια, όταν και εφαρμόστηκε το ισοζύγιο γάλακτος (με το οποίο οι τυροκόμοι άρχισαν να δηλώνουν κάθε μήνα πόσους τόνους γάλα προμηθεύονται και από πού), η νοθεία με διάφορων ειδών γάλατα (σκόνες, αγελαδινό, βουλγάρικο) γινόταν σε τέτοιο βαθμό, που η Ελλάδα δήλωνε σχεδόν διπλάσιες ποσότητες φέτας από αυτές που δικαιολογούσε η αιγοπρόβεια γαλακτοπαραγωγή της.

Ακολούθησε η αθρόα εισαγωγή προβάτων, κυρίως από τη Γαλλία (της φυλής Lacaune), και τώρα, σύμφωνα με τον κύριο Α. Ρίζο, η διόγκωση του γάλακτος με τεχνητά μέσα ώστε ο τυροκόμος με 3,5 κιλά πρώτης ύλης (η κανονική αναλογία είναι 4:1) να παρασκευάζει φέτα. Σε όλα αυτά έρχεται να προστεθεί η παρανομία πολλών μαγαζιών μαζικής εστίασης, που, παρά την αγορανομική διάταξη, σερβίρουν τη χωριάτικη σαλάτα με λευκό τυρί αντί για φέτα, και η ασυνειδησία μερίδας ιδιοκτητών σούπερ μάρκετ, που πουλάνε φυτικά προϊόντα (αναπληρώματα τυριών) στο ψυγείο με τα τυριά.

Συμπερασματικά, το πρόβλημα που αποκαλύπτει η εμπορική συμφωνία της Ε.Ε. με τον Καναδά είναι η απουσία ενός διεπαγγελματικού φορέα της φέτας, στα πρότυπα του αντίστοιχου ιταλικού για την παρμεζάνα, ο οποίος θα έχει την απόλυτη διαχείριση του προϊόντος, από την αυστηρή εφαρμογή των κανόνων παραγωγής του μέχρι την προστασία και την προβολή του. Ετσι, δεν θα περισσεύει χώρος για πολιτικά παιχνίδια, η χώρα δεν θα εμφανίζεται διχασμένη στους ανταγωνιστές της και ο Ελληνας καταναλωτής θα έχει επιτέλους μια σωστή πληροφόρηση.

Η Επιτροπή των μόνιμων αντιπροσώπων της Ε.Ε., κατόπιν πρωτοβουλίας της ελληνικής πλευράς, αποφάσισε την περασμένη Τετάρτη τη συγκρότηση μηχανισμού παρακολούθησης, που θα ελέγχει αν εφαρμόζονται σωστά από τους συμβαλλομένους οι όροι των εμπορικών συμφωνιών με τρίτες χώρες.

Γιάννης Παπαδημητρίου

  www.kathimerini.gr